Gwelet an tarzh evit Mali

<p align="left" style="spacing:6px; padding:6px; border:1px solid #006699; background:#EAF5FB">[[Restr:Books-aj.svg aj ashton 01.svg|100px]] 
'''Savet eo ar pennad-mañ diwar labour bet graet gant skolidi.''' Sikourit da wellaat an danvez, mar plij ganeoc'h.</p>
<noinclude></noinclude>

{{Patrom:Infobox bro
|anv ofisiel              = ''République du Mali''
|anv klok bzg             = Republik Mali
|anv boutin bzg           = Mali
|skeudenn_kartenn         = LocationMali.svg
|skeudenn banniel         = Flag of Mali.svg
|skeudenn skoed-ardamez   = Coat of arms of Mali.svg
|doare arouez             = Siell
|ger-stur broadel         = "Un peuple, un but, une foi"<br /><small>"Ur bobl, ur pal, ur feiz"</small>
|kan broadel              = ''Pour l'Afrique et pour toi, Mali''<br /><small>"Evit Afrika hag evidout, Mali"</small>
|yezhoù ofisiel           = [[Galleg]]
|strolladoù etnek         = [[Bambared]]
|yezh muiañ komzet        = [[Bambareg]]
|strollad etnek brasañ    = [[Bambared]]
|kêr-benn                 = [[Bamako]]
|Led-d=12 |Led-m=39 |Led-NS=N |Hed-d=8 |Hed-m=0 |Hed-RK=W
|kêr vrasañ               = [[Bamako]]
|doare gouarnamant        = [[Demokratelezh parlamantel]]
|titl penn ar vro1        = [[Listennad prezidanted Mali|Prezidant]]
|anv penn ar vro1         = [[Assimi Goïta]]
|titl penn ar vro2        = [[Listennad kentañ ministred Mali|Kentañ ministr]]
|anv penn ar vro2         = [[Choguel Kokalla Maïga]]
|gorread                  = 1.240.192
|renk_gorread             = 24{{re}}
|dregantad doureier       = 1,6
|istimadur_poblañs        = 13.518.000
|istimadur_poblañs_renk   = 65{{vet}}
|istimadur_poblañs_bloaz  = Gouere 2005
|niveradeg_poblañs        = 
|niveradeg_poblañs_bloaz  = 
|stankter_ar_boblañs      = 11
|renk_stankter_ar_boblañs = 207{{vet}}
|PDK_PGP                  = $14,400 miliard
|PDK_PGP_renk             = 125{{vet}}
|PDK_PGP_bloaz            = 2005
|PDK_PGP_keidenn          = $1.154
|PDK_PGP_renk_keidenn     = 166{{vet}}
|doare_riegezh            = [[Istor Mali|Dizalc'hded]]
|elfenn_war_ar_riegezh    = diouzh [[Bro-C'hall]]
|darvoud_heverk1          = Disklêriadur
|deiziad_heverk1          = [[22 Gwengolo]] [[1960]]
|FDD                      = {{increase}} 0.338
|FDD_renk                 = 175{{vet}}
|FDD_bloaz                = 2004
|FDD_rummad               = <font color="#e0584e">izel</font>
|moneiz                   = [[Lur CFA]]
|kod moneiz               = XOF
|gwerzhid-eur             = 
|utc_offset               = 
|gwerzhid-eur_eur_hañv    = 
|eur_hañv_notenn          = 
|utc_offset_eur_hañv      = 
|Kod pellgomz             = 223
|Kod kenrouedad           = [[.ml]]
|notennoù                 = 
}}

'''Mali''', pe, ent-hir, '''Republik Mali''' ([[galleg]]: ''République du Mali'') zo ur vro e kornaoueg [[Afrika]], enklozet etre [[Senegal]] er c'hornaoueg, [[Maouritania]] er gwalarn, [[Aljeria]] en norzh, [[Niger]] er reter, [[Burkina Faso]] er gevred, [[Ginea]] er mervent. [[Bamako]] eo ar gêr-benn. Da vare an trevadennerezh e oa dalc'het gant [[Bro-C'hall]], ha ''[[Soudan c'hall]]'' a veze graet anezhi, pa oa un darn eus [[Afrika ar C'hornaoueg C'hall]]. An div drederenn norzh eus ar vro zo un darn eus ar [[Sahara]] ha [[dezerzh]]ek, er [[Sahel]] emañ kreiz ar vro, ha glepoc'h eo al lodenn suañ gant [[savanenn]]où ha [[koadeg]]où.

