Gwelet an tarzh evit The Beatles

{{Infobox Sonerezh (arzour)
 | karta           = strollad
 | anv             = [[Restr:Beatles logo.svg|125px]]
 | alias           = The Fab Four<br>The Threetles
 | skeudenn        = [[Restr:The Fabs.JPG|250px|Ar Beatles oc'h erruout e New York e miz C'hwevrer 1964. En nec'h : John Lennon ha Paul McCartney. En traoñ : George Harrison ha Ringo Starr.]]
 | alc'hwez        = Ar Beatles oc'h erruout e New York e miz C'hwevrer 1964.<br>En nec'h : [[John Lennon]] ha [[Paul McCartney]].<br>En traoñ : [[George Harrison]] ha [[Ringo Starr]].
 | logo            = 
 | bro orin        = {{Rouantelezh Unanet}}
 | bloavezhioù     = Eus [[1960]] da [[1970]]<br><small>(bodet etre 1994 ha 1996)</small>
 | doare           = [[Sonerezh rock|Rock]], [[pop rock]], [[rock 'n' roll]], [[Folk rock]], [[Sonerezh akoustek|Rock akoustek]], [[Rock psikedelek]], [[Pop barok]], [[Pop]], [[Acid rock]], [[Hard rock]], [[Blues rock]], [[Folk psikedelek]]<br>hag ouzhpenn.
 | label           = [[Apple Records]], [[Parlophone]], [[Capitol Records|Capitol]]
 | izili           = [[John Lennon]]<br>[[Paul McCartney]]<br> [[George Harrison]]<br> [[Ringo Starr]]
 | izili bet       = [[Pete Best]]<br> [[Stuart Sutcliffe]]
 | endro           = [[Neil Aspinall]]<br>[[Geoff Emerick]]<br> [[Brian Epstein]]<br>[[Mal Evans]]<br>[[Astrid Kirchherr]]<br>George Martin<br>[[Jimmy Nicol]]<br>[[Yoko Ono]]<br>[[Billy Preston]]<br>[[Pete Shotton]]<br>[[Derek Taylor]]<br>[[Klaus Voormann]]
 | lec'hienn       = [http://www.thebeatles.com/ www.thebeatles.com]
}}
'''The Beatles''' a oa ur strollad sonerien [[sonerezh pop|pop]] ha [[sonerezh rock|rock]] eus [[Liverpool]] ([[Breizh-Veur]]). Meur a rekord gwerzhañ [[pladenn]]où en doa tapet ha renket e oa bet da gentañ e rolloù an ''hitoù'' ouzhpenn 50 gwech (20 gwech er [[Stadoù-Unanet]]). Lod a lavar e oa bet ar fed pouezusañ e sonerezh an 20vet kantved. Hervez embanner pladennoù EMI records e vije bet gwerzhet 1 miliard a bladennoù ganto d'an nebeutañ. Sellet ouzh : [http://www.guinnessworldrecords.com/gwr5/content_pages/record.asp?recordid=50910].<br>
Ar c'hanaouennoù savet gant ar Beatles a ziskouez meur a zoare seniñ : [[kanaouenn a-boz|kanaouennoù a-boz]], [[blues]], [[heavy metal]], [[reggae]], [[sonerezh psikedelek]]. Digoret o doa an hent evit sonerezhioù nevez.

Ar strollad, lesanvet "The Fab Four" (ar Pevar Dreist), a oa e izili '''[[John Lennon]]''' ([[1940]] - [[1980]]), (James) '''[[Paul McCartney]]''' (° [[1942]]), '''[[George Harrison]]''' ([[1943]] - [[2001]]) ha '''[[Ringo Starr]]''' (Richard Starkey, bet ganet e [[1940]]). Gant Lennon ha McCartney e oa bet savet an darn vrasañ eus ar c'hanaouennoù ; un nebeud reoù all a oa bet savet gant Harrison ha Starr (''Don't Pass Me by'' hag ''Octopus's Garden'').

Evel produer er bloavezhioù kentañ, [[George Martin (sonaozour)|George Martin]] ([[1926]]-[[2016]]) en doa harpet anezho evit ober berzh. Ul levezon vras en doa bet war emdroadur o doare seniñ.

== Istor ==
=== 1956-1963 : krouidigezh ar strollad ===
==== Bloavezhioù kentañ ====
{{Boest bomm|quote=Netra 'neus touchet ac'hanon betek an deiz 'moa klevet Elvis.<br>Panevet Elvis ne vije ket bet eus ar Beatles.|author=John Lennon|source={{en}} The Beatles 2000, p. 41.}}
E miz Du 1956 e aoz [[John Lennon]], c'hwezek vloaz, ur strollad skiffle gant mignoned eus e lise e [[Liverpool]]. Anv kentañ ar strollad a voe ''Blackjacks'' a-raok bezañ cheñchet da ''the Quarrymen'' p'o doa kavet e oa ur strollad all oc'h implijet an anv Blackjack. [[Paul McCartney]], pemzek vloaz, az a e-barzh ar strollad e 1957 evel gitarour-ritm. Pedet e voe [[George Harrison]], pemzek vloaz, da sellet ouzh ar strollad e 1958 gant McCartney. Goude ma oa disfizius Lennon diwar-benn Harrison, kar re yaouank e oa hervezañ, eo pedet da seniñ ganto un nebeud mizioù goude evel gitaour-rener.

E miz Genver 1959 e oa aet mignoned Lennon kuit eus ar strollad ha kendelc'her a ra an tri gitarour da seniñ gwezh ha gwezh all pa gavont un tabouliner. Kendrec'het eo ur mignon da Lennon, [[Stuart Sutcliffe]] da brenañ ur [[gitar-boud]] ha da seniñ er strollad adalek 1960. Hennezh a ginnig cheñch an anv da v''Beatals'' en enor da [[Buddy Holly]] ha [[the Crickets]]. Implijet a reont an anv-se betek miz Mae ma cheñchont o anv da ''Silver Beetles'' a-raok un dro da [[Bro-Skos|Vro-Skos]] evel strollad sikour ar c'haner [[Johny Gentle]]. E-pad an hañv e cheñchont o anv da ''Silver Beatles'' ha buan da v''Beatles'' da c'houde.

En hañv 1960 int sikouret gant [[Allan Williams]] da vont da seniñ e-barzh e [[Hamburg]]. Emezelañ a reont [[Pete Best]] da seniñ ganto ha mont a reont da [[Alamagn]] da chom tri miz hanter. Degemeret int gant [[Bruno Koschmider]] en doa treuzfurmet strip-kluboù e salioù-koñsertoù ha lojet eo ar strollad en unan anezho. Met seniñ a reont en ur c'hlub all, a-enep d'o c'hevrat ha skarzhet int gant Koschmider az a betek gwerzhañ Harrison d'ar polis dre m'en doa livet gevier war e oad : re yaouank e oa da labourat. Skarzhet eo Harrison eus Alamagn a-raok McCartney ha Best, harzet gant ar polis diwar intrudu Koschmider peogwir o dije plantet tan en ur stevell. Distreiñ a ra Lennon da [[Bro-Saoz|Vro-Saoz]] e miz Kerzu tra ma chom Sutcliffe pelloc'h gant [[Astrid Kirchherr]], e zanvez-pried, he doa kemeret fotoioù kentañ ar strollad.

E-pad an daou vloaz da heul ez eont da seniñ da Hamburg meur a wezh hag eno e troc'hont o blev gant ar stil ''exi'' diwar intrudu Kirchherr, ur stil a vezo o merk e-pad ar bloavezhioù kentañ. Sutcliffe az a kuit eus ar strollad e 1961 d'ober studioù arzoù en Alamagn hag adkemeret eo ar gitar-boud gant McCartney. Sinañ a reont gant [[Polydor Records]] da vezañ strollad-dreñv [[Tony Sheridan]] e 1962. Seniñ a reont aliesoc'h e-barzh e Liverpool, dreist-holl e [[The Cavern Club]] e-lec'h ma reont anaoudegezh gant [[Brian Epstein]] a vezo o manager.

==== Kevrat gant EMI ====
[[Restr:Brian Epstein 1965.jpg|thumb|dehou|Brian Epstein e 1965]]
A-hed ar bloaz 1962 e klask Epstein dieubiñ ar strollad diouzh e gevradoù, dreist-holl en Alamagn. Distreiñ a reont di e miz Ebrel ha kelaouet int gant Kirchherr e oa marvet Sutcliff an deiz a-raok gant ur c'holl-gwad empenn. E-keit-se ez a Epstein e darempred gant labeloù da enrollañ ur bladenn. Nac'het int gant [[Decca Records]], a lavar eo "echu gant ar strolladoù gitaroù". Tri miz da c'houde int kevratet gant [[George Martin (sonaozour)|George Martin]] e-barzh e label [[Parlophone]], gant [[EMI]].

D'ar 6 a viz Even 1962 e talc'hont o frantad-enrollañ kentañ e [[Studio Abbey Road|studio EMI]] e-barzh e [[Londrez]]. Martin a glemm raktal da Epstein diwar-benn c'hoari Best gant an taboulinoù, o kinnig goprañ un tabouliner-studio e plas. Choaz a ra ar strollad erlec'hiañ anezhañ gant [[Ringo Starr]], az a kuit eus ar strollad [[Rory Storm and the Hurricanes]], e miz Eost. Start eo bet d'ar publik degemer ar cheñchamant-se, mont a reont betek huchal "''Pete is Best''" (ur c'hoari ger gant ''Best'' a dalvez "an hini gwellañ) ha skeiñ gant Harrison er c'hCavern Club. Met delc'her a ra start ar strollad gant ar choaz-se dre m'anavezont Starr abaoe pell, dre ma vezont plijet gantañ ha dre m'eo ur "metronom" hervezo<ref>{{en}} Tune In - Lewisohn 2013, p. 630.</ref> D'ar 4 a viz Gwengolo eo añrejistret "[[Love Me Do]]", gant Starr, met n'eo ket kendrec'het Martin, a c'hopr [[Andy White]] da seniñ an taboulinoù e-pad an trede prantad-enrollañ, ma oa añrejistret "Love Me Do" adarre, asambles gant "[[Please Please Me]]" ha "[[P.S. I Love You]]. Da gentañ eo choazet ar stumm eus "Love Me Do" gant Starr en taboulinoù, met stumm an adembannadurioù a zo bet hini White, gant Starr war an taboulin-kloc'h. Embannet eo "Love Me Do" e miz Here, ha tizhet a ra ar 17{{vet}} plas er roll. Tremen a reont er skinwel evit ar wezh kentañ, en ur gelaouenn lec'hel. Adenrollañ a reont "Please Please Me" e miz Du, diwar goulenn Martin, gant un tempo buanoc'h. O klevet an añrejistramant e tiougan Martin : "Emaoc'h o paouez ober ho n°1 kentañ"<ref group="alpha">{{en}} ''You've just made your first No. 1.'' G.Martin, 1962</ref>.

E miz Kerzu ez eont da seniñ da Hamburg evit ar wezh diwezhañ. A-raok 1963 en em lakaont akord e vezo kanet gant ar pevar anezho en o albom, goude ma n'eo ket ken ledan tachenn mouezh Ringo Starr hag hini ar re all. Lennon ha McCartney a skriv kanaouennoù asambles, ar pezh a zigresk chañsoù Harrison da vezañ kaner-pennañ war kanaouenn-mañ-kanaouenn. Pouezet eo gant Epstein evit ma vezo micherel ar strollad ha prezañtet mat, gwisket gant dilhad cheuc'h, o chom hep debriñ, butuniñ na kunujenniñ war al leurenn.

=== 1963-1966 : bloavezhioù an troiadoù ===
==== Ar Beatlemania ====
[[Restr:The Beatles logo.svg|thumb|kleiz|Logo ar Beatles, treset gant [[Ivor Arbiter]].]]
[[Restr:Parlophone LP PMC 1202.jpg|thumb|kleiz|[[Please Please Me (albom)|Please Please Me]], albom kentañ ar strollad.]]
D'an 11 a viz C'hwevrer 1963 e enroll ar Beatles dek sonenn e-kerzh ur prantad-studio evit o albom [[Please Please Me (albom)|Please Please Me]], asambles gant peder sonenn bet embannet e single. Raktres Martin a oa enrollañ an albom e The Cavern Club, met n'en deus ket kavet mat son al lec'h, neuze e oa bet divizet añrejistriñ an albom en Abbey Road evel unan enrollet war-eeun. "Love Me Do" n'en doa ket graet kement-se a verzh evel single, met "Please Please Me" zo bet embannet e miz Genver 1963 ha graet berzh diouzhtu, kentañ e pep roll war-bouez unan.

Embannet eo "Please Please Me" e miz Meurzh, an hini kentañ an unnek albom aet da n°1 diouzh renk. Tamm ha tamm e-pad ar bloaz e embannont daou single all, "From Me To You" ha "She Loves You", a vo o single kentañ bet tapet ar milion a skouerennoù gwerzhet hag a chomo ar bladenn gwerzhet ar muiañ betek 1978.

