Gwelet an tarzh evit Listennad lavaredoù latin

__NOTOC__
[[Restr:Errare humanum est.jpg|thumb|<div style="text-align:center;">''Perzh an den eo faziañ''</div>]]
* ''Gwelout [[lavaroù latin ar gwir]]''.
{| class="wikitable"
|-
| <big>'''[[#A_2|A]]''' • [[#Ab|Ab]] • [[#Ac|Ac]] • [[#Ad|Ad]] • [[#Ae|Ae]] • [[#Af|Af]] • [[#Ag|Ag]] • [[#Al|Al]] • [[#Am|Am]] • [[#An|An]] • [[#Ap|Ap]] • [[#Aq|Aq]] • [[#Ar|Ar]] • [[#As|As]] • [[#Au|Au]] • [[#Av|Av]] • '''[[#Ba|Ba]]''' • [[#Be|Be]] • [[#Bi|Bi]] • [[#Bo|Bo]] • [[#Br|Br]] • '''[[#Ca|Ca]]''' • [[#Ce|Ce]] • [[#Ci|Ci]] • [[#Co|Co]] • [[#Cr|Cr]] • [[#Cu|Cu]] • '''[[#Da|Da]]''' • [[#De|De]] • [[#Di|Di]] • [[#Do|Do]] • [[#Dr|Dr]] • [[#Du|Du]] • '''[[#E|E]]''' • [[#Et|Et]] • [[#Ex|Ex]] • '''[[#F|F]]''' • '''[[#G|G]]''' • '''[[#H|H]]''' • '''[[#I|I]]''' • '''[[#L|L]]''' • '''[[#Ma|Ma]]''' • [[#Me|Me]] • [[#Mi|Mi]] • [[#Mo|Mo]] • [[#Mu|Mu]] • '''[[#Na|Na]]''' • [[#Ne|Ne]] • [[#Ni|Ni]] • [[#No|No]] • [[#Nu|Nu]] • '''[[#O|O]]''' • '''[[#Pa|Pa]]''' • [[#Pe|Pe]] • [[#Pl|Pl]] • [[#Po|Po]] • [[#Pr|Pr]] • '''[[#Q|Q]]''' • '''[[#R|R]]''' • '''[[#S|S]]''' • '''[[#T|T]]''' • '''[[#Ub|Ub]]''' • [[#Ul|Ul]] • [[#Um|Um]] • [[#Un|Un]] • [[#Ur|Ur]] • [[#Us|Us]] • [[#Ut|Ut]] • '''[[#Va|Va]]''' • [[#Ve|Ve]] • [[#Vi|Vi]] • [[#Vo|Vo]] • [[#Vu|Vu]]</big>
|}
Amañ ez eus dastumet un toullad frazennoù [[latin]].

== A ==
=== A ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;AA.VV
:Berradur ''Auctores varii'', "lies aozer", a skriver a-wechoù pa vefe re hir menegiñ anvioù an holl dud o deus kemeret perzh e sevel ar skridoù a zo dastumet en ul levr. 
;[[A bene placito]]
:''Evel a gerfet''.
;A bove ante, ab asino retro, a stulto undique caveto
:''Diwall diouzh an [[ejen]] dre zirak, diouzh an [[azen]] dre a-dreñv, diouzh an den diboell a bep tu''.
;A bove majore discit arare minor
:''Digant an ejen kozh e tesk an ejen yaouank arat''.
;A caelo usque ad centrum
:''Eus an oabl betek ar c'hreiz''. Lavaret e vez ivez '''[[#Cu|Cuius est solum, eius est usque ad coelum et ad inferos]]'''.
;A cane non magno saepe tenetur aper
:''Alies e vez harzet ar pemoc'h-gouez gant ur c'hi bihan''.
;[[A capite ad calcem]]
:''Adalek ar penn betek ar [[seul]]''.
;[[A communi observantia non est recedendum]]
:''Arabat pellaat diouzh ar soñjoù boutin''.
;A contrariis
:''Dre an tuioù kontrol ; dre an traoù enebet''. Un arguzenn ''a contrariis'' zo un arguzenn diwanet eus an tu enep.
;A contrario
:''En enep, kontrol da se''.
;A cruce salus
:''Eus ar groaz (e teu) ar silvidigezh''.
;A Deo rex, a rege lex
:''A Zoue (e teu) ar Roue, Ag ar Roue (e teu)al lezenn''.
;A Deucalione
:''Abaoe [[Deukalion, mab Prometeüs|Deukalion]] '', abaoe pell.
;A divinis
:''Pellaet diouzh an oberoù doueel''. Er relijion gatolik, ar c'hastiz « suspentio a divinis » a zo unan eus an doareoù digargoù a c'hall kastizañ ur c'hloareg. An [[eskob]] [[Fernando Lugo]] a voe digarget ''a divinis'' pa voe dilennet da brezidant [[Paraguay]] d'an [[20 a viz Ebrel]] [[2008]].
;A facto ad jus non datur consequentia
:''N'eus ket ur gwir eus ar fed e-unan''.
;A falsis principiis proficisci
:''A zisoc'h diwar pennaennoù diwir''.
;A fluctibus opes
:''Eus ar mor (e teu) ar binvidigezh''. Sturlavar kêr [[Sarzhav]].
;[[A fortiori ratione]]
:''Ken met rak se'', ''seul gent a se''. Berraet alies en ''[[A fortiori]]''.
;A Jove principium
:''Krogomp gant Jupiter'', da lavaret eo ''enor d'ar mestr, da vestr an ti''.
;A latere
:''E-kichen''. « Cardinal a latere » : [[kardinal]] kaset gant ar [[pab]] d'ur pennstad bennak.
;A mari usque ad mare
:''Adal ar mor betek ar mor'', da lavarout eo ''Eus an eil mor d'egile'' ; ger-stur [[Kanada]].
;A mensa et t(h)oro
:''Eus an daol hag eus ar gwele''. Disrann a gorf, hep na vefe torret an dimeziñ.
;A minima
:''Ag an hini bihanañ'', da lavaret eo talvoudegezh vihanañ un dra bennak.
;A minore ad maius
:''Eus ar bihanañ d'ar brasañ''.
;A mundo condito
:''Adalek krouidigezh ar bed''.
;A non domino
:''Eus un nann-aotrou''. Implijet pa resever ur mad digant un den ha n'eo ket perc'henn warnañ. 
;A parte
:''A-gostez''. Er [[Arz ar c'hoariva|c'hoariva]], komzoù ''a parte'' a vez lavaret gant un dudenn war-eeun d'an arvesterien, en diavaez d'ar c'hendivizoù etre an tudennoù all.
;[[A pedibus usque ad caput]]
:''Eus an troad betek ar penn'', «&nbsp;penn-kil-ha-troad&nbsp;».
;A posse ad esse non valet consequentia
:''Diwar gallusted bezañ un dra ez eo arabat dezastum ez eus anezhañ''.
;A posteriori
:''Diwar skiant-prenet''.
;[[A priori]]
:''Diwar raksant''.
;[[A quo]]
:''Diwarnañ''. An ''dies a quo'' eo an deiz ma krog ur pad diwarnañ, enebet ouzh an ''dies '''ad quem''''', an devezh ma paouez ar pad en diwezh anezhañ.
;A silentio
:''Dre an tav''.
;A solis ortu usque ad occasum
:''Eus ar sav-heol betek ar c'huzh-heol'' (e sevenan ma c'hefridi).

=== Ab ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Ab abrupto
:''En un doare reut, trumm''.
;Ab absurdo
:''Dre an emsiv''{{daveoù a vank}}. Prouiñ ''ab absurdo''.
;Ab abusu ad usum non valet consequentia
:''Un arver diwar ur c'hammarver n'eo ket gwiriek.'' Gwelit '''[[#Ab|Abusus non tollit usum]]'''. 
;Ab aestu et tempestate
:''(Goudoriñ) diouzh ar wrez vras hag ar gorventenn''.
;Ab aeterno
:''Adal deroù an amzer'', <q>&nbsp;a-holl-viskoazh&nbsp;</q>.
;Ab ante
:''A-ziagent'', ''en a-raok''.
;Ab antiquo
:''Abaoe an henamzer''.
;Ab agendo
:''Diwar an oad''. "Ab agendo" a reer eus un den a zo dic'houest da ober un dra bennak peogwir eo re gozh, re wan a spered, nammet pe war e leve.
;Ab amicis honesta petamus
:''Digant ur mignon ne ranker goulenn nemet ar pezh ez eo gouest da ober''. [[Cicero]], [http://www.thelatinlibrary.com/cicero/amic.shtml ''Laelius De Amicitia'', 44].
;Ab asino lanam quaeris
:''Emaoc'h o c'hortoz kaout gloan digant un [[azen]]''.
;Ab assuetis non fit passio
:''Ne zeu ket an angerzh diwar an traoù boas''.
;Ab epistulis
:''Diwar al lizheroù''.
;Ab esse ad posse valet consequentia
:''Mard eus eus un dra e c'haller kendastum ez eo gallus''.
;Ab extra
:''Eus an tu-hont''. 
;Ab hinc
:''Alemañ''.
;Ab hoc et ab hac
:''Amañ hag ahont''. A-hed hag a-dreuz : komz ''ab hoc et ab hac''.
;Ab igne ignem capere
:''Lezel un tan da gregiñ en e dan'', da lavaret eo ober en un doare ent-keodedel, asantiñ da ober un dra a zo reizh e buhez ar gevredigezh.
;Ab illo tempore
:''Abaoe an amzer-se''.
;Ab imis fundamentis
:''Adalek an diazezoù donañ''. Pal an [[Dispac'h gall]] e oa nevesaat ar gevredigezh ''ab imis fundamentis''.
;Ab immemorabili
:''Abaoe (amzerioù) dreist koun''. <q>&nbsp;A-holl-viskoazh&nbsp;</q>.
;[[Ab imo corde]]
:''A-greiz-kalon''.
;[[Ab imo pectore]]
:''Eus don ar bruched''. En un doare gwirion. Lavaret e vo « diskouez bezañ brouezet ''ab imo pectore'' ».
;Ab inconvenienti
:''Diwar zivarregezh''. Un arguzenn ''ab inconvenienti'' a ziskouez divarregezh an arguzenner, pa heuilh un hent a gas da fazioù pe da zislavaroù.
;Ab incunabulis
:''Abaoe ar gavell'', ''abaoe ar vugeliezh''.
;Ab initio
:''Adalek an deroù''.
;Ab intestat
:''Hep testamant''. A lavarer diwar-benn un den a zo marvet hep testamantiñ, hag a-zivout e hêred.
;Ab Iove principium
:''Gwelit'' [[#A|A Jove principium]].
;Ab irato homine
:''Diwar un den fuloret''. Arabat ober un testamant ''ab irato'', rak keuz a c'hallfe dont goude.
;Ab origine
:''Adalek an orin'', ''adalek ar penn-kentañ''. Studiañ un afer ''ab origine''.
;Ab origine fidelis
:''Feal d'e orin'', na zisoñj ket a be lec'h e teu.
;Ab ovo
:''Eus ar [[vi]]'', ''adalek ar vi''. Adalek an orin.
;Ab ovo usque ad mala
:''Eus ar vi betek an aval''. « A-hed ar pred », diwar ar boaz roman da gregiñ pep pred gant vioù ha d'e echuiñ gant frouezh.
;Ab tam tenui initio tantae opes sunt profligatae
:''[Biskoazh] ne voe ken bras ur galloud diskaret gant kentaoù ken dister''. [[Cornelius Nepos]], [https://books.google.fr/books?id=rNxGAQAAMAAJ&pg=PA57&lpg=PA57&dq=%22Ab+tam+tenui+initio+tantae+opes+sunt+profligatae%22&source=bl&ots=NL6cBehDHz&sig=DZ94_UZGHOMd7sL4IOXJ2_5Ue34&hl=fr&sa=X&ei=WgZfVdTuNsixUaL4gsgB&ved=0CCsQ6AEwAjgU#v=onepage&q=%22Ab%20tam%20tenui%20initio%20tantae%20opes%20sunt%20profligatae%22&f=false ''De vita excellentium imperatorum et Phaedri fabulae selectae''] (gwelit [https://web.archive.org/web/20231031195446/http://agoraclass.fltr.ucl.ac.be/concordances/cornelius_nepos_Vies/ligne05.cfm?numligne=17&mot=profligatae an droidigezh c'hallek]).
;Ab uno disces omnes
:''Diwar unan anavez an holl''. [[Virgilius]], ''[[Aeneis]] 2:65.
;[[Ab Urbe condita]]
:''Adalek diazezidigezh ar Gêr'' (Roma).
;Aberratio delicti
:''Distro ar felladenn''. Er gwir, gallusted ur fazi, a-greiz seveniñ ur gwallober, a c'hoarvez pa 'z eo atebek ar gwalloberour d'un darvoud disheñvel diouzh e bal kentañ.
;Aberratio ictus
:''Distro an taol'', tenn hebiou. Er gwir, un ober reizh a zegas ur gaou dre fazi, gant atebegezh an oberour.
;Abest ut fatear, ut praecise negem
:''Pell diouzh en anzav en e nac'han da vat''.
;Abiens abi
:''O vont gant e hent''. O kuitaat ul lec'h pe ur garg.
;Abistis, dulces caricae
:''Echu eo ganeoc'h, fiez c'hwek''. Aet eo an devezhioù c'hwek da get ([[Petronius]], [http://www.thelatinlibrary.com/petronius1.html ''Satiricon'', LXIV]).
;Abrogata lege abrogante non reviviscit lex abrogata
:''Ne vez ket adsavet ul lezenn dorr dre derriñ al lezenn he deus he zorret''.
;Absens haeres non erit
:''An ezveziad ne vo ket hêr''. Aet diwar wel, aet diwar galon.
;Absentem lædit, qui cum ebrio litigat
:''Skeiñ gant un den ezvezant a ra an hini a vez o tabutal gant un den mezv''.
;Absit inuidia verbo
:''Ra ne vo noaz ebet er ger-se''. Hep dismegañsiñ den, gant neptuegezh ([[Titus Livius]], [http://www.thelatinlibrary.com/livy/liv.9.shtml#19 ''Ab Urbe condita libri'', IX-19]).
;Absit omen
:''Ra ne vo ket ur vallozh'' eus kement-mañ. Latin ar [[Krennamzer|Grennamzer]].
;Absit reverentia vero
:''Arabat eo dimp kaout aon rak lavaret ar wirionez'' ([[Ovidius]], [http://www.thelatinlibrary.com/ovid/ovid.her5.shtml ''Heroides'' V:13]).
;Absolutio ab actione
:''Didamalladur diwar ober'', da lavaret eo evit abegoù danvezel.
;Absolutio ab instantia
:''Didamalladur diwar ar goulenn'', da lavaret eo dre ur si en argerzh an tamall.
;Absolutum dominium
:''[[Sujite]] diharz''.
;Absque argento omnia vana
:''Hep arc'hant e vez aner pep tra''.
;Abstinere debet aeger
:''Ret eo d'ar c'hlañvad yunañ''.
;Abundans cautela non nocet
:''Ne zeu droug ebet diwar re a ziarbennoù''. <q>&nbsp;Al logodenn n'he deus nemet un toull zo boued d'ar c'hazh.&nbsp;</q>
;Abusus non tollit usum
:''Reober ne dalv ket paouez d'ober''. N'eo ket peogwir eo fall ur boaz e vo diskaret. Gwelit '''[[#Ab|Ab abusu ad usum non valet consequentia]]'''.
;Abuti errore hostium
:''Tenn splet eus fazi an enebour''. Troienn gant [[Titus Livius]]. 
;Abyssus abyssum invocat
:''Gervel an islonk a ra an islonk'' ([[Bibl]], [https://web.archive.org/web/20150510044804/http://www.psaumes.site-catholique.fr/index.php?post/Psaume-42 Psalmoù, II-42:8]).

=== Ac ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Accessorium sequitur principale
:''Da heul ar pouezusañ e teu an eilrenk''. Er gwir : diwar hini ar mad pennañ e teu dezvad ur mad a eil renk.
;Accessum ad res salutares, a pestiferis recessum
:''Tostaat d'an traoù salvus, pellaat diouzh ar re noazus'' ; [[Cicero]], [http://www.thelatinlibrary.com/cicero/nd2.shtml#34 ''De Natura Deorum''II:34]). 
;Accipe quam primum, brevis est occasio lucri
:''Gra diouzhtu, dibad eo ar chañsoù da zont a-benn''. «&nbsp;Pa vez gedon eo gedona&nbsp;».
;Accidere ex una scintilla incendia passim
:''Diwar ur fulenn en em strew an tangwall''. 
;Accipio omen
''Degemer a ran an diougan''.
;Accusare nemo se debet nisi coram Deo
;''Den ne rank en em damall, nemet dirak e-tal Doue''.
;Acetum habet in pectore
:''Gwinêgr zo em bruched'', da lavaret eo "lemm eo ma spered ha kalz danvez zo ennon''<ref>{{fr}} C. de Méry (1828), ''Des proverbes, adages, sentences, apophtegmes'', [https://books.google.fr/books?id=9xulEVI0kGwC&pg=PA508&dq=cetum+habet+in+pectore&hl=fr&sa=X&ei=1R53VceNLIGsUbmqgYAP&redir_esc=y#v=onepage&q=cetum%20habet%20in%20pectore&f=false p. 201.]</ref>.
;Acta est fabula, plaudite !
:''C'hoariet eo ar pezh, strakit ho taouarn!'' Gerioù diwezhañ distaget gant Aogust war ar varskaoñ, a-hervez. Kar da ''Echu eo an abadenn''.
;Actio adversus iudicem que litem suam fecit
:''Keinad a-enep ur barner hag en deus ul laz personel er gaoz''. 
;Actio libera in causa
:''Ober dishual en afer''. Er gwir : ur gwallober sevenet gant un den a zo en em lakaet da ziatebek.
;Actio nondum nata non praescribitur
:''Un ober ha n'eo ket bet ganet c'hoazh ne c'hall ket bezañ digastizet''.
;Actio personalis moritur cum persona
:''Gant an den e varv e oberoù''.
;Actor sequitur forum rei
:''Neb a vreut ur gaoz a heuilh kreizon an difenner''.
;Actore non probante, reus absolvitur
:''Mar ne zegas ket ar goulenner ar brouenn, ret eo didamall an difenner''. 
=== Ad ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Ad abundantiam
:''A-builh''.
;Ad agendum
:''A-benn an ober''. Er gwir e c'hall ur c'hlemmer reiñ d'un den all un urzh ''ad agendum'' evit ma kasfe ar prosez e-lec'h ar c'hlemmer. 
;Ad astra
:''Trema ar stered''.
;Ad astra per aspera
:''Trema ar stered a-dreuz an diaesterioù''.
;Ad audiendum verbum
:''War selaou ar gomz'', da skouer : ur c'henglav ''ad audiendum verbum'', ma teur da selaou ar pezh a zo da vezañ lavaret fraezh..
;Ad augusta per angusta
:''D'an nec'h dre an hentoù strizh '' (Diaes eo an hent da c'hounit brud hag enor.)
;Ad bestias
:''D'al loened''. Gwelit '''[[#Da|Damnatio ad bestias]]'''.
;Ad captandum vulgus
:''A-benn pakañ an engroez''. Er [[politikerezh]], un arguzenn ''ad captandum vulgus'' eo e bal plijout d'ar yoc'hoù.
;Ad coetum geniti sumus
:''Evit an unaniezh ec'h omp bet ganet''.
;Ad gloriam per spinas
:''Trema ar c'hlod a-dreuz drein''.
;Ad explorandum
:''Klask evit kavout''. Implijet er gwir evit goulenn un enklask a-benn kavout ur brouenn.
;[[Ad hoc]]
:''Graet evit se''. Evel pa lakaer un dra bennak el lec'h ''ad hoc''.
;[[Ad hominem]]
:''War-du an den''. Arguzennoù ''ad hominem'' zo mennet da skeiñ war un den, d'e ziskar, pe da ziskar e vrud, e-lec'h diskar e arguzennoù. Gwelit '''Ad personam'''.
;Ad honorem nostrum interest
:''Rekis eo d'hon enor''.
;Ad horas
:''A-barzh un nebeud eurvezhioù''.
;Ad impossibilia nemo tenetur
:''Den n'eo ret dezhañ ober ar pezh na c'heller ket ober''.
;[[Ad infinitum]]
:''Betek an didermen''.
;Ad instar
:''Diouzh patrom''. A enor, da lavaret gant an titl hep ar garg.
;Ad interim
:''En amzer etre'', ''Da c'hortoz''. [[Gouarnamant]] ''ad interim'' : gouarnamant etreadegat.
;Ad iura renunciata, non datur regressus
:''N'eus distro ebet da zilez ar gwirioù''.
;Ad Kalendas graecas
:''Da Gala ar C'hresianed ''. E [[Roma]] e oa ar c'hala, ha kala ar C'hresianed ne oa ket anezho. Kement ha bloavezh an erc'h du eta.)
;[[Ad libitum]]
:''Diouzh gwalc'h''.
;Ad litteram
:''Hervez al lizherenn''. Sentiñ ''ad litteram'', sentiñ ouzh ar ger.
;Ad maiora
:''War-du traoù brasoc'h''. Implijet da sevel yec'hedoù, da hetiñ muioc'h c'hoazh a verzh en dazont.
;Ad maiorem regis gloriam
:''Evit brasañ gloar ar roue''
[[Restr:St. Ignatius A.M.D.G..jpg|thumb|<div style="text-align:center;">''Ad majorem Dei gloriam''<br >skrivet en un iliz e [[SUA]]</div>]]
;Ad majorem Dei gloriam 
:''Evit brasañ gloar Doue'' ; ger-stur ar Jezuited, skrivet ivez ''A.M.D.G''., a vez skrivet war al levrioù embannet ganto.
;Ad malum malae res plurimae se agglutinant
:''Alies e vez meur a reuz goude ur reuz''. « Pa erru ur c'holl en ti / Ez erru daoou pe dri ».
;Ad multos annos !
:''War-du kalz bloavezhioù !'' Hetoù. ''Many happy returns'' eo an droienn [[saoznek]] a glot amañ.
;Ad nauseam
:''Betek sevel ar galon''. Betek bezañ heug.
;Ad nocendum potentes sumus
:''Evit noazout ez omp galloudus''.
;[[Ad nutum]]
:''Diwar un hejadenn penn'', evit komz eus un disentez bet kemeret war an tach, hep goulenn ali den pe zen ha hep en em wennañ dirak den pe zen.
;Ad oculum
:''Diwar al lagad''. Priziañ ''ad oculum'' : priziañ well-wazh, d'ar much.
;Ad patres
:''War-du an tadoù''. « Kas unan bennak ''ad patres'' » a zo kement ha kas anezhañ da welout e hendadoù, da lavarout eo lazhañ anezhañ.
;Ad perpetuam rei memoriam
:''Evit ar goun beurbadel''. Lakaet goude a ar c'hevarc'hiñ e dibenn un teul roman, evit reiñ da c'houzout e oa an teul unan solius ha trebad.
;Ad personam
:''War-du an den''. Tagañ an den e-lec'h e brezeg a reer pa'z implijer un arguzenn ''ad personam''. Gwelit '''Ad hominem'''.
;Ad probationem
:''Evit ar brouenn''. Implijet er gwir, diwar-benn un akta solius na c'hall ket bezañ enebadus ouzh ar gevrenn enep hep prouenn. Gwelit '''Ad validitatem''' amañ izeloc'h.
;Ad proximum antecedens fiat relatio, nisi impediatur sententia
:''Ra vo liammet ar ger-kent ouzh ar ger a zo war e lerc'h, anez ez eo distrujet ster ar frazenn''.
;[[Ad quem]]
:Implijet en troiennoù ''dies ad quem'', enebet ouzh ''dies [[a quo]]''.
;Ad referendum
:''D'ar vodadeg''. Kaset e vez un afer ''ad referendum'' evit goulenn ali ur vodadeg kent kemer un disentez.
;Ad rem
:''Perzhiek'', a denn dres d'an dodenn.
;Ad substantiam
:''Evit an danvez''. Er gwir, ar tumm rekis dre lezenn evit ma talvezfe un akta da vat. 
;Ad unguem
:''D'an ivinenn'', en un doare disi, diwar [[arz]] ar [[kizellerezh|c'hizellerezh]].
;Ad usum Delphini
:''Evit barr an Daofin''. Meneg e oa lakaet war un dastumad skridoù klasel latin ha [[henc'hresianek]] a oa bet moullet evit [[Loeiz Bro-C'hall (1661-1711)|Loeiz Bro-C'hall]], mab [[Loeiz XIV]].
;Ad Urbis fabricae / Ad usum fabricae
:''Evit sevel Kêr'' / ''Evit implij ar sevel'', berraet alies dre ''A.U.F.''. Eilsinadur teulioù an treuzkas dafar evit sevel ilizoù-meur [[Italia]] ([[Firenze]], [[Milano]], [[Roma]]. Dizemglev zo diwar-benn e ster resis : ha digoust e oa an tailhoù war an dafar hag an treuzkas pe get ?
;Ad validitatem
:''Evit ar soliusted''. Implijet er gwir, diwar-benn un akta a c'hall bezañ nullet mar ne sevener ket un diviz a soliusted. Gwelit [[Ad probationem]]. 
;Ad valorem
:''Diouzh an dalvoudegezh''. Implijet er [[maltouterezh]].
;Ad veritatem
:''Trema ar wirionez''.
;Ad vitam æternam
:''A-hed ar vuhez peurbadel'' (da viken).
;Ad vinum disertum esse
:''Bezañ helavar dre ar gwin''.
;Adde parvum parvo, magnus acervus erit
:''Laka ouzhpenn tamm-ha-tamm, kalz az po''.
;Addenda et corrigenda
:''Ouzhpennadennoù ha reizhadennoù''.
;Addendum
:''Tra da lakaat ouzhpenn'' ; ''Addenda'' el liester.
;Adducere inconveniens non est solvere argumentum
:''Degas nemedennoù ne ziskoulmo ket ar gudenn''.
;Adfines inter se non sunt adfines
:''An heñvelderioù a zo etrezo n'int ket dre nesaelezh''.
;Adfinitas in coniuge superstite non deletur
:''N'eo ket nullet nesaelezh ar pried manet bev''. 
;Adfinitas iure nulla successio permittitur
:''An nesaelezh ne ro ket gwirioù kantved-diner''.
;Adiaphora
:''An traoù diforzh''. Diwar an [[henc'hresianeg]] ἀδιάφορα, evit diskouez an traoù ha n'int na ret na berzet. Eus ar [[stoikegezh]] e teu ar meizad, hag adkemeret eo bet gant ar [[Kristeniezh|gristeniezh]].
;Adoptio naturam imitatur
:''Drevezañ an natur a ra an advabadur''.
;Adtemptata pudicitia
:''Dismeg ouzh an elevez''.
;Adulatio perpetuum malum regum
:''Dre flanerezh e kendalc'h ar renerezh fall''.
;Adversae res religionum admonent
:''E-kreiz an droukverzh e tihun an dra relijiel''. 
;Adversis rerum immersabilis undis
:''Bepred skoet gant gwagennoù an droukverzh, hep bezañ beuzet nepred'' ([[Quintus Horatius Flaccus]], en e droidigezh latin diwar ''[[Odysseia]]'' [[Homeros]] ; gwelit [https://books.google.fr/books?id=M0WFa2Jq76wC&pg=PA218&dq=Adversis+rerum+immersabilis+undis&hl=fr&sa=X&ei=fORgVe2QEYjiUYzmgKAP&ved=0CDkQ6AEwBDgU#v=onepage&q=Adversis%20rerum%20immersabilis%20undis&f=false ''Google Books'']).
;Advocatus diaboli 
:''Alvokad an diaoul''.

