Gwelet an tarzh evit Mahābhārata

[[Restr:Kurukshetra.jpg|thumb|350px|Skeudennadur dornskrid Emgann Kurukṣetra]]
[[Restr:Krishna and Arjun on the chariot, Mahabharata, 18th-19th century, India.jpg|thumb|300px|[[Krishna|Kṛṣṇa]] hag [[Arjuna]] e [[Brezel Kurukṣetra|Kurukṣetra]], livadur eus an 18-19vet kantved.]]
Ar '''Mahābhārata''' ([[Devanāgarī]] {{lang|sa|महाभारत}}, [[LFE]] {{LFE|məɦaːˈbʱaːrətə}}) zo unan eus daou [[meurgan|zanevellgan]] [[sañskriteg|sañskritek]] meur [[India|Henindia]], an eil o vezañ ar ''[[Ramayana|Rāmāyaṇa]]''. Ul lodenn eus an ''[[itihāsa]]'' (pe "istor") hindouat eo an danevellgan.

Ouzhpenn danevell meurganel [[brezel Kurukṣetra]] ha tonkadur ar g[[Kaurava]]-ed hag ar b[[Pāṇḍava]]-ed ez eus er Mahābhārata kalz a zanvez prederouriezhel ha deoliezhel, evel ar gaozeadenn diwar-benn "pevar fal ar vuhez" pe ''[[puruṣārtha]]'' (12.161). Setu int amañ : ''[[dharma]]'' (an ober reizh) ; ''[[artha]]'' (ar pal) ; ''[[kāma (puruṣārtha)|kāma]]'' (ar blijadur) ha ''[[mokṣa]]'' (an dieubidigezh).
E-touez an oberoù hag an istorioù pennañ a ya d'ober ar ''Mahābhārata'' e kaver ar [[Bhagavad-Gītā]], istor [[Damayantī]], ur stumm berraet eus ar [[Ramayana|Rāmāyaṇa]], hag ar [[Ṛṣyaśṛṅga]], a vez sellet outo alies evel oberennoù en o unan.

Hervez an hengoun e lakaer [[Vyāsa]] da oberour ar ''Mahābhārata''. Meur a daol-arnod a zo bet evit klask diluziañ penaos eo kresket ha penaos eo bet savet ar gwiskadoù anezhañ a-hed e istor. Ne voe ket savet al lodennoù koshañ eus an destenn abretoc'h eget war-dro 400 kent JK.<ref name=Brockington>Brockington (1998, p. 26)</ref> Tizhet he devoa an destenn he stumm-diwezh e penn kentañ ar [[Impalaeriezh Gupta|prantad Gupta]] (war-dro ar IV{{e}} kantved goude JK) moarvat<ref>{{en}} Van Buitenen; The Mahabharata - 1; The Book of the Beginning. Introduction (Authorship and Date)</ref> Gallout a reer treiñ an titl evel "kontadenn veur tierniezh [[Bhārata]]". Gouez d'ar ''Mahābhārata'' e-unan ez eo hiraet ar gontadenn diwar ur stumm berroc'h a 24 000 gwerzenn anvet ''Bhārata'' hepken.<ref>''bhārata'' a dalv lignez ''[[Bharata (impalaer)|Bharata]]'', ar roue mojennel en dije diazezet rouantelezh ''[[Bhāratavarṣa]]''.</ref>.

Gant war-dro kant mil gwerzenn, arroudoù hir lavar plaen, pe war-dro 1,8 milion a c'herioù en holl, ez eo ar Mahābhārata dek gwezh ken hir hag an ''[[Ilias]]'' hag an ''[[Odysseia]]'' a-gevret war-bouez nebeud, pe war-dro peder gwezh ken hir hag ar ''[[Ramayana|Rāmāyaṇa]]''<ref>[[Howard Spodek|Spodek, Howard]]. Richard Mason. The World's History. Pearson Education: 2006, New Jersey.</ref>{{,}}<ref>Amartya Sen, ''The Argumentative Indian. Writings on Indian Culture, History and Identity'', London: Penguin Books, 2005.</ref>.