== Titouroù hollek ==
=== Titouroù ===
* Kêrioù pennañ : [[Segou]], [[Mopti]], [[Sikasso]], [[Kayes]], [[Gao]], [[Tombouktou]].
* Anv an annezidi : Malianed
* Etnienn vrasañ : [[Bambared]].
* Yezh komzet ar muiañ : [[Bambareg]]
* Relijion bennañ : [[Islam|Relijion vuzulman]], 85%.
* Stêrioù-meur : [[Niger (stêr)|Niger]], [[Senegal (stêr)|Senegal]], [[Bani]].

=== Lec'hiañ ar stad ===
<!-- [[Restr:Kartenn Malia.GIF|thumb|kleiz|250px|Kartenn lec'hiadur Mali en Afrika.]] -->
E kornôg kevandir Afrika emañ Mali.
Seizh bro zo tro-dro da Stad Vali :
• En norzh : Aljeria ha Moaritania.
• Er reter : Niger.
• Er su : [[Aod an Olifant]] ha Burkina Faso.
• Er c'hornôg : Senegal ha [[Ginea]].
N'eus digor ebet war ar mor.

== Torosennadur ha meteier ==
[[Restr:Hand_der_Fatima.jpg|thumb|left|An ''Dorn Fatima'' en Hombori]]
Kemmus eo torosennadur Mali eus an norzh d’ar su.
• Er mervent ez eus menezioù bihan izel, eus 400 m betek 800 m (menezioù ''Manding'').
• Er reter emañ an uhelder brasañ, betek 1 155 m er menez ''Hombori'', lec'h uhelañ Mali.
• Er gevred emañ menez ''Bandiagara'' m'emañ ar boblad Dogon.
• En norzh-reter, en dezerzh, ez eus menezioù dezho un uhelder a 900 m (''Adrar des Ifoghas'').
Abalamour d’an div stêr bennañ (Niger ha Senegal) ez eus plaenennoù bras-tre.

Tri doare hin zo e Mali.
• En norzh, er Sahara, e vez un hin dezerzhel, gant glaveier izel-tre ha tamm struj ebet.
• Trovanel ha sec'h eo an hin e kreiz ar vro. Bez' ez eus glaveier etre 100 ha 700 mm dre vloavezh ; eno e kaver ar stepenn.
• Trovanel gleb eo an hin e su ar vro. Bez' ez eus glaveier etre 1000 ha 2000 mm dre vloavezh ; eno e kaver ar savanenn.

Daou goulz-amzer zo er metoù trovanel, unan sec’h hag unan glavek, a bad etre 2 ha 4 miz.

== Ar boblañs ==
<!-- [[Restr:Mali carte.png|dehou|Kartenn Mali|thumb|200px]] -->
=== An dasparzh ===
Poblañs Mali n’eo ket gwall stank : 13.518.000 annezad evit 1.240.192 Km².
Stankter poblañs Mali zo 11 annezad dre km².

Digempouez eo dasparzh ar bloblañs peogwir emañ ar Sahara en norzh, a c'holo 60% eus ar vro pa ne vod nemet nemet 10% eus ar boblañs, ar pezh a dalv ur stankter izeloc'h eget 5 annezad dre km².

E kreiz ar vro, m'emañ delta an Niger, eo ar stankter brasañ peogwir en em gav eno ar besketaerien, ar vagerien loened hag al labourerien-douar.

=== An demografiezh ===
E 2005 e oa 13.518.000 a dud o vevañ e Mali. Kreskiñ a ra ar boblañs eus 3% pep bloaz.
Ur 120 bugel bennak diwar 1000 a varv bep bloaz (kalz re e-keñver Bro-C’hall, ma varv ur 4 bennak diwar 1000).
War gresk e ya ar boblañs peogwir o deus ar merc’hed kalz a vugale (6,73 dre vaouez).
Ne vevont ket pell, etre 46 ha 49 bloaz.

