Gwelet an tarzh evit Luksembourg (bro)

{| class="infobox" style="font-size:90%;"
|-
!colspan="2" style="background-color:#00309a;"|<div style="float:right; padding:5px;">[[Restr:Flag of Europe.svg|48px]]</div>[[Unaniezh Europa|<span style="font-size:1.7em; color:#ffcd00;">Unaniezh Europa</span>]]
|- bgcolor="#abcdef" style="font-size:1.2em;"
!colspan="2"|Groussherzogtum Lëtzebuerg<br>Grand-Duché de Luxembourg<br>Großherzogtum Luxemburg
|- bgcolor="#efefef"
| colspan="2"|
{| width="100%" style="text-align:center;"
|-
| width="50%" | [[Restr:Flag_of_Luxembourg.svg|125px]]
| width="50%" | [[Restr:Greater coat of arms of the grand-duchy of Luxembourg.svg|80px]]
|-
| width="50%" | [[Banniel Luksembourg|Banniel]]
| width="50%" | [[Ardamezouriezh|Ardamezioù]]
|-
| colspan="2"|'''[[Kan broadel]]'''<br>''Ons Heemecht''
|}
|-
| colspan="2" | [[Restr:LocationLuxembourg.png|280px]]
|-
| '''Yezhoù ofisiel'''
| [[Luksembourgeg]]<br>[[Galleg]]<br>[[Alamaneg]]
|-
| '''[[Kêr-benn]]'''
| [[Luksembourg (kêr)|Luksembourg]]
|-
| '''Gorread'''<br>• En holl<br>• % dour
| <br>2 586 km²<br>< 0,2%
|- 
|'''Poblañs '''<br>• Hollad<br>• Stankter
|<br>660 809 <small>(2023)</small><br>255 ann./km²
|-
| '''Dug-meur'''||[[Henri (Dug-Meur Luksembourg|Henri]]
|-
| '''Kentañ ministr'''||[[Luc Frieden]]
|-
|'''[[Gouel broadel]]'''
|[[23 Mezheven|23 a viz Even]]
|-
| '''Moneiz'''||[[Euro]] (€)
|-
| '''Kod pellgomz'''||352
|-
| '''Kod Internet'''||.lu
|}
: [[File:Disambig bordered fade.svg|19px]] ''Evit sterioù all, sellit ouzh [[Luksembourg]]''.
'''Dugelezh Veur Luksembourg''' (e [[luksembourgeg]]: ''Groussherzogtum Lëtzebuerg'', e [[galleg]]: ''Grand-Duché de Luxembourg'', en [[alamaneg]]: ''Großherzogtum Luxemburg'') zo ur vro vihan en [[Europa ar C'hornôg]], etre [[Belgia]], [[Alamagn]] ha [[Bro-C'hall]]. Nebeutoc'h eget un hanter vilion a dud a zo o chom enni, evit bout ur gorread a 2&nbsp;600 km² dezhi.

Un [[demokratelezh barlamantel]] gant ur [[monarkiezh vonreizhel|vonarkiezh vonreizhel]] eo Luksembourg. Renet eo gant un [[Duk-Meur]]. An [[dugelezh]] veur zieub nemeti er bed eo. E-barzh [[Unaniezh Europa]] emañ an dugelezh, (ha hi unan eus ar c’hwec'h bro a ziazezas an aozadur); en [[AFNA]] hag er [[Beneluks]] emañ ivez. 

War an harzoù etre Europa romanek hag ar broioù germanek emañ an dugelezh veur ha kustumoù he deus amprestet digant an daou sevenadur-se. Teiryezhek eo ar vro, daoust ma'z eo ar [[galleg]] eo yezh ar velestradurezh. [[Galleg]], [[luksembourgeg]] hag [[alamaneg]] eo ar yezhoù ofisiel. Ur stad [[lik]] eo met katolik eo an darn vrasañ eus an dud.