== Istor ha framm an destenn ==

[[Restr:Angkor Wat 006.JPG|thumb|[[Vyāsa]] o kontañ ar Mahābhārata da c'h[[Ganesh|Gaṇeśa]], e skrivour, [[Angkor Vat]].]]
Hervez an hengoun ez eo [[Vyāsa]] oberour an danevellgan, ha bez' eo ivez un dudenn a-bouez en danevellgan. E rann gentañ ar ''Mahābhārata'' e tisklêrier ez eo [[Ganesh|Gaṇeśa]], war c'houlenn Vyāsa, a lakaas an destenn dre skrid diwar selaou Vyāsa ouzh e zrezevellañ. Lavaret e vez en doa asantet Gaṇeśa e skrivañ war an diviz ma ne baouezfe gwezh ebet Vyāsa gant e zezrevell. Asantiñ a reas Vyāsa gant ma kemerfe Gaṇeśa amzer da gompren ar pezh a vefe lavaret a-raok e lakaat dre skrid.

Ober a ra an danevellgan gant framm an "istor e-barzh an istor", anvet ivez "danevell stern", a gaver e meur a oberenn relijiel pe lik eus India. Dezrevellet eo d'ar roue [[Janamejaya]] a zo mab-kuñv [[Arjuna]], gant [[Vaiśampāyana]], un diskibl da Vyāsa. Ha neuze eo dibunet drezevell Vaiśampāyana d'he zro da Janamejaya gant ur c'honter a vicher anvet [[Ugraśravā Sauti]], d'ur vodadeg furien a oa o seveniñ an aberzh 12 vloaz evit ar roue Saunaka Kulapati e [[Koadeg Naimiṣa]].

''Jaya'', kalon ar Mahābhārata a zo frammet e stumm un diviz etre Dhṛtarāṣṭra roue Kuru ha [[Sañjaya]], e guzulier ha paotr-karr. Dezrevellañ a ra Sañjaya kement darvoud a c'hoarvez e-kerzh brezel Kurukṣetra a badas 18 devezh, d'ar c'houlz ma c'hoarvez hag evel ma c'hoarvez. Gwezh ha gwezh all e vez Dhṛtarāṣṭra oc'h ober goulennoù hag o tiskrediñ, ha gwezhoù zo e vez o hirvoudiñ pa oar ervat peseurt reuz ha freuz a zegas ar brezel d'e vibien, d'e gerent ha d'e vignoned. Ouzhpenn se en em sant kablus en abeg d'e roll hag en doa disoc'het war ar brezel-se, drastus evit Iskanvandir Indez a-bezh.

E penn kentañ e ro Sañjaya un deskrivadur eus kevandirioù diseurt an Douar, ar planedennoù all, hag eñ ha lakaat ar pouez war Iskevandir Indez ha reiñ ur roll danzeet eus kantadoù a rouantelezhioù, meuriadoù, proviñsoù, keodedoù, kêrioù, kêriadennoù, stêrioù, menezioù, koadeier hag all eus Iskevandir Indez (Bhārata Varṣa). Reiñ a ra ivez displegadennoù diwar-benn an aozadurioù brezel kemeret bemdez gant pep kostezenn, marv pep haroz ha munudoù pep krogad brezel. Un triwec'h pennad bennak eus ''Jaya'' Vyāsa a ya d'ober ar [[Bhagavad-Gītā]], testenn sakr an [[Hindouiz]]. Dre se e pled an oberenn-se eus Vyāsa, anvet ''Jaya'', gant dodennoù diseurt evel douaroniezh, istor, brezel, relijion ha buhezegezh. Gouez d'ar Mahābhārata e-unan en doe kresket Vaiśampāyana an istor gant ''Jaya'' Vyāsa enlakaet. A-benn ar fin e voe savet stumm dibenn ar Mahābhārata gant Ugraśravā, gant ''Jaya'' Vyāsa ha Bhārata Vaiśampāyana lakaet e-barzh an danevellgan.

=== Daveoù istorel ===

An dave kentañ d'ar ''Mahābhārata'' ha d'e galonenn, ar ''Bhārata'', a gaver en ''[[Aṣṭādhyāyī]]'' ([[sūtra]] 6.2.38) [[Pāṇini]] (4{{e}} kantved kent JK), hag er ''[[Āśvalāyanagṛhyasūtra]]'' (3.4.4).
Dre se e c'heller soñjal e voe savet ar galonenn 24 000 gwerzenn, anavezet evel ar ''Bhārata'', hag ur stumm astennet kentañ eus ar ''Mahābhārata'' a-benn ar 4{{e}} kantved kent JK.