=== Ae ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
[[Restr:AEIOU Buchmalerei in der Handregistratur König Friedrichs IV 1446.jpg|thumb|''[[A.E.I.O.U.]]'' en arouez an [[Friedrich III|impalaer santel Friedrich IV]], [[1446]]]]
;A.E.I.O.U.
:''Austria Est Imperare Orbi Universi'' «&nbsp;[[Aostria]] eo dezhi da c'hourc'hemenn ar bed-holl&nbsp;», ger-stur latin an [[Tiegezh Habsburg]] ; ''Alle Erde Ist Oesterreich Untertan'' eo en [[alamaneg]].
;Ægroto dum anima est, spes est
:''Goanag zo keit ha ma vez anal gant ar c'hlañvour''.
;Aequam memento servare mentem
:''Bez soñj da virout ur spered plaen''.
;Aequat omnes cinis
:''Al ludu a laka an holl dud da gevatal'' ([[Seneca ar Yaouankañ]], [http://www.thelatinlibrary.com/sen/seneca.ep14-15.shtml ''Epistulae morales ad Lucilium'', XCI:16].
;Aeque principaliter
:''Ken pouezus all''. En [[Iliz katolik roman]], unaniñ [[eskopti]]où ''aeque principaliter'' zo o c'hendeuziñ hep na vefe lakaet an eil dreist egile.
;Aequo pulsat pede
:''A sko gant un troad diforzh''. Berradur ar werzenn ''Pallida Mors æquo pulsat pede pauperum tabernas regumque turris'', "Gant un troad diforzh e sko ar Marv disliv gant tavarnioù ar re baour ha rourioù ar rouaned" – [[Quintus Horatius Flaccus]], [http://www.thelatinlibrary.com/horace/carm1.shtml ''Carmina'' I.IV.13].
;Aequum est ut cujus participavit lucrum, participet et damnum
:''Reizh eo e kemerfe perzh er goll ivez an neb en deus kemeret perzh er gounid''.
;Ære perennius (exegi monumentum aere perennius)
:''Padusoc'h eget arem (savet em eus ur monumant padusoc'h eget arem)'' ([[Quintus Horatius Flaccus]], [http://www.thelatinlibrary.com/horace/carm3.shtml ''Carmina'', III, XXX, 1])
;Aes triplex
:''Arem tric'hement''. Tri gwiskad arem war bruched ar verdeerien gentañ, arouez o c'halonegezh hervez [[Quintus Horatius Flaccus]], [http://www.thelatinlibrary.com/horace/carm1.shtml ''Carmina'' I-III-9].
;Aetatis cujusque notandi sunt tibi mores
:''Dalc'h kont eus boazioù pep amzer''.
;Æternum vale
:''Kenavo da viken''. Gwelout '''[[#S|Supremum vale]]'''.
=== Af ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Affidavit
:''Feiz en deus graet''. Un ''affidavit'' zo ur skrid ma tisklêrier ha touer dirak un den aotreet gant al lezenn ez eo gwir kement fed a zo skrivet.
;Affirmanti incumbit probatio
:''Gant neb a lavar e tegouezh prouiñ''.
;Afflictis lentae
:''Gorrek eo d'ar gouzañvidi''. Hir e vez an amzer d'an dud a c'houzañv.
;Afflictis longae, celeres gaudentibus horae
:''Gorrek eo eurioù ar gouzañvidi, buan eo re an dud laouen''.
=== Ag ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Age quod agis
:''Gra ar pezh a rez'', da lavaret eo "gra ''mat'' ar pezh a rez".
;Agnosco stilum Romanae ecclesiae
:''Anavezout a ran stil an Iliz roman''.
;Agnosco veteris vestigia flammae
:''Anavezout a ran roudoù ma flammenn gozh''.
;Agnus Dei
:''Oan Doue''. Jezuz gwelet evel an oan a vo aberzhet war ar Groaz hervez an [[Testamant Nevez]].
=== Al ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
[[Restr:Caesar-ueberschreitet-den-rubikon 1-640x447.jpg|thumb|400px|<div style="text-align:center;">[[Julius Caesar]] o treuziñ ar stêr [[Rubico (stêr)|Rubico]]</div>]]
;Alas accidere
:''Troc'hañ an divaskell''.
;Albo lapillo diem notare
:''Merkañ an deiz gant ur maen gwenn'', da gaout soñj eus un darvoud laouen ; kevatal da « Lakaat ur groaz en nor ». An eneb da '''[[#Di|Dies ater]]'''.
;Albo signanda lapillo dies
:''Devezh da verkañ dre ur maen gwenn''.
;[[Alea jacta est]]
:''Taolet eo an diñsoù !'' A voe lavaret gant Caius Julius Caesar pa dreuzas ar stêr Rubikon]], a oa difennet outañ, da vont da Roma da gemer ar galloud.
;Alias
:''En un doare all'' ; Arveret gant ar ster "anvet en un doare all", kenster gant "derc'hanvenn", "anv-pluenn" : <q>&nbsp;Louis-Paul Nemo, ''alias'' [[Roparz Hemon]].&nbsp;</q>.
;Alibi
:''E lec'h all''. Er gwir, un digarez diazezet war ar fed ma oa an tamallad en ul lec'h disheñvel diouzh an hini m'eo bet sevenet ar gwallober.
;Aliena vitia in oculis habemus a tergo nostra sunt
:''Dirak hon daoulagad emañ fazioù an hentez, a-dreñv dimp emañ hor re'' ([[Seneca ar Yaouankañ]], [http://www.thelatinlibrary.com/sen/sen.ira2.shtml ''De Ira'' II, XXVIII:8]).
;Alieni iuris
:''E lezenn unan all''. A-zivout an dud, bugale peurliesañ, a zo e gwardoniezh un den all.
;Alienis malis discimus
:''Deskiñ a reomp diwar fazioù an hentez''.
;Alii bella gerunt, tu felix Austria nube
:''Ar re all a ren brezel, te, Aostria eürus, a zimez.'' Lavarenn-stur [[Arc'hdugelezh Aostria]].
;Aliis inserviendo consumor
:''Kuzumiñ e servij an hentez''. Ger-stur [http://www.betaphimu.org/ ''The International Library and Information Studies Honor Society'']
;Aliorum medicus, ipse ulceribus scates
:''Mezeg ar re all, hag eñ goloet a c'houlioù'' ([[Desiderius Erasmus|Desiderius Erasmus Rotterdam]], ''Adagiorum'', 2. 5. 38).
;Aliquando et insanire iucundum est
:''Plijus e vez bezañ foll a-wechoù''.
;Aliquem indicta causa damnare
:''Kondaoniñ un den hep e glevout''.
;Aliquid dare, aliquid retinere
:''Un dra bennak da reiñ, un dra bennak da virout''. Arveret er gwir evit merkañ ar c'henaotre etre div gevrenn a-benn lakaat termen d'o dizemglev.
;Aliquis non debet esse judex in propria causa, quia non potest esse judex et pars
:''Arabat eo d'an den bezañ barner e gaoz dezhañ, abalamour ma ne c'heller ket bezañ barner ha kevrenn.''
;Aliquid stats pro aliquo
:''Un dra bennak a dalvez evit un dra bennak all''. Diazez ar [[semiotik]], ar skiant a bled gant argerzh ar c'henderc'hañ, ar bonekaat hag ar c'hehentiñ sinoù.
;Alis luporum catulos
:''Emaoc'h o vagañ bleizigoù''.
;Aliud est celare, aliud tacere
:''Kuzhat zo un dra, tevel zo un dra all''.
;Aliud pro alio
:''Un dra evit unan all''.
;Alium silere quod voles primus sile
:''Na lavar ket ar pezh na fell ket dit klevet digant un den all''.
;Alma mater
:''Mamm vagerez''. Implijet gant an dud da envel ar [[skol-veur]] m'int bet o studiañ.
;Alter ego
:''Me arall''. Hennezh eo ma ''alter ego'' : hennezh pe me, memes tra eo.
;Alter frenis, alter eget calcaribus
:''Lod o deus ezhomm rañjennoù, lod all kentroù''. Lod tud zo re herrek, lod zo re c'horrek.
;Alterius non sit qui suus esse potest
:''Na vezañ d'unan all neb a c'hall bezañ dezhañ e-unan'', "Arabat eo da neb a c'hall bezañ perc'henn warnañ e-unan bezañ perc'hennet gant un den all" – Lavarenn-stur [[Paracelsus]].
;Alterum non laedere
:''Na noazout d'an hentez''.
;Altis plerumque adjacent abrupta
:''Amezek d'un islonk e vez an uhelder peurliesañ''.

=== Am ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
[[Restr:Amor Victorious.jpg|thumb| [[Amor Vincit Omnia (Caravaggio)|''amor Vincit Omnia'']] ]]
;Amantes amentes
:''Foll eo an amourouzien''.
;Amantium irae amoris integratio
:''Nevesadur ar garantez eo tabutoù an amourouzien''
;Amat victoria curam
:''An trec'h a gar ar striv''.
;Ames parentem, si aequus est – si aliter, feras
:''Kar da dud, mard int reizh : anez, gouzañv-i''.
;Amice, ad quid venisti !
:''Mignon, evit petra out deuet !'' ([[Aviel Mazhev]], [http://www.thelatinlibrary.com/bible/matthew.shtml#26 XXVI:50])<ref>[http://testamant.nevez.pagesperso-orange.fr/mazhev.htm Testamant Nevez Gwilh ar C'hoad]</ref>
;Amici inesse adulationem
:''N'eus lubanerezh ebet etre mignoned'' ([[Tacitus]], [http://www.thelatinlibrary.com/tacitus/tac.ann2.shtml#12 ''Annales'', II.12]).
;Amici, hodie diem perdidi
:''Mignoned, hiziv em eus kollet un devezh''. Lavaret gant an [[Roll an impalaerien roman|impalaer]] [[Titus (impalaer)|Titus]] pa n'en devoa graet mad ebet da zen ebet.
;Amici nec multi nec nulli
:''Na kalz mignoned, na hini ebet''.
;Amici vitia si feras, facis tua
:''Mar gouzañvez sioù da vignon e rez da sioù-te ganto''.
;Amici mores noveris, non oderis
:''Anaout boazioù da vignon a rankez, arabat eo o c'hasaat''.
;Amicitia inter pocula contracta, plerumque est vitrea
:''Ken bresk hag ar gwer eo ar vignoniezh skoulmet tro-dro da vannac'hoù''.
;Amicitia magis elucet inter aequales
:''Pelloc'h e pad ar vignoniezh etre tud kevatal''.
;Amicum an nomen habeas, aperit calamitas
:''Diwar da walldroioù e ouezi hag ur mignon gwirion zo dit pe an anv anezhañ hepken''.
;Amicum secreto admone, palam lauda
:''Kroz da'z mignon ez-prevez, gra meuleudi dezhañ ez-foran''.
;Amicus certus in re incerta cernitur
:''Ur gwir vignon a vez anavezet pa zegouezh ur gwall''
;Amicus magis necessarius quam ignis et aqua
:''Rekisoc'h eget an tan hag an dour eo ar mignon''.
;Amicus ollaris
:''Mignon ar pod pri'', ho mignon eo keit ha ma vez boued en ho pod.
;Amicus omnibus, amicus nemini
:''Mignon d'an holl (zo koulz ha ) mignon da zen ebet''. 
;Amicus Plato, sed magis amica veritas
:''Mignon da Blaton on, hogen d'ar wirionez muioc'h c'hoazh''. [[Aristoteles]], ''Ethica Nicomachea'' I-4, diwar-benn [[Platon]], pa ne oa ket a-du gantañ.
;Amicus verus rara avis
:''Evned rouez eo ar vignoned wirion''.
;Amittit merito proprium, qui alienum appetit
:''Neb a c'hoanta peadra an hentez zo dellezek da goll e hini''.
;Amor crescit dolore repulsae
:''Kreskiñ a ra ar garantez gant poan an nac'hadenn''.
;Amor – dolor
:''Karantez – poan''.
;Amor et deliciae humani generis
:''Karantez ha dudi mab-den'' ([[Eutropius (istorour)|Eutropius]], [http://www.thelatinlibrary.com/eutropius/eutropius7.shtml#21 ''Breviarium Historiae Romanae'', VII.21]). Ul lesanv gounezet gant an [[Roll an impalaerien roman|impalaer]] [[Titus (impalaer)|Titus]] a-drugarez d'e vadelezh e-keñver e sujidi.
;Amor omnia vincit
:''Trec'h e vez ar garantez war pep tra''.
;Amor et melle et felle est fecundissimus
:''Ar garantez eo ken puilh ar mel hag ar vestl enni''.
;Amor libertatis nobis est innatus
:''Enganet ennomp ar ar garantez ouzh ar frankiz''.
;Amor patriae nostra lex
: ''Karantez ouzh ar vammvro eo hor lezenn''.
;Amor vincit omnia
:''Trec'hiñ war bep tra a ra ar garantez''.
;Amore, more, ore, re
:''Ar garantez, ar vuhezegezh, ar c'homzoù, an oberoù''. Berradur eus '''Verus amicus amore more ore re cognoscitur''' : ''dre e garantez, e vuhezegezh, e gomzoù, e oberoù ez anavezer ar mignon gwirion''.

=== An ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
[[Restr:Duerer Dreifaltigkeitsaltar.jpg|thumb|Munud eus ''Azeulerezh an Drinded'', un emboltred gant [[Albrecht Dürer]], ma lenner ''Albertus Durer Noricus faciebat anno a Virginis partu 1511''.]]
[[Restr:Great_Seal_of_the_United_States_(reverse).svg|thumb|''Annuit cœptis'', war Siell Veur gouarnamant SUA]]
;An debeatur
:''Mard eo dleet''. Implijet er gwir evit klask gouzout hag unj digoll zo ret a-c'houde ur gaou. Gwelit '''[[#Q|Quantum debeatur]].
;An et quantum debeatur
:''Mard eo dleet ha pegement''
;Angina pectoris
:''Kevenkez bruched''<ref>[[Geriadur Ménard]], p. 76-b.</ref>.
;Anguillam cauda tenes
:''Dalc'h ar silienn dre he lost''.
;Angulus ridet
:''Ar c'horn-bro a c'hoarzh'' ([[Quintus Horatius Flaccus|Horatius]], [http://www.thelatinlibrary.com/horace/carm2.shtml ''Carminum'', II-6:14]).
;Animum debes mutare non caelum
:''An ene a ranker kemmañ, an hinonad n'eo ket''.
;Animus ex ipsa desperatione sumatur
:''Tennomp hor c'halonegezh eus an dic'hoanag''.
;Animus meminisse horret
:''Skrijañ a ra ma ene gant an eñvorenn-se''.
;Animus pugnandi
:''Ar youl da stourm''.
;Animus se a corpore abstrahit
:''En em zisujañ eus ar c'horf a ra an ene''.
;Anno a Virginis partu
:''Er bloaz goude d'ar Werc'hez gwilioudiñ'' – Heñvelster gant al lavared '''[[#An|Anno Domini]]'''. Evel el livadur ''Azeulerezh an Drinded'' gant [[Albrecht Dürer]], a zo sinet ''Albertus Durer Noricus faciebat anno a Virginis partu 1511'' "Albrecht Dürer a Nürnberg a reas er bloaz 1511 goude d'ar Werc'hez gwilioudiñ".
;Anno Domini
:''Goude Jezuz Krist'', berraet en ''A.D.''.
;Annuit cœptis
:''Darbennet (en deus) an embregadenn-mañ''. Unan eus an tri ger-stur a zo war pil Siell Veur [[Stadoù-Unanet Amerika]] ; embann a ra ez eo bet darbennet krouidigezh SUA gant Ragevezh Doue. 
;[[Annus horribilis]]
:''Bloavezh euzhus''. Bomm lavaret gant [[Elesbed II]], [[rouanez]] [[Rouantelezh-Unanet]] [[Breizh-Veur]], da zisplegañ petra he doa bevet e [[1992]]. Dre fent e veze kemmet gant farserien ar ger ''annus'' en ''anus'' ([[fraez]]).
;[[Annus mirabilis]]
:''Bloavezh brav-estlammus''.
;Ante Christum natum
:''Kent ganedigezh Jezus-Krist''. Berradurioù :  a.C.n., A.C.N., ACN, a.Ch.n., a.Chr.n.). Gwelit '''[[#P|Post Christum natum]]'''.
;Ante diem
:''Kent an deiz'', da lavaret a-raok hiziv.
;Ante litteram
:''Kent ar skrid'', da lavaret eo : "a-raok ma vefe eus ar ger" ; <q>&nbsp;Henry Havelock Ellis ([[1859]]-[[1939]]) a voe ur [[revoniezh|revoniour]] ''ante litteram''.&nbsp;</q>
;Ante pedes non videre
:''Na gwelout dirak e dreid''. Bezañ avelek, pe verrsperedet.
;Antiqua nove
:''Traoù kozh en un doare nevez''.
;Antiqua sunt optima
:''Ar re wellañ eo an traoù kozh''. Arnodet ha gwiriekaet eo bet an traoù kozh, hervez ar Romaned bepred.
;Antiquior mors turpitudine
:''Gwell ar marv eget ar vezh''.
;Antiquo jure tutor
:''Gouarnour kozh al lezenn''.
;Antiquo more
:"Ar c'hiz kozh''.
;Antiquus amor cancer est
:''Ur garantez kozh n'eo nemet ur valitouch'' (da soñj ar merc'hed) – [[Petronius]], [http://www.thelatinlibrary.com/petronius1.html ''Satiricon'', II-42].  
;Anxia divitiarum cura
:''Enkrezus eo bezañ nec'het gant ar binvidigezh''.
=== Ap ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Apertis verbis
:''Komzoù fraezh''.
;Apices juris non sunt jura
:''Soutilderioù ar gwir n'int ket ar gwir''.
;Appellatio ad Caesarem
:''Galv d'an impalaer'' evit terriñ ur barn d'ar marv. '''[[#Pr|Provocatio ad populum]]''' a veze graet kent an [[Impalaeriezh roman]].
;Aptari onus viribus debet
:''Ret eo azasaat al labour ouzh an nerzh''.
=== Aq ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Aqua et ignis interdictio
:''Berzet an dour hag an tan'', a-zivout un den forbannet.
;Aqua profunda est quieta
:''Difiñv eo an dour don''.
;Aqua vitae
:''An dour a vuhez'' – al [[lambig]], pe ar [[wiski]].
;Aquila non capit muscas
:''N'eo ket an erer a dap kelien'' ; un den a bouez ne ra ket war-dro aferioù ken dister.
;Aquila non captat muscas
:[[#I|idem]].
;Aquilam volare docet
:''Emaoc'h o teskiñ nijal d'un erer''.
;Aquiris quodcumque rapis
:''Akuitizañ a rez ar pezh a laerez''.
=== Ar ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Arbiter elegantiae
:''Barner ar granded'', eme [[Tacitus|Dacitus]] a-zivout [[Petronius]].
;Arbitror esse aliquam liberi arbitrii vim
:''Klevet a ran o deus dibabet an nerzh'' ([[Desiderius Erasmus|Desiderius Erasmus Rotterdam]], ''Adagiorum'').
;Arbor mala, mala mala
:''Gwezenn fall, avaloù fall''.
;Arcades ambo
:''Arkadianed o-daou'' ([[Vergilius]], [http://www.thelatinlibrary.com/vergil/ec7.shtml ''Eclogues'' VII:4]), da lavaret daou zen sot, an [[azen|ezen]] o vezañ loened brudetañ [[Arkadia (Henamzer)|Arkadia]].
;Ardet nec consumitur
:''Deviñ a ra hep peurzeviñ'' ; a-zivout ar [[feniks]].
;Ardua ad gloriam via
:''Diaes eo an hent trema ar c'hlod''.
;Ardua para subire
:''Dev evit sevel''.
;Arenae semina mandare
:''Hadañ en traezh''.
;[[Argumentum ad verecundiam]]
:''Arguzenn a zoujañs''.
;Argumentum baculinum
:''Arguzenn ar vazh''. Skeiñ, implijout an nerzh e-lec'h ar reizhpoell (evel e pezh-c'hoari [[Molière]] ''Les Fourberies de Scapin'').
;Articulus stantis vel cadentis ecclesiae
:''Ar benngredenn a laka an Iliz da chom en he sav pe da gouezhañ''. Ar feiz kristen, hervez [[Martin Luther]]. 
;Ars casus similis
:''Heñvel eo an arz ouzh ar chañs'' ([[Ovidius]], [http://www.thelatinlibrary.com/ovid/ovid.artis3.shtml ''Ars Amatoria'' III:155]).
;Ars est celare artem
:''Kuzhat an arz eo an arz'', da lavaret eo "kuzhat an ardoù eo an arz".
;Ars est difficilis, recte rempublicam gerere
:''Un arz diaes eo gouarn mat ar Stad''.
;Ars gratia artis
:''An arz evit an arz''. Ger-stur ar gompagnunezh [[sinema]] [[Metro Goldwyn Mayer]].
;Ars longa, vita brevis<ref>Troidigezh latin eus an [[henc'hresianeg]] Ὁ βίος βραχὺς, ἡ δὲ τέχνη μακρὴ ''O víos vrachýs, i dé téchni makrí'', bomm kentañ [https://www.remacle.org/bloodwolf/erudits/Hippocrate/aphorismes1.htm ΑΦΟΡΙΣΜΟΙ]] ''Aforismoi'' [[Hippokrates]] ; "berr ar vuhez, hir an arz" eo al lavared orin.</ref>
:''Hir an arz, berr ar vuhez''.
;Artem quævis alit terra
:''Ar vicher a vag an den e pep lec'h''.

=== As ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Asinus asinorum in sæcula sæculorum
:''[[Azen]] an ezen da viken ''. N'eus ket sotoc'h eget hemañ.
;[[Asinus asinum fricat]]
:''Azen a frot azen''. 
;Asinus balneatoris numquam particeps balnei
:''Azen gward ar c'hibellec'h n'en devez kibelladenn ebet''. 
;Asinus gestat mysteria
:''Emañ an azen o tougen an ikonoù'' – [[Andrea Alciato]] ([[1492]]-[[1550]]). 
;''Asinus in catedra''
:''Azen er gador'', da lavarout eo azen o prezeg pe o kelenn an dud.
;Asinus in tegulis
:''Un azen war an toennoù''. Un dra iskis.
;Aspexi terram et ecce vacua erat et nihil
:''Sellet a ran ouzh an douar ha setu eo goullo ha distumm'' ([[Testamant Kozh]], Jeremia 1V:23).
;Aspiciendo senescis
:''Koshaat a rez en ur sellet ouzhin''.
;Assem habeas, assem valeas
:''Bez arc'hant, kreñv e vi gant an arc'hant''. Bez pinvidik ha stad a vo graet ac'hanout. An ''as'' e oa ar moneiz roman.
=== At ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Athanasius contra mundum
:''Athanasius Enep ar Bed''. Lesanv [[Athanasius Aleksandria]] ([[297]]-[[373]]), ugentvet [[eskob]] [[Aleksandria]] adal [[328]] betek e varv, pa voe harluet pemp gwezh diwar urzh pevar [[Impalaeriezh roman|impalaer roman]] : [[Kustentin Iañ (impalaer roman)|Kustentin Iañ]], [[Constantius II]], [[Juluan II]] ha [[Valens]].
=== Au ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Auctores varii
:''Lies aozerien''. Berraet dre ''AA.VV.''.
;Auctoritatem rebus vilitas adimit
:''Ur priz izel a denn pep pouezusted d'an dra''.
;Audacia fidentiae est apposita
:''Stok ouzh ar fiziañs eo an herder''.
;Audacter calumniare, semper aliquid haeret
:Falstamall dizaon, atav e chom un dra bennak peg''.
;Audax est ad omnia quaecumque amat vel odit femina, et artificiosa est nocere cum vult
:''Her eo ar vaouez e kement tra a gar hag a gaz, ha gouzout a ra noazañ pa fell dezhi''.
;Audax Japeti genus
:''Mab dispont ganet eus Japet''.
;Aude contemnere opes
:''Kred ober fae war ar stroñs''.
;Audendum est, fortes adjuvat ipsa Venus
:''Ret eo krediñ ober, [[Gwener (doueez)|Gwener]] hec'h-unan a skoazell ar re galonek''. ([[Tibullus]], [http://www.thelatinlibrary.com/tibullus1.html#2 ''Carminum Libri Tres'' I, II:16]).
;Audentis fortuna juvat
:''Ar chañs a c'hoarzh ouzh an dud dispont'' ([[Vergilius]], [http://www.thelatinlibrary.com/vergil/aen10.shtml ''Aeneis'' X:284])
;Audere est facere
:''Krediñ ober eo ober''.
;Audi alteram partem
:''Ra vo klevet ar gostenn all ivez''.
;Audi, vide, sile
:''Selaou, sell, tav''.
;Audi, vide, tace, si tu vis vivere in pace
:''Selaou, sell, tav, ma kerez bevañ e peoc'h''. Par da « un den berzet a dalv kant ».
;Audiatur et altera pars
:''Ra vo klevet an tu arall''. A vez lavaret en ur prosez, pa vez bet klevet an tamaller peurvuiañ.
;Audite pars adversa
:[[#I|idem]].
;Aura popularis
:''C'hwezh ar bobl'', avel (hegemm) ar bobl, ar c'hrad-vat a-berzh ar bobl a zoug brud an den hag e ziskar.
;Auream quisquis mediocritem diligit
:''Prizius evel an aour eo neb a gar ar muzul mat'' ([[Quintus Horatius Flaccus]], [http://www.thelatinlibrary.com/horace/carm2.shtml ''Carmina'' II, X:5]).
;Aures serva
:''Diwall da zivskouarn''.
;Auri mediocritas
:''Izelded an aour''.
;Auri sacra fames !
: ''Naon kazus a aour !''
;Auribus teneo lupum 
:''Ar bleiz a zalc'han war-bouez e zivskouarn''.
;Aurora Musis amica est;
:''Mignonez d'ar [[Muzezed]] eo gouloù-deiz''. 
 