Kerkent e tegas o berzh evezh ar mediaoù, respontet gant ar Beatles gant fent ha dizoujañs dic'hortoz digant ur strollad pop. Komañs a reont d'ober troioù er Rouantelezh-Unanet, o tiwanañ un azeuliñ digant o selaouerien. Degemeret e vezont gant huchadennoù ha tud diskiant, ur fenomen anvet ''Beatlemania'' gant ar c'hazetennoù. E fin ar bloaz ez eont da [[Sveden]] evit o zroiad kentañ er-maez eus ar Rouantelezh-Unanet. Degemeret e vezont en aerborzh Heathrow gant kantadoù a dud en o zistro d'ar 31{{añ}} a viz Here, asambles gant 50 betek 100 kazetenner ha tud eus ar [[BBC]]. Kendelc'her a reont d'ober tro Breizh-Veur, met ken gwaskus e teu ar ''Beatlemania'' da vezañ ma rank ar polis implijet kanolioù-dour da gontrolliñ ar mor a dud.

E miz Du e embann EMI eil albom ar strollad, [[With The Beatles]], gant ur rekord a 270 000 rakgwerzh. Gwerzhañ a reont un hanter-vilion a bladenn e-kerzh ur sizhun. Kontrol d'ar pezh a vez graet da gustum eo embannet an albom a-raok ar single, [[I Want to Hold Your Hand]], n'eo ket lakaet en alboù da greskiñ ar gwerzhioù.

==== "The British Invasion" ====
[[Restr:The Beatles performing at The Ed Sullivan Show (cropped 2).jpg|thumb|dehou|Ar Beatles e [[The Ed Sullivan Show]] e 1964.]]
Start e oa bet d'ar strollad bezañ anavezet er [[Stadoù-Unanet]]. [[Capitol Records]], an embanner-kar da EMI en doa daleet embannadur pladennoù ar strollad e-pad ur bloaz. Sinet e oa bet ur c'hevrat gant [[Vee-Jay]], un embanner dizalc'h, met ur cheñchamant renerien ha kudennoù da baeañ gwirioù o doa bountet EMI da nullañ ar c'hevrat. Un embanner all, [[Swan Records]], en doa bet ur c'hevrat evit embann ha skignañ ''She Loves You''.

Un eilenn eus ''I Want to Hold Your Hand'' kaset gant Epstein a sach evezh Capitol Records, a gompren e tremen eilennoù eus singloù ar Beatles war ar radioioù. Sinañ a reont ar strollad d'ober un droiad en SUA tra ma embannont un albom anvet [[Meet The Beatles]] da lakaat anezhañ da vezañ anavezet. Er memes koulz e embann Vee-Jay un albom anvet [[Introducing ... The Beatles]] a oa bet raktreset a-raok ar cheñchamant renerien, tra ma adembann Swan Records ''She Loves You''.

Kaset eo ar strollad d'an SUA e miz C'hwevrer 1964 ha degemeret int en [[Aerborzh Etrevroadel John F. Kennedy|aerborzh John F. Kennedy]] e-barzh e [[New York City]] gant ur mor a dud. Daou zevezh war-lerc'h e tremenont dre an abadenn dele [[The Ed Sullivan Show]], sellet outañ gant 73 milion a dud. O zroiad a ra berzh en ur vro e kañv abalamour da varv ar Prezidant [[John F. Kennedy]] ar bloaz a-raok, evel ur fulenn da zihuniñ yaouankiz ar vro ha d'he c'has war-zu ur bed modern, goude ma vez tamallet gant an dud gour o blev hir.

O berzh a zegas interest evit ar sonerezh breizhveuriat en Amerika, kement ha teu strolladoù all d'ober troiadoù en tu-mañ eus meurvor atlantel ha kement ha m'eo krouet an term ''The British Invasion'' (An aloubadeg breizhveuriat) da gaozeal diwar-benn an darvoudoù-se. Meur a strollad hag arzourien a heul pazioù ar Beatles, evel [[The Dave Clark Five]], [[The Animals]], [[Petula Clark]], [[The Kinks]] peotramant [[The Rolling Stones]].

Gortoz Capitol Records a-hed ar bloaz 1963 en doa bountet ul label all, [[United Artists Records]], da lakaat o rann-filmoù da ginnig d'ar strollad ober tri film da vrudañ o c'hanaouennoù. Sevenet gant [[Richard Lester]], [[A Hard Day's Night (film)|A Hard Day's Night]] a laka ar strollad da c'hoari komedi e-pad c'hwec'h sizhun. Ur berzh eo bet ar film, embannet asambles gant un albom ispisial evit Amerika an Norzh. E-keit-se e embann ar strollad o zrede albom, [[A Hard Day's Night (albom)|A Hard Day's Night]], gant kanaouennoù ar film en tu-mañ ha kanaouennoù nevez en tu-gin. Meuleudet eo an albom evel an hini ma teu ar strollad d'en em zizober eus o levezonoù da gaout o son dezho, dre seniñ gwelloc'h asambles, met ivez gant gitar nevez Harrison, ur prototip 12 kordenn savet gant [[Rickenbacker]] ha roet dezhañ, brudet evit e son kloc'hus.

==== Troiad-bed ha digor d'ar c'hudennoù denel ====
[[Restr:Paul, George & John.png|thumb|dehou|McCartney, Harrison ha Lennon en Izelvroioù]]
E miz Even ha Gouere 1964 ez ar Beatles da seniñ dre ar bed, e [[Danmark]], en [[Izelvroioù]], [[Hong Kong]], [[Aostralia]] ha [[Zeland-Nevez]] hag er Stadoù-Unanet e miz Eost ha Gwengolo evit un eil troiad. Eno e reont anaoudegezh gant [[Bob Dylan]]. Goude m'o deus Dylan hag ar Beatles ha harperien disheñvel-kenañ, met talvoudus eo bet kavet an emgav en istor ar sonerezh, o liammañ daou ved disheñvel : publik Dylan, studierien sot gant an arzoù hag al lennegezh, ur stil bohemian ha soñjoù politikel o vont war-zu un idealism sokial ha publik ar Beatles, krennarded e liseoù peotramant en o studioù kentañ liammet kreñv ouzh ar sevenadur kaset gant ar skinwel, ar radio hag ar gizioù nevez. Ne oa ket kalz a garantez eus perzh publik Dylan e-keñver publik ar Beatles, gwelet evel ur vandennad azeulerien<ref>{{en}} Gould 2007, pp. 252–253.</ref>. E-pad ar gejadenn e ro Dylan un tamm [[butun-drol]] d'ar Beatles.

E-kerzh ar mizioù da heul e teu Lennon da varmouzañ stil Dylan da ganañ, dre ar fri, tra ma komañs Dylan da seniñ gant ur strollad binvioù-tredan, o cheñch e zilhad war-zu ur stil "mod". Notennet eo gant Gould penaos e teu an harz etre an daou bublik da netra, publik ar Beatles o kreskiñ war-zu stiloù nevez ha publik Dylan o tegemer yaouankiz ar sevenadur-pop.

E-kerzh an troiad 1964 e teu ar strollad da vezañ war evezh e-keñver an diforc'hidigezh gouennel er Stadoù-Unanet. Nac'hañ a reont seniñ e Jacksonville, Florida ma vije dispartiet ar re zu eus ar re wenn ha dont a reont da lakaat an aotrouniezh da blegañ. "Ne sonomp james dirak ur publik dispartiet ha n'emaomp ket o vont da gomañs... Gwelloc'h 'vefe din koll hon gopr"<ref group="alpha">{{en}} ''We never play to segregated audiences and we aren't going to start now ... I'd sooner lose our appearance money.'' J.Lennon, 1964</ref>. Nac'hañ a reont kousket el leti raktreset dre ma oa diforc'het ivez. Pa zistroont d'ar Stadoù-Unanet, ar bloavezhioù da c'houde, e reont a-seurt da lakaat splann en o c'hevratoù ne vezo ket dispartiet ar publik.

==== War-zu ur sonerezh darevoc'h hag implij an drammoù ====
[[Restr:TrailerUSHelp.jpg|thumb|kleiz|Ur skeudenn tennet diwar bruderezh amerikan ar film ''Help!'']]
Pevare albom ar strollad, [[Beatles For Sale]], enrollet etre Eost hag Here 1964, zo ur brouenn eus an diaezamant etre imor krouiñ ar strollad ha redioù o berzh. C'hoant o doa da gendelc'her ar mod ''A Hard Day's Night'' m'o doa sonet kanaouennoù nevez hepken, met berr e oant en em gavet gant kanaouennoù nevez avat ha start e oa bet kavet dezho krouiñ en ur ober troiadoù dre ar bed. Adkemer a reont c'hwec'h kover eus o roll da glokaat ar bladenn, embannet e miz Kerzu. An eizh kanaouenn nevez avat a zo merzhet mat gant an dud, o tiskouez barregezh an daouad Lennon/McCartney<ref>Gould 2007, pp. 255–256.</ref>.

E penn-kentañ 1965 e koan Lennon, Harrison hag o fried gant dantour Harrison, John Riley. Hennezh a ro [[LSD]] dezho, dre guzh, en o banneoù kafe. Merket don eo Lennon gant an degouezh : "Spontus e oa, met eus ar c'hentañ. Bamet e oan e-pad ur miz pe zaou."<ref group="alpha">{{en}} ''It was just terrifying, but it was fantastic. I was pretty stunned for a month or two'' Lennon, in Gould, 2007.</ref> Kustum e oant o daou da implijet an dramm-se, asambles gant Starr ur wezh hepken war a seblant. Implij Harrison eus an dramm en deus kaset anezhañ war-zu ar speredelezh, ar brederiegezh hag an hindoueegezh. Lavaret en deus : "Evidon-me e oa bet mestal d'ul lintradenn. Ar wezh kentañ 'moa bet trenk en doa digoret un dra bennak en va fenn a oa ennon, hag em eus komprenet leun a draoù. N'em boa ket desket anezho peogwir e anavezent anezho dija, met an dra-se a chañsas bezañ un alc'hwez en doa digoret an nor d'ober anaoudegezh ganto. Adalek ar poent m'am boa bet an dra-se em beze c'hoant da gaout bepred – ar soñjoù-se diwar-benn ar yogied hag an Himalaya ha sonerezh [[Ravi Shankar|Ravi]]."<ref group="alpha">{{en}} ''For me, it was like a flash. The first time I had acid, it just opened up something in my head that was inside of me, and I realized a lot of things. I didn't learn them because I already knew them, but that happened to be the key that opened the door to reveal them. From the moment I had that, I wanted to have it all the time – these thoughts about the yogis and the Himalayas, and Ravi's music'' Harrison e 1977.</ref> Ne oa ket tomm McCartney evit klask an dramm-se, met a-benn ar fin en deus graet e 1966<ref>Gould 2007, p. 317.</ref> An hini kentañ eo bet o kaozeal diwar-benn an dra-se, o lavaret : "digoret e oa va daoulagad" ha "graet en deus din bezañ un ezel gwelloc'h, onestoc'h, degemerusoc'h eus ar gevredigezh".<ref group="alpha">{{en}} ''It opened my eyes and made me a better, more honest, more tolerant member of society.'' McCartney in Brown & Gaines 2002, p. 228.</ref>.

E miz Even 1965 eo degemeret ar pevar Beatle en [[Urzh an Impalaeriezh breizhveuriat]] (MBE) gant ar rouanez [[Elesbed II]] diwar goulenn ar Ministr pennañ [[Harold Wilson]]. Distreiñ a ra un nebeud mirourien o medalenn evit sevel a-enep, dre ma oa kustum ar vedalenn da vezañ roet d'ar soudarded peotramant d'ar renerien keodedel.

Er-maez e teu eil film ar Beatles, [[Help! (film|Help!]], e miz Gouere 1965. Sevenet gant Lester adarre eo deskrivet evel ur film d'ober fent eus ar filmoù [[James Bond|Bond]], gant burutelladennoù etre. Mesket e oa sañtimantoù McCartney, en em sante evel ur "''guest star'' e-barzh ar film"<ref>Gould 2007, p. 274.</ref> en ur film ne oa ket hini ar Beatles. A-fet sonerezh eo kaset gant Lennon dreist-holl, en deus skrivet ha kanet ar brasañ eus ar c'hanaouennoù, en o zouez an daou single [[Help! (kanaouenn)|Help!]] ha [[Ticket to Ride]]<ref>Gould 2007, pp. 276–277.</ref> Embannet ez eus un albom da heul ar film, melezour da [[A Hard Day's Night (albom)|A Hard Day's Night]], gant tonioù tennet diwar ar film en tu-mat ha tonioù enrollet er memes koulz en tu-gin, an holl anezho kanaouennoù nevez war-bouez div, ar c'hanaouennoù adkemeret diwezhañ bet embannet ganto a-raok ar ganaouenn hengounel ''Maggie Mae'' e-barzh e [[Let It Be (albom)|Let It Be]]. Pelloc'h ez ar strollad gant implij an adenrollañ evit o mouezhioù hag implij binvioù dic'hortoz, evel ur pevarad kerdin evit [[Yesterday (kanaouenn)|Yesterday]], aozet ha kanet gant McCartney, hep sikour hini all ebet eus ar Beatles. ''Help!'' eo an albom rock kentañ anvet evit kemer perzh er [[Grammy Awards]] evit albom ar bloaz<ref>{{en}} [https://www.newsweek.com/grammy-awards-album-year-winners-steely-dan-426569 Schonfeld, Zach (15 a viz C'hwevrer 2016). "''The Most Ridiculous 'Album of the Year' Winners in Grammy History''". Newsweek.]</ref>.