Gant ar skrivagner gresian [[Dion C'hrusostomos]] (war-dro [[40]]-[[120]]) e voe danevellet, "lavaret e vez e vez kanet barzhonegoù Homeros en Indez zoken, e lec'h m'o deus o zroet en o yezh. An disoc'h eo [...] n'eo ket dianav da Indeziz poanioù [[Priamos]], hirvoudoù ha leñvoù [[Andromac'he]] hag [[Hekabe]], ha kadarnded [[Ac'hilleüs]] hag [[Hektor]] : ken boemus eo bet barzhoniezh Homeros !"<ref>{{en}} Dion C'hrusostomos, [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Dio_Chrysostom/Discourses/53*.html#6 53.6‑7], troet e saozneg gant H. Lamar Crosby, [[Loeb Classical Library]], 1946, vol. 4, p. 363.</ref> Daoust da ster kentañ anat an arroud — troet e oa bet an an [[Ilias]] e sañskriteg — ez eus bet goulakaet gant lenneien zo e tiskouez an danevell e oa eus ar ''Mahābhārata'' d'ar c'houlz-se hag hevelebekaet e oa bet lodennoù anezhañ en un doare [[sinkretegezh|sinkretek]] ouzh istor an ''Ilias'' gant Dion pe gant e vammennoù. Goulakaet en deus [[Christian Lassen]] en e ''Indische Alterthumskunde'' e oa kaoz a-benn ar fin eus poanioù Dhṛtarāṣṭra, hivoudoù Gāṃdhārī ha Draupadī, ha kadarnded Arjuna ha Duryodhana pe Karṇa<ref>Meneget e-barzh [[Maximilian Wolfgang Duncker|Max Duncker]], ''The History of Antiquity'' (troet e saozneg gant [[Evelyn Abbott]], Londrez 1880), Levrenn 4, [http://books.google.com/books?id=gIkBAAAAQAAJ&pg=PA81 p. 81].</ref>.

Meur a istor e-barzh ar Mahābhārata a zo deuet da vezañ istorioù distag, en o unan, el [[lennegezh sañskritek klasel]]. [[Abhijñānaśākuntalam]], da skouer, gant ar barzh sañskritek brudet [[Kālidāsa]] en doa bevet da vare an [[Impalaeriezh Gupta|dierniezh Gupta]] (war-dro 400 goude JK) war a greder, a zo diazezet war un istor a zo diaraoger ar Mahābhārata. [[Urubhanga]], ur pezh-c'hoari sañskritek gant [[Bhāsa]] en doa bevet a-raok Kālidāsa war a greder, a zo diazezet war drouglazh Duryodhana a oa bet friket e zivorzhed gant Bhīma.

Enskrivadurioù plad kouevr ar [[Mahārāja]] Śarvanātha (533-534 goude JK) eus Khoh (Distrig [[Satna]], [[Madhya Pradesh]]) a zeskriv ar ''Mahābhārāta'' evel un "dastumad 100 000 gwerzenn" (''śatasāhasrī saṃhitā'').