==== Aut ====
;Aut agere aut mori
:''Pe ober pe mervel''.
;Aut amat aut odit mulier, nil est tertium 
:''Pe karout pe kazout a ra ar vaouez, n'eus dibab all ebet''. 
;''Aut ... aut ...
:''Pe ... pe ..''. A dalvez "ya pe nann", "an eil pe egile".
;Aut bibas aut abeas 
:''Ev pe kerzh kuit''.
;Aut Cæsar, aut nihil 
:''Pe impalaer pe netra''. Ger-stur [[Cesare Borgia]].
;Aut dedere aut punire
:''Pe daskor pe kastizañ''.
;Aut disce aut discede 
:''Pe studi, pe kerzh kuit''. 
;Aut dosce, aut disce, aut discede
:''Pe kelenn,  pe desk, pe kerzh kuit''.
;Aut nunc, aut numquam
:''Pe bremañ pe biken''.
;Aut omnia, aut nihil 
:''Pe holl, pe netra''.
;Aut pati aut mori 
:''Pe gouzañv pe mervel''.
;Aut viam inveniam aut faciam 
:''Pe e kavin an hent pe e toullin anezhañ''.
;Aut vincere, aut mori 
:''Pe trec'hiñ pe mervel''.
;Autobi passebant completi 
:''Leun e oa ar busoù o tremen''.
;Autor opus laudat
:''An oberour a gan meuleudi d'an oberenn''.
;Aut regem aut fatuum nasci oportet
:''Ret eo bezañ ganet roue pe foll'' evit ober ar pezh a garer.
;Aut ridenda omnia aut flenda sunt
:''Ret eo c'hoarzhin pe gouelañ gant pep tra''.
;Aut vincere, aut emori/mori
:''Bout trec'h pe mervel''.

=== Av ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Avaritia facit bardus 
:''Ar bizhoni a laka an den genaouek''.
;Avaro omnia desunt, inopi pauca, sapienti nihil 
:''D'an den pizh e vank pep tra, d'ar paour nebeud a dra, d'ar fur (ne vank) netra''.
;[[Avarum est mulierum genus]] 
:''C'hoantek eo gouenn ar maouezed''.
;Avarum irritat, non satiat pecunia
:''An arc'hant a vrouez an den, n'en dic'hoant ket''.
;Avarus nisi cum moritur, nil recte facit 
:''Madober nemetañ an den pizh eo mervel''.
;Ave atque vale 
:''Kevarc'h, ha bez yac'h''. 
;Ave Cæsar, morituri te salutant 
:''Salud dit, [[Caesar]], ar re zo 'vont da vervel az salud''. A veze lavaret er sirk gant ar glezeourion d'an impalaer a-raok an [[emgann]].
::'''Ave imperator, morituri te salutant''' eo a gaver e levr [[Suetonius]], ''[[De Vita Caesarum]]'', [[Tiberius Claudius Caesar Augustus Germanicus|Claudius]] [http://www.thelatinlibrary.com/suetonius/suet.claudius.html#21 21].
;Ave color vini clari, Ave sapor sine pari
:''Salud dit liv gwin sklaer, Salud dit blaz dibar''.
;[[Ave Maria]]
:''Me ho salud, Mari''; pedenn gatolik d'ar [[Gwerc'hez Vari|Werc'hez Vari]].
;Ave, ave, aves esse aves
:''Salud dit, tad-kozh, ha debriñ evned a fell dit ?'' – C'hoari gerioù diwar ''ave'' (salud), ''avus'' (tad-kozh), ''avis'' (evn), hag ''aveo'' (c'hoantaat (a ran)).
;Avis alba
:''Ur voualc'h wenn'', un dra rouez.

== B ==
=== Ba ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Barba crescit, caput nescit
:''Kreskiñ a ra ar barv, ar penn ne fura ket''. 	
;Barba non facit philosophum
:''N'eo ket ar barv a ra ar prederour ''.
;Barba tenus sapientes
:''Furien betek ar barv'', da lavaret eo diwar-c'horre ([[Desiderius Erasmus|Desiderius Erasmus Rotterdam]], ''Adagiorum'').
;Barbam auream habere
:''Kaout ur barv aour'', bezañ un doue.
;Barbam sapientem pascere
:''Derc'hel barv ur prederour'', bezañ prederour a-vicher.
=== Be ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Beati pauperes spiritu
:''Evurus ar re baour a spered''. Distaget gant [[Jezuz]] er ''Prezeg war menez'', en [[Aviel Mazhev]] (5:3). A vez lavaret dre fent ivez ouzh un den ha n'eo ket gwall fin, en ur ster disheñvel-rik diouzh hini ar frazenn orin.
;Beatus qui prodest quibus potest
:''Evurus an hini a ra vad d'ar re a c'hall''.
;Bellum frigidum
:''Brezel yen''.
;Bellum omnium contra omnes
:''Brezel an holl enep an holl''.
;Belua fera est avaritia
:Ar bizhoni zo ul looen ferv''.
;Bene diagnoscitur, bene curatur
:''Diagnostigañ mat zo kement ha pareañ''.
;Bene vobis
:''Mat, (ha) te ?''.
=== Bi===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Bibere humanum est, ergo bibamus
:''Perzh an den eo evañ, evomp eta''. 
;Bis dat, qui cito dat
:''Div wech e ro an hini a ro buan''.
;Bis pueri senes
:''An dud kozh zo div wech bugale''.
;[[Bis repetita placent]]
:''Div wech lavaret a blij''.
;Bis repetita non placent 
:''Div wech lavaret ne blijont ket''. Ar bomm ''deciens repetita placebit'' a lenner digant [[Quintus Horatius Flaccus]], [http://www.thelatinlibrary.com/horace/arspoet.shtml ''Ars Poetica'' 365], ma respont ar barzh e c'haller lavarout dek gwech un dra vrav hep skuizhañ penn ar selaouer.

=== Bo ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Bona diagnosis, bona curatio
:''Deznaou mat, louzoù mat''.
;[[Bona fide]]
:''A feiz vat''.
;Bona valetudo melior est quam maximæ divitiæ
:''Gwell eo yec'hed mat evit pinvidigezh vras''.
;Bonum vinum lætificat cor hominum
:''Gant gwin mat e vez laouenaet kalon an den''.
;Bonus liber amicus optimus
:''Ul levr mat eo ar mignon gwellañ''.
;Bonus pater familias
:''Den mat eo an [[ozhac'h]]''.
=== Br ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Breve et inreparabile tempus omnibus est vitae
:''Un amzer berr ha dirapar eo buhez an holl.'' ([[Vergilius]], [http://www.thelatinlibrary.com/vergil/aen10.shtml ''Aeneis'' X:467]).
;Brevi manu
:''Dre zorn berr'' ; <q>&nbsp;roet eo bet an arc'hant dezhi ''brevi manu''&nbsp;</q>, roet eo bet an arc'hant dezhi war-eeun etre he daouarn.
;Brevis in longo
:''Ur silabenn verr e lec'h unan hir''. War hirder ar silabennoù ez eo diazezet ar gwerzaouerezh latin<ref>{{fr}} [https://web.archive.org/web/20160304211706/https://scribium.com/yohan-charles-roger-picot/a/la-versification-latine/ ''Scribium'']</ref>{{,}}<ref>{{fr}} [http://www.weblettres.net/blogs/uploads/p/Philomene/29893.pdf ''WebLettres'']</ref>. Gwelit '''[[#L|Longam esse duorum temporum, brevem unius etiam pueri sciunt]]'''.
;Brevitatis causa
:''Lavaret berr''. E berr gomzoù.
;[[Britannia reges habet, sed tyrannos]]
:''(Enez) Breizh he deus rouaned, hogen tiranted int''.

== C ==
===Ca===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Caeca invidia est
:''Dall eo an droukc'hoant''.
;Canis sine dentibus vehementius latrat
:''Ki hep dent a harzh kreñvoc'h '', da lavarout eo ne grog ket ar c'hi a harzh.
;Captatio benevolentiae
:''Degerc'hañ an hegarated''. En [[retorik|helavarouriezh]], frazenn a lakaer e deroù ur brezegenn, ur skrid pe ul lizher, evit broudañ ar selaouer pe al lenner da vont a-du gant an aozer ha neuze da selaou pe da lenn pelloc'h.
;Caput imperat, non pedes
:''Ar penn ar ren, an treid ne reont ket''.
;Caput sine lingua pedaria sententia est
:''Ur penn dideod eo ali ar senedourien ardroader'' ([[Aulus Gellus]], ''Noctes atticae'', III-18). "Senedourien ardroader" eo ster ''pedaria'', pa oa anezho senedourien nann-ofisiel a zeue war droad d'ar bodadegoù da reiñ o ali ; pignet war girri ez errue ar senedourien ''curulis'', ar re a oa e karg ent-ofisiel.
[[Skeudenn:Zonnewijzer Carpe Diem.jpg|225px|thumb|<div style="text-align:center;">''[[Carpe diem]]''</div>]]
;[[Carpe diem]]
:''Kutuilh an deiz'', gerioù brudet ar barzh [[Quintus Horatius Flaccus]], [http://www.thelatinlibrary.com/horace/carm1.shtml ''Carmina'' I, XI:8].
;Carthago delenda est
:''Ret eo distruj [[Kartago]]'', a zo ur berradur eus ''Ceterum autem censeo Carthaginem esse delendam'' "Ouzhpenn-se, da'm meno e rank Kartago bezañ distrujet", a veze lavaret alies gant ([[Marcus Porcius Cato|Cato Gozh]]) e-kerzh e brezegennoù e bloavezhioù diwezhañ an trede [[brezelioù punek|brezel punek]] etre Kartago ha [[Roma]]<ref>Meur a desteni skrivet zo : [[Aurelius Victor]], [http://www.thelatinlibrary.com/victor.ill.html ''De Viris Illustibus'' XLVII:8] ; [[Cicero]], [http://www.thelatinlibrary.com/cicero/senectute.shtml ''De Senectute'', VI:18] ; [[Plinius an Henañ]], [http://www.hs-augsburg.de/~harsch/Chronologia/Lspost01/PliniusMaior/plm_hi15.html ''Naturalis Historia'' XV:20] ; [[Florus]], ''Epitome de T. Livio bellorum omnium annorum DCC'' I, XXXI] ; [[Ploutarc'hos]], ''Βίοι Παράλληλοι'' [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Plutarch/Lives/Cato_Major*.html#27 27.1 {{en}}] ; [[Titus Livius]], [https://la.wikisource.org/wiki/Ab_Urbe_Condita_-_Periochae/liber_XLIX ''Ab Urbe Condita Libri'' XLIX].</ref>. 
;Castigat ridendo mores
:''Reizhañ a ra ar boaz dre ar c'hoarzh''. Lavarenn-stur ar c'h-[[Comédie-Française]]), troet e galleg gant ''Elle corrige les mœurs en riant''.
;Castіs omnia casta
:''Enor kement tra a zo glan''.
;Casus belli
:''Degouezh a c'hall degas [[brezel]]''.
[[Skeudenn:Cave canem2.jpg|225px|thumb|''Cave canem'', e marelladur [[Pompei]], a vez lennet splann gant ar weladennerien .]]
;Causa causans
:''Abeg devoudus''. Er gwir, pennabeg an darvoudenn. 
;Causa causarum
:''Abeg an abegoù'' ([[Tommaso d'Aquino]], ''Questiones disputatoe de veritate, 21-3-3, en ''Sancti Thomae de Aquino opera omnia'', Fratrum Praedicatorum, XXII, Romae, 1976, p. 598:18-19<ref>{{fr}} J. follon & J. McEvoy, ''Finalité et intentionnalité'' - Doctrine thomiste et perspectives modernes - Actes du Colloque de Louvain-la-Neuve et Louvain, 21-23/05/1990 [https://books.google.fr/books?id=gUkFxPDXCWIC&pg=PA93&lpg=PA93&dq=causa+causarum&source=bl&ots=fPdBdoRptr&sig=khjp1AlBhu2ZOUloJX5WsVzAExU&hl=fr&sa=X&ved=0CEsQ6AEwBzgKahUKEwipxOe-uI3GAhVLPBQKHZ4qAPo#v=onepage&q=causa%20causarum&f=false p.70]</ref>.
;Causa proxima
:''Abeg amezek''. Er gwir : en heuliad an abegoù o deus degaset ur gaouad e anver ''causa proxima'' an abeg tostañ d'an darvoudenn.
;Causa sine qua non
:''Abeg ret''. Er gwir, an abeg ret evit ma c'hoarvezfe ar gaouad.
;[[Cave canem]]
:''Diwall ouzh ar c'hi'' ; enskrivadur kavet war ur [[marelladur]]-leur ma weler ur c'hi dirak un nor e [[Pompei]].
;Caveat emptor
:''Ra ziwallo ar prener''.
;Cave ne cadas
:''Diwall na gouezhi'', distaget gant ar sklav en em zalc'h a-drek an ''imperator'' pa vez [[lid an trec'h]].
;Cave ab homine unius libri.
:''Diwall diouzh an den ha n'en deus nemet ul levr.'' Ger-stur ti-embann Umberto Allemandi e [[Torino]], en [[Italia]].

===Ce===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Cedo maiori
:''Plegañ a ran d'un den meuroc'h''.
;Ceteris paribus
:''Pep tra o vezañ par''.
===Ci===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Cibi condimentum est fames
:''Temz pep meuz eo an naon''. Pa vez naon e kaver mat pep tra.
;Cibus non qui plurimus, sed qui suavissimus
:''Ket ar muiañ a veuzioù, hogen ar re saourusañ''.
;Cicada cicadae cara, formicae formica
:''Ar c'hrank-raden a gar ar c'hrank-raden, ar verienenn ar verienenn'' ([[Aisopos]]). 
;Citius, Altius, Fortius
:''Fonnusoc'h, uheloc'h, kreñvoc'h !'' Ger-stur ar [[C'hoarioù Olimpek]].
;Cito maturum, cito putridum
:''Azv buan, brein buan''. Rekis eo lezel amzer d'an amzer.
;[[Civitas sine suffragio]]

===Cl===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Claudite jam rivos, pueri ; sat prata biberunt
:''Serrit ar gwazhioù, sklaved ; ar pradoù o deus evet a-walc'h.'' ([[Vergilius]], [http://www.thelatinlibrary.com/vergil/ec3.shtml ''Eclogues'' III:111]). <q>&nbsp;Serret ar gwazhioù, douret ar pradoù&nbsp;</q>, evel meneget gant [[L. F. Sauvé]]<ref name="LFS" /> (#753, notenn 1, pp. 110-111).

===Co===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Cogito ergo sum
:''Sonjal a ran, ha dre-se ez on'' ([[René Descartes]], [http://fr.wikisource.org/w/index.php?title=Discours_de_la_m%C3%A9thode/Quatri%C3%A8me_partie&oldid=1284239 ''Discours de la méthode'', IV, §§ 1 & 3]).
;Concordia civium murus urbium
:''Kenemglev etre keodedourion, (zo kement ha) mogerioù (d') ur gêr''.
;Conditio sine qua non
:''An diviz ha n'eus netra hepti'', ha n'haller ket tremen heptañ.
;Confer
:''Kerzh da welout'', berraet dre ''cf'' peurliesañ.
;Consuetudinis vis magna est
:''Bras eo nerzh ar boaz''.
;Consuetudo altera natura est
:'' Un natur all eo ar boaz''.
;Consuetudo est altera natura
:''Un natur arall eo ar boaz''.
;Contra aquam remigare
:''Roeñvat a-benn da red an dour''.
;Contra bonos mores
:''Enep ar vuhezegezh vat''.
;Contra vim mortis non est medicamen in hortis
:''Ouzh nerzh ar marv n'eus louzaouenn ebet el liorzh''.
;Contraria contrariis curantur
:'' An traoù kontrol a vez paraet gant traoù kontrol''.
;Conubia sunt fatalia
:''Planedennoù eo an dimezioù''. Den ne oar penaos ez echuo un dimeziñ.
;Copia ex industria
:''Puilhentez diwar obererezh''. Strivañ a ranker ober a-benn dastum frouezh a-builh.
;Cor plumbeum
:'' Kalon blom'' ([[Caius Suetonius Tranquilus]], ''[[De Vita Caesarum]], ''Nero'', 2). A-zivout Domitius : ''In hunc dixit Licinius Crassus orator non esse mirandum, quod aeneam barbam haberet, cui os ferreum, cor plumbeum esset'', "Diwar e benn e lavare Licinius Crassus ne oa ket souezh en devoa ur barv kouevr, p'en devoa ur genoù houarn hag ur galon blom."<ref>{{fr}} {{la}} [https://web.archive.org/web/20140123040125/http://www.cndp.fr/archive-musagora/gaulois/textes/latinbi/suetone_neron_2.doc ''CNDP'']</ref>
;Corpus delicti
:''Korf an torfed'', pe « korf an hini lazhet », evel prouenn ur muntr.
;Corruptio optimi pessima
:''Ar gwashañ tra eo breinadur ar pep gwellañ''.
;[[Corruptissima re publica plurimae leges]]
:''Seul vreinoc'h ar stad seul niverusoc'h al lezennoù.''

===Cr===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Crocodili lacrimae 
:''Daeroù ur c'hrokodil'', daeroù faos. Daeloù ki.

===Cu===
<div style="width:260px;"><hr></div>
[[File:Ms 224 anselm.jpg|thumb|<div style="text-align:center;">''Cur Deus Homo''<br>[[Anselm Canterbury|Anselmus Cantuariensis]]<br>([[1098]])</div>]]
;Cui bono ?
:''Da biv eo mat ?'' Piv a denn gounit eus an torfed ? Hag a c'hall bezañ torfedour ?
;Cuique suum
:''Da bep unan e hini'', da lavaret eo "da bep den ar pezh a zellez", da geñveriañ gant <q>&nbsp;E-keñver an dellidoù / Emañ ar c'haoudoù&nbsp;</q>.
;Cuius est solum eius est usque ad coelum et ad inferos
:''Neb a zo perc'henn war an douar zo perc'henn betek an neñv ha betek doneier an douar''. Lezenn ar berc'henniezh en Henroma.
;[[Cuius regio, eius religio]]
:''Hevelep priñs, hevelep relijion'' ; an neb a zo e penn ar vro a ziviz petra eo relijion e genvroiz
;Cuiusvis hominis est errare
:''Faziañ eo tech kement den a zo'' — Gwelout '''[[#E|Errare humanum est]]'''.
;Cum grano salis
:''Gant ur c'hreunenn holen''. Komz gant un tamm fent, hep mennout bezañ sirus eo komz ''cum grano salis'' ; diouzh u ar selaouerien ez eo na krediñ da vat er pezh a vez lavaret<ref>{{fr}} [https://web.archive.org/web/20140810151348/http://www.btb.termiumplus.gc.ca/tpv2guides/guides/chroniq/index-eng.html?lang=eng&lettr=indx_autr8BKE-TUZytps&page=9Am92FVvGFZo.html ''BtB'']</ref>.
;Cum hoc, ergo propter hoc
:''Gant se, neuze dre se''. Lavarenn direizh er [[poellerezh]] : mar c'hoarvez an darvoudennoù A ha B war un dro e rank unan anezho bezañ abeg egile. Da skouer : <q>&nbsp;Bep beure e kan ar c'hilhog, neuze e laka ar c'hilhog an heol da sevel.&nbsp;</q>. Gwelit ''''[[#No|Non causa pro causa]]'''.
;Cum nexum faciet mancipiumque, uti lingua nuncupassit, ita ius esto
:''Graet dre sklavidigezh pe dre an dorn, pa vez disklêriet dre gomz ez eo roet ar gwir''. Doare ar gwir roman da wareziñ ur gevrat : dre ''nexum'' en em lakae an amprester dindan beli ar prester – pe e lakae unan eus e vugale – betek ma vefe daskoret ar mad a oa prestet ; dre ''mancipium''<ref>Diwar ''manus'' "dorn" ha ''capio'' "kemer".</ref> e veze savet ul lid dezvekaet heuliet gant ar gwerzher, ar prener, pemp test hag un den a zalc'h ur ventel, ma tremen arouez ar mad eus dorn ar gwerzher da zorn ar prener.
;Cum notis variorum scriptorum
:''Gant notennoù a bep seurt skrivagnerien''. Merk war embannadurioù latin kozh.
;Cur Deus Homo
:''Perak eo aet Doue da zen''.<ref name="CDH">{{la}} [[Anselm Canterbury|Anselmus Cantuariensis]], ''Cur Deus Homo'', I, 1.</ref>
;Cura ut valeas !
:''Diwall, ma vi yac'h !''

== D ==
===Da===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Damnant quod non intelligunt	
:''Kondaoniñ a reont pezh na gomprenont ket''. Frazenn implijet diwar-benn an dud sot pe dizesk.
;[[Damnatio ad bestias]]
:''Kondaonidigezh d'al loened''. En [[Henroma]], un doare [[kastiz ar marv|poan a varv]] ma veze ar gondaonidi roet da loened ferv, en ur gaoued ganto pe er stourmva. 
;Dat veniam corvis, vexat censura columbas
:''Pardoniñ d'ar brini ha heskinañ ar c'houlmed a ra ar c'hontrollerezh'' ([[Juvenal]], [http://www.thelatinlibrary.com/juvenal/2.shtml ''Saturae'', II:63]).
===De===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;De duobus malis minus est semper eligendum
:''Eus daou zroug eo ret dibab ar bihanañ bepred'' ([[Thomas von Kempen]], [http://www.thelatinlibrary.com/kempis/kempis3.shtml ''De Imitatione Christi'' III-12-2]).
;[[De facto]]
:''Hervez ar fed'', ''e gwir''.
;[[De gustibus et coloribus non disputandum]]
:''War blizidigezh na livioù n'eus ket d'ober kaozioù''.
;[[De jure]]
:''Hervez ar gwir '', ''hervez ar reizh''.
;De jure uxoris
:''Hervez gwir ar wreg''. Gwir ur gwaz dre ar galloudoù a zo gant e wreg.
;De minimis non curat prætor
:''Ar pretor ne ra forzh gant an traoù dister''. Kement ha "komandant", "penn", e talvez ''praetor''/pretor.
;De mortuus aut bene aut nihil
:''Diwar-benn ar re varv : netra nemet mad''. Arabat eo lavaret droug diwar-benn ar re varv.
;De mortuis nihil nisi bene
:''Eus ar re varv ne ranker lavarout nemet traoù mat''.
;De omnibus dubitandum
:''Arvar war pep tra''. Ger-stur [[Karl Marx]]<ref>{{en}} [https://www.marxists.org/archive/marx/works/1865/04/01.htm ''Karl Marx's "Confession"'']</ref>.
;De profundis clamavi
:'' Eus ar goueled em eus galvet ''. Kantik.
;De visu
:''Diouzh gwelout''.
;Decet imperatorem stantem mori
:'' D'un impalaer e tere mervel en e sav '' ([[Vespasian]]).
;Degetetur corium de tergo meo
:''Diwar ma c'hein eo kemeret al lêr'', da lavaret eo "em riskl e reer an dra-mañ" ([[Titus Maccius Plautus]], [http://www.thelatinlibrary.com/plautus/epidicus.shtml ''Epidicus'', I:65]) ; gwelit L. F. Sauvé ivez, #648 notenn 1, pp. 92-93.<ref name="LFS" />
;Delicta juventutis meæ
:'' Fazioù ma yaouankiz ''.
;Deus ex machina
:''Doue (deuet) e-maez an ardivink''. Damveneg eus an doueed ha doueezed lakaet da zont a-us al leurenn-c'hoariva gant ardivinkoù ijinus ha koustus hag a ziskoulme en un taol an holl gudennoù a oa bet rouestlet er pezh a-raok pa veze poent d'ar pezh echuiñ.

===Di===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Di lanatos pedes habent
:''An doueed o deus treid gloan'' ([[Petronius]], [http://www.thelatinlibrary.com/petronius1.html ''Satiricon'', XLIV]).
;Di te ament
:''An doueed ra 'z pennigo''.
;Di te incolumem custodiant
:''An doueed ra 'z kwarezo''.
;Dictum, factum
:''Lavaret, graet''.
;Dies ater
:''Devezh du'', un devezh fall. An eneb da '''[[#Al|Albo lapillo diem notare]]'''.
;Dies dominica
:''Deiz an aotrou'' ; ar [[Sul]], deiz kentañ ar sizhun, en [[Iliz katolik roman]].
;Dignus barba majorum
:''Den a vuhezegezh hen''.
;Disciplina in civitatem
:''Kelennadurezh evit ar geodedourelezh'' ; ger-stur an [[Ohio]] State University e [[Columbus (Ohio)|Columbus]].
;Discipulus est prioris posterior dies
:''Skoliad an deiz a-raok eo an deiz war-lerc'h''.
;Discite iustitiam moniti et non temnere divos
:''Deskit kelennoù ar justis ha na disprizañ an doueed'' ([[Vergilius]], [http://www.thelatinlibrary.com/vergil/aen6.shtml ''Aeneis'' VI:620]).
; Distinguo
:'' Gwelout a ran ar c'hemm''. Troienn a vez implijet dre fent evit ober goap ouzh ar c'hemmoù ken bihan ma'z int dister ha dibouez, ha dreist-holl ouzh ar re o c'hav pouezus.
;[[Divide et impera]]
:'' Rann ha ren ''. Un doare all eo '''Divide ut imperes''', ''Rann ma reni''.
;Divitiae bona ancilla, pessima domina
:''Ur servijourez vat eo ar binvidigezh, hag an itron washañ''. Ret eo d'an den bezañ mestr war e binvidigezh, arabat eo e vefe e binvidigezh mestrez warnañ.