Trede troiad ar strollad er Stadoù-Unanet zo merket gant ur sonadeg e stadiom Shea e miz Eost dirak 55 600 a dud. Koñsertoù all o deus bet kement a verzh hag o deus rediet ar strollad da gavet a-raokadennoù teknikel evit bezañ klevet. E fin an troiad en em gavont gant [[Elvis Presley]], en doa bet ul levezon diazez war ar strollad pa oa yaouank.

[[Restr:Sitar full.jpg|thumb|dehou|Ur [[sitar]], par d'an hini degaset gant George Harrison e sonerezh ar strollad adalek 1965]]

Adalek miz-Here e kemer ar strollad amzer er sal-enrollañ. Ar wezh kentañ eo o deus kement a amzer da labourat, hep bezañ ret dezho mont a-gleiz hag a-zehoù da seniñ<ref>{{en}} Lewisohn 1992, p. 202</ref> Hervez Martin, betek ar poent-se "e oamp bet oc'h ober albomoù evel un aridennad singloù. Bremañ e oamp o komañs da soñjal e-barzh an albomoù evel ur arz en e-unan da vat."<ref group="alpha">{{en}} ''We had been making albums rather like a collection of singles. Now we were really beginning to think about albums as a bit of art on their own.'' G.Martin</ref> Embannet eo [[Rubber Soul]] e miz Kerzu, ha degemeret mat-tre gant ar publik. Gwelet eo evel ur bazenn pelloc'h war-zu ur sonerezh kemplez ha darev<ref>{{en}} Unterberger, Richie. "[https://www.allmusic.com/album/rubber-soul-mw0000192940 Rubber Soul – The Beatles]". AllMusic. Archived</ref> Mont a reont pelloc'h da gerc'hat temoù disheñvel, romañsoù donoc'h ha prederouriezh, ur c'hlask liammet ouzh o c'hustum da vutuniñ marijuana gant Lennon e-unan.<ref>{{en}} Brown & Gaines 2002, pp. 181–182.</ref> tra m'en deus lavaret Starr : "Ul levezon bras 'neus bet al louzoù en o cheñchamantoù, dreist-holl evit ar skriverien. Ha peogwir e oant o skrivañ traoù disheñvel e oamp o seniñ en ur mod disheñvel."<ref group="alpha">{{en}} ''Grass was really influential in a lot of our changes, especially with the writers. And because they were writing different material, we were playing differently.'' in The Beatles (2000). The Beatles Anthology. San Francisco: Chronicle Books. ISBN 978-0-8118-2684-6.</ref>. Degas a ra Harrison ar [[sitar]] er c'hanaouennoù e-barzh [[Norwegian Wood (This Bird Has Flown)]], o vont pelloc'h c'hoazh diouzh hengon ar sonerezh pop. Dre m'az a donoc'h ar pozioù e komañs an dud da studial anezho.

Kendelc'her a ra Lennon ha McCartney da genlabourat, met kompoziñ a reont kanaouennoù en o c'horn, goude ma vezont lakaet o-daou da skrivagner. Lavaret en deus Harrison e oa ''Rubber Soul'' e albom muiañ-karet<ref>{{en}} The Beatles 2000, p. 194.</ref> met dizemglevioù a oa komañset da vezañ gwelet, dreist-holl etre McCartney ha Lennon tra ma oa start-tre McCartney gant Harrison.

==== Kaozioù disputet ha troiad diwezhañ ====
[[Restr:Beatles and George Martin in studio 1966.JPG|thumb|kleiz|Geroge, Paul, George Martin ha John e 1966]]
Capitol Records en doa abaoe 1963 un emglev gant ar strollad, o reiñ dezho kontrol war stumm an albomoù embannet en SUA. Pladennoù disheñvel-tre a oa bet embannet neuze hag embannadur [[Yesterday and Today]] e 1966 gant ur golo o tiskouez ar strollad treuzwisket evel kigerien o tidroc'hañ margodennoù plastik a oa bet gwelet, ha burutellet, evel un dagadenn ouzh doareoù Capitol Records. E-keit-se e ra Harrison anaoudegezh gant [[Ravi Shankar]] e-barzh e Londrez da gemer kentelioù sitar digantañ.

Diaezamantoù a vev ar strollad e [[Filipinez]] pa nac'h Epstein ur bedadenn digant [[Imelda Marcos]], gwreg ar Prezidant, da leinañ ganti e Palez ar Prezidant, evel m'eo kustum d'ober, hep kompren ne oa ket boaz anezhi da glevet "nann". Emsavadegoù a ziwan a-enepto, kaset gant ar renad, ha diaes eo bet dezho mont kuit eus ar vro. Beajiñ a reont da India da c'houde.

Kerkent ha distroet d'ar Rouantelezh-Unanet e klev ar Beatles trouz digant metoù relijiel ha mirour ar Stadoù-Unanet (evel ar c'h[[Ku Kux Klan]] diwar-benn ur frazenn lavaret gant Lennon e miz Meurzh en un atersadenn kaset gant [[Maureen Cleave]] : "Ar Gristenelezh az aio da get. Mont a raio diwar-wel ha digreskiñ a raio. N'em eus ket da arguzenniñ diwar-benn an dra-se; ganen emañ ar wirionez ha prouet e vezin reizh... A-feson e oa Jezuz met e ziskibien a oa tev hag ordin. O doareoù tort 'neus breinet an dra-se din."<ref group="alpha">{{en}} "''Christianity will go. It will vanish and shrink. I needn't argue about that; I'm right and I will be proved right ... Jesus was alright but his disciples were thick and ordinary. It's them twisting it that ruins it for me.''" Lennon, 1966.</ref> ha zoken : "Brudetoc'h eget Jezuz omp bremañ; ne ouezan ket petra az aio da get da gentañ – rock 'n' roll pe Kristenelezh"<ref group="alpha">{{en}} "'''We're more popular than Jesus now; I don't know which will go first – rock 'n' roll or Christianity. ''" Lennon, 1966</ref> Den na verzhas an evezhiadenn e Bro-Saoz met ur gwir reuz a savas pa voe embannet er Stadoù-Unanet pemp miz war-lerc'h, dreist-holl e [[Gouriz ar Bibl]]. Heuliañ a ra ar [[Sez Santel|Vatikan]] en ur embann ur c'hlemm tra m'eo berzet kanaouennoù ar strollad e radioioù [[Spagn]], an [[Izelvroioù]] hag e [[Suafrika]]. O respont d'ar reuz e lavar Lennon : "Ma'm bije lavaret e oa brudetoc'h ar skinwel eget Jezuz e vijen tremenet e-bioù marteze"<ref group="alpha">{{en}} "''If I'd said television was more popular than Jesus, I might have got away with it''" Lennon, 1966</ref> tra ma tamall Epstein ar gelaouenn amerikan ''Datebook '' da vezañ embannet kaozioù Lennon hep kenarroud. Lennon en deus lakaet war-wel penaos e klaske lakaat ar biz war penaos e wele tud all o berzh, met embann ar reas digarezioù "ma oa ar pezh a felle klevet ar gazetennerien."<ref group="alpha">{{en}} ''"If you want me to apologise, if that will make you happy, then okay, I'm sorry.''" Lennon, 1966</ref>

E miz Eost 1966, ur sizhun a-raok un troiad nevez, eo embannet an albom [[Revolver (albom)|Revolver]], ur bazenn nevez e dareviñ ar strollad a-fet sonerezh<ref name="Gould 2007, p. 348">{{en}} Gould 2007, p. 348.</ref> Donoc'h ez a ar skrivañ-kanaouennoù, an enklaskoù er studio ha muioc'h a jañroù sonerezh, eus ar pevarad kerdin betek ar muzik psikedelek.<ref name="Gould 2007, p. 348"/> Nevez eo an doare da sevel golo an albom ivez, e-lec'h kaout ur foto eus ar strollad e c'houlennont gant [[Klaus Voorman]], ur mignon dezho abaoe [[Hambourg]], tresañ ur golo. A-raok an albom eo embannet ar single [[Paperback Writer]] asambles gant [[Rain]]. Filmoù-brudañ zo sevenet, kontet gant Saul Austerlitz evel "e-touez ar filmoù-sonerezh kentañ"<ref>{{en}} Austerlitz, Saul (2007). ''Money for Nothing: A History of the Music Video'', from The Beatles to The White Stripes. Ann Arbor: University of Michigan Press. ISBN 978-0-7119-7520-0.</ref>.

Unan eus kanaouennoù-arnod an albom eo [[Tomorrow Never Knows]], skrivet gant Lennon diwar al levr [[The Psychedelic Experience: A Manual Based on the Tibetan Book of the Dead]] gant [[Timothy Leary]]. Ezhomm zo bet eus eizh taolenn-enrollañ tro-dro da savadur EMI, pep hini kaset an un ijinour peotramant un ezel eus ar strollad, en ur lakaat tizh ar vandenn-enrollañ da cheñch. E fin eo bet mesket pep tra gant Martin<ref>{{en}} Gould 2007, pp. 364–366.</ref> Skrivet gant McCartney, e implij [[Eleanor Rigby]] un eizhad kerdin, taolennet gant Gould evel ur ganaouenn eus ur jañr nevez<ref>{{en}} Gould 2007, pp. 350, 402.</ref> Harrison a gemer muioc'h a blas evel skriver-kanaouennoù, gant teir eus e oberennoù embannet en albom.<ref>{{en}} Schaffner 1978, p. 63.</ref> [[Taxman]], skrivet gant Harrison, a zigor an albom gant un embannadenn bolitikel, ar wezh kentañ d'ar strollad en ober.<ref>{{en}} Turner 2016, p. 162.</ref>.

Tra m'edont o prientiñ o zroiad da zont e oar ar Beatles e vezint klevet gant poan. Prenañ a reont amplaeroù nevez ha kreñvoc'h, met n'eo ket bet trawalc'h c'hoazh. Dic'houest da seniñ kreñvoc'h eget huchadennoù o fublik e komañs ar strollad da gavet hir o amzer en o sonadegoù<ref>{{en}} Harry 2000a, p. 1093</ref> Kompren a reont ne oa ket o sonadegoù diwar-benn ar sonerezh ken – "lidoù meuriadel" hervez Lennon – ha divizout a reont e vezo an troiad 1966 o hini diwezhañ<ref>{{en}} Lewisohn 1992, pp. 210, 230.</ref> Ne son ar strollad hini ebet eus o c'hanaouennoù nevez en troiad<ref>{{en}} Lewisohn 1992, pp. 361–365.</ref>, krouadennoù ur studio e oant ha ne oa chañs ebet d'ur strollad pevar rentañ enor dezho, hervez Chris Ingham. "Beatles war eeun ha Beatles ar studio a oa deuet da vezañ anevaled disheñvel."<ref group="alpha">{{en}} "''' 'Live Beatles' and 'Studio Beatles' had become entirely different beasts.''" Ingham 2006, p. 44.</ref> Sonadeg [[San Francisco]] d'an 29 a viz Eost eo bet o sonadeg kenwerzhel diwezhañ ha fin pevar bloaz a droiadoù gant ouzhpenn 1400 sonadeg er bed a-bezh.<ref>{{en}} Gould 2007, pp. 5–6, 249, 281, 347.</ref>.

=== 1966-1970 : ar bloavezhioù studio ===
==== Kavet ur ster nevez : Sgt Pepper's Lonely Hearts Club Band ====
O klask un hent nevez e oa ar strollad goude bezañ paouezet d'ober troiadoù ha sonadegoù. Kaset gant McCartney ez eont pelloc'h gant arnodiñ ar sonerezh en ur añrejistriñ [[Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band]] adalek fin 1966<ref>{{en}} Lewisohn 1992, p. 232.</ref> 700 eurvezh a añrejistramantoù a oa bet graet evit an albom hervez an ijinour [[Geoff Emerick]]<ref>{{en}} Emerick & Massey 2006, p. 190.</ref> Pep tra en alboù a ranke bezañ "disheñvel", emezañ. "Mikroioù hon doa dres e kleier ar binvioù kouevr ha tokarnoù-son troet war-zu mikroioù stag ouzh ar bioloñs. Implijet hon eus mell osilheroù simpl evit cheñch tizh ar binvioù hag ar mouezhioù ha bandennoù-enrollañ hon doa troc'het a-dammoù ha staget adarre en tu-gin hag eilpennet."<ref group="alpha">{{en}} "''We had microphones right down in the bells of brass instruments and headphones turned into microphones attached to violins. We used giant primitive oscillators to vary the speed of instruments and vocals and we had tapes chopped to pieces and stuck together upside down and the wrong way around''" Emerick</ref> Ul laz-seniñ daou-ugent benveg zo bet implijet evit [[A Day in the Life]]. Diwar al labour-se eo bet embannet ar single [[Strawberry Fields Forever]]/[[Penny Line]], ha ne gaver ket en albom, e miz C'hwevrer 1967 a-raok embann an albom e miz Mae.<ref>{{en}} Everett 1999, p. 123.</ref>. Ar sonerezh luziet, goude m'eo bet enrollet gant un teknologiezh simpl a-walc'h, peder fistenn nemetken, he deus saouzanet arzourien ar mare.