== Istor ==
[[Restr:LuxembourgPartitionsMap.png|thumb|left|225px|Tri rannadur [[Luksembourg]].]]

Gant savadur [[Kastell Luksembourg]] e 963 e teraou istor Luksembourg. A-nebeudoù e kreskas ur gêr en-dro d'ar c'hreñvlec'h, ken e teuas da vezañ un tamm stad, bihan he ment, hogen bras he fouez en abeg d'he lec'h etre broioù kreñv ha brezelgar. 
E 1437 e voe un enkadenn-hêrezh e [[Tierniezh Luksembourg]] ha ar gêr a dremenas d'ar [[Bourbon|Vourboned]], d'an [[Habsburg]]ed ha d'an [[Hohenzollern]]ed. 

Goude faezhidigezh [[Napoleon|Napoleon I]] e [[1815]] e savas tabut etre [[Aostria]] ha [[Prusia]] a-zivout Luksembourg ha da ziskoulmiñ ar gudenn e tivizas [[Kendalc'h Vienna]] krouiñ Dugelezh Veur Luksembourg ha lakaat an Duk-Meur da Roue an [[Izelvroioù]]. Unan eus izili ar [[Kengevread alaman|C'hengevread alaman]] e teuas da vezañ ivez hag ur warnizon brusiat a voe staliet enni.

Gant dispac'h belgiat ar bloavezhioù 1830 - 1839 e voe daouhanteret tachennad ar dugelezh veur. Da [[Belgia|Velgia]] e voe roet kornôg ar vro, ma veze komzet galleg dreist-holl. Frankiz ar vro a warantas ar [[feur-skrid kentañ Londrez]] e 1839 hag en hevelep bloaz e antreas ar vro er [[Zollverein]]. Gwarantet e voe e frankiz adarre e 1867 gant eil [[feur-skrid Londrez]] goude ma oa bet [[Enkadenn Luksembourg]] hogozik abeg ur brezel etre [[Frañs]] ha [[Prusia]]. D'ar mare-se e voe tennet kuit ar warnizon brusiat.

Penn-stad Luksembourg e chomas roue an [[Izelvroioù]] betek 1890 pa varvas [[William III an Izelvroioù|William III]]. D'e verc'h [[Wilhelmina an Izelvroioù|Wilhelmina]] e tremenas an tron izelvroiek, met hini Luksembourg ne reas ket dre ma oa sujet d'al [[lezenn salek]]. Da [[Adolphe, Duk-Meur Luksembourg|Adolph eus Nassau-Weilburg]] e voe roet kurunenn Luksembourg.

E-pad ar Brezel Bed Kentañ e voe aloubet Luksembourg gant armeoù bro-[[Alamagn]] met daoust da se e chomas dieub. E-pad an Eil Brezel Bed, avat, e voe staget ouzh an [[Trede Reich]]. Ar politikerezh a neptuegezh a voe dilezet neuze ha gant ar gouarnamant en harlu e voe krouet ul lu vihan a gemeras perzh e [[Dilestradeg Normandi]]. 
Bez ez eo unan eus diazezerien ar [[Broadoù Unanet]] hag an [[AFNA]]. E 1999 e voe dibabet ober gant an [[Euro]] er vro.

== Politikerezeh ha gouarnamant ==

Ur vonarkiezh vonreizhel eo al Luksembourg. Hervez bonreizh 1868 e perc'henn ar galloud-oberiañ d'an Duk-Meur hag da guzul ar vinistred. Kenaozet eo hemañ eus ur ministr kentañ hag eus ministred arall. Galloud a ra an duk-meur divodañ ar parlamant hag urzhiañ un dilennadeg nevez. Sujet eo ar vro d'al lezenn salek. Herezhet e vez an tron gant mab koshañ an duk meur ha ne c'hell ket bezañ roet d'ur vaouez.

