Gwelet an tarzh evit Tanzania

<p align="left" style="spacing:6px; padding:6px; border:1px solid #006699; background:#EAF5FB">[[Restr:Books-aj.svg aj ashton 01.svg|100px]] 
'''Savet eo ar pennad-mañ diwar labour bet graet gant skolidi.''' Sikourit da wellaat an danvez, mar plij ganeoc'h.</p>
{| class="infobox" style="font-size: 95%;"
|-
! {{Infobox/Titl|Jamhuri ya Muungano<br>wa Tanzania<br><small>'''Republik Unanet Tanzania'''</small>|18b637|talbenn map|000}}
|-
| style="background:#efefef;" align="center" colspan="2" |
{| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" style="padding-top: 0.5em;"
|-
| align="center" width="125px" | <br>[[Restr:Flag of Tanzania.svg|125px|Banniel Tanzania]]
| align="center" width="110px" | [[Restr:Coat of arms of Tanzania.svg|100px|COA Tanzania]]
|-
| align="center" width="125px" | [[Banniel]]
| align="center" width="110px" | [[Ardamezouriezh|Ardamezioù]]
|}
|-
| align="center" colspan="2" | [[Restr:Tanzania in its region.svg|280px]]{{Legend|#c12838|Lec'hiadur en [[Afrika]]}}<hr>
|-
| colspan="2" align="center" | [[Restr:Tz-map.png|280px|Tanzania]]<hr>
|-
|'''[[Kan broadel]]'''
| ''Mungu ibariki Afrika''<br>"Doue ra vennigo Afrika"
|-
|-
|'''[[Ger-stur]]'''
| ''Uhuru na Umoja''<br>"Frankiz hag Unvaniezh"
|-
| '''[[Yezh ofisiel]]'''
| [[Swahili]] ''([[de facto]])''
|-
| '''[[Kêr-benn]]'''
| [[Dodoma]]<br>([[Dar es Salaam]])
|-
| '''Gorread'''<br>• En holl<br>• % dour
| <br>945 087 km²<br>6,2
|- 
|'''Poblañs'''<br>• Hollad<br>• Stankter
|<br>38 329 000 (2005)<br>41/km²
|-
| '''Prezidant''' || [[Samia Suluhu]]
|-
| '''Ministr Kentañ''' || [[Kassim Majaliwa]]
|-
|'''[[Gouel broadel]]'''
|[[26 Ebrel|26 a viz Ebrel]]
|-
| '''Moneiz'''|| Shilling Tanzania
|-
| '''Kod pellgomz''' || 255
|-
| '''Kenrouedad'''|| .tz
|}

'''Tanzania''' zo ur vro e reter [[Afrika]], war ribl [[Meurvor Indez]], er su d’ar [[keheder|c’heheder]]. Harzoù he deus gant [[Kenya]] hag [[Ouganda]] en norzh, gant [[Rwanda]], [[Burundi]] ha [[Republik Demokratel Kongo]] er c’hornôg, ha gant [[Malawi]], [[Mozambik]] ha [[Zambia]] er su. 

Div lodenn a ya d’ober Tanzania : an douar-bras, a veze graet "[[Tanganyika]]" anezhañ gwechall, hag enezeg [[Zanzibar]] e Meurvor Indez. Betek [[1961]] e oa [[Impalaeriezh trevadennel Breizh-Veur|trevadennoù saoz]] eus an div lodenn-se (anvet ''broioù-gwarezet''). E [[1961]] e teuas Tanganyika da vezañ dizalc’h, ha kemend-all a c’hoarvezas gant Zanzibar e [[1963]]. Unanet e voent en ur Stad hepken e [[1964]]. 

Savet eo an anv ''Tanzania'' diwar silabennoù kentañ pep lodenn eus ar c’hevread : '''Tan'''ganyika ha '''Zan'''zibar. E-pad meur a vloaz e oa bet ar gêr-benn e [[Dar es Salaam]], ur gêr vras war an aod, met e [[1996]] e voe divizet lakaat [[Dodoma]], ur gêr e diabarzh ar vro, da vezañ kêr-benn. Un darn vras eus [[melestradur]]ioù ar [[gouarnamant]] a yeas di, met lod zo chomet e Dar es Salaam.