Ur wezh embannet an albom eo bet brudet ar Beatles evel skouerioù sevenadur ar re yaouank gant ur bern kelaouennoù, kenkoulz ha "reveulzerien stil buhez". An albom eo bet unan eus ar re gentañ embannet asambles gant ar pozioù an holl ganaouennoù war an tu-gin<ref>{{en}} Lewisohn 1992, p. 236.</ref> Dielfennet eo bet ar pozioù kerkent hag embannet, da skouer gant ar buruteller amerikan ha kelenner war al lennegezh [[Richard Poirier]] goude bezañ gwelet e studierien o selaou sonerezh ar strollad "gant un derez hag embarzhañ ne c'hellen-me, evel kelenner war al lennegezh, kaout avi outañ hepken"<ref group="alpha">{{en}} ''"listening to the group's music with a degree of engagement that he, as a teacher of literature, could only envy"'' Gould 2007, pp. 423–425.</ref> Interest-kenañ eo bet an dud e-keñver ar golo ivez,<ref>{{en}} Gould 2007, pp. 394–395.</ref> ur pegaj gant [[Peter Blake]] ha [[Jann Haworth]] o tiskouez ar strollad dindan giz ar strollad faltaziek ijinet gant McCartney evit ar ganaouenn gentañ ''[[Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band (kanaouenn)|Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band]]'', dirak ur mor a dud brudet. Mourroù ar strollad a ziskouez levezon ar sevenadur [[hippie]] tra ma tiskouez o lifre-brezel leun a livioù un tu a-enep ar brezel hag an aotrouniezh<ref>{{en}} Harris 2005, pp. 12–13.</ref>.

E penn rolloù ar Rouantelezh-Unanet eo bet ''Sgt Pepper'' e-pad 23 sizhun diouzh renk mui peder sizhun bep an amzer betek miz C'hwevrer 1968. Goude tri miz eo bet embannet 2.5 milion a skouerenn, ur berzh brasoc'h eget holl albomoù ar strollad betek-henn ha chomet eo brudet-tre betek ar XXI{{añ}} kantved. E 2003 eo bet lakaet gant ''Rolling Stone'' d'ar plas kentañ en o listenn albomoù gwellañ an holl amzerioù.<ref name="RS 500 greatest">{{en}} [https://www.rollingstone.com/music/music-lists/500-greatest-albums-of-all-time-156826/the-beach-boys-pet-sounds-54298/ 500 greatest albums of all time (2003], ''Rolling Stones'', 2003. Gwelet d'ar 23 a viz Genver 2022</ref>

==== Donoc'h er bsikedeliezh ha filmoù nevez ====
Goude enrolladennoù ''Sgt. Pepper'' ez eus ijinet daou film nevez, [[Magical Mystery Tour (film)|Magical Mystery Tour]], ur film-skinwel un eurvezh-pad ha [[Yellow Submarine (film)|Yellow Submarine]], ur film-bevaat. Komañs a ra ar strollad da añrejistriñ evit an hini kentañ e fin miz Ebrel 1967 a-raok leuskel ar raktres da gostez o labourat evit an eil raktres. D'ar 25 a viz Even e tiskouez ar strollad o c'hanaouenn nevez [[All You Need Is Love]] dirak 350 milion a sellerien en abadenn [[Our World (1967)|Our World]], an abadenn gentañ skignet dre ar bed a-bezh<ref>{{en}} Lewisohn 1992, pp. 237, 259–260.</ref> Embannet ur sizhun war-lerc'h, e-kerzh [[Hañvezh ar Garantez]], eo adoptet kerkent evel ur ganaouenn-stur evit ar [[flower power]],<ref>{{en}} Gould 2007, pp. 428–429.</ref>. tra m'eo en hañv-se ma implij izili ar strollad ar muiañ a zrammoù psikedelek.

E miz Eost e ra anaoudegezh ar strollad gant [[Maharishi Mahesh Yogi]] e-barzh e Londrez ha mont a reont gantañ betek [[Bangor (Kembre)|Bangor]] evit deskiñ ar [[meveriañ trehontel]]. E-kerzh ar sizhun-se e telefon Peter Brown, skoazeller o ardead, da gelaouiñ eo marvet Epstein<ref>{{en}} Spitz 2005, pp. 709, 713–719.</ref> Skoet eo bet izili ar strollad gant e varv ken trumm, ha kollet en em gavont heptañ. Lennon en deus lavaret : "Diskaret e oamp. Gouzout a ouezan e oa trubuilhoù ganeomp neuze. N'em boa ket treuzskoñjoù diwar-benn hon barregezh d'ober traoù all estreget seniñ, hag aon em boa."<ref group="alpha">{{en}} ''We collapsed. I knew that we were in trouble then. I didn't really have any misconceptions about our ability to do anything other than play music, and I was scared.'' Lennon, raportet in Norman 2008, p. 508.</ref> Gwreg Harrison d'ar mare-se, [[Pattie Boyd]] a goun : "Paul ha George a oa sebezet-mik. Ne soñj ket din e vije bet gwasoc'h ma vije bet lavaret dezho e oa marvet-trumm o zadoù dezho."<ref group="alpha">{{en}} ''"Paul and George were in complete shock. I don't think it could have been worse if they had heard that their own fathers had dropped dead."'' in Boyd 2008, pp. 106–107.</ref> En un emvod e miz Gwengolo e ali McCartney ar strollad da vont pelloc'h gant ''Magical Mystery Tour''<ref>{{en}} Miles 2001, pp. 276–77.</ref>.

Ar sonerezh evit ar film zo bet embannet e miz Kerzu 1967 en albom [[Magical Mystery Tour (albom)|Magical Mystery Tour]], c'hwec'h pistenn anezhañ, an EP-doubl kentañ embannet e Rouantelezh-Nevez<ref>{{en}} Neaverson 1997, p. 53.</ref> Memes spered psikedelek ha ''Sgt. Pepper'' eo met, hervez c'hoantoù ar strollad, eo bet savet ar golo a-seurt ma ouezo an dud eo sonerezh ar film ha pas un albom da geul ''Sgt. Pepper''<ref>{{en}} Gould 2007, p. 452.</ref> Embannet eo bet sonerezh ar film er Stadoù-Unanet en un albom leun, asambles gant singloù all.<ref>{{en}} Lewisohn 1992, p. 351.</ref> Berzh en deus graet an albom-se hag a-benn ar fin eo bet degemeret gant ar strollad e-touez o albomoù ofisiel, an hini nemetañ e-mesk albomoù Capitol Records.<ref>{{en}} Harry 2000a, p. 699.</ref>.

Skignet eo bet ''Magical Mystery Tour'' evit ar wezh kentañ d'ar 26 a viz Kerzu, gwelet gant ur 15 milion a dud bennak<ref>{{en}} Schaffner 1978, p. 90.</ref> Sevenet gant McCartney dreist-holl eo bet ar film c'hwitadenn gentañ ar strollad<ref>{{en}} Miles 1997, pp. 368–69.</ref>. Burutelladennoù taer en doa bet ar film digant ar c'hazetennoù ha nac'het eo bet gant skinweloù amerikan skignañ anezhañ.

Nebeutoc'h a berzh en deus kemeret ar strollad e-barzh ar film ''Yellow Submarine'', ur segmant nemetken bezañ filmet ganto. Skignet e miz Gouere 1968 e tiskouez ar strollad en ur film-bevaat hag unnek sonenn, peder anezho nevez-flamm<ref>{{en}} Gould 2007, p. 485.</ref> Burutelladennoù mat en deus bet ar film, evit e dresadennoù, e sonerezh hag e fent<ref>{{en}} Gould 2007, pp. 487–88, 505–506.</ref> An albom-hir gant sonerezh ar film zo bet embannet seizh miz da c'houde, gant ar peder sonenn nevez, ''Yellow Submarine'', ''All You Need Is Love'' ha seizh sonenn divouezh kompozet gant Martin.<ref>{{en}} Lewisohn 1992, pp. 304, 350.</ref>.

==== India, Apple Corps hag an albom gwenn ====
[[Restr:056 - Album blanc The Beatles.jpg|thumb|kleiz|Godellig gwenn ha glann an albom [[The Beatles (pladenn)|The Beatles]], lesanvet an ''Albom gwenn'']]
E miz C'hwevrer 1968 e veaj ar strollad da ashram Maharishi Mahesh Yogi e [[Rishikesh]], [[India]], da gemer perzh en ur rummad kentelioù war ar brederiegezh. An amzer-se zo bet unan eus ar prantadoù frouezhusañ a-fet kompoziñ sonerezh, leun eus ar sonioù bet ijinet eno o vezañ embannet en o albom kentañ<ref>{{en}} Harry 2000a, pp. 108–109.</ref> met en albomoù da heul ivez hag en o albomoù solo zoken. Starr zo aet kuit da gentañ, goude 10 devezh nemetken, dic'houest da c'houzañv ar boued. McCartney en deus kavet hir e amzer hag aet kuit ur miz war-lerc'h<ref name="Gould 2007, pp. 463–468">{{en}} Gould 2007, pp. 463–468.</ref> Savet ez eus bet goulennoù gant Lennon hag Harrison avat pa oa bet roet da gompren gant [[Magic Alex]], un teknikour elektronik, e oant touellet gant Maharishi<ref>{{en}} Harry 2000a, pp. 705–706.</ref> Pa oa bet silet gant Magic Alex en doa graet ar Maharishi kinnigoù seksel d'ar merc'hed deuet ganto eo aet Lennon e fulor, o kendrec'hiñ Harrison hag an holl re deuet ganto da vont kuit gantañ.<ref name="Gould 2007, pp. 463–468"/> Nac'het en deus Magic Alex bezañ mammenn ar vrud-se ha McCartney en deus lavaret diwezhatoc'h n'en doa ket kredet an tamalloù-se gwezh ebet. [[Mia Farrow]], a oa e-kreiz ar vrud-se, he deus nac'het e oant gwir ivez. Evelato eo bet skrivet gant Lennon ar ganaouenn [[Sexie Sadie]] diwar-benn an darvoudoù-se. McCartney en deus lavaret : "Ur fazi hon eus graet. Kredet hon eus e oa muioc'h ennañ eget ar pezh a oa."<ref>{{en}} "''We made a mistake. We thought there was more to him than there was.''" in Harry 2000a, pp. 705–706.</ref>.

E miz Mae ez a Lennon ha McCartney da New-York da ginnig d'an dud avañtur nevez ar strollad, [[Apple Corps]]<ref>{{en}} Lewisohn 1992, p. 282.</ref> Krouet mizioù a-raok evel un doare da espern arc'hant gant an tailhoù eo bet astennet d'ober traoù all, gwerzhañ an albomoù, obererezhioù liesseurt ha deskiñ. An embregerezh he deus koustet ker d'ar strollad avat, gant raktresoù penn-dibenn kaset gant tud eus koskor ar Beatles, roet dezho labour hep soñjal e-barzh o barregezhioù. Ar skouer eus ar mod-se d'ober eo [[Apple Electronics]], kaset gant Magic Alex da sevel ur studio modern-kenañ n'eo ket bet oberiant james<ref>{{en}} Doggett 2011, pp. 20, 22, 25, 35.</ref>{{,}}<ref>{{en}} Doggett 2011, p. 22.</ref> Diwezhatoc'h en deus lavaret Harrison : "Dre vras e oa ur c'haos... Aet pell e oa bet Paul ha John gant ar soñj ha devet milionoù ganto, ha Ringo ha me hor boa da vont ganti"<ref group="alpha">{{en}} "''Basically, it was chaos ... John and Paul got carried away with the idea and blew millions, and Ringo and I just had to go along with it.''" in Doggett 2011, p. 26.</ref>.