=== An 18 parva ===
Rannet eo ar Mahābhārata e 18 parva evel-henn :
{| class="wikitable"
|-
|Parva
|titl
|is-parvaoù
|danvez
|-
|1
|[[Ādiparvan]] (आदिपर्वन्)<br />''Levr an Deroù''
|1-19
|Penaos e teuas ar Mahābhārata da vezañ kontet gant Sauti dirak bodadeg ar ṛṣi-ed e Naimiṣāraṇya. Dibunadenn ar Mahābhārata da-geñver ''sarpasattra'' Janamejaya gant Vaiśampāyana e [[Takṣaśilā]]. Kontet eo istor lignez Bharata dre ar munud ha taolennet eo ivez istor lignez Bhrigu gant ar parva. Ganegigezh ha bugaleaj ar briñsed Kuru. (''ādi'' a dalv kentañ)
|-
|2
|[[Sabhāparvan]] (सभापर्वन्)<br />''Levr ar Vodadeg''
|20-28
|Maya Danava a sav ar palez hag al lez (''sabhā''), en [[Indraprastha]]. Buhez al lez, yajña rājasūya Yudhiṣṭhira, c'hoari an diñs, hag harlu ar bPāṇḍava-ed en diwezh.
|-
|3
|[[Vanaparvan]] (वनपर्वन्) pe ''Araṇyakaparvan'', ''Araṇyaparvan'' ivez''<br />''Levr ar Goadeg''
|29-44
|An daouzek vloaz harlu er goadeg (''vana'' pe ''araṇya'').
|-
|4
|[[Virāṭaparvan]] (विराटपर्वन्)<br />''Levr Virāṭa''
|45-48
|Ar bloavezh tremenet e kuzh e lez [[Virāṭa]].
|-
|5
| [[Udyogaparvan]] (उद्योगपर्वन्)<br />''Levr an Aozadurioù''
|49-59
|Aozadurioù evit ar brezel ha strivoù da zegas peoc'h etre ar gKaurava-ed hag ar bPāṇḍava-ed a reas tro-wenn a-benn ar fin (''udyoga'' a dalv an aozadur, ar prientiñ pe ar striv).
|-
|6
| [[Bhīṣmaparvan]] (भीष्मपर्वन्)<br />''Levr Bhīṣma''
| 60-64
|Lodenn gentañ an emgann meur, gant [[Bhīṣma]] evel penngadour ar gKaurava-ed hag e ziskar war ur gwelead biroù.
|-
|7
| [[Droṇaparvan]] (द्रोणपर्वन्)<br />''Levr Droṇa''
|65-72
|Kendelc'her a ra an emgann gant [[Droṇa]] evel penngadour. Hennezh eo levr pennañ ar brezel. Ar pep brasañ eus kadourien an daou du zo marv a-benn fin al levr.
|-
|8
| [[Karṇaparvan]] (कर्णपर्वन्)<br />''Levr Karṇa''
|73
|An emgann c'hoazh, gant [[Karṇa]] evel penngadour.
|-
|9
|[[Śalyaparvan]] (शल्यपर्वन्)<br />''Levr Śalya''
|74-77
|Devezh diwezhañ an emgann, gant [[Śalya]] evel penngadour. Kontet eo ivez dre ar munud pirc'hirinded Balarāma da roudouzioù ar stêr Sárasvatī hag an emgann etre Bhīma ha Duryodhana gant herzhier a laka un termen d'ar brezel dre ma lazh Bhīma Duryodhana gant un taol horzh-emgann war e zivorzhed.
|-
|10
| [[Sauptikaparvan]] (सौप्तिकपर्वन्)<br />''Levr ar Gadourien gousket''
|78-80
|Lazhet eo ar peurrest eus an arme ar bPāṇḍava-ed gant [[Aśvatthāmā]], Kṛpa ha Kṛtavarmā e-keit m'emaint o kousket. Ne chom nemet seizh kadour eus tu ar bPāṇḍava-ed, ha tri eus tu ar gKaurava-ed.
|-
|11
| [[Strīparvan]] (स्त्रीपर्वन्)<br />''Levr ar Gwragez''
|81-85
|Hirvoudiñ a ra [[Gāṃdhārī]], Kuṃtī ha gwragez (''strī'') ar gKaurava-ed hag ar bPāṇḍava-ed goude marvioù o re.
|-
|12
| [[Śāntiparvan]] (शांतिपर्वन्)<br />''Levr ar Peoc'h''
|86-88
|Kurunidigezh [[Yudhiṣṭhira]] evel roue Hastināpūra, ha kelennoù [[Bhīma]] war ar gevredigezh, an armerzh hag ar politikerezh evit ar roue nevez olevet. Hennezh eo hirañ levr ar Mahābhārata (''śānti'' a dalv peoc'h).
|-
|13
| [[Anuśāsanaparvan]] (अनुशासनपर्वन्)<br />''Levr ar C'helennoù''
|89-90
|Ar c'helennoù diwezhañ (''anuśāsa'') gant Bhīṣma.
|-
|14
| [[Āśvamedhikaparvan]] (अश्वमेधिकापर्वन्)<br />''Levr Aberzh ar Marc'h''
|91-92
|Lid roueel an [[Aśvamedha]] (aberzh ar marc'h) renet gant Yudhiṣṭhira. Aloubidigezh ar bed gant Arjuna. Kontet eo an Anugītā gant Kṛṣṇa da Arjuna.
|-
|15
| [[Āśramavāsikaparvan]] (आश्रम्वासिकापर्वन्)<br />''Levr ar Chomadenn er Peniti''
|93-95
|Marvioù Dhṛtarāṣṭra, Gāṃdhārī ha Kuṃtī e tangwall ur goadeg p'edont o vevañ en ur peniti en Himalaya. Mervel a ra Vidura en o raok, ha war bedenn Dhṛtarāṣṭra ez a Sañjaya da vevañ d'an Himalaya uhelañ.
|-
|16
| [[Mausalaparvan]] (मौसुलपर्वन्)<br />''Levr ar Pennoù-Bazh''
|96
|An emgann gant pennoù-bazh (''mausala'') e-touez ar [[Yadavas]] ha diskar ar Yadavas en diwezh.
|-
|17
| [[Mahāprasthānikaparvan]] (महाप्रस्थानिकपर्वन्)<br />''Levr ar Veaj Vras''
|97
|Beaj vras Yudhiṣṭhira hag e vreudeur dre ar vro a-bezh hag o fignidigezh en diwezh gant an Himalaya meur ma kouezhas an holl bPāṇḍava-ed nemet Yudhiṣṭhira.
|-
|18
| [[Svargārohaṇaparvan]] (स्वर्गारोहणपर्वन्)<br />''Levr ar Bignidigezh d'an Neñv''
|98
| Arnodenn ziwezhañ Yudhiṣṭhira ha distro ar bPāṇḍava-ed d'ar bed speredel (''[[svarga]]'').
|-
|''Khila''
|''[[Harivaṃśa]]parvan'' (हरिवंशपर्वन्)<br />''Levr Lignez Hari''
|99-100
|Buhez yaouankiz [[Kṛṣṇa-Gopāla]] ha n'eo ket e-barzh an 18 parva eus ar Mahābhārata.
|}