Galloud-lezenn a berc'hen d'ar parlamant, a zo kenaozet eus ur gambr nemeti. 60 kannad a zo ennañ ha dilennet e vezont evit 5 bloavezh. Un eil gorf, ar c'huzul stad a ali ar parlamant. Gant an duk meur e vez anvet e izili.
=== Justis ===
Teir lez-varn vihan he deus an dugelezh e [[Esch-sur-Alzette]], [[Luksembourg (kêr)|Luksembourg]], ha [[Diekirch]], div lez-varn bann (Luksembourg ha Diekirch) hag ul lez-varn veur e Luksembourg a zo enni al lez-c'halv hag al lez-torridigezh. Bez ez eus ul lez-varn velestradurel, ul lez-varn velestradurel veur hag ul lez-varn vonreizhel.

=== Lu ===

Un ezel eus [[AFNA]] eo Luksembourg hag ul lu bihan he deus. N'eus morlu nag aerlu ebet ganti zoken ma zo diazezet 16 [[AWAC]] enni

== Douaroniezh ==

[[Restr:Lu-map.png|thumb|right|200px|Kartenn Luksembourg.]]
[[Restr:Luxembourg City climate.PNG|thumb|right|200px|Hinad Luksembourg.]]

Unan eus ar broioù bihanañ en Europa eo Luksembourg gant 2,586 [[km²]] hepken. Sko eo ouzh länder alamanek [[Rheinland-Pfalz]] ha [[Nordrhein-Westfalen]] war-du ar reter, ouzh ar [[rannvro]] c'hall [[Lorraine]] war-du ar Su, ouzh proviñvoù belgiat [[Luksembourg (proviñs)|Luksembourg]] ha [[Proviñs Liège|Liège]] war-du ar c'hornôg hag an norzh.

An drederenn norzh eus ar vro ([[Oeling]] hec'h anv) a zo un darn eus an [[Ardennoù]]. Ur vro a dorgennoù hag a venezioù izel eo hag enni e kaver al lec'h uhelañ en dugelezh-veur : ar [[Kneiff]] (560 [[metr]]). Nebeut a dud a zo o chom aze ha n'eus nemet ur gêr : [[Witz]] (4587 annezad).

An div drederenn su eus ar vro a zo anvet ar ''[[Gutland (Luksembourg)|Gutland]]''. Muioc'h poblet eo eget an Oesling hag un douaroniezh liesekoc'h en deus. E teir rannvro e c'heller e rannañ.

* [[Pladur Luksembourg]], e kreiz ar vro, a zo ur furmadur a [[krag|grag]] ha lec'hiadur kêr-[[Luksembourg (kêr)|Luksembourg]]
* Ar [[Suis Vihan]], er reter, a zo ur vro a dorgennoù hag a goadegoù stank.
* Traonienn ar [[Mozel]] eo an darn izelañ eus ar vro
* An [[Douareier Ruz]] er su hag e mervent, a zo kreizenn c'hreantel ar vro
* An [[Traonienioù-kreiz]] a zo etre an Oesling hag ar Gutland.

Teir stêr a verk an harz etre Luksembourg ha bro-[[Alamagn]], ar [[Mozel]], ar [[Sauer]] hag an [[Our]]. Ar stêrioù pennañ arall a zo an [[Alzette]], an [[Attert]], ar [[Clerve]], hag ar [[Wiltz]].

Un hinad zamgevandiriek en deus Luksembourg gant glavioù puil e-pad an [[hañv]].

== Melestradur ==

E tre bann eo rannet Luksembourg. Ar re-mañ a zo rannet e 12 [[kanton]] hag e 116 [[kumun]]. 12 eus ar c'humunoù a zo kêrioù.

== Demografiezh ==

E 2000 e oa 160.000 embroad e Luksembourg (37% ar boblañs). Un darn vras anezho a deu eus broioù nessañ met ar vro-en-deus degemeret embroidi eus broioù ar [[Balkanoù]] evel [[Kosovo]] ha [[Montenegro]].