Adalek miz Mae betek miz Here 1968 en deus añrejistret ar strollad ar pezh zo deuet da vezañ [[The Beatles (pladenn)|The Beatles]], un albom-doubl anavezet dindan al lesanv ''Albom gwenn'' abalamour d'e c'holo simpl-kenañ<ref>{{en}} Gould 2007, p. 510.</ref> E-pad an amzer-se e teu bec'h etre izili ar strollad<ref>{{en}} MacDonald 2005, p. 310.</ref> Starr a guita ar stroll e-pad div sizhun, o leuskel ar peurrest eus ar stroll da enrollañ [[Back in the U.S.S.R]] ha [[Dear Prudence]] gant McCartney d'an taboulinoù.<ref>{{en}} Winn 2009, pp. 205–207.</ref> Yenoc'h e teu Lennon e-keñver labour McCartney, o lavaret diwar-benn [[Ob-La-Di, Ob-La-Da]] e oa "sonerezh mamm-gozh".<ref>{{en}} Emerick & Massey 2006, p. 246.</ref> Donedigezh an arzourez araogourez [[Yoko Ono]], mignonez nevez John Lennon, er studioù, padal e veze difennet da vignonezed peotramant prieded ar strollad bezañ re dost, he deus kaset un nebeud bec'h<ref>{{en}} Harry 2000b, p. 103.</ref>, goude m'en deus diskouezet an teul-film [[The Beatles: Get Back|Get Back]] ne oa ket kement-se a vec'h diwar-benn Ono. Soñj en deus McCartney "ne oa ket un albom plijus d'ober."<ref group="alpha">{{en}} "''The album "wasn't a pleasant one to make''" McCartney in The Beatles 2000, p. 310.</ref>.

Gant an albom-se ez eus bet graet gant meur a stil sonerezh<ref>{{en}} Miles 2001, p. 315</ref> met pep hini eus ar c'hanaouennoù-se a oa feal d'ur jañr nemetken<ref>{{en}} {{Liamm web|url=https://web.archive.org/web/20081223025212/http://stylusmagazine.com/articles/on_second_thought/the-beatles-the-beatles.htm|titl=On Second Thought The Beatles - The Beatles [Diell]|oberour=Edwin Faust|lec'hienn=Stylus|deiziad=2003-09-01|lennet d'=ar 24 a viz Genver 2022}}</ref> E-pad o labour o doa cheñchet ar Beatles o zaol-enrollañ peder-fistenn d'unan eizh-pistenn, ar pezh en deus sikouret anezho da añrejistriñ muioc'h a draoù pep hini d'e du. Brud en deus bet an albom da vezañ muioc'h un aridennad kanaouennoù solo, izili all ar strollad o vezañ sonerien-studio evit skriver son-mañ-son<ref>{{en}} Lewisohn 1988, pp. 137, 146, 150, 152.</ref> Lennon e-unan en deus lavaret : "Pep pistenn zo ur bistenn hiniennel; n'eus ket eus sonerezh ar Beatles ennañ. John hag ar strollad [eo], Paul hag ar strollad, George hag ar strollad."<ref group="alpha">{{en}} "''Every track is an individual track; there isn't any Beatle music on it. [It's] John and the band, Paul and the band, George and the band.''" Lennon in Gould 2007, p. 509.</ref> E-pad an amzer-se eo bet añrejistret [[Hey Jude]], kanaouenn hirañ ar strollad betek-henn, embannet evel single asambles gant [[Revolution (kanaouenn)|Revolution]].<ref>Lewisohn 1988, p. 152.</ref>.

Embannet eo an albom e miz Du 1968, embannadenn gentañ Apple Records, daoust m'eo perc'henn EMI war an enrolladennoù c'hoazh<ref>{{en}} Lewisohn 1992, p. 278.</ref> Ouzhpenn 2 vilion a bladennoù a oa bet rakgwerzhet ha 4 milion zo bet gwerzhet en SUA en ur miz. Kendelc'her a ra an dud da analizañ pozioù ar c'hanaouennoù. Daoust d'ar berzh eo chomet souezhet ar gazetennerien war ar sonerezh gantañ ha ne'z eus ket bet kement a vurutelladennoù mat hag evit ''Sgt. Pepper''<ref>{{en}} Gould 2007, p. 528.</ref>. Gant an amzer e oa deuet tommoc'h an dud ouzh an albom avat.<ref name="RS 500 greatest" />

==== Get Back, Abbey Road ha Let It Be : an disparti ====
[[Restr:3 Savile Row.jpg|thumb|dehou|Studioioù Apple Corp, e-lec'h m'eo bet sonet sondadeg diwezhañ ar Beatles]]
E penn-kentañ 1969 en em vod ar strollad e studioù-tele [[Twickenham Film Studios|Twickenham]] evit ur raktres nevez, diouzh ur soñj gant McCartney, hervez Martin.<ref name="Harry 539">{{en}} Harry 2000b, p. 539.</ref> Da gentañ e soñjont ober ur sonadeg skignet war-eeun er skinwel, dirak arvesterien, gant kanaouennoù an ''Albom gwenn'' met buan e fell dezho degas kanaouennoù nevez. Ar pal a oa bet neuze seveniñ un abadenn-skinwel 1 eurvezh gant skeudennoù eus ar pleustradennoù filmet gant [[Michael Lindsay-Hogg]]<ref name="Harry 539" /> hag ur sonadeg filmet dirak arvesterien er fin. Komañs ra ar Beatles da labourat kerkent ha miz Genver met ne'z a ket gwall fonnus al labour hag, hervez George Martin, ne oa "ket ur prantad enrollañ plijus-plijus. Un amzer e oa ma oa darempredoù ar Beatles en o izelañ",<ref group="alpha">{{en}} "''not at all a happy recording experience. It was a time when relations between the Beatles were at their lowest ebb.''" Martin</ref> ur sañtimant rannet gant izili ar strollad. Skuizh gant McCartney ha Lennon ez a Harrison kuit eus ar strollad e-pad pemp devezh ha goulenn a ra cheñch lec'h ha dilezel ar raktres sonadeg war-eeun. Gwelloc'h eo dezhañ labourat war un albom nevez<ref>{{en}} Lewisohn 1992, p. 307.</ref> E-keit-se e eskemm McCartney ha Lennon soñjoù diwar-benn o darempred ha penaos e rankont leuskel plas da Harrison er strollad.<ref name="Get Back">{{en}} Jackson, ''The Beatles: Get Back'', 2021</ref> Asantiñ a ra ar strollad da c'houlennoù Harrison ha dilojañ a reont da gomañs da añrejistriñ un albom nevez anvet ''Get Back'' er studio aozet gant Magic Alex en Apple Corps,<ref>Lewisohn 1992, pp. 306–307, 309.</ref>. met dre ma n'eo ket prest an dafar ha c'hwitet ijinadennoù Magic Alex e rankont daleañ an enrolladegoù ha degas dafar diwar Abbey Road, prestet gant EMI, peotramant implijet dafar prestet gant Harrison.<ref name="Get Back" />

[[Restr:Billy Preston perforning in 1971.jpg|thumb|kleiz|Billy Preston (skeudennaouet e 1971), ur mignon d'ar Beatles, a vez graet ar "pempvet Beatle" anezhañ a-wezhioù.]]

Pedet eo [[Billy Preston]], ur mignon d'ar strollad, da reiñ un taol sikour war ar c'hlavier gant Harrison<ref>{{en}} Lewisohn 1992, pp. 309–314.</ref> Diouzhtu e tegas ur banne aer fresk er studio, asambles gant ar cheñchamant studio, ha war dommaat ez a an darempredoù.<ref name="Get Back" /> Roet ez eus bet kredit da bPreston war ar single [[Get Back (kanaouenn)|Get Back]], an arzour nemetañ kreditet evel-se war holl ganaouennoù ar Beatles<ref>{{en}} Harry 2000a, pp. 451, 660.</ref> E-kerzh ar pleustradennoù ez eus bet labouret war kanaouennoù miret evit an albom [[Let It Be (albom)|Let It Be]], lod all a servijo evit an alboù [[Abbey Road]] tra m'ez eus bet pleustret kanaouennoù a servijo evit albomoù solo izili ar strollad : Harrison a gaoz diwar-benn e raktres albom solo "da lakaat ar c'hanaouennoù-se maez eus [e benn]"<ref group="alpha">{{en}} "''To get those songs out of my head.''" Harisson, 1969</ref> e memes koulz ha kendelc'her da labourat gant ar strollad.<ref name="Get Back" /> Filmet eo ar pleustradennoù hag ar prantadoù-enrollañ gant Lindsay-Hogg c'hoazh ha bountañ a ra, evel McCartney a glask kas ar strollad war-zu traoù nevez, ar strollad d'ober ur sonadeg. Meur a lec'h zo kinniget, eus ur monumant roman betek ur vag war vor en ur dremen d'ur park e-barzh e Londrez.<ref name="Harry 539"/>{{,}}<ref name="Get Back" /> A-benn ar fin eo kinniget filmañ hag enrollañ kanaouennoù war-eeun war toenn Apple Corp d'an 3 Savile Row e Londrez d'an 30 a viz Genver 1969<ref>{{en}} Lewisohn 1992, pp. 307–308, 312.</ref> evit ar pezh a vezo sonadeg diwezhañ ar strollad. Pemp sizhunvezh war-lerc'h e komañs [[Glynn Johns]] da labourat war ar bandennoù, roet pep frankiz dezhañ gant ar strollad.<ref>{{en}} Lewisohn 1992, pp. 309, 316–323.</ref>.

Reuz a sav goude ar prantadoù-enrollañ evit ''Get Back'' diwar-benn merañ ar strollad, ur goulenn savet abaoe marv Epstein ha mallus da respont pa weler e pelec'h eo en em gavet stad aferioù ar strollad. Lennon a ginnig [[Allen Klein]], manager [[The Rolling Stones]], un diskoulm degemeret mat gant Harrison ha Starr<ref>{{en}} Harry 2000a, p. 612.</ref> McCartney a blijfe dezhañ reiñ al labour da [[Lee Eastman|Lee]] ha John Eastman, tad ha breur [[Linda Eastman]] en doa dimezet d'an 12 a viz Meurzh<ref>{{en}} Miles 2001, p. 336.</ref> N'eus bet emglev ebet da choaz etre an daou ziskoulm neuze e roont al labour da gKlein ha d'ar re Eastman war un dro, Klein o verañ an aferioù hag ar re Eastman o vezañ o alvokad.<ref>{{en}} Goodman 2015, pp. 164–166.</ref> Abalamour d'an dizemglevioù e kollont kevratoù ha skarzhet eo ar re Eastman a-raok lakaat Klein da vezañ manager ar strollad, a-enep ali McCartney avat.<ref>{{en}} Goodman 2015, pp. 174–175.</ref>.

Souezhet eo Martin pa zeu McCartney da c'houlenn gantañ produiñ un albom nevez goude c'hwitadenn ''Get Back''<ref>{{en}} Gould 2007, p. 560.</ref> met asantiñ a ra gant ma vezo heuliet un implij-amzer rik. Komañs a reont da añrejistriñ [[Abbey Road (albom)|Abbey Road]] d'an 2{{l}} a viz Gouere 1969. Nac'het eo bet gant Lannon soñj Martin da grouiñ ur pezh unvan ha dizhan : fellet a ra dezhañ e vije e ganaouennoù eus un tu ha kanaouennoù McCartney eus an tu all. A-benn ar fin e kinnig McCartney ur renkamant a vezo hini an albom : kanaouennoù en o-unan eus un tu hag ur medley eus an tu all<ref>{{en}} Gould 2007, p. 563.</ref> Hervez Emerick, cheñchamant taol-veskañ ar studio en deus degaset ur son dousoc'h, ar pezh en deus frustret ar strollad met roet ur skeudenn "flouroc'h" e-keñver an albomoù bet<ref>{{en}} Emerick & Massey 2006, pp. 277–278.</ref> D'ar 4 a viz Eost ez eus embannet single solo kentañ un ezel eus ar strollad gant [[Give Peace a Chance]] gant Lennon ha [[Plastic Ono Band]]. Strollet eo ar Beatles da seniñ ur wezh diwezhañ d'an 20 a viz Eost da añrejistriñ [[I Want You (She's So Heavy)]].<ref>{{en}} Lewisohn 1988, p. 191.</ref>.

D'an 8 a viz Gwengolo en em gav izili ar strollad, war-bouez Starr a oa en ospital, da gaozeal diwar-benn un albom nevez. Soñjet digeriñ hentoù nevez d'ar skrivañ kanaouennoù, o paouez van an daouad [[Lennon-McCartney]] hag o kaout peder c'hanaouenn pep hini evit Lennon, McCartney hag Harrison ha div evit Starr hag embann ur single da Nedeleg<ref>{{en}} {{Liamm web|url=https://www.theguardian.com/music/2019/sep/11/the-beatles-break-up-mark-lewisohn-abbey-road-hornsey-road|titl='This tape rewrites everything we knew about the Beatles|oberour=Richard Williams|embanner=The Guardian|deiziad=11.09.2019|lennet d'=ar 27 a viz Genver 2022}}</ref> D'an 20 a viz Gwengolo avat e embann Lennon e c'hoant da guitaat ar strollad, met asantiñ a ra chom mut war ar c'heloù-se evit ma ne vezo ket lakaet e dañjer gwerzhadennoù an albom war embann<ref>{{en}} Norman 2008, pp. 622–624.</ref>.