===Do===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Do ut des, do ut facias, facio ut des, facto ut facias
:''Reiñ a ran evit ma rofes, reiñ a ran evit ma rafes, ober a ran evit ma rofes, ober a ran evit ma rafes''.
;Doctus cum libro
:'' Desket gant ul levr ''. Troienn implijet diwar-benn tud ha n'ouzont netra hep mont da glask en ul levr. Gwechall ez eus bet klevet ur c'helenner oc'h ober goap ouzh ur skoliad a oa bet tapet oc'h adskrivañ ar pezh en doa kavet en ul levr : « Doctus cum libro, asinus (azen) ''au tableau'' (ouzh an daolenn) ! ».
;Dolores Tantali
:''Poanioù Tantali''. E [[Gwengelouriezh Henc'hrezh]], [[Tantalos]], mab da [[Zeus]] ha d'an nimfenn Plouto, a brofas d'an doueed ur pred ma servijas dezho ur geusteurenn aozet diwar kig e vab Pelops. Kondaonet e voe Tantalos d'ur boureviadur a zo chomet brudet : lakaet e voe Tantalos e kreiz ur stêr ha dindan ur wezenn karget a frouezh, me da hesk e ya ar stêr pa stou Tantalos evit evañ, hag an avel a bella skourroù ar wezenn pa astenn e zorn da dapout ur frouezenn. ([[Homeros]], ''Odysseia'', kan XI).
;Dolus an virtus quis in hoste requirat ?
:''Gwidre pe galon, dirak an enebour ne vern''.
;Dominus vobiscum
:''An Aotrou (Doue) ra vo ganeoc'h'', bomm en oferenn gatolik roman.
===Dr===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Dramatis personæ
:''Tudennoù ar pezh-c'hoari'', al listennad anezho.
===Du===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Ducunt volentem fata, nolentem trahunt
:''Ambroug an hini a bleg dezhi a ra ar blanedenn, ha sachañ war ar re na reont ket''. Lavar stoikian diwar-benn ar Blanedenn, ar ''[[fatum]]''.
;[[Dulce et decorum est pro patria mori]]
:''C'hwek ha kaer eo mervel evit ar vro'' ([[Quintus Horatius Flaccus]], [http://www.thelatinlibrary.com/horace/carm3.shtml ''Carmina'' III, II.13]) ; a vez lavaret gant ar re vev diwar-benn ar blijadur da vervel.
;Dum spiro, spero
:''E-keit ma analan ec'h esperan ''.
;Duos habet et bene pendentes ! 
:''Div en deus, hag istribilhet mat !'' Lavaret a-hervez pa vez kurunennet ar [[pab]], abaoe istor ar [[pabez Janed|babez Janed]], da welout ha n'eo ket ur vaouez eo ar pab nevez.
;[[Dura lex sed lex]]
:''Kriz eo al lezenn, met al lezenn eo''. A vez lavaret diwar-benn ul lezenn pe reolenn a ranker lakaat da dalvezout, pegen displijus bennak e ve. 
;Dura necessitas
:''Kriz eo an dra pa vez ret''. « Ouzh ret n'eus ket a remed » eo ar c'hrennlavar brezhonek.
;Durate et vosmet rebus servate secundis
:''Bezit gouzañvus hag en em erbedit evit an dazont'' ([[Vergilius]], [http://www.thelatinlibrary.com/vergil/aen1.shtml ''Aeneis'', I, 207]).
;Dux bellorum
:''Penn brezel''.

== E ==
[[Restr:Antonello da Messina 004.jpg|thumb|<div style="text-align:center;">''[[Ecce Homo]]'', livet [[Antonello da Messina]]</div>]]
;E fructu arbor cognoscitur
:''Diouzh he frouezh ec'h anavezer ar wezenn''. Ha diouzh e oberoù, an den.
;E pluribus unum
:''A lies, unan''. Unan eus an tri ger-stur a zo war Siell Veur [[SUA]].
;[[Ecce Homo|Ecce homo]]
:''Setu an den'' eme [[Pontius Pilatus|Bontius Pilatus]] pa ginnigas [[Jezuz]] d'ar bobl.
;Eloquentia sagitta
:''An helavarded eo (ma) saezh''. Dre ar prezeg e e tizhan ma fal hag e tiarbennan pep enebiezh.
;Errare humanum est
:''Perzh an den eo faziañ'' ([[Eosten Hippo]], [''Sermones'' CLXIV:14]). Dre fazi e vez lakaet war gont [[Seneca ar Yaouankañ]], pa ne gaver ar frazenn-se neblec'h en e oberoù.
;Errare humanum est, sed perseverare diabolicum
:''Perzh an den eo faziañ, met perzh an diaoul eo derc'hel da ober''. Setu al lavarenn en he fezh : ''Humanum fuit errare, diabolicum est per animositatem in errore manere'' "Perzh an den eo faziañ, perzh an diaoul eo menel er fazi dre lorc'h" ([[Eosten Hippo]], [http://www.e-rara.ch/doi/10.3931/e-rara-14781 ''Sermones'' CLXIV:14]).
=== Et ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Et alii
:''Hag ar re all'', skrivet ''et al.'' pe ''e.a'' peurliesañ.
;Et caetera desunt
:''Ha mankout a ra ar peurrest'', berraet dre [[Et cætera]] ha skrivet ''etc.'' peurliesañ.
;[[Etiamsi omnes, ego non]]
:''Goude (ma rafe) ar re all me ne rin ket'', hervez [[Aviel Mazhev]] 26:33. [http://www.thelatinlibrary.com/bible/matthew.shtml#26 ''Et si omnes scandalizati fuerint in te, ego numquam scandalizabor''] "Zoken ma strebot an holl en abeg dit, biken ne rin-me" eo ar frazenn e gwirionez.
;[[Et in Arcadia ego]]
:''Hag en Arcadia (emaon-) me (ivez)''. Eno evel e pep lec'h emañ ar Marv. Anv div daolenn gant al livour gall [[Nicolas Poussin]], diwar ar werzenn latin.
=== Ex ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
[[Restr:Apollo 13-insignia.svg|thumb|<div style="text-align:center;"><small>'''''EX LUNA, SCIENTIA'''''</small><br>Arouez Apollo XIII</div>]]
[[Restr:Last Rites ca 1600.jpg|thumb|<div style="text-align:center;">''Extrema unctio''<br>Izelvroioù, war-dro [[1600]]</div>]]
;Ex abrupto
:''Reut'', ''trumm'' ; evel [[#Ab|ab abrupto]].
;Ex abstracto
:''Diwar un dra difetis''.
;Ex æquo
:''Rampo''.
;Ex bellis bella serendo
:''Diwar brezelioù e hader brezelioù'' ([[Titus Livius]], ''Ab Urbe condita'', XXI.10).
;Ex core pleno {{daveoù a vank}}
:''A galon leun''
;Ex falso sequitur quod libet
:''Eus an dra faos e teu pezh a garer'' – Reolenn ar poellata : adalek ul lavarenn faos e c'haller tennañ n'eus forzh petra, n'eus forzh peseurt kentel faos ivez.
;Ex libris
:''A zo un darn eus levrioù unan bennak''.
;Ex luna scientia
:''Digant al loar, gouiziegezh''. Ger-stur ar gefridi [[Apollo 13|Apollo XIII]] war-du al [[Loar]].
;Ex nihilo
:''Diwar netra''.
;Ex pede Herculem
:''Dre e droad ec'h anavezer [[Herakles]]''. "Troad Herakles" e oa unanenn muzulioù an hedoù en [[Henc'hres]] ; dre ma oa 600 troad (190 [[metr|m]]) hirder ar c'hentañ sportva olimpek e c'heller kendastum e oa 31,66 cm hirder treid Herakles – botoù ment 48 eta.
;Ex post facto
:''A-c'houde ar fed''. Ul lezenn zo ''ex post facto'' pa vez embannet a-c'houde ur fed ha pa vez kildalvoudek, da lavaret eo pa dalvez evit ar fed-se ivez.
;Exempli gratia
:''Da skouer'', berraet alies dre ''e.g.''.
;Experto crede
:''Bez fiziañs er c'hevarouezour''.
;Extrema unctio
:''Nouenn'', sakramant a vez roet en [[Iliz katolik roman]] d'ar glañvidi a zo war-nes mervel.
;Extremis malis extrema remedia
:''D'ar gwashañ poanioù ar c'hreñvañ remedoù''.
;Ex voto suscepto
:''Hervez ar gouestl a zo bet graet''. Berraet alies en ''ex-voto'', "engouestl" evit envel un daolenn, un draez, ur blakenn warno ur frazenn a anaoudegezh-vat a lakaer en un iliz pe ur chapel da vont gant ur gouestl pe da drugarekaat a-c'houde sevenadur ur gouestl.

== F ==
;Fabula, sed vera
:''Un istor, met unan gwir''.
;Fac simile
:''Graet heñvel''. E meur a yezh e komzer eus ur ''fac-simile'', ur seurt luc'heilad, a roas ar ger [[faks]].
;Factis, non verbis
:''Fedoù, ket gerioù''. Dre ober, ha n'eo ket dre gomz hepken.
;Falsa est fiducia formae
:''Touellus eo fiziout e kened ar stumm''.
;Fata viam invenient
:''Ar blanedenn a gavo he hent'' ([[Vergilius]], [http://www.thelatinlibrary.com/vergil/aen10.shtml ''Aeneis'' X:113]) ; [[doue]]ez an tonkadur e oa ''Neuna Fata'', a droas da ''Nona'', unan eus an teir [[Parkezed|Farkezenn]] a neze buhezioù an dud kent troc'hañ an neudenn, ''Decima'' ha ''Morta'' o vezañ an div c'hoar all. 
;Felix alterius cui sunt documenta flagella
:''Eürus an den a dap kentel diwar skourjezadurioù un den all''.
;Felix culpa
:''Fazi chañsus''.
;Felix qui potuit rerum cognoscere causas
:''Evurus neb a c'hall anaout goueled an traoù'' ([[Vergilius]], [http://www.thelatinlibrary.com/vergil/geo2.shtml ''Georgicon'' II:490]).
;[[Festina lente]] !
:''Hastañ goustad!'', a-hend-all e ranker hastañ buan, a zo skuizhusoc'h.
;[[Fiat lux]]
:''Ra vo gouloù'', urzh a-berzh [[Doue]] pa voe krouet ar bed gantañ, hervez [[Levr ar C'heneliezh]] [http://www.thelatinlibrary.com/bible/genesis.shtml 1:3].
;Fide, sed cui vide
:''Bez fiziañs, met sell mat ouzh piv''.
;Fides quaerens intellectum
:''Ar feiz hag a glask kompren''.<ref name="CDH" />
;Finis coronat opus
:''Ar fin an hini eo kurunenn an oberenn'', ne vern an hent gant ma c'heller degouezhout.
;Flagrante delicto
:''War an tomm, a-greiz drougober''. Bezañ tapet ''flagrante delicto'' : bezañ tapet e gwall.
;[[Fluctuat nec mergitur]]
:''Hejañ a ra met mont d'ar strad ne ra ket''. Ger-ardamez [[Pariz]].
;Forma raro cum sapientia
:''Dibaot e vez kened ha furnez''.
;Fortes fortuna juvat pe Audaces fortuna juvat
:''Ar re zispont a laouena gant ar chañs''. Ret eo krediñ ober evit kaout chañs.
;Fortuna caeca est
:''Dall eo ar chans''.
;Fortuna est rotunda
:''Stummet evel ur rod eo ar chañs''.
;Fortuna vitrea est ; tum cum splendet, frangitur
:''Graet diwar gwer eo ar chañs ; pa vez o lintraouiñ e torr''.
;Furor arma ministrat
:''Ar fulor a bourvez armoù''.

== G ==
;Gallinae filius albae
:''Mab ar yar wenn'', a-zivout un diougan mat ([[Juvenal]], [http://www.thelatinlibrary.com/juvenal/13.shtml ''Saturae'' XIII:141]).
;Gladius legis custos
:''Ar c'hleze diwaller al lezenn''. Sturlavar e Pariz ouzh Palez ar Justis. Rankout a ra an nerzh (polis, arme) servij al lezenn.
;Gloria victis !
:''Gloar d'ar re drec'het!'', enebet ouzh ''[[#V|Væ victis !]]''.
;Gradus ad Parnassum
:''Pignadenn gant ar [[Menez Parnassos|Parnassos]]''. Un dornlevr evit ar studierien, a-zivout al [[lennegezh]], ar [[sonerezh]] pe an [[arz]]où dre vras.
;Grammatici certant
:''Dizemglev zo etre an dud desket diwar-benn an dra-se''.
;Grosso modo
:'' Dre vras'', ''war-bouez nebeut''.
;[[Gutta cavat lapidem]] - non vi, sed sæpe cadendo
:''Kleuziañ ar maen a ra an dakenn, n'eo ket dre nerzh, met dre gouezhañ alies''. Diwar [[Epistulae ex Ponto]], gant [[Ovidius]] evit al lodenn gentañ<ref>Meneget ivez gant [[Tito Lucrezio Caro]] hag [[Albius Tibullus]].</ref>{{,}}<ref>Meneget en Schwamenthal, § 78.</ref>.

== H ==
;[[Habemus papam]]
:''Ur [[pab]] hon eus''. A glever a-raok diskuliadur anv ar pab nevez.
;Habent sua fata libelli
:''O flanedenn o devez al levrioù''.
;Hannibal ante portas pe Hannibal ad portas
:''Emañ [[Hannibal]] e toull an nor''. N'eus ket amzer da gaozeal, ret eo mont d'an emgann.
;Heri servus, hodie liber
:''Sklav dec'h, dishual hiziv''.
;[[Hic et nunc]]
:''Amañ ha bremañ''.
;[[Hic sunt dracones]]
:''Amañ ez eus [[erevent]]''.
;[[Hic sunt leones]]
:''Amañ ez eus [[leon]]ed''.
;Hic Rhodus, hic salta
:''Setu [[Enez Rodez]] : lamm eta''.
;Historia magistra vitae est
:''An Istor eo kelenner ar vuhez''. Berraet eo bet frazenn [[Cicero]] ( [http://www.thelatinlibrary.com/cicero/oratore2.shtml ''De Oratore'' IX:35]).
;Hoc signo vinces
:''Gant an arouez-mañ e vi trec'h'', klevet en ur weledigezh gant an impalaer [[Constantinus Iañ]], emezañ, a-raok [[emgann pont Milvius]].
;Hodie mihi, cras tibi
:''Hiriv din-me, arc'hoazh dit-te''.
;Hominem unios libri timeo
:''Aon am eus rak den ul levr hepken'' ([[Tommaso d'Aquino]]).
;Homines quod volunt credunt
:''An dud a gred ar pezh a fell dezho krediñ''.
;Homo homini lupus est
:''An den zo ur bleiz d'an den''. An dud zo drouk an eil ouzh egile.
;[[Homo sum: humani nil a me alienum puto]]
:''Den on : netra eus an den ne gavan estren din'' ([[Terentius]], [http://www.thelatinlibrary.com/ter.heauton.html ''Heauton Timorumenos'', Actus I-I.i:77]).
;Hora fugit, stat jus
:''Tec'hel a ra an eur, chom a ra ar gwir.''
;Horas non numero nisi serenas
:''An eurioù ne gontan ket, nemet seder e vefent'', skrivet war un [[horolaj-heol]].
;Horresco referens
:''Krenañ a ran ouzh en lavarout.''
;Horribile dictu
:''Euzhus da lavarout.''
;Humana cuncta sic vana
:''Evel-se eo goullo pep tra denel.''

== I ==
;I
:''Kae''. [[Doare-gourc'hemenn]] ar verb ''ire'' (mont). Berroc'h [[frazenn]] latin n'eus ket.
;I.H.S.
:''Iesus Hominum Saluator'', "[[Jezuz Nazaret|Jezuz]] saveteer [[Mab-Den|mab-den]].
;Ibidem
:''Er memes lec'h'', skrivet ''ibid.'' peurliesañ.
===Id===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Id est
:''Da lavarout eo'', berraet alies dre ''i.e.''.
;Idem
:''Ar memes tra''.
===Ig===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Ignoratio elenchi
:''Stagadennoù a ziouiziegezh''. Fazi poellata en [[daelerezh]], pa zedastumer ur brouenn a zo disheñvel diouzh an dodenn : pe vreutaer a-zivout un dra a c'haller ober pe get, un ''ignoratio elenchi'' eo dezastum e ''rankfed'' gallout ober.
;Ignorantia iuris nocet
:''Chom hep anaout ar gwir a noaz''. Gwelloc'h d'an nen anaout al lezenn.
;Ignorantia juris neminem excusat 
:''Chom hep anaout ar gwir n'eo digarez da zen''.
;Ignorantia legis non excusat
:''Chom hep anaout ar gwir n'eo ket digarez''.
;Ignoti nulla cupido
:''Ne c'hoantaer ket pezh n'anavezer ket'' ([[Ovidius]], [http://www.thelatinlibrary.com/ovid/ovid.artis3.shtml ''Ars amatoria'' III:397]).
===In===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;I.N.R.I.
:''Iesus Nazarenus Rex Iudaerum'', "[[Jezuz Nazaret]] Roue ar Judeaned". Tennet eus [[Aviel Yann]] 19:19, ma kont [[Yann an Avielour]] e lakaas [[Pontius Pilatus]] engravañ al lavarenn-se a voe lakaet war ar groaz. Gwelit '''[[#T|Titulus Crucis]]'''.
;In cauda venenum
:''El lost emañ ar binim''. Hag e dibenn ar frazenn (latin), pe ar brezegenn, pe ar pennad-skrid, emañ ar gerioù drouk.
;Incipit
:''Deraouiñ a ra'', gerioù kentañ ur skrid. <q>&nbsp;Paol, emañ ho koan war an daol ! Deuit da zebriñ ho koan !&nbsp;</q> eo ''incipit'' "Itron Varia Garmez" [[Youenn Drezen]].
;In dubio pro reo
:''En arvar e ranker lezel an tamallad''.
;In extenso
:''En e bezh'', hep bezañ bet kemmet pe berraet.
;In fine
:''En diwezh'', ''a-benn ar fin''.
;In girum imus nocte et consumimur igni
:''Treiñ a reomp en noz ha devet gant an tan''. Un [[amzrec'had]] an hini eo : tu zo da lenn a zehou da gleiz, evel ar ger ''radar''.
;In maxima potentia minima licentia
:''Er galloud brasañ emañ ar frankiz vihanañ''.
;In medias res
:''E-kreiz an traoù''. Tro-vicher (danevelliñ, filmaozañ) a dalv da gregiñ gant un danevell e-kreiz an ober, pe pa vez bet c'hoarvezet an darn vrasañ eus an traoù.
;In medio stat virtus
:''Er c'hreiz emañ ar vertuz''... ha n'eo ket en daou benn pellañ ; par d'an [[henc'hresianeg]] μηδεν αγαν ''mêdén ágan'', "(na ra) netra betek re".
;In naturalibus
: ''En e noazh''.
;In partibus infidelium
:''Er brioù difidel". Er [[relijion]] [[Iliz katolik roman|gatolik]], un [[eskob]] ''in partibus'' zo un eskob a zo anvet e douaroù ha n'int ket kristen pe kristenekaet.
;In petto
:''En askre''.
;In silico
:''Er [[silikiom]]'', da lavaret eo dre [[urzhiataer]].
;In situ
:''War an dachenn''.
;In statu quo ante
:''Er stad a oa a-raok''.
;In vino veritas
:''Er gwin emañ ar wirionez''.
;In vitro:
:''Er werenn'', en unan eus endalc'hoù [[gwer]] a gaver en un arnodva.
;In vivo
:''Er bev '', da lavarout eo ''war an dachenn'' peurvuiañ, pe en ur boud bev pa gomzer eus arnodoù [[bevoniezh]].
;Incertae sedis
:''Lec'h diasur'', e rummatadur ar [[bevoniezh|vevoniezh]].
;Incredibile dictu
:''Digredus da lavarout''.
;Invidus vicini oculus
:''C'hoantus eo lagad an amezeg'' ([[Desiderius Erasmus|Desiderius Erasmus Rotterdam]], ''Adagiorum'', 4. 28. 20).
;Inflat se tanquam rana
:''C'hwezañ a ra evel ur ran''.
;Innocentia eloquentia
:''Helavar eo an digablusted''. N'en devez ket ezhomm an den digablus da ziskouez e zigablusted.
;Innocentia ubique tuta
:''E surentez e vez an den direbech e pep lec'h''.
;Inter arma silent leges
:''En amzer a vrezel eo mut al lezennoù''.
;Inter fæces et urinam nascimur
:''Etre kaoc'h ha troazh e vezomp ganet'' ([[Eosten Hippo]]).
;Intra muros
:''E diabarzh ar mogerioù'', pa gomzer eus mogerioù ur gêr gloz.

===Ip-ir-is-it===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Ipso facto
:'' Dre an ober-se end-eeun''.
;Ira furor brevis est
:''Ar gonnar zo follentez berrbad''.
;Irritare crabrones
:''Konnariñ ar sardon'', a zo kement ha ''skeiñ eoul war an tan''.
;Is fecit, cui prodest
:''Eñ an hini en deus graet, an hini en deus splet''. Evit gouzout piv en deus graet un torfed n'eus nemet klask gouzout piv a c'hounez diwarnañ.
;Is pater est quem nuptiæ demonstrant
:''An tad eo an hini a zo diskouezet gant ar briedelezh''. Kement-se a dalveze en un amzer ma ne gomzed ket a dad ''naturel''.
;Istos quos nova artificia docuit fames
:''Ar re o deus desket troioù dre o naon'' ([[Seneca ar Yaouankañ]], [http://www.thelatinlibrary.com/sen/seneca.ep2.shtml ''Epistulae Morales ad Lucilium'' II, XV:7).
;Ita vita
:''Evel-se emañ ar vuhez''.
;Ite missa est
:''Kit, echu eo an oferenn''. Gerioù diwezhañ an [[oferenn]] latin. A vez da gompren gant ar gristenien : ''Kit, kaset oc'h dre ar bed da embann an [[Aviel]]''.
===Iu===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Iunctis viribus
:''Gant nerzhioù unanet'', unaniezh a ra nerzh.
;Iurare in verba magistri
:''Touiñ dre c'herioù ar mestr''.
;Iuventus stultorum magister
:''Ar yaouankiz eo mestrez ar re sot''.

== L ==
;Labor omnia vincit improbus
:''Al labour dalc'hus a zeu a-benn a bep tra''.
;Laborare est orare
:''Labourat zo pediñ''. Abalamour da se eo e vez lakaet ar venec'h da labourat e manatioù zo.
;Lapsus calami
:''Ramp ar raosklenn'' (ar raosklenn a skrived ganti, ha n'eo ket an hini a soned ganti, ar [[sirinks]]).
;Lapsus linguæ
:'' Ramp an teod'', a lavarer ''lapsus'' hep mui alies.
;Latet anguis in herba
:''An naer kuzhet er geot'' ([[Publius Vergilius Maro|Vergilius]], [http://www.thelatinlibrary.com/vergil/ec3.shtml ''Eclogues'' III.93]) : un dañjer dic'hortoz a zeu war wel a-daol-trumm – evel trubarderezh ur falsvignon.
;Laudate puerum
:''Meulit ar bugel.''
;Laudator temporis acti
:''Meuler oberoù an amzer gwechall''. An den a zisplij dezhañ doareoù an amzer-vremañ hag a gav gwell re an amzer dremenet ; diwar [[Horatius]], [''Ars Poetica'', 173].
;Lectio brevior, potior
:''Seul verroc'h ar gentel, seul c'halloudusoc'h''.
;Lectio difficilior, potior
:''Seul ziaesoc'h ar gentel, seul c'halloudusoc'h''. 
;Legitimatio per matrimonium subsequens
:''reizhwiriañ dre zimez diac'houde''.
;Levius fit patientia quidquid corrigere nefas;
:''Gant ar basianted e vez skañvoc'h kement tra n'haller ket reizhañ.'' Horatius. 
;Libri muti magistri sunt
:''Kelenerien vut eo al levrioù''.
;Lignum curvum numquam rectum
:''Ur skourr kromm ne vo biken eeun''. Da vezañ tostaet ouzh <q>&nbsp;Aesoc'h eo plegañ plantenn / Evit n'eo displegañ gwezenn&nbsp;</q>, meneget gant L. F. Sauvé, #488, pp.78-79.<ref name="LFS">{{br}} {{fr}} L. F. Sauvé (1885), ''Proverbes et dictons de la Basse-Bretagne'', Slatkine Reprints, 1986, ISBN 978-2-05-100101-4</ref>
;Loc. cit.
:''En hevelep lec'h'' ha meneget a-raok.
;Locus medius tutus est
:''Diriskl eo al lec'h kreiz''.
;Longa est vita si plena est
:''Hir eo ar vuhez mard eo leun''.
;Longam esse duorum temporum, brevem unius etiam pueri sciunt
:''Zoken ar vugale a oar ez eus daou bred en hini a anver "hir", hag unan en hini a anver "berr"'' ([[Quintilius]], [http://www.thelatinlibrary.com/quintilian/quintilian.institutio9.shtml#4 ''Institutiones'', IX, 4, 47] diwar-benn ar gwerzaouerezh latin). Gwelit '''[[#Br|Brevis in longo]]'''.