== Torosennadur ==
Plaen a-walc'h eo torosennadur Tanzania, evel war vord ar mor, padal ez eus un uhelgompezenn da 1 200 [[metr|m]] e kreiz ar vro.<br>
Treuzet eo eus an Norzh betek ar Su gant ur frailh hag a zo ur skourr eus [[Traoñienn ar Rift Meur]]. Ar failh-se, bras-kenañ, en deus savet ar [[menez-tan]] [[Kilimandjaro]] hag a zo menez uhelañ Afrika ; da 5 895 metrad e sav e Tanzania, war harzoù [[Kenya]].<br>
Gant ar frailh ivez e voe toullet [[traoñienn Olduvai]]. Un eilvet skourr a red a-hed harz ar c'hornôg, m'emañ an teir lenn vras afrikan : [[lenn Tanganyika]], [[lenn Victoria]] ha [[lenn Malawi]]. 

[[Zanzibar]] zo war-dro 30 km a-vaez d'an douar-bras, e [[Meurvor Indez]]. Gorread [[Zanzibar]] eo 1660 km² ; 90 km eo e hirder. An enezenn gouralian vrasañ eo.<br>
[[Enez Pamba]] zo div wech bihanoc'h eget Zanzibar, gant 68 km a hirder. An div enezenn-se o deus un torosennadur plat pe blatoc'h.

== Ar politikerezh hiziv an deiz ==
[[Restr:Julius Nyerere 1977.jpg|thumb|left|Julius Nyerere, ar [[4 a viz Eost]] [[1977]]]]
;Aozadur ha buhez politikel
Renet eo bet Tanzania betek [[1992]] gant ur strollad dibar anvet ''Chama Cha Mapinduzi'' (CCM), "Strollad disparc'her".<br>
Ar prezidant a vez dibabet evit 5 bloaz gant ar gwir da vezañ dibabet diw wech nemetken.<br>
Dibab a ra daou vesprezidant, ur pennmaodier hag ur [[gouarnamant]].

Dizalc'h eo Tanzania en un doare ofisiel abaoe an [[9 a viz Kerzu]] [[1961]].<br>
Bloaz war-lerc'h e voe dibabet Julis Kambarage Nyere, penn ar strollad sokialour ''Union nationale africaine du Tanganyika'', da brezidant nevez Tanzania.

Ur vodadeg vroadel a vez aozet gant 239 ezel hag en o zouez 111 dilennad a zo bet choazet evit un amzeriad pempbloaziek.<br>
Ar CCM a voe krouet e [[1977]] diwar kendeuzadur TANU ''(Tanganyika African Natinonal Union)'' krouet gant Julius Nyere e [[1954]] hag ar strollad ''Afro Shirazi party'' (ASP) eus Zanzibar ; tost-tre an eil d'egile eo TANU hag ASP, setu abeg ar c'hendeuzadur-se.
{{clr|left}}
== Armerzh ==
Kresket eo pinvidigezh diabarzh ar vro (Kenderc'h Diabarzh Kriz, [[KDK]]) da 6,9 milmilion a [[dollar|zollaroù]] e [[1997]], war-dro 220 dollar dre annezad neuze, ar pezh e laka Tanzania e-touez broioù paourañ ar bed.<br>
Kouerien eo 80% eus ar boblañs, gounit al [[gounezerezh|labour douar]] a gont evit 60% eus KDK ar vro.<br>
An enezennoù Zanzibar ha [[Pemba]] a brodu ar muiañ a [[jenofl|dachoù-jenofl]] er bed.<br>
Ar bouedoù pennañ a vez gounezet e Tanzania eo ar [[maniok]], ar [[maiz]], ar [[stlañvesk]] ''(Plantago lanceolata)'', ar [[riz]], ar [[sorgo]], ar [[patatez dous]] ''(Ipomoea batatas)'' hag ar [[mell]].

== Eskemmoù ==
[[Restr:Crossroad Moshi.jpg|thumb|left|ur blasenn e [[Moshi]]]]
[[Kafe]], [[kotoñs]], [[diamant]]où, [[te]] ha tachoù-jenofl a vez ezporzhiet da [[Alamagn]], [[Breizh-Veur]] ha [[Japan]].<br>
An touristerezh a laka Tanzania da c'hounit arc'hant : e fin ar [[bloavezhioù 1980]] e veze tremen 100 000 tourist o tont pep bloaz. Dont a raent evit ar parkoù naturel pe evit al lec'hioù istorel.

Bez' ez eus er vro 2 600 km a [[hent-houarn|hentoù-houarn]], gant al linenn pennañ etre Dar es-Salaam ha lenn Tanganyika o kas dre [[Arusha]] ha [[Mwanzahag]].<br>
War-dro 88 200 km a hentoù evit ar c'hirri zo, met 10% anezho hepken zo terduet.<br>
Ar porzhioù-mor brasañ eo Dar es-Salaam ha [[Mtwara]].<br>
Aerborzh Dar es-Salamm ha Zanzibar a ra war-dro an nijadennoù etrebroadel ha broadel.<br>
Ar ''shilling'' eo ar moneiz skoet gant Bank of Tanzania (krouet e [[1966]]).