Embannet eo [[Abbey Road (albom)|Abbey Road]] d'ar 26 a viz Gwengolo ha gwerzhañ a ra pevar milion a eilennoù e-korf tri miz ha chomet eo seitek sizhun e penn rolloù ar Rouantelezh-Unanet.<ref name="Gould 593">{{en}} Gould 2007, p. 593.</ref> An eil kanaouenn, [[Something (kanaouenn The Beatles)|Something]], zo embannet en ur single, kanaouenn nemeti Harrison embannet e tu-A gant ar strollad. A bep seurt degemeroù en deus bet ''Abbey Road'', goude m'eo bet meuleudet ar medley.<ref name="Gould 593" /> Uttenberg a lavar eo ur bladenn ziwezhañ a-zere, gant "lod eus hesonoù bravañ zo bet er sonerezh rock"<ref>{{en}} {{Liamm web|url=https://web.archive.org/web/20120529232715/https://www.allmusic.com/album/abbey-road-mw0000192938|titl=The Beatles -  Abbey Road [diell]|oberour=Richie Unterberger|embanner=All Music|deiziad=2012|lennet d'=ar 27 a viz Genver 2022}}</ref> N'emañ ket ali ar muzikologour Ian McDonald gant ar meuleudioù-se, hervezañ eo an albom digempouez ha goullo alies, daoust d'ar van a gempoell roet gant ar medley<ref>{{en}} MacDonald 2005, p. 367.</ref> A-du a oa Lennon gant an alioù-se : lavaret en deus e oa "barrek" an albom "met divuhez e oa".<ref group="alpha">{{en}} "''competent" but had "no life in it''". Lennon in Emerick & Massey 2006, pp. 277–278.</ref> Martin en deus disklêriet e oa an albom a blij dezhañ ar muiañ<ref>{{en}} Emerick & Massey 2006, pp. 277–278</ref>.

Chom a ra ar strollad gant ar c'hoant echuiñ ar raktres ''Get Back'' : enrollañ a reont kanaouenn Harrison [[I Me Mine]] adarre e miz Genver 1970, hep Lennon<ref>{{en}} Lewisohn 1992, p. 342.</ref> E miz Meurzh e nac'h Klein al labour graet gant Johns war an albom ha reiñ a ra an enrolladennoù d'ar produer amerikan [[Phil Spector]] evit echuiñ ar bladenn, adanvet [[Let It Be (albom)|Let It Be]]<ref>Lewisohn 1992, pp. 342–343.</ref> Spector en doa labouret gant Lennon war e single [[Instant Karma!]]. Mont a ra Spector pell diouzh soñj kentañ an albom, un dastumadeg kanaouennoù sonet war-eeun en ur troc'hañ, kemmañ, ouzhpennañ binvioù d'ar pistennoù. McCartney dreist-holl zo bet fallgontant o klevet ar choazoù-se, dreist-holl gant an ton bras degaset gant al laz-seniñ war [[The Long and Winding Road]]<ref>{{en}} Lewisohn 1992, p. 349.</ref> ha goulennet en deus kerkent e vije distroet war ar choazoù-se, hep bezañ klevet avat.<ref>{{en}} Harry 2000a, p. 682.</ref> Embann a ra d'an 10 a viz Ebrel ez a kuit eus ar Beatles, ur sizhun a-raok embann e [[McCartney (albom)|bladenn solo kentañ]].<ref>{{en}} Spitz 2005, p. 853.</ref>.

Embannet eo [[Let It Be (albom)|Let It Be]] d'an 8 a viz Mae 1970, asambles gant single diwezhañ ar Beatles, ''The Long and Winding Road'' er Stadoù-Unanet, met pas er Rouantelezh-Unanet. An teulfilm [[Let It Be (1970 film)|Let It Be]], sevenet gant Lindsay-Hogg diwar an traoù filmet e miz Genver 1969, zo embannet miz war-lerc'h a-raok gounit un oscar evit e sonerezh<ref>{{en}} Southall & Perry 2006, p. 96</ref> Burutellet eo bet ar film a-hed an amzer dre ma tiskouez prantadoù fall dreist-holl, ar pezh ne oa ket santimant ar re o doa gwelet ar skeudennoù diembann diwezhatoc'h<ref>{{en}} {{Liamm web|url=https://www.youtube.com/watch?v=ri4f12-FOBc|titl="We Shed Tears That Night" - Peter Jackson And Stephen Wept Watching Footage Of The Beatles|oberour=The Late Show with Stephen Colbert|embanner=CBS war Youtube|deiziad=25.11.2021|lennet d'=ar 27 a viz Gwengolo}}</ref> Teul-film [[Peter Jackson]], [[The Beatles: Get Back]], sevenet e 2021 gant ar memes skeudennoù en deus sikouret da cheñch ar skeudenn-se.<ref>{{en}} {{Liamm web|url=https://www.youtube.com/watch?v=E1enbCjsXu8|titl=How 'The Beatles: Get Back' reshapes history|oberour=Elliot Roberts|lec'hienn=Youtube|deiziad=23.12.2021|lennet d'=ar 27 a viz Genver 2022}}</ref> An albom, eus e du, zo bet an hini kentañ gant alioù fall. Uttenberg a lavar ez eus prantadoù hard-rock memestra, evel [[I've Got a Feeling]] ha [[Dig a Poney]], meuleudiñ a ra [[Let It Be (kanaouenn)|Let It Be]], [[Get Back (kanaouenn)|Get Back]] hag ar "folky" [[Two of Us (kanaouenn)|Two of Us]] gant heson Lennon ha McCartney.<ref>{{en}} {{Liamm web|url=https://web.archive.org/web/20130806194702/http://www.allmusic.com/album/let-it-be-mw0000192939|titl=Let It Be - The Beatles [diell]|oberour=Richie Unterberger|lec'hienn=All Music|deiziad=2013|lennet d'=ar 27 a viz Genver 2022}}</ref>.

Prosez a ra McCartney e miz Kerzu 1970 evit divodañ ar strollad<ref>{{en}} Harry 2002, p. 139.</ref> met kendelc'her a ra an tabut bloavezhioù da c'houde, betek 1974 pa sin Lennon ar paperachoù diwezhañ<ref>{{en}} Pang 2008, p. 118.</ref>.

== Stil sonerezh ha diorren ==
Sed aze penaos eo taolennet cheñchamantoù stil ar Beatles gant Scott Schinder hag Andy Schwartz en o levr ''Icons of Rock: An Encyclopedia of the Legends Who Changed Music Forever'' :

{{Arroud|En o enkorfadur kentañ evel moptopoù laouen ha farsus o deus reveulzet ar "Fab Four" son, stil hag emzalc'h ar sonerezh pop ha digoret an hent d'ar rock and roll d'ur wagenn rock breizhveuriat. O levezon kentañ a vije bet a-walc'h da lakaat ar Beatles evel unan eus nerzhioù sevenadurel kreñvañ o mare, met n'int ket chomet a-sav amañ. Goude ma oa dibar-kenañ o stil orin, ur sintezenn desachus ar rock and roll amerikan kentañ hag ar R&B o deus tremenet ar Beatles ar peurrest eus ar bloavezhioù 1960 oc'h astenn hazoù-stil ar rock, en ur vont bepred war-zu tiriadoù sonerezh nevez war pep pladenn. Taolioù-arnod kemplesoc'h-kemplesañ ar strollad zo aet war-zu jañroù lies, en o zouez ar [[folk-rock]], ar [[country|c'hountry]], ar [[sonerezh psikedelek]] hag ar [[pop barok]] hep aberzhiñ desach bras o labour-kentañ.<ref group="alpha">{{en}}"''In their initial incarnation as cheerful, wisecracking moptops, the Fab Four revolutionised the sound, style, and attitude of popular music and opened rock and roll's doors to a tidal wave of British rock acts. Their initial impact would have been enough to establish the Beatles as one of their era's most influential cultural forces, but they didn't stop there. Although their initial style was a highly original, irresistibly catchy synthesis of early American rock and roll and R&B, the Beatles spent the rest of the 1960s expanding rock's stylistic frontiers, consistently staking out new musical territory on each release. The band's increasingly sophisticated experimentation encompassed a variety of genres, including [[folk-rock]], [[country music|country]], [[psychedelic music|psychedelia]], and [[baroque pop]], without sacrificing the effortless mass appeal of their early work.''" Schinder, Schwartz, 2007 p160</ref>}}
E-barzh al levr ''The Beatles as Musicians'' eo taolennet gant [[Walter Everett]] emluskoù ha doareoù disheñvel Lennon ha McCartney e-keñver ar sonaozañ. Displegañ a ra penaos en deus klasket McCartney deskiñ teorienn ar sonerezh, ouzhpenn d'e skouarn naturel, da vont e-barzh lezennoù-boaz ar sonerezh, da binvidikaat anezho. Lennon, eus e du, a ziskouez ur seblant arzel a gred, met a chom direol<ref>{{en}} Everett, Walter (1999). The Beatles as Musicians: Revolver through the Anthology. Oxford and New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-512941-0.</ref>.

Gant Ian MacDonald eo taolennet McCartney evel "ur melodiour naturel - ur c'hrouer tonioù a zo a-enep en diavaez d'an heson."<ref group="alpha">{{en}} "''a natural melodist – a creator of tunes capable of existing apart from their harmony'' MacDonald, Ian (2005). Revolution in the Head: The Beatles' Records and the Sixties (2nd revised ed.). London: Pimlico. ISBN 978-1-84413-828-9.</ref> Labour Lennon zo disheñvel hervezañ, chomidik, diaezet war e bersonelezh, gant tonioù a-boz bihanañ hag adc'hraet o deus ezhomm eus na heson evit mont en-dro. Gantañ eo meulet c'hoari Harrison e linennoù leun a vuhez hag a livioù, hag envel a ra Starr evel tad an tomperezh pop/rock modern<ref>MacDonald, Ian (2005). Revolution in the Head: The Beatles' Records and the Sixties (2nd revised ed.). London: Pimlico. ISBN 978-1-84413-828-9.</ref>.

=== Levezonoù ===
Levezonoù abred ar strollad a gaver gant sonerezh [[Elvis Presley]], [[Carl Perkins]], [[Little Richard]] ha [[Chuck Berry]]<ref>{{en}} Harry 2000a, pp. 140, 660, 856–858, 881.</ref> Lennon en doa lavare diwar-benn Presley : "Netra en doa touchet ac'hanon da vat a-raok klevet Elvis. Panevet Elvis ne vije ket bet eus ar Beatles."<ref group="alpha">{{en}}"''Nothing really affected me until I heard Elvis. If there hadn't been Elvis, there would not have been the Beatles.''" Lennon in Harry 2000a, p. 881.</ref> Ar strollad en doa sonet e memes lec'h ha ''Little Richard'' en [[Hambourg]] etre miz Ebrel ha miz Mae 1962, hag enno o doa bet alioù digantañ war an doare da seniñ e ganaouennoù<ref>{{en}} Harry 2000a, p. 660.</ref> Levezonoù all zo e-touez [[Buddy Holly]], [[Eddie Cochran]], [[Roy Orbison]]<ref>{{en}} Harry 2000a, pp. 289, 526, 830.</ref> ha [[The Everly Brothers]].<ref>{{en}} Spitz 2005, pp. 111, 123, 131, 133.</ref>.

Digor e chom ar Beatles ouzh levezonoù all e-kerzh o berzh bras zoken ha kendelc'her a reont da selaou sonerezh o amzer, evel [[Bob Dylan]], [[The Who]], [[Franck Zappa]], [[The Lovin' Spoonful]], [[The Byrds]] ha [[The Beach Boys]], a zo bet kevezerien ar Beatles. O albom [[Pet Sounds]] en deus sebezet hag awenet McCartney<ref>{{en}} Harry 2000a, pp. 99, 217, 357, 1195.</ref>{{,}}<ref>{{en}} Gould 2007, pp. 333–335, 359.</ref>{{,}}<ref>{{en}} Lavezzoli, Peter (2006). The Dawn of Indian Music in the West: Bhairavi. New York and London: Continuum. ISBN 978-0-8264-1815-9.</ref> George Martin en deus lavaret diwar-benn penn-krouer ar Beach Boys : "Den n'en deus bet kement a levezon war ar Beatles eget Brian [Wilson]."<ref group="alpha">{{en}} "''No one made a greater impact on the Beatles than Brian [Wilson].''" Martin in Granata, Charles L. (2003). I Just Wasn't Made for These Times: Brian Wilson and the Making of the Beach Boys' Pet Sounds. London: Unanimous.</ref> Ravi Shankar, a zo bet mestr Harrison war ar sonerezh indian, en deus bet ul levezon war sonerezh holl izili ar strollad er bloavezhioù diwezhañ<ref>{{en}} Lavezzoli 2006, pp. 147, 165, 177</ref>.