== M ==
===Ma===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Macte animo ! Generose puer, sic itur ad astra 
:''Nerzh-kalon ! Bugel hael, evel-se eo ez eer betek ar stered''.
;Magister dixit
:''Ar mestr en deus lavaret''.
;Magister meus asinus
:''Ma mestr zo un azen''.
;Magistra vitae philosophia
:''Ar [[prederouriezh|brederouriezh]] eo kelennerez ar vuhez'' ([[Cicero]], [http://www.thelatinlibrary.com/cicero/tusc2.shtml ''Tusculanae Disputationes'', II.15]).
;Magna Carta Libertatum
:''Karta Veur ar Frankizoù'', bet sinet gant [[Yann Iañ (dug Normandi)|Yann Dizouar]] d'ar [[15 a viz Mezheven]] [[1215]] a-benn lakaat termen d'ur [[brezel-diabarzh]] bet kaset gant [[baron]]ed [[Bro-Saoz]].
;Magna cum laude
:''Gant kalz a veuleudi''.
;Magna Europa est Patria Nostra
:''Europa Veur eo hor Mammvro''. Sturienn dalc'hidi ar [[Broadelouriezh europat|vroadelouriezh europat]].
;[[Magna Graecia]]
:''Gres Veur''.
;Magna pars
:''An darn vrasañ''.
;Magnae spes altera Romae
:''Eil goanag Roma''([[Vergilius]], [http://www.thelatinlibrary.com/vergil/aen12.shtml ''Aeneis'' XII:168]).
;Magni nominis umbra
:''Skeud un anv meur'' - En ur pezh-c'hoari latin, goude marv he breur Britannicus e lavar Octavia <q>&nbsp;ne choman war an Douar nemet evit bezañ skeud un anv meur&nbsp;</q><ref>{{fr}} {{la}} [https://books.google.fr/books?id=ov2JWYt1vtkC&pg=PA359&lpg=PA359&dq=Magni+nominis+umbra+traduction&source=bl&ots=4TjHO6rTpg&sig=dxp453ItPO3OysebqfzKjNs4SUw&hl=fr&sa=X&ei=oxhqVeLcLorvUunPgPgP&ved=0CCgQ6AEwATgK#v=onepage&q=Magni%20nominis%20umbra%20traduction&f=false ''Journal des savans'', 1823]</ref>.
;Magnificat
:'''[[#In|Incipit]]''' Kantik ar Werc'hez en [[Aviel Lukaz]] [http://www.thelatinlibrary.com/bible/luke.shtml 1:46], a zo ''Magnificat anima mea Dominum'', "Ma ene a veura an Aotrou".
;Magno cum gaudio
:''Gant levenez vras''.
;Magnum opus
:''Oberenn veur''.
;Magnus liber magnum malum
:''Ul levr bras zo un droug bras''. Gwelloc'h eo berr ha sklaer eget hir ha brizh.
;Major e longinquo reverentia
:''A bell ec'h estlammer gwell''. Pa weler an dud a renk uhel a dost e weler ez int eveldomp.
;Maiora premunt
:''Traoù brasoc'h zo mallus'', poent bras eo ober war-dro traoù pouezusoc'h.
;Maiores pennas nido
:''Divaskell brasoc'h eget an neizh'' ([[Horatius]], [http://www.thelatinlibrary.com/horace/epist1.shtml ''Epistulae'' I, XX:21]).
;Mala fide
:''Feiz fall''.
;Mala fides superveniens non nocet
:''Ar feiz fall o tont war-lerc'h ne noaz ket''. Er gwir, solius e chom ur gevrat bet sinet etre div gevrenn a feiz vat, zoken mar c'hoarvez gant an eil pe eben bezañ a feiz fall goude ar sinadur.
;Mala herba cito crescit
:''Buan e kresk al louzoù fall''. Aesoc'h eo ober ar fall eget ar mad.
;Mala mala mala sunt bona
:''Mat eo an avaloù fall evit an droug dent''.
;Mala malus mala mala dat
:''Un avalenn fall a ro avaloù fall''.
;Mala quia vetita
:''Fall rak berzet'' (benel).
;Mala sunt vicina bonis
:''Amezek d'an traoù mat eo an traoù fall'' ([[Ovidius]], [http://www.thelatinlibrary.com/ovid/ovid.rem.shtml ''Remedia Amoris'' 323]).
;Mala tempora currunt sed peiora parantur
:''Amzerioù fall zo warnomp met gwashoc'h zo e gor'' ([[Cicero]] [?])<ref>Lakaet war gont Cicero, met n'eus roud ebet en e skridoù.</ref>.
;Male captus bene detentus
:''Paket fall, dalc'het mat''. Er gwir : pakadur dilezenn ur gwalloberour ne vir ket ez eo lezennel e vac'hadur. 
;Male parta, male dilabuntur
:''Ar pezh a zo bet gounezet e gaou zo kollet e gaou''.
;Mali corvi malum ovum
:''Da vran fall, vi fall''.
;Malitia supplet aetatem
:''An drougiezh a ra evit an oad ''. Er gwir : atebek e vez ur gwalloberour minor pa oar ez eo e-maez lezenn ar pezh emañ oc'h ober.
;Malitiis non est indulgendum
:''Trugarez ebet d'an drougiezh''.
;Malo periculosam libertatem quam quietum servitium
:''Gwell eo din ar frankiz dañjerus eget ar sklaverezh peoc'hus''. Meneget gant [[Jean-Jacques Rousseau]], ''Du Contrat social, principes du droit politique'', III-4 ha skrivet gant [[Thomas Jefferson]] en ul lizher da James Madison d'an 30 a viz Genver 1787.
;Maluisses cloacas Augeae purgare
:''Gwelloc'h e vije bet deoc'h naetaat kanioù-skarzh Augeae'' ([[Seneca ar Yaouankañ]], [http://www.thelatinlibrary.com/sen/sen.apoc.shtml ''Apocolocyntosis divi Claudii'', 7]). Lod labourioù ret zo gwashoc'h eget kur vrudet [[Herakles]].
;Malum discordiae
:''Aval a zizunvaniezh''. Draen-fuilh ; diwar an aval aour a voe roet da [[Afrodit]] gant [[Pâris]], a gasas da [[Brezel Troia|Vrezel Troia]].
;Malum est mulier sed necessarium malum
:''Ur fall eo ar vaouez, hogen ur fall rekis''.
;Malum in se
:''Fall dre e natur''. Un torfed ''malum in se'' zo anavezet e gwir an darn vuiañ eus ar broioù, evel ar muntr pe ar gwadorged. 
;Malum prohibitum
:''Fall dre lezenn'' eo an holl dorfedoù n'int ket ''malum in se''.
;Malum quo communius eo peius
:''Seul baotoc'h ur gwall, seul washoc'h''.
;Mandata principum
:''Kefridioù ar renerien''. Lizheroù kaset gant an impalaerien da lod reizhaouerien evit reiñ an urzh dezho da ober un dra bennak da-geñver un emvod pe un afer a denn d'o c'harg.
;Mandatum morte resolvitur
:''Da get ez a ar gefridi gant ar marv''.
;Manibus date lilia plenis
:''Roit lili a-zornadoù'' ([[Vergilius]], [http://www.thelatinlibrary.com/vergil/aen6.shtml ''Aeneis'' VI, 883]).
;Mantua me genuit, Calabri rapuere, tenet nunc Parthenope; cecini pascua rura duces
:''[[Mantova]] am ganas, [[Calabria]] am skrapas, [[Napoli]] am dalc'h bremañ ; kanet em eus ar peurvanoù, ar maezioù, an harozed''. Bezskrivadur [[Vergilius]].
;Manu militari
:''Gant [[dorn]] an arme'', ''dre nerzh'' ; heñvel ouzh '''Manus milites'''.
;Manumissio
:''Frankizadur'', lakaat ur sklav en e frankiz ; tri doare ''manumissio'' a oa :
::• ''manumissio per vindictam'', "frankizadur dre ar wialenn", ma veze lakaet ar slav en e frankiz dre ziouer a zifenn digant e vestr dirak ul lezvarn ; en e frankiz e oa an den goude bout resevet un taol skañv a-berzh ar barner gant ur wialenn ;
::• ''manumissio censu'', "frankizadur dre niveradur", ma veze lakaet ar sklav en e frankiz en abeg ma ne oa ket bet kontet da-geñver renabl sklaved e vestr ;
::• ''manussimo testamento'', "frankizadur dre destamant", ma veze lakaet ar sklav en e frankiz dre destamant e vestr.
;Manus celer dei
:''Dorn prim Doue''.
;Manus dei 
:''Dorn Doue''.
;Manus manum lavat 
:'' An dorn a walc'h an dorn. '' E brezhoneg bemdez : ''An eil dorn a walc'h egile''.
;Manus milites 
:''Gant dorn ar soudarded'', da lavarout en un doare rust, dreist-holl pa vezer lakaet er-maez eus un ostaleri ''manu militari''.
;Manus multae, cor unum
:''Lies dornioù, ur galon hepken''.
;Mare clausum
:''Mor serr''. Er gwir etrebroadel, ur mor pe forzh pe tachennad dour a zo bageadus, renet gant ur Stad ha berzet d'ar Stadoù all. Enebet ouzh [[#Ma|Mare liberum]].
;Mare liberum
:''Mor frank''. [[Dourioù etrebroadel]], enebet ouzh [[#Ma|Mare clausum]].
;Mare nostrum
:''Hon mor-ni'', da lavaret eo diazad ar [[Mor Kreizdouar]].
;[[Margaritas ante porcos]]
:''Perlez dirak ar moc'h''. A vez lavaret diwar-benn traoù brav diskouezet da dud dizesk.
;Mater artium necessitas
:''Ar rekiz eo mamm an ampartiz''.
;Mater Dei
:''Mamm Doue''.
;Mater facit
:''Mamm er gra''.
;Mater familias
:''Mamm ar familh''.
;Mater semper certa, pater autem incertus vel pater numquam
:''Divarteze bepred e vez ar vamm, met diasur pe dianav e vez an tad''.
;Materia medica
:''Danvez mezegel'', ar renabl eus perzhioù mezegel ur mil plantenn ha maen bennak, savet gant [[Pedanis Dioskoridês]] (~[[25]] - ~[[90]]) dindan an talbenn Περὶ ὕλης ἰατρικῆς ''Peri hulês iatrikês'', "A-zivout an danvez mezegel" ha troet e latin evel [https://en.wikisource.org/wiki/De_Materia_Medica ''De Materia Medica''] e [[1453]].
;Materiam superabat opus
:''Trec'h e oa al labour war an danvez'' ([[Ovidius]], [http://www.thelatinlibrary.com/ovid/ovid.met2.shtml ''Metamorphoses'' II-2.5]).
;Matre pulchra filia pulchrior
:''Mamm genedus, merc'h kenedusoc'h'' ([[Horatius]], [http://www.thelatinlibrary.com/horace/carm1.shtml ''Carmina'' I, XVI-1].
;Matutina parum cautos iam frigora mordent
:''Rev ar beure a zant ar re zibreder'' ([[Horatius]]), [http://www.thelatinlibrary.com/horace/serm2.shtml#2.6 ''Sermones'' II-6:45]).
;Maxima debetur puero reverentia
:''Ar brasañ azaouez zo dleet d'ar vugale'' ([[Juvenal]], [http://www.thelatinlibrary.com/juvenal/14.shtml''Saturae'' XIV-47]).
;Maximum ius est saepe maxima iniuria
:''Alies e vez ar reishañ ar flemmusañ''. A-wechoù e vez diaes d'an den klevet ar wirionez diwar e benn.

===Me===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Me vexat pede
:''Debron am eus em zroad'', emaon war-nes argas an den-se hegasus a-daolioù troad.
;Mea navis aëricumbens anguillis abundat
:''Ma aerrikler zo leun a silioù''. Ur frazenn "latin" bet savet diwar ''The Dirty Hungarian Phrasebook'' ("An dastumad lous lavaredoù hungarek"), ur sketch gant [[Monty Python]] a ra goap eus distervez al levrioù-treiñ eus an eil yezh d'eben a vez gwerzhet d'an douristed er bed a-bezh.
;[[Mea culpa]] 
:''Dre ma faot'', tennet eus ur bedenn [[Iliz katolik roman|gatolik]] e latin anvet ''[[Confiteor]]'' ("Anzav a ran").
;Media vita in morte sumus
:''E kreiz ar vuhez emaomp er marv''. Tennet eus ar skrid ''Liber Ymnorum'' ''([[#Si|sic]]), bet kendastumet e [[884]] gant ar soner [[suis]] [[Nolker ar Besteod]], ''Notcerus Balbulus'' e anv latin.
;Medium certum
:''Asur eo an hent kreiz''.
;Medice, cura te ipsum
:''Mezeg, en em bare da-unan''.
;Medicus curat, natura sanat 
:''Prederiañ a ra ar mezeg, pareañ a ra an natur.'' N'eo ket ar mezeg a zo kaoz pa wella d'ur c'hlañvour.
;Medicus non accedat nisi vocatur
:''Ne zeu ket ar mezeg tre mar n'eo ket galvet''. Unan eus reolennoù [[Hippokrates]].
;Medio tutissimus ibis
:''Dre hent ar c'hreiz ez i gant ar surentez vrasañ'' ([[Ovidius]], [http://www.thelatinlibrary.com/ovid/ovid.met2.shtml ''Metamorphoses'', II-137]).
;Mediolanum captum est
:''Paket eo [[Milano]]''.
;Mel in ore, verba lactis, fel in corde, fraus in factis
:''Mel er genoù, laezh er c'homzoù, bestl er galon ha flodoù en oberoù''. Skrivet gant ur [[manac'h]] er [[Krennamzer|Grennmazer]] diwar-benn un den pilpous. 
;Meliora
:''Gwell'', liester nepreizh an anv-gwan ''melior''. "War-du ar gwell bepred" eo an droidigezh a vez roet pa vez implijet evel ger-stur, evel gant University of Rochester e [[Rochester (New-York)]]. 
;Melita, domi adsum
:''Karedig, er gêr emaon''. Troidigezh ar frazenn [[saoznek]] ''Honey, I'm home'' gant ar fentigellour [[Stadoù-Unanet Amerika|amerikan]] Henry Beard (*[[1945]])<ref>{{en}} {{la}} Henry Beard, ''Latin for all occasions / Lingua Latina Occasionibus Omnibus'', Villard Books, 1990, ISBN 978-1-59240-080-5 ha ''Latin for Even More Occasions / Lingua Latina Multo Pluribus Occasionibus'', Villard Books, 1991, ISBN 978-0-679-40674-7.</ref>.
;Melius abundare quam deficere 
:''Gwell eo re eget re nebeut''. 
;Melius est reprehendant nos grammatici quam non intelligant populi
:''Gwelloc'h eo e vefemp karezet gant yezhadurourien eget ma ne vefemp ket komprenet gant ar poblañsoù''. Pennabeg ar <q>&nbsp;brezhoneg beleg&nbsp;</q>. 
;Melius re perpensa
:''(Goude) gwelloc'h priziadenn an dra'' e c'haller kemmañ ali diwar e benn. 
;Melius scitur Deus nesciendo
:''Gelloc'h ez anavezer Doue en diouiziegezh'' ([[Eosten Hippo]], ''De Ordine'' II-16:44).
;Melle litus gladius
:''Kleze melet'' ([[Desiderius Erasmus|Desiderius Erasmus Rotterdam]], ''Adagiorum'' I-VIII-57).
;Mellitum venenum, blanda oratio
:''Pistri melek, prezeg c'hwek''. Disfiz zo da gaout diouzh an helavarded, rak ar wirionez n'he deus ket ezhomm a ginkladur. 
;Memento audere semper
:''Bez soñj da glask'', ''bez soñj da grediñ ober bepred''.
;Memento homo, quia pulvis es et in pulverem reverteris
:''Dalc'h soñj, den, ez out poultrenn hag e tistroi de boultrenn'' ([[Testamant Kozh]], [[Geneliezh]] [http://www.thelatinlibrary.com/bible/genesis.shtml III:19]).
;[[Memento mori]]
:''Bez soñj e varvi''.
;Memento quia pulvis es
:''Bez soñj ez out poultrenn/ludu''.
;Memento vivere
:''Bez soñj e rankez bevañ''.
;Meminerunt omnia amantes
:''An amourouzien o deus soñj eus pep tra''.
;Memores acti prudentes futuri
:''Emskiantek eus an oberoù, emouez eus an dazont''. Neb a oar ar pezh a zo bet graet a c'hall rakwelet ar pezh a c'hoarvezo.
;Memoria minuitur nisi eam exerceas
:''Gwanaat a ra an eñvor pa ne vez ket embreget''.
;Mens agitat molem
:''Ar spered a lusk an danvez'' ([[Vergilius]], [http://www.thelatinlibrary.com/vergil/aen6.shtml ''Aeneis'' VI-727])
;Mens et manus
:''Ar spered hag an dorn''. Sturienn ar ''Massassuchettes Institute of Technology'' (M.I.T.).
;Mens rea
:''Spered an tamallad'', evit deskrivañ stad spered ur gwalloberour da vare e dorfed.
;Mens sana in corpore sano
:''Ur spered yac'h en ur c'horf yac'h'' ([[Juvenal]], [http://www.thelatinlibrary.com/juvenal/10.shtml ''Saturae'' X:336]).
;Mentem sanctam, spontaneam, honorem Deo et Patriae liberationem
:''Spered santel, youlek, enor Doue ha dieubidigezh e vammvro''. 
;Mero et mixto imperio
:''Gourc'hemenn glan ha mesket'', a veze implijet gant un aotrou [[gladdalc'helezh|gladdalc'hel]] evit reiñ an holl c'halloudoù politikel ha lezvarnel d'ur gwaz dezhañ.
;Metri causa
:''En abeg d'ar [[gwerzaouriezh|werzhaouriezh]]''. Implijet evel digarez pa vez fall ur [[barzhoniezh|varzhoneg]].

===Mi===
[[File:Emblemata_Politica-Minor_esca_maioris.jpg|thumb|''Minor esca maioris''. Ar brasañ a zebr ar bihanañ.]]
<div style="width:260px;"><hr></div>
;[[Miles gloriosus]]
:''Ar soudard fogaser'', anv ur gomedienn latin gant [[Plautus]]<ref>{{la}} [http://www.thelatinlibrary.com/plautus/miles.shtml ''Miles Gloriosus'']</ref>.
;Minatur innocentibus qui parcit nocentibus
:''Neb a espern ar c'habluz a c'hordrouz an digabluz''.
;Minimum minimorum
:''Ar bihanañ eus ar re vihanañ''.
;Minor esca maioris.
:''Ar brasañ a zebr ar bihanañ''.
;Minus dixit lex quam voluit
:''Al lezenn he deus lavaret nebeutoc'h eget na venned''. 
;Mirabile dictu
:''Souezhus da gontañ''.
;Mirabile visu
:''Souezhus da welout''.
;Miscerique probat populos et foedera iungi
:''Asantiñ a ra gant meskañ ar pobloù hag o c'hevreañ''. Sturienn [[Trinidad ha Tobago]]<ref>{{en}} {{la}} [http://latinaliveonline.com/?p=485 ''Latin alive!'']</ref>.
;Misera contribuens plebs
:Ar werin baour hag a bae tailhoù''. Atav e vez ar re baourañ bec'hiet gant an tailhoù. Deveret eo ''misera contribuens plebs'' eus [[Horatius]], [http://www.thelatinlibrary.com/horace/serm1.shtml#1.8 ''Sermones'' I-VIII-10], hag enskrivet eo bet e lezenn II, 1751 [[Parlamant]] [[Hungaria]] (''Corpus Iusris Hungarici'').
;Misera est magni custodia census
:''Diaes-bras eo mirout ur binvidigezh vras'' ([[Juvenal]], [http://www.thelatinlibrary.com/juvenal/14.shtml ''Saturae'' XIV-304]).
;Misera est servitus ubi ius est aut incognitum aut vagum
:''Diaes bras eo sentiñ el lec'h ma vez dianav pe diasur al lezenn''. 
;Miserabile visu
:''Truezus da welout''.
;Miseremini, Musae
:''Ho pet truez, [[Muzezed]]''. A vez lavaret dirak un oberenn arzel savet fall, ur [[barzhoniezh|varzhoneg]] peurgetket.
;[[Miserere]]
:''Ho pet truez''.
;Miserere nobis
:''Ho pet truez ouzhimp''
;Missi dominici 
:''(Tud) kaset gant an aotrou'', <q>&nbsp;Missus dominicus&nbsp;</q> en unander ; kannaded ar galloud [[Karolingidi|karolingat]] a zeue da evezhiañ derc'houezourien ar roue.
;Missio Dei
:''Mision Doue''. Hervez savboent an [[Iliz katolik roman]] ez eo ar misioniñ kefridi Doue, hag an Iliz eo benveg ar gefridi-se.
;Missit me dominus
:''Ar mestr en deus ma c'haset''.
;Mittimus
:''Kas a reomp''. El lezenn [[Bro-Saoz|saoz]], '''[[#In|incipit]]''' al lizher a gas un tamallad d'ar vac'h, pe d'ul lezvarn all.

===Mo===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Mobilis in mobili
:''Monedus en (elfenn) monedus''. Sturienn al [[lestr-spluj]] 'Nautilus'' e [[romant]] [[Jules Verne]], ''Vingt mille lieues sous les mers'' ; an [[dour]] eo an elfenn vonedus, evel-just.
;Modo frenis utamur modo stimulis
:''Gwech dre rañjennoù, gwech dre gentroù'' ([[Seneca ar Yaouankañ]], [http://www.thelatinlibrary.com/sen/sen.ira2.shtml ''De Ira'' II, XXI:3). Gwech e ranker gorrekaat, gwech all e ranker buanaat.
;Modus dicendi 
:''An doare da lavarout''.
;Modus morons
:''Doare an diod''. Lavared brizhlatin ("latin podoù")<ref>[[Geriadur Ménard]] ; en: ''[[:en:Dog latin|dog latin]]'', fr: ''[[:fr:Latin de cuisine|latin de cuisine]]'', la: ''[[:la:Latinitas macaronica|latinitas macaronica]]''.</ref> savet diwar al latin ''modus'', "doare" hag ar [[saozneg]] ''moron'', "diod", evit ober goap eus an dud a ra ur fazi mantrus er poellata. Gwelit '''modus ponens''' ha ''modus tollens''.
;Modus operandi
: ''An doare d'ober''.
;Modus ponens
:''Doare a ro da wir dre reiñ da wir''. [[Poelloniezh]] : dre ar ''modus ponens'' e roer da wir an heuliad-mañ : mard empleg ul lavarenn A ul laverenn B, neuze ez eo B gwir mard eo A gwir.
;Modus tollens
::''Doare a nac'h dre nac'hañ''. Poelloniezh : dre ar ''modus tens'' e roer da wir an heuliad-mañ : mard empleg ul lavarenn A ul laverenn B, neuze ez eo B faos mard eo A faos.
;Modus vivendi 
:''An doare da vevañ''. A vez implijet dreist-holl evit komz eus un doare emglev etre tud bet oc'h en em gannañ.
;Monasterium sine libris est sicut civitas sine opibus
:''Ur manati dilevr zo evel ur geoded didra''. Er [[romant]] ''Il nome de la rosa'' ("Anv ar rozenn") gant ar skrivagner [[italia]]n [[Umberto Eco]], bet embannet e [[1980]]<ref>{{it}} Umberto Eco, ''Il nome de la rosa'', Bompani, 2013 (embannaur adwelet ha reizhet), ISBN 978-88-452-7348-3
: {{fr}} Umberto Eco, ''Le nom de la rose'', Grasset, ISBN 978-2-246-79876-7</ref> emañ ar frazenn en he fezh :
<blockquote>
''Monasterium sine libris, est sicut civitas sine opibus, castrum sine numeris, coquina sine suppellectili, mensa sine cibis, hortus sine herbis, pratum sine floribus, arbor sine foliis.''<br />
"Ur manati dilevr zo evel ur geoded didra, ur c'hastell disoudard, ur gegin dilestr, un daol divoued, ul liorzh diblantenn, ur bradenn divleuñv, ur wezenn dizeil."
</blockquote>
;Monitoribus asper
:''Rebell ouzh ar c'huzulioù'' ([[Horatius]], [http://www.thelatinlibrary.com/horace/arspoet.shtml ''Ars Poetica'', 163]).
;Monstrum vel prodigium
:''Euzhvil pe varzh''. Er gwir roman, ''monstrum vel prodigium'' a lakae ur bugel nevez-vet distummet da dostoc'h d'ul loen eget d'un den.
;Montani semper liberi
:''Atav e vez dishual ar venezidi''. Ger-ardamez [[West Virginia]].
;Montis insignia calpe
:''Ardamezioù Menez Calpe'', sturiad [[Gibraltar]], a oa ''Montis Calpe'' da amzer ar Romaned.
;More ferarum
:''Hervez boaz al loened ferv'', diwar-benn an oberoù reizhel peurvuiañ.
;More solito
:''Hervez ar boaz''.
;More uxorio
:''Hervez boaz ar briedelezh''.
;Moriamur pro rege nostro Maria Theresia
:''Marvomp evit hor roue Maria Theresia'', a voe huchet e [[1741]] gant ur vodageg [[Hungaria|Hungariz]] e [[Vienna|Wien]] pa c'houlennas [[Maria Theresia]], arc'hdugez [[Aostria]], he sikour a-c'houde aloubidigezh [[Silezia]] gant [[Frederig II (Prusia)|Frederig II]] [[Prusia]] e miz Kerzu [[1740]]<ref>{{fr}} Ph. Le Bas, ''France - Annales historiques'', levrenn I, Firmin Didot Frères, Paris, 1840, [https://books.google.fr/books?id=XNg1AAAAMAAJ&pg=RA1-PA108&lpg=RA1-PA108&dq=Moriamur+pro+rege+nostro+Maria+Theresia&source=bl&ots=e_TypB40wy&sig=3T7vQPOWQkm1MWYfAquZCcL1fPY&hl=fr&sa=X&ei=0fxtVej0IcHbU7CuguAK&ved=0CFsQ6AEwCA#v=onepage&q=Moriamur%20pro%20rege%20nostro%20Maria%20Theresia&f=false p. 108]</ref>.
;Morior invictus
:''Difaezh e varvan''. Troet ivez dre "ar marv kent an drouziwezh".
;Morituri nolumus mori
:''Ni hag a zo war-nes mervel ne fell ket dimp (mervel)''. Tennet eus ''The Last Hero'' ("An haroz diwezhañ"), ur [[romant]] gant [[Terry Pratchett]].<ref>{{en}} Terry Pratchett, ''The Last Hero'', Gollancz, 2001, ISBN 978-0-575-06885-8.
: {{fr}} Terry Pratchett, ''Le dernier héros'', L'Atalante, 2003, ISBN 978-2-84172-251-8</ref>
;[[Morituri te salutant]]
:''Kevarc'h a-berzh ar re a zo o vont da vervel''.
;Mors acerba
:''Marv re abred'' (Cornelius Nepos, ''De viris illustribus'', [http://www.thelatinlibrary.com/nepos/nepos.cim.shtml Cimon, IV]).
;Mors certa, hora incerta
:''Sur eo ar marv, diasur eo an eur''.
;Mors est ianua vitae
:''Dor ar vuhez eo ar marv''.
;Mors etiam non sufficit
:''Ar marv zoken n'eo ket a-walc'h''.
;Mors immatura
:''Marv rakkoulzek'', evel hini [[Hektor]] en''[[Ilias]]''.
;Mors omnia solvit
:''Ar marv a zispenn pep tra''. 
;Mors omnibus
:''Ar marv evit an holl''.
;Mors tua vita mea 
:''Da varv-te eo ma buhez-me''.
;Mors vincit omnia
:''Ar marv zo trec'h war bep tra'' ; enebet ouzh '''[[Omnia vincit amor]]''' 
;Morte magis metuenda senectus
:''Ar gozhni a ranker doujañ kentoc'h eget ar marv''.
;Mortui vivos docent
:''Ar re varv a gelenn ar re vev''. Dre ziskejañ korfoù-marv e komprener abegoù ar marv.
;Mortuum flagellas
:''Emaoc'h o skourjezañ un den marv'' ([[Desiderius Erasmus|Desiderius Erasmus Rotterdam]], ''Adagiorum''), da lavaret eo : emaoc'h oc'h abegiñ un den hag ne ra forzh ebet eus ho parnadenn. 
;Mos Maiorum
:''Doareoù an hendadoù''.
;Motu proprio
:''Diwar e intrudu'', da verkañ teulioù melestradurel a-berzh ar [[pab]], pe embannet gant e asant.