== Boazhioù hengounel Tanzania ==
;Ar yezhoù
Teir yezh zo e Tanzania :
* [[kiswahili]], ar yezh ofisiel deuet da vezañ kozh ;
* [[saozneg]], evit abegoù kenwerzhel ;
* [[swahili]], ar yezh muiañ-komzet.
Gant an dud pinvidik e veze komzet kiswahili, neuze a re baour a grogas da gomz swahili evit en em ziforc'hiñ diouto. Bremañ n'eus ket kement-se a dud pinvidik er vro, setu perak e vez komzet kalz a swahili e Tanzania. Daoust da gement-se, kilswahili eo ar yezh a zo bet lakaet da ofisiel gant gouarnamant Tanzania.<br>
Lavaret e vez ez eo e Zanzibar e vez komzet ar bravañ swahili.
;Relijionoù Tanzania
Div gredenn vras a vez azeulet e Tanzania :
* ar [[kristeniezh|gristeniezh]], gant 45% eus ar boblañs ;
* an [[islam]] gant 30% eus ar boblañs ;
* lies kredennoù all gant ar 25% a chom.

Ar vuzulmaned a vev kentoc'h en enezennoù pe e-kichen tevennoù ; ar gristenien a vev kentoc'h e kreiz Tanzania. War ar maezioù e vev ar re n'o d'eus ket ar memes kredenn.
;Ar sonerezh hag an dansoù
[[Restr:SitiBintiSaad (cropped).jpg|thumb|Siti binti Saad]]
E Tanzania ne vez ket selaouet kement-se a sonerezh er vuhez pemdeziek, met kentoc'h e vez sonet e-pad ar gouelioù.<br>
Kalz binvioù dre gerdin zo. Tu zo da glevet [[taboulin]]où ivez, ha binvioù dre c'hwezh ; meur a zoare [[fleüt]]où zo : e [[Lamu]] e klever ar ''siwa'', ur fleüt hengounel graet diwar stilhon un [[olifant]].
Ar ganerez [[Siti binti Saad]] (Zanzibar, [[1880]]-[[1950]]) e voe an Danzanianez kentañ oc'h embann ur bladenn, e [[1928]]. Ganti e voe kanet ''[[taarab]]'' Zanzibar e swahili, pa veze graet betek-henn en [[arabeg]] ha gant paotred hepken.

Padal,an Afrikaned a blij dezho an [[dañs]] dreist-holl.<br>
E Tanzania ez eus un dañs anavezet-tre hag a zo anvet ''[[karen blixen (dañs)|karen blixen]]'', hep mar diwar anv ar skrivagnerez [[Danmark|danat]] [[Karen Blixen]], a vevas e Kenya.<br>
Graet vez gant an dañserien ur c'helc'h pe kelc'hioù bihan, ha ret eo dezho lammat uhel ha diouzh al lusk. Kavet e vez muioc'h a baotred o tañsal eget a verc'hed e reter Tanzania ; er c'hornôg avat e tañs ar baotred hag ar merc'hed a holl asambles.

<gallery mode="packed" heights="250px">Masai01.jpg|Dans hengounel, Park Masai-Mara, 2004</gallery>

;Ar boued
Tanzania n'eo ket ur vro pinvidik-tre. Bez' ez eus memestra meuzioù mat-tre evel ''kikuyu', ur meuz hep kig fardet gant [[legumaj]] hag [[ed]] hepken. Debret e vez gant ar re baour e kreiz an devezhioù gouel.<br>
Ur meuz all eo ''posho'', graet diwar ''blini'' gant pizh bihan du ha ruz. Kalz a [[fav glas]] , a-orin eus Tanzania, a vez debret er vro ; ar fav-se zo deuet da vezañ brudet pa oant bet lakaet e kenwerzh [[Europa]].<br>
E [[Maniony]], pa vez ur gouel, e vez atav fardet ur meuz anvet ''ebinyebuce'' : kig sec'h lakaet barzh an tan gant legumaj, ed, hili riz ha kalz a blantoù bihan evit ar c'hwezh.

Met memestra ez eo ret lavarout ez eus muioc'h eget 5 000 bugel o verrvel bep bloaz gant an diouer a voued.

==Gwelet ivez==
*[[Masaied]]

==Liammoù diavaez==
{{Commons|Category:Tanzania}}

{{Afrika}}
{{Kenglad ar Broadoù}}

[[Rummad:Patromoù kemennoù]]
[[Rummad:Broioù]]
[[Rummad:Tanzania]]