== Gwezenn-gerentiezh Kuru ==
{|
{{Gwezenn lignez| | | | | | | | |KUR| | | | | | | | | | | | | | | | | | | |KUR = [[Kuru (rouantelezh)|Kuru]]<sup>'''a'''</sup>|boxstyle_KUR=border: 2px solid blue;}}
{{Gwezenn lignez| | | | | | | | | |:| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |}}
{{Gwezenn lignez|GAN|~|~|y|~|~|SAN|~|~|y|~|~|~|~|SAT|~|~|~|~|~|~|y|PAR |PAR=[[Parāśara]]|boxstyle_PAR=border: 2px solid blue;|SAT=[[Satyavatī]]|boxstyle_SAT=border: 2px solid red;|SAN=[[Śaṃtanu]]<sup>'''a'''</sup>|boxstyle_SAN=border: 2px solid blue;|GAN=[[Gangā]]|boxstyle_GAN=border: 2px solid red;}}
{{Gwezenn lignez| | | | | |!| | | | | | | |!| | | | | | | | | | | | | |!| | | |}}
{{Gwezenn lignez| | | | |BHI| | | | | | |)|-|-|-|-|-|-|-|-|-|.| | |VYA| | |VYA=[[Vyāsa]]|boxstyle_VYA=border: 2px solid blue;|BHI=[[Bhīṣma]]|boxstyle_BHI=border: 2px solid blue;}}
{{Gwezenn lignez|AMB |y|~|~|~|~|~|~|~|~|VIC|~|~|~|y|AML | |CHI| | | |AML=[[Ambālikā]]|boxstyle_AML=border: 2px solid red;|VIC=[[Vicitravīrya]]|boxstyle_VIC=border: 2px solid blue;|AMB=[[Ambikā]]|boxstyle_AMB=border: 2px solid red;|CHI=[[Citrāṅgada]]|boxstyle_CHI=border: 2px solid blue;}}
{{Gwezenn lignez| | | |!| | | |,|A|~|.| | | | | | | |!| | | | | | | | |}}
{{Gwezenn lignez| |DHR  |y|GAN | |SHA| |V|KUN|y|PAN  |~|~|~|~|y|~|~|MAD  | | | KUN=[[Kuṃtī]]|boxstyle_KUN=border: 2px solid red;|PAN=[[Pāṇḍu]]<sup>'''b'''</sup>|boxstyle_PAN=border: 2px solid blue;|MAD=[[Mādrī]]|boxstyle_MAD=border: 2px solid red;|DHR=[[Dhṛtarāṣṭra]]<sup>'''b'''</sup>|boxstyle_DHR=border: 2px solid blue;|GAN =[[Gāṃdhārī]]|boxstyle_GAN=border: 2px solid red;|SHA = [[Śakuni]]|boxstyle_SHA=border: 2px solid blue;}}
{{Gwezenn lignez| | | | |!| | |,|-|-|-|-|-|'| | | |!| | | | | | | |`|-|-|.| | | | | | | }}
{{Gwezenn lignez| | | | |!| | |!| | |,|-|-|v|-|-|-|^|-|.| | | | | | |,|-|^|-|.| | | |}}
{{Gwezenn lignez| | | | |!|KAR | |YUD  | |BHI  | |ARJ |y|SUB | |NAK| |SAH| |KAR = [[Karṇa]]<sup>'''c'''</sup>|boxstyle_KAR=border: 2px solid blue;  |YUD=[[Yudhiṣṭhira]]<sup>'''d'''</sup>|boxstyle_YUD=background:#8D8; border: 2px solid blue;|BHI=[[Bhīma]]<sup>'''d'''</sup>|boxstyle_BHI=background:#8D8; border: 2px solid blue;|ARJ=[[Arjuna]]<sup>'''d'''</sup>|boxstyle_ARJ=background:#8D8;border: 2px solid blue;|SUB=[[Subhadrā]]
|boxstyle_SUB=border: 2px solid red;|NAK=[[Nakula]]<sup>'''d'''</sup>|boxstyle_NAK=background:#8D8; border: 2px solid blue;|SAH=[[Sahadeva]]<sup>'''d'''</sup>|boxstyle_SAH=background:#8D8; border: 2px solid blue;}}
{{Gwezenn lignez|,|-|-|-|^|v|-|-|v|-|-|-|-|.| | | | | | |!| | |}}
{{Gwezenn lignez|DUR  | |DU1  | |DU2  | |ETC  | | | | | |!| | | | | | | | |DUR=[[Duryodhana]]<sup>'''e'''</sup>|boxstyle_DUR=background:#ff0;border: 2px solid blue;|DU2=[[Duḥśāsana]]|boxstyle_DU2=background:#ff0;border: 2px solid blue;|ETC= (98 mab)|boxstyle_ETC=background:#ff0;border: 2px solid blue;|DU1=[[Duḥśalā]]|boxstyle_DU1=background:#ff0;border: 2px solid red;}}
{{Gwezenn lignez| | | | | | | | | | | | | | | | | | | |ABM  |~|y|~|UTR | | |ABM=[[Abhimanyu]]|boxstyle_ABM=border: 2px solid blue;|UTR=[[Uttarā]]|boxstyle_UTR=border: 2px solid red;}}
{{Gwezenn lignez| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |!| | |}}
{{Gwezenn lignez| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |PAR|~|y|~|MRV|PAR=[[Parīkṣit]]|boxstyle_PAR=border: 2px solid blue;|MRV =[[Mādravatī]]|boxstyle_MRV=border: 2px solid red;|}} 
{{Gwezenn lignez| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |!| | |}}
{{Gwezenn lignez| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |JAN  |JAN=[[Janamejaya]]|boxstyle_JAN=border: 2px solid blue;}}
|}
;Alc'hwez
<span style="border: solid 2px blue; padding:5px;">''<small>PAOTR</small>''</span>&nbsp;&nbsp;<span style="border: solid 2px red; padding:5px;">''<small>PLAC'H</small>''</span>&nbsp;&nbsp;<span style="border:solid 0.5px black; background:#8d8; padding:5px;">''[[Pāṇḍava]]-ed''</span>&nbsp;&nbsp;<span style="border:solid 0.5px black; background:#ff0; padding:5px;">''[[Kaurava]]-ed''</span>