=== Yezhoù Luksembourg ===

Teir yezh ofisiel he-deus Luksembourg : [[galleg]], [[alamaneg]] ha [[luksembourgeg]], ur yezh [[yezhoù germanek|c'hermanek]] eus rannvro ar [[Mozel|Vozel]]. Al [[luksembourgeg]] eñ-deus ar statud a yezh vroadel.

Nep hini a zomnin e pep tachenn. Al luksembourgeg a reer gantañ er vuhez bemdeziek met dre skrid e implijer kentoc'h ar galleg han an alamaneg. Ar galleg a zo yezh ar melestradur hag an alamaneg yezh darn vrasañ ar mediaoù hag an iliz.

Ouzhpenn-se e kroger da gelenn [[saozneg]] etre 13 ha 14 bloaz hag ar yezh-mañ a anavez an darn vrasañ eus al luksembourgiz. [[Portugaleg]] hag [[italianeg]] a vez komzet gant embroidi.

== Relijion ==

Adalek [[1979]] eo difennet da zastum stadegoù diwar-benn ar relijion met kavout a reer eo 87% ar boblañs katolik. An 13% aralll a zo protestant, ortodoks, yuzev pe vuzulman. Ur stad [[likder|lik]] eo Luksembourg met ur statud ofisiel o-deus un nebeut relijionoù : ar [[relijion gatolik]], ar [[protestantiezh|brotestantiezh]] an ilizoù ortodoks hag ar [[Yuzevegezh]]. Skorennoù-arc'hant a ra dezho met o evezhiañ a ra en eskemm.

== Armerzh ==

Un armezh stabil he-deus Luksembourg, gant leveoù uhel, nebeut c'hwez ha nebeut dilabour (4,8% e 2006). Ar greanterezh pennañ a oa an [[dir]] met abaoe n'eo ket pell zo he-deus ar vro liesekaet hec'h armerzh ha produiñ a ra kaoutchoug ha kenderc'hadoù kimiek. Kreskiñ he-deus graet an dachenn finansel, ar pezh a zigoll diskar greanterezh an dir hag enni e vez krouet darn vrasañ pinñvidigezh ar vro.War feurmoù-familh bihan eo diazezet al labour-douar. 

Liammoù kenwerzhel kreñv he-deus ar vro gant [[Belgia]] hag an [[Izelvroioù]] a furm-hi ar [[Beneluks]] ganto. Un ezel eus [[Unvaniezh Europa]] eo.

Ar PNB dre benn uhelañ er bed he-deus Luksembourg ([[US$]]72,945 e 2005), ar pevare [[Feuriader an diorren denel]] hag ar pevare kalite a vuhez. E 2005 ha 2006 he-deus bet Luksembourg ur budjed-stad war goll evit ar wech kentañ en abeg da c'horrekadur ar c'hresk bedel.

== Sevenadur ==

E skadenn e amezeien e voe hir sevenadur Luksembourg met un nebeut kustumoù poblek he-deus miret. Un nebeut mirdiez ez eus ivez e kêr-[[Luksembourg (kêr)|Luksembourg]], evel [[Mirdi Broadel an Istor hag an Arzioù]], [[Mirdi Istorel Kêr Luksembourg]] hag [[Mirdi an Arzioù Arnevez Duk Yann]]. War roll [[Glad bedel]] an [[Unesco]] emañ kêr-Luksembourg a-bezh.

Un nebeut arzourien a deu eus Luksembourg evel al livour [[Joseph Kutter]] hag al luc'hskeudennour [[Edward Steichen.]].

== Liammoù diavaez ==
* [http://www.gouvernement.lu/ Lec'hienn ar gouarnamant]
* [http://www.luxembourg.lu/ Lec'hienn ofisiel Luksembourg]

{{Stadoù Europa}}
{{Monarkiezhoù}}
{{AFNA}}

[[Rummad:Broioù]]
[[Rummad:Luksembourg]]