== Ar boblañs hag ar c'hudennoù ==
* Ar baourentez
Ur vro baour eo Mali.
Ar sec’hor en deus tizhet ar vro e-pad an 30 bloavezh tremenet, o tegas an naonegezh hag ar gwallvagadur.

* An dour
Un diouer a zour a vez e Malia. Er c’hêrioù bras zoken n'eus ket kalz a diez gant an dour, mont a ra an dud da gerc’hat an dour er puñs. War ar maezioù a-wechoù e kerzhont kilometradoù evit mont da gerc’hat dour.
Ar boblañs n’eo ket kelaouet a-walc’h e-keñver an dour (lakaat an dour da virviñ evit kaout nebeutoc’h a [[mikrob|vikrobed]], da skouer).

* An deskadurezh
An deskadurezh n’eo ket evit an holl an dud, n'eus ket a-walc’h a skolioù, ret eo kerzhet pell evit mont du-se, ha pa vezont war ar maez e c'hall ar c’hlasadoù bezañ eus 50 betek 100 bugel.
Pa vever war ar maez e kroger da labourat ez-yaouank, evit sikour ar familh.

* Ar yec’hed
N’ez eus ket a-walc’h a vezeien.
Niver ar vezeien evit 10.000 den : 0,6 e Mali, ha 30 e Bro-C’hall.
Neuze eo diaes pareañ ar c’hleñvedoù. Met bez' ez eus kalz a gleñvedoù du-se : ar paludoù da skouer, a daper gant ar moustiked, hag a lazh kalz a dud bep bloaz.

== An ekonomiezh ==
[[Restr:Img-1101.jpg‎|thumb|150px|kleiz|Un den o seniñ ar ''balafon''.]]
=== Petra a vez produet dreist-holl ? ===
Diwar al labour-douar eo e vev an darn vrasañ eus an dud. Ar baotred a labour gant ostilhoù ha gant an dorn, da broduiñ edennoù blinis, mell, sorgho, riz. Ober a reont legumaj fresk e-kichen an Niger. Ar Valianed a brodu kotoñs, ezporzhiadur kentañ ar vro.

An eil tra a laka ar vro da vevañ eo ar magañ-loened, heuliet gant ar pesketa.
Ar magañ-loened hag ar pesketa a zo chomet hengounel er vro. Mali a zo produer mang bras. Met produet e vez muioc’h-mui a arachid.
Met ar c’hotoñs a chom ar pezh a vez produet da gentañ-holl.

=== Pinvidigezh/Paourentez ===
Izeloc'h eget US$ 900 eo keidenn ar c’horvoder bloaveziek dre annezad, p'emañ etre $3000 ha $8000 en Aljeria ha war-dro $22 000 e Bro-C’hall.
Unan eus Stadoù paourañ ar bed eo Mali

== Boazioù hengounel ==
<!-- [[Restr:Img-1101.jpg‎|thumb|200px|kleiz|Un den o seniñ ar ''balafon''.]] -->
Miret o deus ar Valianed o boazioù hengounel.
Ar «griot» (a zo un den) a gont atav istorioù ar vro, an dud hag ar familh, ur barzh hag un soner eo. Adkavet e vez grioted en euredoù, ar festoù hengounel hag er badeziantoù.
[[Ali Fakia Touré]] a zo soner ha griot, evel [[Boubacar Traoré]].
Ar c’hanaouennoù hengounel a vez sonet war ar [[kora|c’hora]], ar [[balafon]], ar [[djembe]]...

[[Amadou Hampaté Bâ]] zo ur skrivagner meur eus Mali, skrivet en deus ''En Afrique, un vieillard qui meurt, c’est une bibliothèque qui brûle''.

E Mali e vev war-dro 20 etnienn, pep hini anezho gant he boazioù hengounel. Ar pobladoù brasañ eo ar Bambaraed, ar Malinkeed, ar Soninkeed, ar Peuled, an Dogoned, ar Bozoed, ar Boboed, an [[Touareg]].

{{Afrika}}
{{Frankofoniezh}}
{{AC'hI}}

[[Rummad:Mali]]
[[Rummad:Stadoù Afrika]]