;Evezhiadennoù
* '''a''' — [[Śaṃtanu]] a oa roue tierniezh pe rouantelezh Kuru, ha diskenn a rae eus un hendad bennak anvet [[Kuru]]. Dimeziñ a reas da c'h[[Gangā]] a-raok dimeziñ da [[Satyavatī]].
* '''b''' — [[Pāṇḍu]] ha [[Dhṛtarāṣṭra]] a voe engehentet gant [[Vyāsa]] goude marv [[Vicitravīrya]]. Mibien Vyāsa, Dhṛtarāṣṭra, Pāṇḍu ha Vidura, a oa mibien getep Ambikā, Ambālikā hag ur vatezh da Ambikā.
* '''c''' — [[Karṇa]] a voe ganet da g[[Kuṃtī]] dre he galvadenn da [[Sūrya]], a-raok he dimez gant [[Pāṇḍu]].
* '''d''' — Ar [[Pāṇḍava|Bāṇḍava]]-ed a oa mibien anavezet [[Pāṇḍu]] met engehentet e oant bet gant galvadenn [[Kuṃtī]] da zoueed diseurt. Dimeziñ a rejont holl da z[[Draupadī]] (n'eo ket diskouezet er wezenn). En o zouez :
*** [[Yama]] pe [[Dharma]] (Dharmadeva), evit [[Yudhiṣṭhira]]
*** [[Vāyu]], evit [[Bhīma]]
*** [[Indra]] evit [[Arjuna]]
*** Ar c'hevelled, [[Nakula]] ha [[Sahadeva]] a voe ganet da v[[Mādrī]] dre he galvadenn d'an [[Aśvin]]-ed
* '''e''' — [[Duryodhana]], e vreudeur hag e c'hoar a voe ganet d'ar memes koulz, ha bez' e oant eus ar memes rummad hag o c'hendirvi [[Pāṇḍava]].