===Mu===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;[[Mundus vult decipi, ergo decipiatur]]
:''Ar bed a fell dezhañ bezañ desevet, ra vezo desevet''.
;Mulgere hircum
:''Goro ur bouc'h'' ([[Desiderius Erasmus|Desiderius Erasmus Rotterdam]], ''Adagiorum''). Un dra na c'haller ket ober.
;Mulier est hominis confusio
:''Strafuilh ar gwaz eo ar vaouez'' ([[Geoffrey Chaucer]], ''Canterbury Tales'' ([[1476]]), ''The Nun's Priest's Tale'' [https://web.archive.org/web/20160307035212/http://molcat1.bl.uk/treasures/caxton/record.asp?LHPage=314v&LHvol=&LHCopy=1&RHPage=315r&RHvol=&RHCopy=1&disp=s&Linked=0#DispTop ''folio 314 verso'', l. 16] & [http://www.gutenberg.org/cache/epub/2383/pg2383.html ''The Nun's Priest's Tale'':20]).
;Multa fercula, multos morbos
:''Lies meuzioù, lies kleñvedoù''.
;Multa paucis
:''Kalz dre nebeut''.
;Multa renascentur quae iam cecidere
:''Niverus eo an dud a ranko bezañ ganet a-nevez hag int dall dija''. Da gadarnaat ar feiz e dsorc'hidigezh ar re varv.
;Multae manus onus levant
:''Meur a zoarn a skañva ar bec'h''.
;Multi sunt vocati, pauci vero electi
:''Kalz zo galvet, nebeud zo dibabet''.
;Multis e gentibus vires
:''Nerzh diwar meur a bobl''. Sturienn [[Saskatchewan]].
;Multitudo sapientium sanitas orbis
:''Savete ar bed eo engroeziad ar furien''.
;Multo enim multoque se ipsum quam hostem superare operosius est
:'Diaesoc'h a-galz eo bezañ trec'h war an-unan eget war un enebour''. ([[Valerius Maximus]], ''De dictis factisque memorabilibus'' IV, 1, 2)<ref>{{la}} [http://www.thelatinlibrary.com/valmax4.html Skrid latin] – {{fr}} [http://remacle.org/bloodwolf/historiens/valere/livre4.htm Skrid gallek].</ref>.
;Multum in parvo
:''Kalz e nebeut''. Implijet en egor, en amzer, hag evel ar brezhoneg <q>&nbsp;e berr gomzoù&nbsp;</q>.
;Multum, non multa
:''Kalz, ket lies''. Gwelloc'h eo sipañ e spered war un dra hepken kentoc'h eget e stlabezañ a-dammoùigoù e-touez traoù niverus.
;Mundae vestis electio adpetenda est homini
:''Dereat eo d'an den dibab dilhad eeun'' ([[Seneca ar Yaouankañ]], [http://www.thelatinlibrary.com/sen/seneca.ep14-15.shtml ''Epistulae morales ad Lucilium'' XCII-12]).
;Mundus senescit
:''Koshaat a ra ar bed''.
;Mundus vult decipi, ergo decipiatur
:''Fellout a ra d'ar bed bezañ touellet, neuze ra vo touellet''.<ref name="DWO">Dizemglev zo war orin al lavared.</ref>
;Munit haec et altera vincit
:''Difenn a ra an eil, aloubiñ a ra egile''. Ger-ardamez [[Skos Nevez]]. 
;Mutantur saecla animantium et quasi cursores vitai lampada tradunt
:''Kemmañ a ra rummadoù ar boudoù evel rederien pebeil o treuzkas ar flammerenn''.
;Mutatio libelli
:''Kemmadenn er c'hlemm'' (er gwir).
;Mutatis mutandis
:''Dre m'eo bet kemmet ar pezh a oa da vezañ kemmet'' ; a-c'houde m'eo bet graet ar c'hemmadennoù rekis.

== N ==
[[Restr:Exlibris miroslaw piotrowski.jpg|thumb|Navigare necesse est.]]
[[Restr:Latijnse tekst boven portaal.JPG|thumb| De toegangspoort van de vroegere [[Citadel (bouwwerk)|Citadel van Gent]]]]
=== Na ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Nam lacrimis struit insidias, cum femina plorat
:''Pa leñv ar vaouez e stegn un antell gant he daeloù'' ([[Dyonisius Cato]], [http://www.thelatinlibrary.com/cato.dis.html ''Disticha Catonis'' III:20]).
;Natura abhorret a vacuo
:''Kasoni en deus an natur rak ar goullo''.
;Natura non facit saltus
:''An Natur ne ra ket lammmoù'' ([[Leibniz]], en e Lezenn a gendalc'helezh).
;Naturam expelles furca, tamen usque recurret
:''Argas an natur a-daolioù forc'h, d'ar pimperlamm e tistroio'' ([[Quintus Horatius Flaccus|Horatius]], [http://www.thelatinlibrary.com/horace/epist1.shtml ''Epistulae'' I, X:24]).
;Navigare necesse est, vivere non est necesse
:''Merdeiñ zo ret, bevañ n'eo ket''. Distaget gant [[Gnaeus Pompeius]].
=== Ne ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Nec caput, nec pedes habens
:''N'eus na penn na treid [[da gement-se]]'' ; n'eus ster ebet, «&nbsp;na penn na lost&nbsp;» da gement-se.
;Nec Hercules contra plures
:''N'eus [[Herakles]] ebet ouzh an engroez''.
;Nec plus ultra
:''N'eus netra gwell''. N'eus ket gwelloc'h, ar pep gwellañ eo.
;Nec pluribus impar
:''N'eo ket par da veur a hini'', sturienn ar roue gall [[Loeiz XIV]]), "hini" oc'h ober dave d'an [[heol]].
;Nec puero gladium
:''Kleze ebet d'ur paotrig''.
;Nemo auditur propriam turpidudinem allegans
:''Den na vo klevet o komz eus e vezh''.
;Nemo censetur ignorare legem
:''Den n'eo sañset dic'houzout al lezenn'', ar pezh a dalvez, er gwir, n'eus den a gement a zo aotreet da vevañ e-maez al lezennoù.
;[[Nemo judex in causa sua]]
:''Den (ne c'hall bezañ) barner en e afer dezhañ''.
;Neque ignorare medicum oportet quæ sit ægri natura
:''Arabat d'ar mezeg chom hep anaout petra eo natur (orin) ar c'hleñved''.
;Neque pessimus neque primus
:''Na gwashoc'h, na kentañ'' ([[Desiderius Erasmus|Desiderius Erasmus Rotterdam]], ''Adagiorum'', 4. 4. 22).
=== Ni ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Nihil lacrima citius arescit
:''Netra ne sec'h buanoc'h eget un daeraouenn''.
;Nihil obstat
:''N'eus netra a yafe a-enep'' ; frazenn a ro aotre d'an Iliz katolik da embann ul levr relijiel.
;Nil novi sub sole
:''Netra nevez dindan an heol''.
;Nil sine numini
:''(N'eus ) netra hep bolontez an doueed'', a vez anavet dre an [[diougan]]où.
=== No===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Nocumentum documentum
:''Ur c'hloaz zo ur gentel''.
;Non bis in idem
:''Ket div wech en hevelep tra''. Ne c'haller ket bezañ kondaonet div wech en abeg d'an hevelep torfed.
;Non causa pro causa
:''Abeg ebet evit abeg''. Lavarenn direizh er [[poellerezh]] : mar c'hoarvez an darvoudennoù A ha B war un dro e rank unan anezho bezañ abeg egile. Da skouer : <q>&nbsp;Kalz yaouankizoù a selaou sonerezh ''hard rock'' ; feuls eo ar sonerezh ''hard rock'' ; peogwir e vez selaouet ''hard rock'' gant kalz yaouankizoù  e rank an holl yaouankizoù bezañ feuls.&nbsp;</q>. Gwelit '''[[#Po|Post hoc, ergo propter hoc]]'''.
;[[Noli me tangere]]
:''Na stok ket ouzhin''. Distaget gant [[Jezuz]], hervez ar [[Vulgata]] ([[Aviel Yann]], [http://www.thelatinlibrary.com/bible/john.shtml#20 20:17]).
;Nomen est omen
:''Diougan eo an anv''.
;Non est otium servis
:''N'eus diskuizh ebet d'ar sklaved''.
;Non est vivere, sed valere vita est
:''Ar vuhez n'eo ket bevañ, hogen bezañ yac'h'' ([[Marcus Valerius Martialis]], [http://www.thelatinlibrary.com/martial/mart6.shtml ''Epigrammaton'', VI, 70:15]). Hep ar yec'hed n'eo ket dav d'an den bevañ.
;Non ficta fabula, sed vera historia
:''N'eo ket un istor faltaziet, un istor gwir eo''.
;Non fui, fui, non sum, non curo
:''Ne oan ket, bet on, n'on ket, ne ran forzh''. Bezenskrivadur a gaver berraet e <q>&nbsp;NFFNSNC&nbsp;</q>.
;Non licet omnibus adire Corinthum:
:''N'eus ket aotre d'an holl da vont da Gorintos''. [[Korintos]] a oa brudet da vezañ ur gêr binvidik ma oa uhel koust ar vuhez en [[Henamzer]], hag ezhomm a oa da gaout arc'hant da vevañ eno.
;Non nobis domine, non nobis nomine sed tuo da gloriam
:''N'eo ket evidomp Aotrou, n'eo ket en hon anv deomp, met evit da c'hloar''.
;Non nova sed nove
:''Traoù n'int ket nevez, met en un doare nevez''.
;Non omnia possumus omnes
:''An holl n'hallont ket pep tra''.
;Non sequitur
:''Ne heuilh ket'', da lavaret eo n'eo ket kempoell ar c'hendastum gant ar rakdivizoù. 
;Non scholæ, sed vitæ discimus
:''N'eo ket evit ar skol e teskomp, evit ar vuhez eo''.
;Non ut edam vivo, sed ut vivam edo
:''N'eo ket evit debriñ e vevan, evit bevañ e tebran''.
;Non vestimentum virum ornat, sed vir vestimentum
:''N'eo ket an dilhad a vrava an den, an den eo a vrava an dilhad''.
;Non vini vi no, sed vi no aquæ
:''N'eo ket abalamour d'ar gwin e neuian, abalamour d'an dour e neuian''. C'hoari war ar gerioù.
;Nondum amabam, et amare amabam, et secretiore indigentia oderam me minus indigentem
:''Ne garen ket c'hoazh, ha karout a raen karout ha dre un ezhomm kuzh em boa droug ouzhin peogwir ne'm boa ket ezhomm a-walc'h c'hoazh'' ([[Eosten Hippo]], [http://www.thelatinlibrary.com/august.html ''Confessiones'' III.1.1]).
;Nosce te ipsum
:''En em anavez''. Troidigezh latin ar frazenn henc'hresianek [[Gnothi seauton|γνώθι σεαυτόν]] "gnôthi seautón".
;Nota bene
:''Notit mat'', taolit evezh ; berraet alies dre ''N.B.''.
;Novus ordo seclorum
:''Urzh nevez ar c'hantvedoù'' (diwar [[Vergilius]], [http://www.thelatinlibrary.com/vergil/ec4.shtml ''Eclogues'' IV:5]), unan eus an tri ger-stur a zo war Siell Veur [[SUA]].

=== Nu ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Nulla dies sine linea
:''Deiz ebet hep (skrivañ) linenn ebet''. Reolenn ar skrivagner.
;Nulla est medicina sine lingua latina
:''N'eus ket a [[mezegiezh|vezegiezh]] hep latin''. Ret eo gouzout latin a-benn bezañ mezeg. Tud zo a gompren : didalvoud eo ul louzoù hep netra skrivet warnañ.
;Nulla poena sine lege
:''Kastiz ebet hep lezenn''. Arabat eo reiñ ur c'hastiz ha n'eo ket skrivet el lezenn.
;Nulla regula sine exceptione
:''N'eus reolenn hep he nemedenn''.
;Nulla res tam necessaria est quam medicina
:''N'eus mann ken ret hag ar vezegiezh''.
;Nulla rosa sine spinis
:''N'eus rozenn dizraen ebet''.
;Nullum gratuitum prandium
:''N'eus pred digoust ebet''.
;Nullum malum impunitum
:''N'eus gwallober digastiz ebet''.
;Nunc est bibendum
:''Bremañ emañ evañ'', da lavaret eo "evañ zo ret bremañ" ([[Horatius]], [http://www.thelatinlibrary.com/horace/carm1.shtml ''Carmina'' I, XXXVII:1]). ''Nunc est bibendum, nunc pede libero pulsanda tellus'' "evañ zo ret bremañ, skeiñ an douar gant un troad skañv eo bremañ" eo ar bomm en e bezh, ma c'halv Horatius da evañ ha da zañsal a-c'houde marv [[Kleopatra]]. Troet eo bet gant Horatius ur werzenn [[henc'hresianeg|henc'hresianek]] gant [[Alkaios]], Νῦν χρῆ μεθύσθην ''Nyn chrê methysthēn'' "Bremañ eo e ranker mezviñ" a-c'houde marv Myrsilus<ref>{{en}} {{gr}} William S. Annis (2012), ''Delectus Indelectatus'' [http://www.aoidoi.org/poets/loipa/indelectatus.pdf ''Aoidoi.org'']</ref>.

== O ==
[[Image:Amor Victorious.jpg|thumb|250px|''[[Amor Vincit Omnia (Caravaggio)|Amor Vincit Omnia]]'', gant [[Caravaggio]].]]
;Op. cit.
;O tempora, o mores
:''A amzer, a zoareoù'', da lavaret eo "pebezh mare ! pebezh doareoù !" [[Cicero]] ([http://www.thelatinlibrary.com/cicero/cat1.shtml ''Orationes in Catilinam'' 1.2]).
;Ob solum punctum caruit Martinus Asello
:''En abeg d'ur pik e voe kollet Asello gant Martinus''. Gwelit '''[[#Un|Uno pro puncto caruit Martinus Asello]]'''.
;Oculi plus vident quam oculus
:''Meur a lagad a wel gwell eget unan''.
;Oculos habent et non videbunt
:''Daoulagad o deus ha gwelout ne reont ket''.
;Oderint, dum metuant
:''Ra vagint kasoni (ouzhin), gant ma toujint ac'hanon''.
;Omne ignotum pro magnifico<ref>https://fr.liberpedia.org/Omne_ignotum_pro_magnifico</ref>
:''Kement tra dianav a gaver bras''. Meneget gant [[Sherlock Holmes]].  
;Omne ignotum pro terribili
:''Spontus eo an holl zañjerioù dianav''.
;Omnes homines sibi sanitatem cupiunt, sæpe autem omnia, quæ valetudini contraria sunt, faciunt
:''An holl dud a c'hoanta yec'hed dezho, met alies e reont kontrol dezhañ''.
;[[Omnes vulnerant, ultima necat]]
:''An holl (eurioù) a c'hloaz, an diwezhañ a lazh''. A weler war an horolajoù.
;Omnia mecum porto mea
:''Ma holl vadoù a zougan ganin''. Bias Priene, unan eus seizh den fur [[Henc'hres]],  a oa o tec'hel a-zirak alouberien pa voe harzet gant tud a oa souezhet ouzh e welet o vont hep an disterañ mad gantañ ; respont a reas Bias e oa e holl vadoù gantañ koulskoude : an eeunder, an onestiz hag ar vertuz ([[Cicero]], [http://www.thelatinlibrary.com/cicero/paradoxa.shtml ''Paradoxa stoicorum'' I, 8].
;Omnia mutantur, nihil interit
:''Pep tra a gemm, netra ne varv'' ([[Ovidius]], [http://www.thelatinlibrary.com/ovid/ovid.met15.shtml ''Metamorphoses'' XV:165].
;[[Omnia vincit amor]]
:''Ar garantez a deu a-benn eus pep tra'' ([[Vergilius]], [http://www.thelatinlibrary.com/vergil/ec10.shtml ''Eclogues'' X:69]). A c'hall bezañ lavaret ivez [[Amor Vincit Omnia (Caravaggio)|Amor Vincit Omnia]], anv ul livadur gant [[Caravaggio]].
;Omnibus viis Romam pervenitur
:''Da [[Roma]] e kas an holl hentoù''.
;Omnis homo mendax
:''Pep den zo gaouiat''
;Omnium artium medicina nobilissima est
:''A-douez an holl arzoù, ar vezegiezh eo an hini noblañ''.
;Optima medicina temperantia est
:''Ar gerreizhded eo ar vezekniezh wellañ''.
;Optimum medicamentum quies est
:''Ar gwellañ louzoù eo an diskuizh''.
;Optimus magister bonus liber
:''Ul levr mat eo ar gwellañ kelenner''.
;Ora et labora
:''Ped ha labour''. Ger-stur ar venec'h.
;Oratores, bellatores, laboratores
:''Pedereien, brezelerien, labourerien'' ; ar gloer, ar soudarded, ar gouerien : teir stad pep kevredigezh, hervez an abad [[Ælfric of Eynsham]] (''c.'' [[955]] – ''c.''  [[1010]])

== P ==
=== Pa ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;[[Panem et circenses]]
:''[[Bara]] ha c'hoarioù'' ([[Juvenal]], [http://www.thelatinlibrary.com/juvenal/10.shtml ''Saturae'' X:81]).
;Pauci sed boni
:''Nebeut, hogen mat''.
;Pax melior est quam iustissimum bellum
:''Gwelloc'h eo ar peoc'h eget ar reishañ brezel''.

===Pe===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Par tibi, Roma, nihil
:''Par dit, [[Roma]], n'eus ket''.
;[[Pecunia non olet]]
:''Dic'hwezh eo an arc'hant'' ([[Vespasianus]]).
;Per aequa et iniqua
:''Dre reizh ha direizh'', da lavaret eo "ne vern ar priz" ([[Cicero]]).<ref name="TLF">{{fr}} {{la}} [http://portail.atilf.fr/cgi-bin/dico1look.pl?strippedhw=pris Nicot, ''Thresor de la langue française'' (1606)]</ref>
;Per aspera ad astra
:''Dre hentoù serzh trema ar stered'' ; heñvel ouzh « Ad augusta per angusta ».
;Per inania regna
:''E rouantelezh ar skeudoù''.
;Per scientiam ad salutem ægroti
:''Dre ar skiant e tremen yec'hed ar c'hlañvour''.
;[[Perinde ac cadaver]]
:''Evel ur c'horf marv''.
;Persona non grata
:''Den ha n'eo ket c'hoantaet''. A vez lavaret diwar-benn un den ha ne garfed ket gwelout en ul lec'h, abalamour d'ar pezh en deus graet pe lavaret, pe a virer outañ da vont en ul lec'h.

=== Pl===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Plenus venter non studet libenter
:''Ur stomog leun ne studi ket a-youl-vat''.
;Plures crapula quam gladius perdidit
:''Ar vezventi he deus kaset da goll muioc'h a dud eget ar c'hleze''.
=== Po ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Post acerba prudenter
:''Goude ar c'hwervoni, an evezh''. Ret eo ober pe dibab gant evezh, da heul ur walldro.
;Post bellum auxilium
:''Goude ar brezel, ar skoazell''.
;Post cenam non stare sed mille passus meare
:''Na chom ket goude koan, met kerzh da stranañ mil kammed''.
;Post Cristum natum
:''Goude ganedigezh Jezuz-Krist''. Berradurioù : P.C.N., p.Chr.n. Gwelit '''[[#An|Ante Christum natum]].
;Post hoc, ergo propter hoc
:''Goude se, neuze dre se''. Lavarenn direizh er [[poellerezh]] : mar c'hoarvez an darvoudenn A kent an darvoudenn B e rank A bezañ abeg B. Da skouer : <q>&nbsp;Gwelloc'h e oa ar c'hlañvad goude pedenn ar beleg, neuze ec'h eo bet pareet ar c'hlañvad gant ar beleg.&nbsp;</q>. Gwelit '''[[#No|Non causa pro causa]]'''.
;Post hoc non est propter hoc
:''Goude an dra-se, met n'eo ket abalamour d'an dra-se''.
;Post ludos ad seria
:Goude ar c'hoarioù, d'an traoù sirius''.
;Post mortem nihil est
:''Goude ar marv n'eus mann''.
;Post nubila Phoebus
:''Goude ar c'houmoul, an heol''. Doue an Heol e oa ''Phoebus Apollo''.
;Post prandium
:''Goude merenn''.
;Post proelium praemium
:''Goude an emgann, ar garedon''.
;[[Post scriptum]]
:''Skrivet war-lerc'h'' ; berraet alies dre ''P.S.'' ha troet [[goude-skrid]] a wezhoù.
;Post spinas palma
:''Goude an drein, ar balmezenn''. Arouez an trec'h eo ar balmezenn.
;[[Potius mori quam foedari]]
:''Kentoc'h mervel eget bezañ saotret'' ; ger-stur [[Breizh]] eo.
=== Pr ===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Pro bono publico
:''Evit ar mad foran''. Ur raktres ''pro bono publico'' eo Wikimedia ha Wikipedia.
;Præsente medico nihil nocet
:''Pa vez ar mezeg ne c'hoarvez droug ebet''.
;Prævenire melius est quam præveniri
:''Gwell eo diaraogiñ eget bezañ diaraoget''.
;Primordia cuncta pavida sunt
:''Spontus e vez an holl gentaoù''.
;Primum non nocere
:''Da gentañ chom hep ober noaz'', sturienn ar vezegiezh.
;Primum vivere, deinde philosophari
:''Da gentañ bevañ, goude prederiañ''.
;Primus inter pares
:''An hini kentañ e-touez tud par''. Evit deskrivañ penn ur strollad n'en deus beli ebet war izili all ar strollad. Gwelit '''[[#Un|Unus inter pares]]'''.
;Provocatio ad populum
:''Galv d'ar bobl'' evit terriñ ur barn d'ar marv, a droas da '''[[#Ap|Appellatio ad Caesarem]]''' en [[Impalaeriezh roman]].
;Publica fama non semper vana
:''Brud foran ne vez ket atav goullo''.

== Q ==
;[[Quæ sunt Cæsaris, Cæsari]] 
:''An traoù zo da Caesar zo da reiñ da Gaesar''
;Qualis artifex pereo !
:''Pebezh arzour a varv pa varvan !'' Lavaret gant an impalaer [[Nero]] pa oa o vervel, hervez [[Suetonius]], ''Vita Neronis'' [http://www.thelatinlibrary.com/suetonius/suet.nero.html XLIX:1].
;Qualis pater, talis filius
:''Hevelep tad, hevelep mab''. <q>&nbsp;Mab e dad eo [[Kadiou]]&nbsp;</q>.
;Quando cadet Roma, cadet et mundus
:''Mar kouezh [[Roma]] e kouezh ar bed ivez''.
;Quantum debeatur
:''Pegement an dle''. Implijet er gwir evit termeniñ talvoudegezh an digoll a zo dleet d'ur gaou. ''Gwelit '''[[#An|An debeatur]].
;Qui nescit dissimulare, nescit regnare
:''Neb na oar ket kuzhat ne oar ket ren''.
;Qui rogat, non errat
:''Neb a c'houlenn, ne fazi ket''.
;Qui scribit, bis legit
:''Neb a skriv a lenn div wech''. Lavar da zeskiñ d'ar studierien labourat.
;Qui tacet, consentire videtur ubi loqui debuit ac potuit
:''Neb a dav a seblant asantiñ pa zlee bezañ komzet ha pa c'halle.'' ([[Bonifas VIII]], ''Liber Sextus Decretalium'' V, XII.43 - Builh ''Sacrosanctae'', [[3 a viz Meurzh]] [[1298]])<ref>{{la}} [https://books.google.fr/books?id=1iQ_AAAAcAAJ&printsec=frontcover&hl=fr&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false ''Google Books''].</ref>.
;Quia nominor leo
:''Peogwir eo "leon" ma anv''.
;Quibus sunt verba sine penu et pecunia
:''A zo komzerien divoued ha diarc'hant''. [[Plautus]], en e [[Arz ar c'hoariva|bezh-c'hoari]] [http://www.thelatinlibrary.com/plautus/captivi.shtml ''Captivi'', III.1, 472], a-zivout annezidi [[Sparta (kêr)|Sparta]].
;Quid pro quo
:''Un dra bennak evit un dra bennak''. Er [[Krennamzer|Grennamzer]], evit komz eus ur fazi en [[apotikerezh]], ul louzoù e-lec'h unan all.
;Quidquid agis, prudenter agas, et respice finem
:''N'oufes pe rafes, gra gant evezh, ha sell ouzh an diwezh gant evezh'' ([[Aisopos]], [[fablenn]] "Al louarn hag ar bouc'h").
;Quidquid discis, tibi discis
:''Evidout-te e teskez kement tra a zeskez''.
;[[Quis custodiet ipsos custodes ?]]
:''Piv a ziwallo an diwallerien ?'' ([[Juvenal]], [http://www.thelatinlibrary.com/juvenal/6.shtml ''Saturae'' VI:347-348]).
;Quo fata ferunt
:''War hentoù an tonkad''. Ger-ardamez [[Bermuda]].
;[[Quod erat demonstrandum]]
:''Ar pezh a oa ret anataat''. Berraet alies dre ''Q.E.D.''.
;Quod licet Iovis, non licet bovis
:''Ar pezh a zo aotreet da Yaou n'eo ket aotreet d'ar saout''. Kemm-digemm e vez al lezenn alies, hervez dere an den. Gwalldro [[Io (mitologiezh)|Io]], serc'h [[Yaou (doue)|Yaou]], eo dave al lavared latin.
;Quod medicina aliis, aliis est acre venenum
:''Ar pezh a zo ur remed evit lod zo ur pistri taer evit lod all''.
;Quod vinculum amoris esse debebat seditionis atque odi causa est, idem velle
:''Evel-se, youl an holl hag a rankfe bezañ ul liamm a garantez a zegas dizemglev ha kasoni'' ([[Seneca ar Yaouankañ]], [http://www.thelatinlibrary.com/sen/sen.ira3.shtml ''De Ira'' III, 34-2]).
;Quo usque tandem abutere, Catilina, patientia nostra?
:''Betek pegoulz, Catilina, e ri re gant hor pasianted ?'' ([[Cicero]], [http://www.thelatinlibrary.com/cicero/cat1.shtml ''In Catilinam'', I-1]).
;Quot homines, tot sententiæ
:''Kement a dud, kement a alioù'' ([[Terentius]], [http://www.thelatinlibrary.com/ter.phormio.html ''Afri Phormio'' II-454]).