=== Doareoù-sonerezh ===
[[Restr:Guitarras de McCartney y Harrison.jpg|thumb|dehou|Ur [[gitar-boud]] [[Höffner 500/1|Höffner stummet en ur violoñs]] hag ur [[Gretsch|gitar Country Gentleman Gretsch]] sonet gant McCartney hag Harrison.]]
Ur strollad skiffle da gentañ, eo aet ar Beatles war-zu ar rock 'n' roll ar bloavezhioù 1950 buan. Difraostet o deus an doare Merseybeat da seniñ<ref>{{en}} {{Liamm web|url=https://www.allmusic.com/style/merseybeat-ma0000012018/songs|titl=Pop/Rock » British Invasion » Merseybeat|oberour=All Music|lennet d'=an 2 a viz C'hwevrer 2022}}</ref> a-raok astenn o renabl war-zu ar sonerezh pop en he holl doareoù<ref>{{en}} Gould 2007, pp. 30–32, 100–107.</ref> ''Rubber Soul'' zo bet lesanvet gant Gould an ostilh en deus kaset leun a dud sot gant ar folk davet ar sonerezh pop<ref>{{en}} Gould 2007, p. 296.</ref> Ar ganaouenn ''Yesterday'' n'eo ket ar wezh kentañ m'eo bet implijet kerdin er sonerezh pop, met ar wezh kentañ e oa evit ar Beatles, ha sikouret en deus leun a dud "allergek" da son ar gitaroù-tredan da gaout plijadur en ur selaou barregezh ar strollad da sonaozañ.<ref>{{en}} Gould 2007, p. 278.</ref> Kendelc'her a ra ar strollad gant implij ar c'herdin gant ''She's Leaving Home'' da skouer, da glask pouezañ war sañtimantoù ar ganaouenn en un doare "viktorian".<ref>{{en}} Gould 2007, p. 402.</ref>.

Ur stil all zo bet implijet kalz gant ar strollad adalek 1966, da gentañ o single-tu-kontrol ''Rain'', taolennet gant [[Martin Strong]] evel "añrejistramant dreist-psikedelek kentañ ar Beatles."<ref>{{en}} Strong, Martin (2004). The Great Rock Discography. Edinburgh and New York: Canongate. ISBN 978-1-84195-615-2.</ref> Kanaouennoù psikedelek all o deus heuliet, evel ''Tomorrow Never Knows'' (enrollet a-raok ''Rain''), ''Strawberry Fields Forever'', ''Lucy in the Sky with Diamonds'' hag ''I Am the Walrus''. D'ar memes mare eo bet levezonet kalzig Harrison gant [[sonerezh klasel India]] : ''The Inner Light'', ''Love You Two'' ha ''Within You ha Without You'', an div ganaouenn ziwezhañ o vezañ klaskoù da adaptiñ ar stumm [[raga]]<ref>{{en}} {{Liamm web|url=https://www.youtube.com/watch?v=y2GmTD9Q4iM|titl=How The Beatles used Indian music theory|oberour=David Bennett Piano|lec'hienn=Youtube|deiziad=30.11.2021|lennet d'=an 2 a viz C'hwevrer 2022}}</ref>{{,}}<ref>{{en}} Gould 2007, pp. 406, 462–463.</ref>.

Nevesaat an doare da seniñ hag enrollañ sonerezh en deus klasket ar strollad ober bepred, hag unan eus e berzhioù-dibar an hini eo. Hervez an istorour war ar sonerezh Martin Campbell ez eus e-barzh [[A Day in the Life]] tout arz ha barregezh ar Beatles, an ijin war ar son, un ton a-boz a zalc'h soñj ennañ, al liamm kreñv etre ar pozioù hag ar sonerezh. Mont a ra pelloc'h en ur lavaret eo ur ganaouenn en ur rummad nevez, kempennetoc'h eget ar pop ha nevesaus en ur mod dibar<ref>{{en}} Campbell, Michael (2008). Popular Music in America: The Beat Goes On. East Windsor, CT: Wadsworth. ISBN 978-0-495-50530-3.</ref> Dominic Pedler en deus diskouezet penaos e kroaz ar Beatles doareoù disheñvel, james en ur vont eus ur jañr d'ur jañr all an eil war-lerc'h egile, met o vestroniañ anezho bepred en ur mod kenstur<ref>{{en}} Pedler, Dominic (2003). The Songwriting Secrets of The Beatles. London: Omnibus. ISBN 978-0-7119-8167-6.</ref> Gant an amzer ez eus deuet war-wel blazoù disheñvel izili ar strollad. Un dislavar zo en ur mod gant golo glann an ''Albom gwenn'' hag an doareoù-sonerezh liesseurt a glever ennañ, da skouer [[Revolution 9]] gant Lennon, ur c'hlask er [[sonerezh pleustrek]] levezonet gant Yoko Ono, [[Don't Pass Me By]] gant Starr, ur ganaouenn [[country]], [[While My Guitar Gently Weeps]], ur werz-rock gant Harrison hag [[Helter Skelter]], ur garm [[Heavy metal|proto-metal]].<ref>{{en}} {{Liamm web|url=https://web.archive.org/web/20120530202730/https://www.allmusic.com/album/the-beatles-white-album-mw0000418113|titl=The Beatles [White Album]|oberour=Stephen Thomas Erlewine|embanner=All Music|deiziad=30.05.2012|lennet d'=ar 5 a viz C'hwevrer 2022}}</ref>.

=== Labour George Martin ===
Labour a-dost [[George Martin (sonaozour)|George Martin]] en e berzh a broduer a laka anezhañ da vezañ war ar renk evit perzh ar "pempvet Beatle"<ref>{{en}}Harry 2000a, p. 721.</ref> Stummet e oa gant ar sonerezh klasel hag implijet en deus ar pezh a oueze e meur a zoare, ouzhpenn treuzkas tammoù eus teorienn ar sonerezh da izili ar strollad, da lakaat gerioù war ar pezh a santent ha da harpañ anezho en ur vont war-raok gant ar skrivañ-kanaouennoù<ref>{{en}} Gould 2007, p. 121, 290.</ref> Martin an hini eo en doa kinniget da vMcCartney ur pevarad-kerdin evit ''Yesterday'', o lakaat ar Beatles d'ober anaoudegezh d'ur bed leun a livioù klasel n'anavezent ket.<ref>{{en}} MacDonald 2005, p. 158.</ref> O diorren war ar c'hrouiñ a oa bet harpet gant youl Martin da glask traoù nevez ivez, ha da gompren o c'hinnig, da skouer pa veze goulennet lakaat un dra bennak "barok" d'ur sonenn bennak.<ref>{{en}} Gould 2007, p. 290.</ref> Estreget sonaozañ a rae Martin, seniñ a rae meur a venveg, evel ar piano, an orglez peotramant binvioù kouevr.<ref>{{en}} Gould 2007, pp. 382, 405, 409, 443, 584.</ref>.

Labourat gant Lennon ha McCartney en doa rediet Martin d'ober gant daou stil skrivañ kanaouennoù. Eeunoc'h e oa labourat gant McCartney, a laboure en ur mod klasel a-walc'h, met kaset e veze gant Lennon, a labour dre e anien, da sevel aozennoù dreist-ordinal, ar skouer gwellañ a vije [[Being for the Benefit of Mr. Kite!]]<ref>{{en}} MacDonald 2005, p. 238.</ref>. Sada ar pezh a lavare diwar-benn doareoù-skrivañ Lennon ha McCartney hag e levezon stabilaat :

{{Arroud|Da geñveriañ gant kanaouennoù Paul, an holl anezho o telc'her un tamm liamm gent ar gwirvoud, John en doa ur perzh psikedelek, hogozik kevrinek... Skeudennaoueg John zo unan eus an traoù gwellañ en e labour – 'gwez mandarin', 'neñvoù marmalad', 'bleunioù selofan'... A-viskoazh 'meus gwelet anezhañ evel ur Salvador Dalí e gelc'hienn, kentoc'h eget ur soner drammet. Eus an tu all e vije diot ober evel ma ne vije ket leun a zrammoù e buhez ar Beatles d'ar mare-se... gouzout a raent ne oant ket a-du, me en va ferzh a vestr-skol... Ouzhpenn ne oant ket sot ganto me va-unan, ne welen ket an ezhomm anezho; ha n'eus douetañs ebet ne vije ket bet Pepper an albom a zo anezhañ ma vijen bet o nijal. Marteze e oa ar c'henlabour etre dramm ha dizramm zo aet mat en-dro, piv 'oar ?|George Martin<ref group="alpha">{{en}} "''Compared with Paul's songs, all of which seemed to keep in some sort of touch with reality, John's had a psychedelic, almost mystical quality ... John's imagery is one of the best things about his work – 'tangerine trees', 'marmalade skies', 'cellophane flowers' ... I always saw him as an aural Salvador Dalí, rather than some drug-ridden record artist. On the other hand, I would be stupid to pretend that drugs didn't figure quite heavily in the Beatles' lives at that time ... they knew that I, in my schoolmasterly role, didn't approve ... Not only was I not into it myself, I couldn't see the need for it; and there's no doubt that, if I too had been on dope, Pepper would never have been the album it was. Perhaps it was the combination of dope and no dope that worked, who knows?''" Martin in Martin, George (1979). All You Need Is Ears. New York: St. Marten's Press. ISBN 978-0-312-11482-4.</ref>}}
Savet e oa a-du Harrison gant ar soñj-se diwar-benn e levezon stabilaat : "Me 'gred 'oamp kresket ar bloavezhioù-se asambles, hemañ evel an den reizh ha ni evel ar re ziskiant; met bepred e oa amañ da reiñ ster d'hon follentez –  kustum 'oamp da vezañ un tammig avant-garde devezhioù zo eus ar sizhun, hag evel un eor e vije, da gas an dra-se dre an ijinourien ha dre ar vandenn-enrollañ."<ref group="alpha">{{en}} "''I think we just grew through those years together, him as the straight man and us as the loonies; but he was always there for us to interpret our madness – we used to be slightly avant-garde on certain days of the week, and he would be there as the anchor person, to communicate that through the engineers and on to the tape.''" Harrison in Harry, Bill (2003). The George Harrison Encyclopedia. London: Virgin. ISBN 978-0-7535-0822-0.</ref>

=== Er studio ===
Gant o sonerezh ijinus hag o implij eus an teknologiezh o doa goulennet ar Beatles kalz a daolioù-arnod digant George Martin hag ijinourien ar studioioù. Kement tra a veze mat da lakaat er sonerezh : distro ur gitar en uhelgomzer, dason ur voutailh, ur vandenn kaset d'an tu-kontrol.<ref>{{en}} Hertsgaard, Mark (1995). "We All Want to Change the World: Drugs, Politics, and Spirituality". A Day in the Life: The Music and Artistry of the Beatles. New York: Delacorte Press. ISBN 978-0-385-31517-3.</ref> O c'hoant da grouiñ trouzioù nevez e kement añrejistramant kenaozet gant barregezh Martin da aozañ sonerezh ha barregezhioù ijinourien EMI evel Norman Smith, Ken Townsend ha Geoff Emerick zo bet klevet adalek ''Rubber Soul'', met dreist-holl gant ''Revolver'' hag an albomoù da c'houde.<ref>{{en}} Hertsgaard 1995, p. 103.</ref>.

Estreget an teknikoù nevez ijinet er studio (plas ar mikro, bouklennoù-enrollañ, cheñch tizh an enrolladenn...) e oa bet degaset gant ar Beatles binvioù-sonerezh ne gleved ket alies e kanaouennoù-rock, en o zouez lazioù-kerdin ha kouevr peotramant binvioù indian (evel ar sitar hag ar swarmanda)<ref>{{en}} MacDonald 2005, p. 212.</ref> Binvioù elektronek o doa implijet ivez, evel ar Mellotron en doa roet ar son-fleüt sonet gant McCartney e deroù [[Strawberry Fields Forever]]<ref>{{en}} MacDonald 2005, p. 219.</ref>.