Reizh eo urzh ganedigezh ar vreudeur hag ar c'hoarezed er wezenn-gerentiezh (a gleiz da zehou) nemet evit [[Vyāsa]] ha [[Bhīṣma]] n'eo ket deskrivet urzh o ganedigezhioù, ha [[Vicitravīrya]] a voe ganet war o lerc'h. N'eo ket diskouezet er wezenn-gerentiezh ar fed ez eus c'hoarezed eus [[Ambikā]] hag [[Ambālikā]]. Ganet e voe Duryodhana goude Karṇa, Yudhiṣṭhirad ha Bhīma, met a-raok ar vreudeur Pāṇḍava all.

Lezet ez eus bet a-gostez un nebeud breudeur ha c'hoarezed d'an dud diskouezet aze evit ma vefe sklaeroc'h. En o zouez emañ [[Citrāṅgada]], breur henañ Vicitravīrya, ha [[Vidūra]], hanter-vreur Dhṛtarāṣṭra ha Pāṇḍu.

== Gwelet ivez ==
* [[Ahilawati]]
* [[Kingdoms of Ancient India]]
* [[Kakawin Bhāratayuddha]]
* [[Kodungallur Kunjikkuttan Thampuran]]
* [[Ramayana|Rāmāyaṇa]]
* [[Mahabharat (TV series)]]
* [[Mahabharat (1965 film)]]

== Notennoù ==
{{Reflist|2}}

== Daveoù ==
* Chaturvedi Badrinath, ''The Mahabharata : An Inquiry in the Human Condition'', New Delhi, Orient Longman (2006)
* Bandyopadhyaya, Jayantanuja (2008). ''[http://books.google.com.au/books?id=gwUF11NRyT4C Class and Religion in Ancient India]''. Anthem Press.
* {{Cite book|series= |last=Basham |first=A. L. |authorlink= |coauthors= |title=The Wonder That Was India: A Survey of the Culture of the Indian Sub-Continent Before The Coming of the Muslims|year=1954 |publisher=Grove Press |location=New York |isbn= }}
* J. Brockington, ''The Sanskrit Epics'', Leiden (1998).
* Buitenen, Johannes Adrianus Bernardus (1978). ''[http://books.google.com.au/books?id=wFtXBGNn0aUC The Mahābhārata]''. 3 volumes. [[University of Chicago Press]].
* Hiltebeitel, Alf. ''The Ritual of Battle, Krishna in the Mahabharata'', SUNY Press, New York 1990.
* E. W. Hopkins, ''The Great Epic of India'', New York (1901).
* {{Cite book|series= |last=Keay |first=John |authorlink= |coauthors= |title=India: A History |year=2000 |publisher=Grove Press |location= |isbn=0-8021-3797-0 }}
* [[Hermann Oldenberg|H. Oldenberg]], ''Zur Geschichte der Altindischen Prosa'', Berlin (1917)
* Jyotirmayananda Swami, ''Mysticism of the Mahabharata'', Yoga Research Foundation, Miami 1993.
* [[Pāṇini]]. ''Ashtādhyāyī''. [http://www.wilbourhall.org/pdfs/chandravasu/book4.pdf Book 4]. Translated by Chandra Vasu. [[Benares]], 1896. {{sa icon}}{{en icon}}
* Paule Lerner, ''Astrological Key in Mahabharata'', David White (trans.) Motilal Banarsidass, New Delhi 1988.
* Ruth Cecily Katz, ''Arjuna in the Mahabharata'', University of South Carolina Press, Columbia 1989.
* R.V.Bhasin, ''"Mahabharata"'' published by National Publications, India, 2007.
* {{Cite book|last=Majumdar |first=R. C. (general editor)|authorlink=R. C. Majumdar |coauthors= |title=[[The History and Culture of the Indian People]]: (Volume 1) The Vedic Age |year=1951 |publisher=George Allen & Unwin Ltd. |location=London|isbn=}}
* Krishna Chaitanya (K.K. Nair), ''The Mahabharata, A Literary Study'', Clarion Books, New Delhi 1985.
* Th. Oberlies, 'Ritual an und unter der Oberfläche des Mahabharata', in: ''Neue Methoden der Epenforschung'' (ed. H. L. C. Tristram), Freiburg (1998).
* H. Oldenberg, ''Das Mahabharata'', Göttingen (1922).
* Mallory, J. P (2005). ''In Search of the Indo-Europeans''. [[Thames & Hudson]]. ISBN 0-500-27616-1
* M. Mehta, ''The problem of the double introduction to the Mahabharata'', [[JAOS]] 93 (1973), 547-550.
* C. Z. Minkowski, ''Janamehayas ''Sattra'' and Ritual Structure'', JAOS 109 (1989), 410-420.
* C. Z. Minkowski, 'Snakes, ''Sattras'' and the Mahabharata', in: ''Essays on the Mahabharata'', ed. A. Sharma, Leiden (1991), 384-400.
* {{Cite book|last=Sattar|first=Arshia (transl.)|authorlink=Arshia Sattar|title=The Rāmāyaṇa by Vālmīki|publisher=Viking|year=1996|page=696|isbn=9780140298666|ref=harv}}
* Sukthankar, Vishnu S. and Shrimant Balasaheb Pant Pratinidhi (1933). ''The Mahabharata: for the first time critically edited''. [[Bhandarkar Oriental Research Institute]].
* Bruce M. Sullivan, ''Seer of the Fifth Veda, Krsna Dvaipayana Vyasa in the Mahabharata'', Motilal Banarsidass, New Delhi 1999.
* Nicholas Sutton, ''Religious Doctrines in the Mahabharata'', Motilal Banarsidass, New Delhi 2000.
* N. B. Utgikar, ''The mention of the Mahabharata in the Ashvalayana Grhya Sutra'', Proceedings and Transactions of the All-India Oriental Conference, Poona (1919), vol. 2, Poona (1922), 46-61.
* [[Michael Witzel|M. Witzel]], ''Epics, Khilas and Puranas: Continuities and Ruptures'', Proceedings of the Third Dubrovnik International Conference on the Sanskrit Epics and Puranas, ed. P. Koskiallio, Zagreb (2005), 21-80.
* Gupta, S.P. and K.S. Ramachandran (ed.), ''Mahabharata: myth and reality''. Agam Prakashan, New Delhi 1976.
* Pargiter, F.E., ''Ancient Indian Historical Tradition'', London 1922. Repr. Motilal Banarsidass 1997.
* Majumdar, R.C. and A.D. Pusalker (ed.), ''The History and Culture of the Indian People'', Vol I. "The Vedic Age", Bharatiya Vidya Bhavan 1951.
* Vaidya, R.V., ''A Study of Mahabharat; A Research'', Poona, A.V.G. Prakashan, 1967