== R ==
;[[Rara avis]]
:''Al labous dibaot'' o talvezout un den ma n'eus kalz dioutañ e-keñver e varregezh.
;Rarum carum
:''Prizius eo an dra rouez''.
;Rarus fidus amicus
:''Rouez eo ar mignon feal''.
;Reddite ergo quæ sunt Cæsaris Cæsari et quæ sunt Dei Deo
:''Daskorit eta da Gaezar ar pezh a zo da Gaezar, ha da Zoue ar pezh a zo da Zoue''. [[Aviel Mazhe]] [http://www.thelatinlibrary.com/bible/matthew.shtml#22 22:21], [[Aviel Mark]] [http://www.thelatinlibrary.com/bible/mark.shtml#12 12:17] hag [[Aviel Lukaz]] [http://www.thelatinlibrary.com/bible/luke.shtml#20 20:25]<ref>Merkit ez eo disheñvelik frazenn Mark diouzh an div all.</ref>.
;Reductio ad absurdum
:''Kas da ziskiantegezh'', da lavarout eo prouiñ dre arguzennoù diskiant ; doare poellata a lakaer da vont en-dro pa groger da lakaat da wir ar c'hontrol eus ar pezh a glasker prouiñ. Gwelout : '''ab absurdo'''.
;Rem acu tetigisti
:''An dra begek hoc'h eus stoket outañ'' (diwar [[Plautus]], [http://www.thelatinlibrary.com/plautus/rudens.shtml ''Rudens'' V.ii:1306]). A vez lavaret pa vez divinet un dra bennak ; e brezhoneg : ''Deuet eo ganit !''.
;Repetitio est mater memoriae
:''An adlavarout eo mamm an eñvor''.
;Repetitio est mater studiorum
:''An adlavarout eo mamm ar studioù''.
;Requiescat in pace
:''Ra ziskuizho e peoc'h''; berraet dre ''R.I.P.'' peurliesañ.
;Res judicata pro veritate habetur
:''Tra barnet zo gwirionez''; reolenn eus ar gwir : ur varnedigezh embannet zo evel un dra prouet.
;Res nullius
:''Tra da zen ebet'' ; a vez lavaret pa ne vez perc'henn ebet d'un dra bennak. An douar n'eo ket ur ''res nullius'' gwech ebet.
;Res, non verba
:''An dra, ha n'eo ket gerioù'' ; a vez lavaret pa weler eo deuet ar poent da ober, ha n'eo ket a-walc'h chom da gaozeal. Ar memes spered a gaver er c'hrennlavar flemmus brezhonek <q>&nbsp;Teod hir, dorn berr&nbsp;</q>.
;Respice finem
:''Bez soñj er finvezh'' ; damheñvel ouzh [[Memento mori]].
;Retro Satana !
:Gwelout : [[#Va|Vade retro Satana]].
;[[Risus abundat in ore stultorum]].
:''Paot ar c'hoarzh war c'henoù ar re sot''.
;Rixa rixae causa est
:''Un tabut zo abeg d'unan all''.
;Roma aeterna
:''Peurbad eo [[Roma]]''.
;Roma caput mundi
:''Penn ar bed eo Roma''.
;Roma quanta fuit, ipsa ruina docet
:''Ar c'halloudegezh hag a voe hini Roma, zoken he dismantroù he c'helenn''.
;Rus in Urbe
:''Maezioù er Gêr''<ref>Ijinet gant [[Marcus Valerius Martialis]] en [https://thelatinlibrary.com/martial/mart12.shtml ''Epigrammaton libri'', XII-42:21]</ref>.

== S ==
;Sæpe morborum gravium exitus incerti sunt
:''Alies e vez diasur disoc'h ar c'hleñvedoù grevus''.
;Salus populi suprema lex
:''Savete ar bobl eo al lezenn uhelañ'' ([[Cicero]], [http://www.thelatinlibrary.com/cicero/leg3.shtml ''De legibus'' III, III, 8]). Ger-ardamez [[Missouri (stad)|Missouri]].
;Sapere aude
:''Kred gouzout''. Ger-stur [[Kantved ar Sklêrijenn]] hervez [[Immanuel Kant]]<ref>{{de}} Immanuel Kant, ''Was ist Aufklärung?'', § 1 {{ISBN|978-1-5390-4573-1}}</ref>.
;Sapientia est potentia
:''Furnez zo galloud''.
;Satis eloquentiae, sapientiae parum
:''Kalz helavarded, nebeut a furnez'' ([[Caius Sallustus Crispus]], [http://www.thelatinlibrary.com/sall.1.html ''Bellum Catilinae'' V:4]).
;Scientia potentia est
:''Gouiziegezh zo galloud''.
;Semel malus, semper malus
:''Fall ur wech, fall bepred''.
;Semper fidelis
:''Feal bepred'', sturienn ar soudarded [[US Marine Corps|US Marines]].
;Semper odoriferis proxima spina rosis
:''Atav e vez an draenenn tost d'ar roz frondus''.
;[[Senatus Populusque Romanus]]
:''Ar Sened hag ar Bobl Roman '' ; berraet dre ''S.P.Q.R.''<ref>E kentel [[italianek]] ar [[bannoù-treset]] ''[[Astérix]]'' ez eo bet troet ''Ils sont fous ces Romains'' dre ''Sono Pazzi Questi Romani'' – SPQR !</ref>.
;Serum auxilium post proelium.
:''Diwezhat eo ar skoazell goude an emgann''.
;Serum est post facta consilium
:''Diwezhat eo ar c'huzul goude an ober''.
;Si napo leo viveret, hominem non esset
:''Mar bevje al leon diwar irvin ne zebrje ket tud''.
;Si non nova, saltem nove
:''Mar n'eo ket traoù nevez, nevez eo an doare'' (da nebeutañ).  
;Si satis est, multum est
:''Mard eo a-walc'h, kalz eo'' ([[Seneca ar Yaouankañ]], [http://www.thelatinlibrary.com/sen/sen.consolatione2.shtml ''Consolatio ad Marciam'' XXI]).
;Si tacuisses, philosophus mansisses 
:''Mar bijes tavet, e vijes chomet [[prederouriezh|prederour]]''.
;Si vis pacem, para bellum
:''Mard eo ar peoc'h a vennez, prient ar brezel''.
;Si vis pacem, para iustitiam
:''Mard eo ar peoc'h a vennez, prient ar justis''.
;[[Sic]]
:''Evel-se emañ''. Implijet alies en embannadurioù pa glasker sachañ evezh al lenner war an doare ma'z eo skrivet ar ger, dic'hortoz pe fazius, da ziskouez n'eus [[vi-koukoug]] ebet er skrid evel m'emañ.
;Sic cuncta caduca
:''Evel-se e vez distabil pep tra''.
;[[Sic et simpliciter]]
:''Evel-se emañ, ken plaen ha tra''.
;Sic luceat lux
:''Ra splanno ar gouloù evel-se''.
;Sic semper tyrannis
:''Evel-se bepred d'an diranted''. Ger-ardamez [[Virginia]].
;[[Sic transit gloria mundi]]
:''Evel-se e tremen gloar ar bed'' ; bomm lavaret d'ar [[pab]] nevez da zegas da soñj dezhañ ec'h eo berrbad ar gloar ha bresk ar galloud.
;Silentii tutum praemium
:''Asur eo garedon an tav''. Mar gall an den tevel n'en devo ket da gaout keuz a-c'houde e gomzoù.
;Similia similibus curantur
:''Dre ar seurt e pareer ar seurt''. Pennaenn an [[homeopatiezh]] eo.
;Sine amico visceratio leonis ac lupi vita est
:''Debriñ kig hep mignon zo buhez ul leon pe ur bleiz''. Da lavar [[Epikuros]], hervez [[Seneca ar Yaouankañ]], [http://www.thelatinlibrary.com/sen/seneca.ep2.shtml ''Epistularum moralium ad Lucilium'' – Levrenn II : XIX-10]
;Sine anno et loco
:''Hep ar bloaz nag al lec'h (skrivet warnañ)''. Levrioù kozh zo ha ne vez ket meneget kement-se warne.
;Sine die
:''Hep deiz''. Hep resisaat pegoulz.
;Sine labore non erit panis in ore
:''Hep labour ne vo ket a vara ez kenoù'', a c'haller treiñ ivez evel-henn : ''Gant da zaouarn ez kodelloù ne lakai ket bara ez kenoù''.
;Solem lucerna non ostenderent
:''Ne ziskouezer ket an heol gant ul letern''.
;Soli sol soli
:''An heol hepken''.
;Spes salutis
:''Goanag ar savete''.
;Spoliatis arma supersunt
:''An armoù a chom da neb a zo dibourc'het''. Ger-stur Emanuele Filiberto Umberto Reza Ciro René Maria di Savoia, dug [[Savoia]], priñs [[Venezia]] ha priñs [[Piemonte]].
;''sqq.''
:berradur eus ''sequunturque'', «&nbsp;hag ar re da heul&nbsp;» en un dave, da skouer : "pajenn 123 ''sqq.''".
;Stat sua cuique dies
:''Da bep unan e zedevezh dezhañ''.
;Statu quo
:Gwelit : '''[[#In|In statu quo ante]]'''. 
;Statu quo ante bellum
:''Evel ma oa an traoù kent ar brezel''. A vez implijet pa n'eus c'hoarvezet kemmadenn ebet a-c'houde ur brezel.
;Stricto sensu
:''Er ster strizh''.
; Stultorum infinitus est numerus
:''Dreistkont eo niver an dioded'' ([[Bibl|Ar Bibl]], [[Eklesiastes]] I:15)
;Stupete, gentes
:''Bezit souezhet, tudoù''. Kentañ gerioù ur meulgan evit [[Gouel Maria ar Gouloù]] gant [[Jean de Santeul]] ([[1630]]-[[1697]]).
;Substine et abstine
:''Gouzañv hag en em vir''. Ger-stur ar [[stoikegezh|stoikourien]].
;Substructiones insanae
:''Danenframmoù diskiant''. Lavared bet ijinet gant ar skrivagner [[Bro-Saoz|saoz]] Robert Burton ([[1577]]-[[1640]]) en e ''Anatomy of Melancholy'' '[[1621]]) evit deskrivañ emzalc'h an uhelidi a glask staliañ o domani war un dachenn dre lakaat sevel kastilli hollgaer, daoust d'ar c'houst o rivinañ alies<ref>{{en}} [http://www.gutenberg.org/files/10800/10800-h/10800-h.htm ''Anatomy of Melancholy'']</ref>.{{,}}<ref name="TLF" />
;Sui generis
:''Eus e seurt-eñ''. Er gwir e lakaer da ''sui generis'' ur blegenn na c'haller ket renkañ e rummad pe rummad ; ret eo neuze krouiñ skridoù arbennik nevez.
;Summa cum laude
:''Gant ar brasañ enor''. Enorusañ meneg a c'heller kaout gant un diplom er skolioù-meur.
;Summum ius, summa iniuria
:''Reizh uhelañ, direizhder uhelañ'' ([[Cicero]], [http://www.thelatinlibrary.com/cicero/off1.shtml#33 ''De Officiis'' I, 33]). Dre ar reober gant ar gwir e teu an direizhder.
;Sunt mala quae libas, ipse venenum bibas
:''Fall eo ar pezh a brofez, ev da bistri'', a zo berraet dre ''S.M.Q.L.I.V.B.'' war medalenn sant Benead, goude ''V.R.S.N.S.M.V.'', '''''[[#Va|Vade retro Satana]]''', Numquam Suade Mihi Vana'', "Tec'h alese, Satan, na 'm tempt morse dre ar vended".
;Supremumque 'vale' 
:''Un 'adeo' diwezhañ'' distaget gant [[Orfeüs]] pa goll [[Euridike]] en eil tro eus ([[Ovidius]], [http://www.thelatinlibrary.com/ovid/ovid.met10.shtml ''Metamorphoses'' X:62]),  Ne vez ket aes d'an dud ober ur ''supremumque 'vale''' d'ar bed-mañ.
;Sursum corda !
:''Savit, kalonoù !''. A vez lavaret da reiñ nerzh-kalon.
;[[Sutor, ne supra crepidam]]
:« ''D'ar c'here d'ober war-dro e votoù'', pe ''…da sevel ar c'haoz war e votoù nemetken''. Da bep hini da rannañ kaoz diwar-benn ar pezh a anavez.&nbsp;»<ref>Troidigezh kentañ gant [[Youenn Drezen]], ''Itron Varia Garmez'', Al Liamm, 1972, p. 37.</ref>
;Suum cuique
:''Da bep unan e hini'' ([[Cicero]], [http://www.thelatinlibrary.com/cicero/nd3.shtml#8 ''De Natura deorum'' III, 38), da lavaret eo da bep den hervez e zellidoù ; ''Nam iustitia, quae suum cuique distribuit, quid pertinet ad deos'' "Evit a sell ouzh ar justis, a zo da bep unan e hini, ar pezh a zo e kerz an doueed'' eo ar frazenn glok. Bez' emañ ivez ''Suum cuique tribuere'', "reiñ da bep unan e hini", a zo kenster gant '''[[#Un|Unicuique suum]].

== T ==
;Tarde venientibus ossa
:''D'ar re degouezhet diwezhat, an eskern'' ; a vez lavaret d'ar re a zegouezh diwezhat ouzh taol, pe e diwezh un abadenn pe un emgann.
;Tempora mutantur nos et mutamur in illis
:''Kemmañ a ra an amzerioù, ha kemmañ a reomp ganto''. Bomm eus hanterenn gentañ ar {{XVvet kantved}}}, deveret eus ''Omnia mutantur, nihil interit'' "pep tra a gemm, netra ne varv" gant [[Ovidius]], [http://www.thelatinlibrary.com/ovid/ovid.met15.shtml ''Metamorphoses'' XV:165].
;Tempori servire
:''En em ober diouzh an degouezhioù''.
;Ter
:''Teir gwech''.
;Terminus
:''Diwezh''.
;Testis unus, testis nullus
:''Un test hepken, test ebet''. Un test hepken ne dalv ket dirak al lez-varn ,rak n'eo ket a-walc'h.
; [[Timeo Danaos et dona ferentes]]
:''Aon am eus rak ar C'hresianed ha pa vefent o tegas profoù''. 
;Timeo hominem unius libri
:''Aon am bez rak den ul levr hepken'' ; an den na gred nemet en ul levr (hini e relijion peurvuiañ) a zo dañjerus.
;Titulus crucis
:''Talbenn ar groaz''. Anv latin ar skritellig koad a voe lakaet war kroaz [[Jezuz Nazaret]] diwar urzh [[Pontius Pilatus]], hervez [[Aviel Yann]] 19:19 ; un tamm anezhi zo war ziskouez e ''Basilica Sanctae Crucis in Hierusalem'' e [[Roma]] abaoe [[1492]]. Gwelit '''[[#In|I.N.R.I.]]'''.
;Tres faciunt collegium
:''Tri a ra ur strollad''. Tri eo an niver bihanañ a dud a zo rekis evit sevel un aozadur.
[[Skeudenn:Vincenzo Camuccini - La morte di Cesare.jpg|thumb|''Marv Caesar'', livet gant [[Vincenzo Camuccini]].]]
;[[Tu quoque, mi fili]]
:''Te ivez, ma mab !'' Gerioù lavaret gant [[Julius Caesar]] pa oa o vervel, d'e vab [[Brutus]] en devoa kontellataet anezhañ. E gwirionez en doa distaget ar frazenn-se en [[henc'hresianeg]].

== U ==
===Ub===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Uberrima fides 
:''Fonnusañ feiz'', kreñvoc'h c'hoazh eget [[bona fide]] ; enebet ouzh '''caveat emptor'''. Skrivet ''uberrimae fidei'' a-wechoù, en [[tro-c'henel|dro-c'henel]] eta.
;Ubi amici ibidem opes
:''El lec'h m'emañ ar vignoned emañ an nerzh''.
;Ubi amor, ibi dolor
:''El lec'h ma vez karantez e vez poan''. 
;Ubi bene, ibi patria
:''El lec'h ma vez an den en e vleud, eno emañ e vammvro''.
;Ubi commoda, ibi incommoda
[[Skeudenn:Sestertius-Aquilia Severa-RIC 0390.jpg|thumb|300px|An doueez [[Concordia (doueez)|Concordia]], war kein ur pezh.]]
;Ubi concordia, ibi victoria
:''El lec'h m'emañ [[Concordia (doueez)|Concordia]] e vez an trec'h'', ''Concordia'' o talvezout kement ha "kenemglev".
;Ubi deficiunt equi, trottant aselli
:''El lec'h ma n'eus ket a-walc'h a gezeg e trot ezenigoù''.
;Ubi dubium, ibi libertas
:''El lec'h m'emañ an arvar emañ ar frankiz''.
;Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis dispositio
:''El lec'h m'emañ an hevelep abeg d'al lezenn e vez an hevelep talvoudegezh d'al lezenn''.
;Ubi est, mors, victoria tua ?
:''Marv, pelec'h emañ da drec'h ?''
;Ubi feuda, ibi demania
:''El lec'h m'emañ ar glad emañ an domani''. Pennaenn ar [[gladdalc'helezh|c'hladdalc'helezh]].
;Ubi fumus, ibi ignis
:''El lec'h m'emañ ar moged emañ an tan''. <q>&nbsp;Dibaot siminal a voged / Anez na ve tan en oaled&nbsp;</q>.
;Ubi lex non distinguit, nec nos distinguere debemus
:''El lec'h ma ne ziforc'h ket al lezenn, arabat eo diforc'hañ''.
;Ubi lex voluit dixit, ubi noluit tacuit
:''El lec'h ma vennas al lezenn e lavaras, el lec'h ma ne vennas ket e tavas''. Pa fell d'al lezennourien plediñ gant ur gudenn e reont ul lezenn, pa ne fell ket dezho ne reont ket, da lavaret eo ez eo arabat klask mont dreist ar pezh a zo skrivet el lezenn ha dezastum traoù na oant ket mennet gant al lezennerien.
;Ubi maior minor cessat
:''Kodianañ a ra ar gwan dirak ar c'hreñv''.
;Ubi mel ibi apes
:''El lec'h ma 'z eus mel ez eus gwenan''.
;Ubi ordo, ibi pax et decor; ubi pax et decor, ibi laetitia
:''El lec'h ma'z eus urzh ez eus peoc'h ha kened ; el lec'h ma'z eus peoc'h ha kened ez eus levenez''. Lavaret gant [[Benito Mussolini]] en ur brezegenn e ''Scala'' [[Milano]] d'an [[28 a viz Here]] [[1928]].
;Ubi periculum
:''El lec'h (m'emañ an) dañjer''. Anv ur builh bet embannet gant ar [[pab]] [[Gregor X]] d'ar [[7 a viz Gouere]] [[1274]] ma stalias ar sened -kardinaled evel doare nemetañ da zibab ur pab<ref>{{la}} [https://web.archive.org/web/20160304064715/http://www.osjcuria.org/sga/young/giovannipaolo/ubipericulum.pdf Ar skrid latin].</ref>.
;Ubi plura nitent in carmine, non ego paucis offendi maculis
:''El lec'h ma'z eus kened en ur varzhoneg, n'on ket dismegañset gant un nebeud tarchoù''.
;Ubi societas, ibi ius
:''El lec'h m'emañ ar gevredigezh emañ ar gwir''. N'eus kevredigezh ebet hep lezennoù pe reolennoù.
;Ubi solitudinem faciunt, pacem appellant
:''El lec'h m'o deus graet un dezerzh o deus lavaret e oa ar peoc'h''.
;Ubi sunt qui ante nos fuerunt?
:''Pelec'h emañ ar re a zo bet en hor raok ?''. Anv ur [[barzhoniezh|varzhoneg]] [krennsaozneg|krennsaonek] savet gant un aozer(ez) dianav war-dro [[1275]]<ref>[http://www.wwnorton.com/college/english/nael/noa/pdf/20Beauty_1_2.pdf Ar skrid krennsaoznek].</ref>. Diwar ar skouer-se e voe ul uskad barzhoniezh a voe anvet ''ubi sunt'', ar barzh gall [[François Villon]] ([[1431]]-[[1463]]) o vezañ ur skouer anezhañ gant [http://www.lettres-persiennes.net/textes-extraits/francois-villon/ballade-dames-temps-jadis.php ''Ballade des dames du temps jadis''].
;Ubi tu Gaius, ibi ego Gaia
:''El lec'h ma vi Gaius, e vin Gaia''. Bomm da zisklêriañ fealded etre ar priedoù roman da zeiz an [[eured]]. [[Gaia]] eo an douar, hag a ro he frouezh. 
[[File:Ultima Ratio Regum Cannon.jpg |thumb|''Ultima ratio regum'' war ur c'hanol]]
===Ul===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Ultima cave
:''Douj d'an hini ziwezhañ'', oc'h ober dave d'an eur war un horolaj.
;Ultima ratio regum
:''Diwezhañ arguzenn ar rouaned'' eo an nerzh. Ger-stur war ar c'hanolioù gall, diwar urzh ar [[Kardinal|C'hardinal]] [[Armand Jean du Plessis de Richelieu]].
;Ultra posse nemo obligatur
:''N'eo an dic'hallus rekis da zen''. 
;Ultra vires
:''Dreist ar galloudoù''.
;Ulula cum lupis, cum quibus esse cupis
:''Neb a vez gant bleizi a zesko yudal ganto''.
===Um===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Umbram facere alicui rei
:''Bannañ ur skeud war'' (un dra bennak, un den bennak), da lavaret eo e vougañ.
;Umbram suam metuere
:''Kaout aon rak e skeud''.
===Un===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Una hirundo non facit ver
:''Ur wennili ne ra ket an hañv''. Un darvoudenn vat ne dalvez ket e vo mat an holl zarvoudennoù heñvel a c'hoarvezo war he lerc'h.
;Una nota super ''la'', semper est canendum ''fa''
:''Un notenn a-us ''la'' a vez bepred kanet ''fa'''' ; reolenn [[Michael Praetorius]] ([[1614]]) da geñver ar [[muzadur]]ioù er [[sonerezh]].
;Una res est in obligatione, duae autem in solutione
:''Un dra zo en endalc'h, tra ma 'z eus daou er fruzidigezh. Er gwir : un amveziad zo evit skoulmañ ar gevrat, daou avat zo ret evit he diskoulmañ.
;Una salus victis, nullam sperare salutem
:''Ur c'hoanag hepken d'ar gollerien, na c'hoanagiñ savete ebet''.
;Una tantum
:''Unan hepken''. Implijet a-zivout un dra na c'hoarvez nemet ur wech, evel un taos nemedel.
;Unguibus et rostro
:''Gant an ivinoù hag ar pigos''. En em zifenn ''unguibus et rostro'', gant nerzh hag a-zevri. Ger-ardamez kêr [[Avinhon]].
;Unicuique suum
:''Da bep unan e hini''. Gwelit '''[[#Su|Suum cuique]]'''.
;Unitas virtute
:''An unaniezh a ra an nerzh''.
;Universalia sunt nomina post rem
:''Anvioù goude an traezoù eo an hollegoù'', "ur prezeg stummet goude ar skiant-prenet eo an hollegoù" ; da skouer : deuet eo meizad an "denelezh" a-c'houde ma 'z eus bet tud war an Douar, hag an traezoù hepken zo gwirvoudel. Er [[Krennamzer|Grennamzer]], arguzenn bennañ an [[usvedoniezh|usvedoniourien]] [[nominalouriezh|nominalour]] en enep da hini ar [[gwirvoudelezh (prederouriezh)|wirvoudelourien]].
;Universalia sunt realia ante rem
:''Beziadoù kent an traezoù eo an hollegoù'', "gwirvoudeloc'h eget an traezoù eo ar meizadoù, ha bez' e oa anezho kent an traezoù ; da skouer : a-viskoazh ez eus bet eus meizad an "denelezh", zoken pa ne oa den ebet war an douar. Er [[Krennamzer|Grennamzer]], arguzenn an usvedoniourien wirvoudelour en enep da hini an nominalourien.
;Uno pro puncto caruit Martinus Asello (Ob solum punctum caruit Martinus Asello)
:''En abeg d'ur pik e voe kollet Asello Martinus gant Martinus''. Martinus, a oa [[Abati|abad]] Asello er {{XVIvet kantved}}, a c'horchemennas ma vije skrivet ''Porta patens esto. Nulli claudatur honesto'', da lavaret eo "Digor e chom an nor. Ne vo serr da zen onest ebet". Siwazh, dre fazi e voe engravet ar frazenn ''Porta patens esto nulli. Claudatur honesto'', ar pezh a dalvez "An nor ne chom ket digor da zen. Serr eo d'an den onest". Dre zilec'hiadur ar pik e voe an abati kontrol d'ar garitez kristen eta, ha diskarget e voe Martinus eus an abati. Gant e warlerc'hiad e voe lakaet reizhañ ar fazi, hag ouzhpennañ ar frazenn ''Uno pro puncto caruit Martinus Asello''. Lod istorourien a lavar e voe ouzhpennet ''Ob solum punctum caruit Martinus Asello'', a zo kenster.
;Unum castigabis, centum emendabis
:''Mar kastizez unan e reizhi kant''. Arabat kastizañ an holl fazioù nag an holl fazierien.
;Unus inter pares
:''Unan e-touez tud par''. Evit deskrivañ ezel ur strollad. Gwelit '''[[#Pr|Primus inter pares]]'''.
;Unus lanius non timet multas oves
:''Ur c'higer n'en devez ket aon rak an deñved niverus''.
;Unus omnium parens mundus est
:''Ar bed eo tad nemetañ an holl'' ([[Seneca ar Yaouankañ]], [http://www.thelatinlibrary.com/sen/ben3.shtml ''De Beneficiis'' III, 28]).
;[[Unus pro omnibus, omnes pro uno]]
:''Unan evit an holl, an holl evit unan. '' Lavar-stur [[Suis]].
;Unus testis, nullus testis
:''Un test, test ebet''. Ne vez mui implijet er gwir ; an istorourien avat en implij evit lavaret e sav ur gudenn pa vez un andon hepken.