== Izili ==
{{col-begin}}
{{col-2}}
'''Izili pennañ'''
* [[John Lennon]] – kan, gitaroù, klavieroù, harmonika, gitar-boud <small>(1960–1969; marvet e 1980)</small>
* [[Paul McCartney]] – kan, gitar-boud, gitaroù, klavieroù, toumperezh <small>(1960–1970)</small>
* [[George Harrison]] – gitaroù, kan, sitar, klavieroù, gitar-boud <small>(1960–1970; marvet e 2001)</small>
* [[Ringo Starr]] – toumperezh, taboulinoù, kan <small>(1962–1970)</small>
{{col-2}}
'''Izili e penn-kentañ'''
* [[Pete Best]] – toumperezh, kan <small>(1960–1962)</small>
* [[Stuart Sutcliffe]] – gitar-boud, kan <small>(1960–1961; marvet e 1962)</small>
* [[Chas Newby]] – gitar-boud <small>(1960–1961)</small>
* [[Norman Chapman]] – toumperezh <small>(1960; marvet e 1995)</small>
* [[Tommy Moore (musician)|Tommy Moore]] – toumperezh <small>(1960; marvet e 1981)</small>

'''Sonerien troiadoù'''
* [[Jimmie Nicol]] – toumperezh <small>(1964)</small>
{{col-end}}

== Pladennoù ==
=== Albomoù studio ===
* ''[[Please Please Me (albom)|Please Please Me]]'' ([[Parlophone]], [[22 a viz Meurzh]] [[1963]])
* ''[[With The Beatles]]'' (Parlophone, [[22 a viz Du]] [[1963]])
* ''[[A Hard Day's Night (albom)|A Hard Day's Night]]'' (Parlophone, [[10 a viz Gouere]] [[1964]] e [[Breizh-Veur]])
* ''[[Beatles for Sale]]'' (Parlophone, [[4 a viz Kerzu]] 1964)
* ''[[Help! (albom)|Help!]]'' (Parlophone, [[6 a viz Eost]] [[1965]])
* ''[[Rubber Soul]]'' (Parlophone, [[3 a viz Kerzu]] 1965)
* ''[[Revolver (albom)|Revolver]]'' (Parlophone, [[5 a viz Eost]] [[1966]])
* ''[[Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band (albom)|Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band]]'' (Parlophone, [[1añ a viz Mezheven]] [[1967]])
* ''[[Magical Mystery Tour (albom)|Magical Mystery Tour]]'' ([[Capitol]], [[27 a viz Du]] 1967, er [[Stadoù-Unanet]] hepken)
* ''[[The Beatles (pladenn)|The Beatles]]'' ([[Apple Records]], [[22 a viz Du]] [[1968]])
* ''[[Yellow Submarine (albom)|Yellow Submarine]]'' (Apple Records, [[17 a viz Genver]] [[1969]])
* ''[[Abbey Road (albom)|Abbey Road]]'' (Apple Records, [[26 a viz Gwengolo]] 1969)
* ''[[Let It Be (albom)|Let It Be]]'' (Apple Records, [[8 a viz Mae]] [[1970]])

=== Singloù embannet e Rouantelezh-Unanet ===
Kinniget eo pep single diouzh an urzh "Tu A / Tu B". Ar re skrivet « 2ƒA » en o c'hichen zo singloù "tu A doubl". An asterisk zo evit ur ganaouenn embannet war un albom peotramant un EP hag an aourez ≈ zo evit ur stumm disheñvel eus ur ganaouenn embannet war un 33 zro.

* ''[[Love Me Do]]''{{exp|≈}} / ''[[P.S. I Love You (kanaouenn|P.S. I Love You]]''* ({{deiziad|5|Here|1962}})
* ''[[Please Please Me (kanaouenn)|Please Please Me]]''* / ''[[Ask Me Why]]''* ({{deiziad|11|Genver|1963}})
* ''[[From Me to You]]'' / ''[[Thank You Girl]]'' ({{deiziad|11|Ebrel|1963}})
* ''[[She Loves You]]'' / ''[[I'll Get You]]'' ({{deiziad|23|Eost|1963}})
* ''[[I Want to Hold Your Hand]]'' / ''[[This Boy]]'' ({{deiziad|29|Du|1963}})
* ''[[Can't Buy Me Love]]''* / ''[[You Can't Do That]]''* ({{deiziad|20|Meurzh|1964}})
* ''[[A Hard Day's Night (kanaouenn)|A Hard Day's Night]]''* / ''[[Things We Said Today]]''* ({{deiziad|10|Gouere|1964}})
* ''[[I Feel Fine]]'' / ''[[She's a Woman]]'' ({{deiziad|27|Du|1964}})
* ''[[Ticket to Ride]]''* / ''[[Yes It Is]]'' ({{deiziad|9|Ebrel|1965}})
* ''[[Help! (kanaouenn)|Help!]]''* / ''[[I'm Down]]'' ({{deiziad|23|Gouere|1965}})
* ''[[We Can Work It Out]]'' / ''[[Day Tripper]]'' ({{deiziad|3|Kerzu| 1965}}) (<small>2ƒA</small>)
* ''[[Paperback Writer]]'' / ''[[Rain (kanaouenn)|Rain]]'' ({{deiziad|10|Even| 1966}})
* ''[[Yellow Submarine (kanaouenn)|Yellow Submarine]]''* / ''[[Eleanor Rigby]]''* ({{deiziad|5|Eost| 1966}}) (<small>2ƒA</small>)
* ''[[Strawberry Fields Forever]]'' / ''[[Penny Lane]]'' ({{deiziad|17|C'hwevrer| 1967}}) (<small>2ƒA</small>)
* ''[[All You Need Is Love]]''* / ''[[Baby, You're a Rich Man]]'' ({{deiziad|7|Gouere|1967}})
* ''[[Hello, Goodbye (kanaouenn)|Hello, Goodbye]]'' / ''[[I Am the Walrus]]''* ({{deiziad|24|Du| 1967}})
* ''[[Lady Madonna]]'' / ''[[The Inner Light]]'' ({{deiziad|15|Meurzh| 1968}})
* ''[[Hey Jude]]'' / ''[[Revolution (kanaouenn)|Revolution]]{{exp|≈}}'' ({{deiziad|30|Eost| 1968}})
* ''[[Get Back]]''{{exp|≈}} / ''[[Don't Let Me Down]]'' ({{deiziad|11|Ebrel| 1969}})
* ''[[The Ballad of John and Yoko]]'' / ''[[Old Brown Shoe]]'' ({{deiziad|30|Mae|1969}})
* ''[[Something (kanaouenn The Beatles)|Something]]''* / ''[[Come Together]]''* ({{deiziad|31|Here| 1969}})
* ''[[Let It Be (kanaouenn)|Let It Be]]''{{exp|≈}} / ''[[You Know My Name (Look Up the Number)]]'' ({{deiziad|6|Meurzh| 1970}})

=== Albomoù advesket ===
* ''[[Let It Be... Naked]]'' - stumm advesket eus ''Let It Be'' en ur dennañ sonaozennoù hag o cheñch urzh ar pistennoù (2003)
* ''[[Love (albom The Beatles)|Love]]'' - irienn-son arvest [[Cirque du Soleil]], advesket gant [[George Martin (sonaozour)|George Martin]] hag e vab [[Giles Martin (sonaozour)|Giles Martin]] (2006)

=== Dastumadoù ===
* ''[[A Collection of Beatles Oldies|A Collection of Beatles Oldies (but Goldies)]]'' - dastumad ar c'hanaouennoù gwellañ (1966)
* ''[[The Beatles 1962–1966]]'' (lesanvet ''albom ruz'') ha ''[[The Beatles 1967–1970|1967–1970]]'' (lesanvet ''albom glas'') (1973)
* ''[[The Beatles at the Hollywood Bowl|The Beatles: Live at the Hollywood Bowl]]'' - enrolladennoù sonadegoù e Los Angeles e 1964 ha 1965 (1977 evit an embannadur kentañ, 2016 evit an eil, gant ur golo disheñvel ha kanaouennoù ouzhpenn)
* ''[[Past Masters]]'' - kanaouennoù embannet e 45 tro ne oant ket bet embannet war an albomoù studio ofisiel, peotramant gant stummoù disheñvel (1988 evit an embannadur kentañ e daou albom, 2009 evit an embannadur en albom-doubl)
* ''[[Live at the BBC (albom The Beatles)|Live at the BBC]]'' (1994) hag ''[[On Air - Live at the BBC Volume 2]]'' (2013)
* ''[[Anthology 1]]'' (1995), ''[[Anthology 2|2]]'' (1996) hag ''[[Anthology 3|3]]'' (1996)
* ''[[Yellow Submarine Songtrack]]'' (1999)
* ''[[1 (albom T Beatles)|1]]'' (2000) hag ''1+'' (2015)

== Filmoù ==

'''Faltazi'''
* ''[[A Hard Day's Night (film)|A Hard Day's Night]]'' (1964)
* ''[[Help! (film)|Help!]]'' (1965)
* ''[[Magical Mystery Tour (film)|Magical Mystery Tour]]'' (1967)
* ''[[Yellow Submarine (film)|Yellow Submarine]]'' (1968)

'''Teulfilmoù ha sonadegoù filmet'''
* ''[[The Beatles at Shea Stadium]]'' (1966)
* ''[[Let It Be (1970 film)|Let It Be]]'' (1970)
* ''[[The Compleat Beatles]]'' (1982)
* ''[[It Was Twenty Years Ago Today (film)|It Was Twenty Years Ago Today]]'' (1987) (diwar-benn ''Sgt. Pepper'')
* ''[[The Beatles Anthology (heuliad skinwel)|The Beatles Anthology]]'' (1995)
* ''[[1 (albom gant The Beatles)#1+|The Beatles: 1+]]'' (2015) (dastumad videoioù kempennet)
* ''[[The Beatles: Eight Days a Week]]'' (2016) (diwar-benn ar Beatlemania hag an troiadoù)
* ''[[The Beatles: Get Back]]'' (2021)

== Kanaouennoù brudet ==
* [[I Want to Hold Your Hand]]
* [[Michelle (sonenn)|Michelle]]
* [[Norwegian Wood (This Bird Has Flown)]]
* [[Eleanor Rigby]]
* [[Strawberry Fields Forever]]
* [[Lucy in the Sky with Diamonds]]
* [[All You Need Is Love]]
* [[Because (kanaouenn, The Beatles)|Because]]
* [[Let It Be (kanaouenn)|Let It Be]]

== Levrlennadur ==
* {{cite book|author=Brown, Peter;|coauthors=Gaines, Steven |title=The Love You Make: An Insider's Story of The Beatles (2002)|year=2002 |publisher=New American Library|location=New York|isbn=978-0-451-20735-7}}
* {{cite book |last=Coleman |first=Ray |title=Brian Epstein: The Man Who Made The Beatles |publisher=Viking |year=1989 |isbn=0-670-81474-1 }}
* {{cite book |last=Coleman|first=Ray|title=Lennon: The Definitive Biography|publisher=Pan Books|location=New York|year=1984|isbn=0-060-98608-5}}
* {{cite book |last=Davies |first=Hunter |title=The Beatles |publisher=McGraw-Hill |year=1985 |isbn=0-070-15463-5}}
* {{cite book|last=Everett|first=Walter|title=The Beatles as Musicians: Revolver through the Anthology|publisher=Oxford University Press|location=Oxford ha New York|year=1999||isbn=978-0-19-512941-0}}
* {{cite book|last=Gould |first=Jonathan |title=Can't Buy Me Love: The Beatles, Britain and America|publisher=Three Rivers Press|year=2007|isbn=978-0-307-35338-2}}
* {{cite book |last=Harry |first=Bill |title=The Ultimate Beatles Encyclopedia|publisher=MJF Books|year=2000|isbn=1-567-31403-1}}
* {{cite book |last=Lennon |first=Cynthia |title=John |publisher=Hodder & Stoughton |year=2006 |isbn=0-340-89828-3}}
* {{cite book |last=Lewisohn |first=Mark |title=The Complete Beatles Recording Sessions: The Official Story of the Abbey Road Years |publisher=Hamlyn |year=1992 |isbn=0-681-03189-1}}
* {{cite book|last=Lewisohn|first=Mark|title=The Complete Beatles Chronicle|publisher=Chronicle Press|year=1996|isbn=1-85152-975-6}}
* {{cite book|last=Krasker|first=Eric|title=Les Beatles - Enquête sur un mythe 1960-1962|publisher=Séguier|location=Paris|year=2003|isbn=2-84049-373-X}}
* {{cite book|last= Krasker|first=Eric|title='The Beatles - Fact and Fiction 1960-1962|publisher=Séguier|location=Paris|year=2009|isbn=978-2840495239}}
* {{cite book |last=Miles |first=Barry |title=Paul McCartney. Many Years From Now |publisher=Vintage-Random House |year=1998 |isbn=0-749-38658-4}}
* {{cite book |last=O'Brien|first=Ray|title=There are Places I'll Remember|publisher=Ray O'Brien|location=London|year=2001|volume=1|isbn=0-954-44730-1}}
* {{cite book |last=Pedler|first=Dominic|title=The Songwriting Secrets of The Beatles|year=2003|publisher=Omnibus Press|isbn=0-7119-8167-1}}
* {{cite book |last=Spitz |first=Bob |title=The Beatles: The Biography |publisher=Little Brown |year=2005 |isbn=0-316-80352-9}}
* {{cite book|last=Turner|first=Steve |title=A Hard Day's Write: The Stories Behind Every Beatles' Song |publisher=Harper|year=1994|isbn= 0-06-095065-X}}

== Liammoù diavaez ==
* [http://www.beatles.com/ Lec'hienn ofisiel]

==Notennoù ha daveoù==
===Arroudennoù===
{{Daveoù|stroll=alpha}}
===Daveoù===
{{Daveoù|bannoù=3}}

==Liammoù diavaez==
* [https://www.thebeatles.com/ Lec'hienn ofisiel]

{{Navbox The Beatles}}

[[Rummad:The Beatles]]
[[Rummad:Strolladoù sonerezh rock]]