== Liammoù diavaez ==
{{Wikimammenn|en:The Mahabharata|Ar Mahabharata}}
{{Commonscat|Mahabharata}}
<!--;Testenn orin enlinenn {{sa}}-->
<!--* {{en}} [http://tiger.bun.kyoto-u.ac.jp/mtokunag/skt_texts/Mahaabhaarata/ (etext)] ha [http://tiger.bun.kyoto-u.ac.jp/mtokunag/skt_texts/mbh-metr/ (metrical)], ebarzhet gant Muneo Tokunaga--404 04/05/2018-->
<!--* {{en}} [http://www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gret_utf.htm#MBh GRETIL (etext)] (Muneo Tokunaga)--404 04/05/2018-->
<!--* {{en}} [http://www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/1_sanskr/2_epic/mbh/sas/mahabharata.htm Mahābhārata enlinenn]--404 04/05/2018-->

;Skridoù harpañ
* {{en}} [http://www.Brown.edu/Departments/Sanskrit_in_Classics_at_Brown/Mahabharata/MBh2Biblio.html#Poona ''Reading Suggestions, J. L. Fitzgerald, Das Professor of Sanskrit, Department of Classics, Brown University'']
* {{en}} [http://mahabharata-resources.org ''Mahabharata Resources Page'']

;Troidigezh saoznek Kisari Mohan Ganguli
* {{en}} [http://www.sacred-texts.com/hin/maha/index.htm ''Internet Sacred Text Archive'']
* {{en}} [http://www.bharatadesam.com/spiritual/mahabharata/index.php ''Bharatadesam'']

;Pennadoù diwar-benn ar Mahabharata
* {{en}} [http://www.ece.lsu.edu/kak/MahabharataII.pdf ''The Mahabharata and the Sindhu- Sarasvathi tradition'', gant Subhash kak]

{{Mahabharata}}

{{DEFAULTSORT:Mahabharata}}
[[Rummad:Meurganoù]]
[[Rummad:Hindouegezh]]
[[Rummad:Levrioù relijiel]]
[[Rummad:Gerioù ha frazennoù sañskritek]]