===Ur===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;[[Urbi et orbi]]
:''D'ar Gêr ha d'ar bed''. [[Roma]] eo ar gêr ; a vez lavaret diwar-benn embannoù ar [[pab]].
;Urticae proxima saepe rosa est
:''Alies e vez ar rozenn tost d'al linad skaotus''.
===Us===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Usufructus est ius alienis rebus utendi fruendi, salva rerum substantia
:''Ar gerz eo ar gwir da implijout ha da gaout ar gerz eus madoù un den all hep kemmañ o danvez'' ([[Julius Paulus Prudentissimus]], ''Ad Vitellium'', III, meneget en [http://droitromain.upmf-grenoble.fr/Corpus/d-07.htm ''Digesta seu Pandectae'' VII, 1, 1]). 
;Usque ad finem
:''Betek an diwezh''. Stourm betek ar berzh pe ar marv eo stourm ''usque ad finem''.
;Usque ad effusionem sanguinis
:''Betek skuilh ar gwad''. <q>&nbsp;Rak ret eo deoc'h mennout en em ren gant kalonegezh, zoken betek skuilh ar gwad&nbsp;</q> eo kalon prezegenn ar [[pab]] d'ar [[kardinal|gardinaled]] nevez-anvet, alese liv ruz-gwad o saeoù.
;Usque ad sideras, usque ad inferos
:''Eus ar stered betek an ifernioù''.
;Usus magister est optimus
:''An ober eo ar gwellañ mestr''.
;Usus sine fructu potest
:''Gallus eo an implij hep ar frouezh''. ([https://books.google.fr/books?id=pltEAAAAcAAJ&pg=PA535&lpg=PA535&dq=usus+sine+fructu+potest&source=bl&ots=fBkmSG2ajQ&sig=cM-HaRUU5UUxnfcwuMtPvwCIVjY&hl=fr&sa=X&ei=iUhzVd6sNsP3UtyYgYAB&ved=0CDsQ6AEwBg#v=onepage&q=usus%20sine%20fructu%20potest&f=false ''Digesta seu Pandectae'', Lib. VII, t. VIII, §14, 1]).
===Ut===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Ut ameris, ama
:''Evit bezañ karet, kar''.
;Ut ameris, amabilis esto
:'' Evit bezañ karet, bez hegarat''.
;Ut desint vires, tamen est laudanda voluntas
:''Lakaet e vefe diouer a nerzh, padal ez eo meuladus ar ratozh'' ([[Ovidius]], [http://www.thelatinlibrary.com/ovid/ovid.ponto3.shtml ''Epistulae ex Ponto'' III, 4, 79]).
;Ut pictura poesis
:''Evel al livouriezh eo ar varzhoniezh'' ([[Horatius]], [http://www.thelatinlibrary.com/horace/arspoet.shtml ''Ars Poetica'', 361]).
;Ut sementem feceris, ita metes
:''Evel ho po hadet ez eostot'' ([[Cicero]], [http://www.thelatinlibrary.com/cicero/oratore2.shtml#65 ''De Oratore'' II, LXV, 261]).
;Ut sis nocte levis, sit cena brevis
:''Mar kerez kaout un nozvezh vat (a gousk), gra ur goan verr''.
;Utile per inutile non vitiatur
:''Un dra talvoudus n'eo ket siet gant un dra didalvoud''. Er gwir, ne c'haller ket nullañ un teul solius dre ouzhpennañ traoù didalvoud ennañ.
;Uti, non abuti
:''Ober, ha n'eo ket reober''.
;Ut supra
:''Evel (meneget) uheloc'h''.
===Ux===
;Uxori dilectae
:''Karantez d'ar gwragez''.
== V ==
;V.S.L.M
:Berradur ''Votum Solvit Libens Merito'', amañ izeloc'h.
;V. V. V. V. V.
:Berradur ''[[Vi veri universum vivus vici|Vi Veri Vniversum Vivus Vici]]'', "dre c'halloud ar wirionez em eus, em bev, trec'het an hollved".
===Va===
<div style="width:260px;"><hr></div>
;Vacatio legis
:''Ezvezañs al lezenn''.
;Vade ad formicam o piger et considera vias eius et disce sapientiam
:''Kae d'ar verienenn ha sell penaos e ra ha desk ar furnez''. Frazenn eus ar [[Bibl]] latin, ar [[Vulgata]], [http://www.thelatinlibrary.com/bible/proverbs.shtml#6 ''Proverboù'' 6:6]. 
;Vade in pace
:''Kae e peoc'h''. Bomm ar [[beleg]] katolik e dibenn ar gofesadenn.
;Vade mecum
:''Deus ganin''. Ur ''vade-mecum'' zo ul levr (peurvuiañ) a vez atav gant an den.
;Vade retro Satana
:''Tec'h alese, Satan !'' Respont graet d'al lubanerien ha tempterien. Deuet eus ar [[Vulgata]] ([[Aviel Mark]] (8:33), ma lavare Jezuz da Bêr : ''Vade retro me Satana'', "Kae diwar ma zro, Satan".
; Vae soli !
:''Gwa an den e-unan !'' Frazenn eus an [[Ekleziastez]].
;Væ victis ! 
: ''Gwa ar re drec'het ! (A voe distaget gant [[Brennus]], penn-brezel galian, war-lerc'h kemer kêr [[Roma]])
;Vaga est fortuna
:''Kemm-digemm eo ar chañs''.
;Vale
:''Chom yac'h''. Doare saludiñ latin, a dalve kement ha [[kenavo]].
;[[Vanitas vanitatum et omnia vanitas]]
:''Goullonder ar goullonderioù, goullonder eo pep tra''. Frazenn eus an [[Ekleziastez]]. 
;Vare, vare, redde mihi legiones meas !
:''[[Varus]], Varus, daskor ma [[lejion]]où din!''. Distrujet e voe al lejionoù roman e [[Germania]] gant [[Arminius]] en [[emgann Teutoburg]] er bloaz [[9]] ;  hervez [[Suetonius]] ([https://web.archive.org/web/20140502004537/http://www.thelatinlibrary.com/suetonius/suet.aug.shtml#23 ''Vita Divi Augusti'', 23]) e veze lavaret kement-se gant an impalaer [[Aogust (impalaer)|Aogust]] en e gousk<ref>N'emañ ket ar bomm rik evel-se er skrid.</ref>.
;Varia vita est
:''Kemm-digemm eo ar vuhez'', gwech e vez c'hwek ha gwech e vez kalet ivez.
;Variorum
:''Gant a bep seurt''. Berradur ar bomm [[#Cu|Cum notis variorum scriptorum]]
;Varitatio delectat
:''Plijus e vez ar c'hemm''.
;Varium et mutabile semper femina
:''Kemmus ha hedro e vez ar vaouez atav''. Gwerzenn gant [[Vergilius]] en [[Aeneis]] (IV).
===Ve===
<div style="width:260px;"><hr></div>
[[Restr:Highfield School (playing hockey) Hamilton.jpg|thumb|Kartenn eus skol Highfield, en [[Hamilton (Ontario)]], war-dro 1910]]
;Velle est posse
:''Youlañ a zo gallout'', <q>&nbsp;Neb a venn a c'hall&nbsp;</q>. Ger-stur skol Hillfield, en [[Hamilton (Ontario)]], [[Kanada]].
;Veni vidi vici
:''Deuet on, gwelet em eus, trec'het em eus''. A vije bet lavaret gant [[Julius Caesar]] da Sened Roma da gontañ an emgann ouzh ar roue Pharnaces II e-kichen Zela e 47 kent JK.
;Venia aetatis
:''Brient an oad''. Ur brient roet gant an impalaer d'un den minor evit e lakaat da vajor kent an oad a 25 bloaz. E dibenn an Impalaeriezh ne veze roet ''venia aetatis'' nemet d'ar baotred koshoc'h eget 20 vloaz ha d'ae merc'hed koshoc'h eget 18 vloaz<ref>{{en}} Adolf Berger, ''Encyclopedic Dictionary of Roman Law'', The American Philosophical Society, 1953, [https://books.google.fr/books?id=oR0LAAAAIAAJ&pg=PA760&lpg=PA760&dq=venia+aetatis&source=bl&ots=sTLsU1hx9x&sig=ca_r2gx0_0ED3G1YBPEieiUlPOg&hl=fr&sa=X&ei=lAZ0VdewM8ffUcKIgugO&ved=0CCkQ6AEwAQ#v=onepage&q=venia%20aetatis&f=false p. 760-b].</ref>.
;Venia sit dicto
:''Lavaret hep dismegañsiñ an doue'' ([[Plinius ar Yaouankañ]], [http://www.thelatinlibrary.com/pliny.ep5.html ''Epistularum'' V, 6, 46]). Lavared lakaet etre krommelloù purliesañ.
;Ventis secundis, tene cursum
:''Gant harp an avelioù, dalc'h da vont gant ar red''.
;Vera causa
:'':(Ar) gwir abeg''.
;Verae amicitiae sempiternae est
:''Peurbadus eo ar vignoniezh wirion''.
;Verba docent, exempla trahunt
:''Kelenn a ra ar c'homzoù, sachañ (an dud) a ra ar skouerioù''.
;Verba ita sunt intelligenda ut res magis valeat quam pereat
:''Ar gerioù a rank bezañ komprenet a-benn ma talvezfent kentoc'h eget mont da get''.
;Verbatim
:''Ger-ha-ger''. [[Adverb]] latin ar [[Krennamzer|Grennamzer]], savet diwar ''verbum'' "ger", liester ''verba'', hag al lost-ger adverbel ''–atim''. Testeniet e [[saozneg]] abaoe dibenn ar {{XVvet kantved}} kent tremen d'ar [[galleg]]<ref>{{en}} [http://www.etymonline.com/index.php?allowed_in_frame=0&search=verbatim&searchmode=none ''Online Etymology Dictionary''].</ref>.
;Verba volant, scripta manent
:''Ar c'homzoù a nij kuit, ar skridoù a chom ''. Lavaret gant [[Caius Titus]] dirak Sened Roma.
;Vere papa mortuus est
:''E gwirionez, marv eo ar pab''. Lavared hengounel a vez istaget gant ar [[kardinal|c'hardinal]] merour evit testeniañ marv ar [[pab]].
;Veritas odium parit
:''Ar wirionez a c'han ar gasoni''. Pe : ''Mamm d'ar gasoni eo ar wirionez''. <q>&nbsp;Ar wirionez a zo kazus / D'an hini a zo kablus&nbsp;</q>.
;Veritas odium parit, obsequium amicos
:''Gant ar wirionez e sav kasoni, gant klufennerezh e teu mignoned''.
;Vestigia terrent
:''Aon am eus rak al louc'hoù'' a lavaras al louarn d'al leon klañv, "rak an holl anezho a gas betek ennout ha hini ebet ne zistro" ([[Horatius]], [http://www.thelatinlibrary.com/horace/epist1.shtml ''Epistulae'' I, I, 74])<ref>{{fr}} {{la}} [https://web.archive.org/web/20110613030507/http://agoraclass.fltr.ucl.ac.be/concordances/horace_epitresI/lecture/1.htm ''AgoraClass''].</ref>.
;Vestis virum facit
:''An dilhad a ra an den'' ([[Desiderius Erasmus|Desiderius Erasmus Rotterdam]], ''Adagiorum'' III, 1, 60)<ref>{{en}} Desiderius Erasmus, ''The Adages of Erasmus, selected by William Baker'', University of Toronto Press, 2001, ISBN 978-0-8020-4874-5, [https://books.google.fr/books?id=VmJn6IFMyicC&pg=PA240&lpg=PA240&dq=vestis+virum+facit&source=bl&ots=SvHvh1kxAJ&sig=uIrl8TwSG_XykIbNBDlFvDM34fY&hl=fr&sa=X&ei=sBV0VcScLoatU9_BgdgE&ved=0CD8Q6AEwBTgK#v=onepage&q=vestis%20virum%20facit&f=false p. 240]</ref>.
;Veto
:''Herzel a ran (ouzh tra pe dra da dremen pe da vezañ)''. Ger implijet da lavarout ez eus lakaet berz gant un aotrouniezh bennak.
;Vexata quaestio
:''Goulenn skoemp'', a zo bet breutaet meur a wech c'hoazh.
===Vi===
<div style="width:260px;"><hr></div>
[[Restr:Coat of arms of the Italian Air Force.svg|thumb|<div style="text-align:center;">'''''Virtute siderum tenus'''''<br>''Aeronautica Militare'', Italia</div>]]
;[[Vi veri universum vivus vici]]
:''Dre c'halloud ar wirionez em eus, em bev, trec'het an hollved''. ([[Aleister Crowley]] ([[1875]]-[[1947]]), ''The Cry of the 4th Aethyr, which is called PAZ'', en [http://hermetic.com/crowley/the-vision-and-the-voice/aethyr4.html ''The Vision and the Voice''])<ref>{{en}} Aleister Crowley, ''The Vision and the Voice'', Red Wheel, 1997, ISBN 978-0-87728-887-9</ref>.
;Via
:''Dre hent'', evel en <q>&nbsp;Aet e oan da Guba ''via'' Madrid&nbsp;</q>.
;Via crucis
:''Hent ar groaz''.
;Via antique via est tuta
:''An hent kozh eo an hent asur''.
;Via trita via tuta
:''An hent uzet eo an hent asur''.
;Vice versa
:''En daou du a bep eil''.
;Victrix causa diis placuit, sed victa Catoni
:''Kaoz an trec'hour he deus plijet d'an doueed, kaoz an hini trec'het da [[Marcus Porcius Cato|Gato Gozh]]'' ([[Marcus Annaeus Lucanus|Lucanus]], [http://www.thelatinlibrary.com/lucan/lucan1.shtml ''Pharsalia'', I-128]).
;Vide supra
:''Gwelit uheloc'h''.
;Video meliora proboque deteriora sequor
:''Ar mad a welan, hag a garan, hag an droug a ran'' ([[Ovidius]], [http://www.thelatinlibrary.com/ovid/ovid.met7.shtml ''Metamorphoses'' VII:20-21]) ; komzoù lakaet war-gont [[Medea]]).
;Videre nostra mala non possumus ; alii simul delinquunt, censores sumus
:''Ne c'hallomp ket gwelet hor sioù ; bezet tud all fazius war an dro, setu-ni barnerien'' ([[Phaedrus]], ''Fabulae'', [https://books.google.fr/books?id=RCrkg1xaoXYC&pg=PA114&lpg=PA114&dq=videre+nostra+mala+non+possumus+alii+simul+delinquunt+censores+sumus&source=bl&ots=3BVoONFQ8p&sig=F1zsoWcwhzGeS1tb9AdDm8mkw-c&hl=fr&sa=X&ei=OWR0VfioO4TTU9v5g5gP&ved=0CFgQ6AEwBw#v=onepage&q=videre%20nostra%20mala%20non%20possumus%20alii%20simul%20delinquunt%20censores%20sumus&f=false ''Liber IV, Fabula X : De Vitiis Hominum]).
;Vigilantibus non dormientibus iura succurrunt
:''Ar gwir a sikour ar re a zo war evezh, ket ar re a zo kousket'', da lavaret eo : n'eo ket a-walc'h d'an den gouzout emañ al lezenn diouzh e du, ret eo dezhañ en em zifenn.
;Vilicus ne sit ambulator
:''Ar feurmer n'eo ket ur pourmener'' ([[Marcus Porcius Cato|Cato Gozh]], [http://www.thelatinlibrary.com/cato/cato.agri.html ''De Agri Cultura'' V, 2]).
;Vim vi repellere licet
:''Aotreet eo diarbenn an nerzh dre an nerzh'' evit en em zifenn.
;Vincere scis, Hannibal, victoria uti nescis
:''Gouzout a rez trec'hiñ, Hannibal, implijout an trec'h n'ouzez ket'' a lavaras ar jeneral Maharbal da [[Hannibal Barca]] a-choude trec'h [[Cannae]] e 216 kent J-K, pa ne fellas ket da Hannibal mont war-eeun da-gaout Roma. ([[Titus Livius]], [http://www.thelatinlibrary.com/livy/liv.22.shtml#51 ''Ab Urbe Condita Libri'' XXII-51]).
;Vindica te tibi
:''Azgoulenn da-unan'', da lavaret eo "azgoulenn da wirioù warnout-te", "bez perc'henn warnout a-nevez" ([[Seneca ar Yaouankañ]], [http://www.thelatinlibrary.com/sen/seneca.ep1.shtml ''Epistulae morales ad Lucilium'' I, 1]).
;Vinum animi speculum
:''Melezour an ene eo ar gwin''. Pa vez mezv an den e weler e demz-spered gwirion.
;Vinum aqua miscere
:''Lakaat dour er gwin'', bezañ izeloc'h e gribenn.
;Vinum et musica laetificant cor
:''Gwin ha sonerezh a laouena ar galon''. 
;Vir bonus dicendi peritus
:''Un den mat a oar komz''. Termenadur ar prezeger, hervez [[Quintilus]], [http://www.thelatinlibrary.com/quintilian/quintilian.institutio12.shtml ''Oratoria'' XII, 1.I], a-zivout [[Marcus Porcius Cato|Cato Gozh]].
;Vir ex virtute
:''An den dre ar vertuz''. Ger-stur Skol [[Itron Varia Gwengamp]].
;Vires acquirit eundo
:''Nerzh a zastum en ur vont'', diwar [[Vergilius]], [http://www.thelatinlibrary.com/vergil/aen4.shtml ''Aeneis'', IV, 175]. Ger-ardamez [[Melbourne]].
;Virgo intacta
:''Gwerc'h dibistik'', pa gomzer eus ur vaouez n'he deus biskoazh bet darempredoù revel.
;Viribus unitis
:''Nerzhioù an unaniezh''. <q>&nbsp;Kant neudenn / A ra kordenn&nbsp;</q>.
;Virtus post nummos
:''Ar vertuz war-lerc'h an arc'hant''
;Virtus unita fortior
:''An nerzh eo vertuz an unaniezh''. Ger-ardamez [[Angola]].
;Virtute siderum tenus
:''Gant kadarnded trema ar stered''. Sturienn [[aerlu]] [[Italia]].
;Vis comica
:''An nerzh fentus''. Ar galloud da lakaat an dud da c'hoarzhin : ''vis comica'' [[Molière]].
;Vis consili expers mole ruit sua
:''An nerzh hep ar spered a zisac'h dindan e dolz'' ([[Horatius]], [http://www.thelatinlibrary.com/horace/carm3.shtml ''Carmina'', III, IV, 65]).
;Vis experiri amicum? Calamitosus fias
:''Ha c'hoant hoc'h eus da amprouiñ ur mignon ? Troit da walleürus'' ([[Marcus Terentius Varro]], [http://remacle.org/bloodwolf/erudits/varron/sentences.htm ''Sententiae Varronis'' VI, 21]).
;[[Vis grata puellae]]
:''Feulster c'hoantaet gant ar plac'h''. Deveret diouzh [[Ovidius]], [http://www.thelatinlibrary.com/ovid/ovid.artis1.shtml ''Ars Amatoria'' I:673-674].
;Vis maior
:''Rediezh vuiek''.
;Vita brevis, ars longa, occasio praeceps, experimentum periculosum, iudicium difficile
:''Berr ar vuhez, hir an arz (da zeskiñ), berrbad an degouezh, dañjerus an arnodiñ, diaes ar barn'' ([[Hippokrates]], [https://books.google.fr/books?hl=fr&id=_vPKvaXuU-0C&q=ars+longa#v=snippet&q=ars%20longa&f=false ''Αφωρισμων / Sententiae'' I-1], diwar-benn arz ar [[mezegiezh|vezegiezh]]).
;Vita enim mortuorum in memoria est posita vivorum
:''Buhez ar re varv zo dalc'het en eñvor ar re vev'' ([[Cicero]], [http://www.thelatinlibrary.com/cicero/phil9.shtml ''Oratio Philippica Nona'', 10-V]).
;Vita mutatur non tollitur
:''Kemmet eo ar vuhez, tennet n'eo ket'', da lavaret eo ''mervel n'eo ket daskor ar vuhez, hogen tremen d'ur vuhez welloc'h''<ref>{{fr}} {{la}} ''Le Paroissien Complet Latin-Français à l'usage du diocèse de Toulouse'', 1826-1856 [https://books.google.fr/books?id=aMTli8h_7HEC&pg=PA743&lpg=PA743&dq=messe+des+morts+en+latin&source=bl&ots=6IXTVZAHK7&sig=Gxz2Kz--hj8cxfWfjn74zRD2_-I&hl=fr&sa=X&ei=dsp1VYmuCMTzUs2VgZgI&ved=0CD4Q6AEwBDgU#v=onepage&q=tollitur&f=false Rakger da Gounlid an Anaon, p. 690].</ref>.
;Vitiantur et vitiant
:''Siek ha sier''. Un elfenn ''vitiantur et vitiant'' en ur gevrat a c'hall diwiriekaat ar gevrat en he fezh.
;Vitiantur sed non vitiant
:''Siek hogen ket sier''. Un elfenn ''vitiantur sed non vitiant'' en ur gevrat ne c'hall ket diwiriekaat ar gevrat en he fezh.
;Vive et me ama
:''Bev ha kar ac'hanon ''. A vez lakaet e dibenn ul lizher a-wechoù. A seblant savet diwar skouer ar frazenn izeloc'h, ''Vive valeque''.
;Vivere est cogitare
:''Prderiañ eo bevañ'' ([[Cicero]], [http://www.thelatinlibrary.com/cicero/tusc5.shtml#38 ''Tusculanae Disputationes'' V, XXXVIII, 111]).
;Vive valeque
:''Bev ha bez yac'h'' ([[Horatius]] [http://www.thelatinlibrary.com/horace/serm2.shtml ''Sermones'', II, 2.5]). A vez lakaet e dibenn ul lizher a-wechoù. .
;Vivit sub pectore vulnus
:''Er galon e vev ar c'hloaz'' ([[Vergilius]], [http://www.thelatinlibrary.com/vergil/aen4.shtml ''Aeneis'', IV, 67]).
;Vixit
:''Bevet en (he) deus''. Gant ar ger-se e veze kemennet marv un den gant ar Romaned.
===Vo===
<div style="width:260px;"><hr></div>
[[Restr:Accademia - St John the Baptist by Titian Cat314.jpg|thumb|''Sant Yann ar Badezour'' livet gant [[Tizian]]. ''Vox clamans in deserto'', ar vouezh o huchal en dezerzh, hervez an [[Aviel]].]]
;Volenti non fit iniuria
:''Da neb a asant ne vez graet dismegañs ebet''. Mard en em laka un den en ur blegenn en ur c'houzout e c'hall c'hoarvezout droug gantañ ne c'hall ket sevel klemm a-enep ar gevrenn all.
;Vota superis reddite
:''Sevenit ho kouestl d'ar re zivarvel'' ([[Phaedrus]], ''De oraculo Apollinis'', en ''Phaedri Augusti Liberti Fabulae Aesopiae'', [http://www.thelatinlibrary.com/phaedrapp.html ''Appendix Perrotina Fabularium'' VIII])<ref>{{fr}} {{la}} [https://books.google.fr/books?id=bEr3q6Z4XmwC&pg=PA230&lpg=PA230&dq=vota+superis+reddite&source=bl&ots=3zujLANVTj&sig=xfjoAHbwaK6q7A_9t4AV5hpdrMA&hl=fr&sa=X&ei=Izp0Vei1EsKsUaivgIgH&ved=0CCoQ6AEwAg#v=onepage&q=vota%20superis%20reddite&f=false pp.230 & 233]</ref>.
;Votum Solvit Libens Merito
:''A galon vat en deus graet hervez e c'houestl''. A veze skrivet war an '''[[#Ex|ex-voto suscepto]]''' e [[Roma gozh]]. Berraet alies e '''V. S. L. M.'''.
;Vox clamans in deserto
:''Ar vouezh o huchal en dezerzh''. Tennet eus ar Bibl, e Levr Isaiah (40), ha respont roet gant [[Yann ar Badezour]] pa voe goulennet outañ « Piv out-te ? »  A vez implijet gant kelennerien er c'hlas da ziskouez ne vezont ket selaouet nemeur. Ur ster all a vez roet d'ar bomm kemeret evel ger-stur Dartmouth College, e [[New Hampshire]], [[SUA]] : mouezh an deskadurezh eo ar skol e gouelec'h New Hampshire.  
;Vox populi vox dei
:''Mouezh Doue eo mouezh ar bobl''. Eus youl ar bobl eo ez eus kaoz. Berraet e vez alies, ha komz a reer eus ''vox populi'' nemetken. Gweet e vez ar ster alies e saozneg ar gazetennerien ha ne dalv nemet "mouezh an dud" ''(people)'' goulennataet, o c'homzoù gwir, enebet ouzh ar pezh a lavar ar c'hazetenner e-unan eus ar gaozeadenn.

===Vu===
<div style="width:260px;"><hr></div>
[[Restr:BG-Lovere-201-meridiana.jpg|thumb|Horolaj-heol, skrivet warnañ ''[[Vulnerant omnes, ultima necat]]'''.]]
;Vulgare amici nomen sed rara est fides
:''Boutin eo an anv "mignon" hogen rouez eo ar vignoniezh'' ([[Phaedrus]], [http://www.thelatinlibrary.com/phaedr3.html ''Fabulae'', III, IX]).
;Vulgus vult decipi, ergo decipiatur 
:''Fellout a ra d'an dud voutin bezañ touellet, neuze ra vint touellet''.<ref name="DWO" />
;[[Vulnerant omnes, ultima necat]]
:''An holl a c'hloaz, an diwezhañ a lazh''. Eus an eurioù ez eus kaoz amañ : kavet e vez ar frazenn war an [[horolaj-heol|horolajoù-heol]]. 
;[[Vulpes et uva]]
:''Al louarn hag ar rezin'', diwar ''De Vulpe et uva'', anv ur [[fablenn]] gant [[Phaedrus]], [http://www.thelatinlibrary.com/phaedr4.html ''Fabulae'', IV, III].
;[[Vulpes pilum mutat, non mores|Vulpem pilum mutare, non mores]]
:''Kemmañ e vlev a ra al louarn, kemmañ e zoare da vevañ ne ra ket'' ([[Suetonius]], ''De via Caesarum'', [http://www.thelatinlibrary.com/suetonius/suet.vesp.html ''Vita Divi Vespasiani'' XVI, 2]).
;Vultus est index animi 
:''Melezour an [[ene]] eo an dremm.''

== Daveoù ==
;Levrioù
;{{en}} 
* Adolf Berger, ''Encyclopedic Dictionary of Roman Law'', Lawbook Exchange, 2014, {{ISBN|978-1-58477-142-5}}
* Laura Gibbs, ''Latin Via Proverbs: 4000 Proverbs, Mottoes and Sayings for Students of Latin'', Laura Gibbs, 2006 <small>(ASIN: B00262PY4W)</small>

;{{fr}}
* C. de Méry, ''Des proverbes, adages, sentences, apophtegmes''. 1828
* Jacques Michel, ''Memento de locutions latines'', Guérin Canada, 2001 — {{ISBN|978-2-760-17087-2}}
* Nathan Gigorieff, ''Citations latines expliquées'', Éditions d'Organisation, 2003 — {{ISBN|978-2-708-13529-1}}
* Gabriel Montagnier, Serge Guincherd, ''Locutions latines juridiques'', Dalloz, 2007 — {{ISBN|978-2-247-07078-7}}
* Marie-Dominique Porée-Rongier, ''Les expressions grecques et latines'', First, 2007 — {{ISBN|978-2-754-00477-0}}

;Kenrouedad
*{{en}} {{la}} [http://www.thelatinlibrary.com/ ''The Latin Library''] – Skridoù latin klasel.
*{{en}} {{la}} [http://latinviaproverbs.pbworks.com/w/page/15130829/FrontPage ''Latin Via Proverbs'']
*{{es}} {{la}} [http://latin.dechile.net/ ''Frases y Citas en Latín'']
*{{fr}} {{la}} [http://www.lexilogos.com/latin/gaffiot.php Geriadur Gaffiot latin-galleg (1934)]
*{{fr}} {{la}} [http://www.locutio.net/modules.php?name=Encyclopedia&op=list_content&eid=1 ''Locutio – Expressions et Citations Latines'']

== Notennoù ==
{{Daveoù|bannoù=2}}

[[Rummad:Rolloù]]
[[Rummad:Lavaroù latin]]