Gwelet an tarzh evit Inizi angl-ha-norman

{{databox}}
[[Skeudenn:Channel_Islands.svg|250px|thumb|right|Kartenn an Inizi Angl-ha-Norman.]]
[[file:Channel_Islands_viewed_from_ISS_in_2012%2C_cropped.JPG|thumb|An inizi gwelet eus an oabl.]]
[[Restr:Jersey Channel Islands passport 1981.jpg|dehou|250px|thumb|Paseporzh a ziskouez anvadurioù ofisiel an inizi (e saozneg hag e galleg)]]

An '''Inizi Angl-ha-Norman''' (''Îles Anglo-Normandes'' e [[galleg]] Frañs) pe '''Inizi Mor Breizh'''<ref>[[Geriadur brezhoneg An Here]] p. 1432</ref> (''Channel Islands'' e [[saozneg]], da lâret eo "Inizi [[Mor Breizh]]", hag ''Îles d'la Manche'' e [[normaneg]], hag ''Îles de la Manche'' e galleg an inizi-se) a zo inizi etre [[Breizh]] ha [[Bro-Saoz]], perc'hennet gant kurunenn [[Bro-Saoz]] met n'emaint ket lodek er [[Rouantelezh-Unanet]] nag en [[Unaniezh Europa]].
E [[kornôg]] Mor Breizh emaint, en hanternoz da [[Bro-Zol|Vro-Zol]].<br />
Lod eus [[Normandi]] istorel eo an [[enezeg]]-se, met betek ar bloaz [[933]] e oant da Vreizh.

== Inizi tudet ==
Peder enezenn zo dreist-holl :
* [[Jerzenez]] (a ya d'ober ur [[beliezh|veliezh]])
* [[Gwernenez]] (a ya d'ober ur veliezh all, gant ar peurrest eus an inizi)
** [[Sark]]
** [[Aldernez]]

Enezennoù all zo ivez, bihanoc'h avat, ha darn ez eus tud o chom enne ivez; holl ez int lodek e beliezh Gwernenez.
* [[Herm]]
* [[Jethou]]
* [[Brekhou]]
* [[Lihou]]

[[Inizi Kalzenez]] hag a zo lod eus an Inizi Angl-ha-Norman dre an douaroniezh met dindan melestradurezh c'hall (lod eus ar [[Manche]]).

Enezennoù bihanoc'h zo c'hoazh ivez, met den ebet enne.

== [[Istor]] an [[Enezeg]] ==

Ur bod e oa evit kalz a dud eus an douar-bras e-pad kantvedoù. <br />
Adalek [[1066]] ([[emgann Hastings]]) e aet titl [[Dugelezh Normandi]] d'ar Rouantelezh Saoz. Ar C’hallaoued a glaske aloubiñ an enez, met n’int deuet a-benn morse.<br />
<gallery>
Bundesarchiv Bild 101I-402-0270-05A, Flugzeug Junkers Ju 88.jpg|Un nijerez alaman [[Junkers Ju 88]] en inizi e 1940.
Bundesarchiv Bild 101I-228-0326-34A, Guernsey - Jersey, Deutsche Soldaten.jpg|Soudarded alaman e [[Saint Hélyi]] e [[Jerzenez]].
</gallery>
An dachennad vreizhveurek nemeti dalc’het gant an Alamaned e oa bet e-pad an [[Eil Brezel Bed]].

== Ar [[statud politikel]] ==

Staget int ouzh ar Gurunenn saoz, met n’int ket lod eus ar [[Rouantelezh Unanet]] nag eus [[Unvaniezh Europa]]. Dre vras e vezont renet dindan pennaennoù ar gladdalc'helezh evel ma vezed kustum d'ober e derou ar Grennamzer. Teir stad emren int, div gant ur gouarnamant hag ur parlamant (an "États") : [[Beliezh]] Gwernenez kevredet gant Aldernez ha Beliezh Jerzenez ivez p'eo Sark un aotrouniezh hep dael gant galloud lezenniñ. E Sark koulz hag en Aldernez e aparchant kazi an holl zouaroù d'an aotrounez. An Emzifenn Broadel hag an [[Diplomaterezh]] zo barregezhioù ar Rouantelezh-Unanet.<br />
An div enezenn vras, Gwernenez ha Jerzenez a zo rannet e [[parrez]]ioù.<br />
Ar [[gousezadelezh|c’housezadelezh]] eo ar reolenn, da lâret eo al lezennoù breizhveuriat na c’hellont bezañ lakaet nemet ma vezont c’hoantaet gant ar gouarnamant.

== An [[armerzh]] ==

An armerzh zo diazezet war an [[touristerezh|douristerezh]], al [[gounezerezh|labour-douar]] hag an obererezhioù arc’hant. Kalz a diez-bank hag a ensavadurioù arc'hantañ a zo bet digoret eno p'eo izel an tailhoù.<br />
E [[1991]] eo bet aotreet Gwernenez ha Jerzenez kaout ur [[moneiz|voneiz]] dezho, ingal o zalvoudegezh gant hini al [[lur saoz]] : lur Gwernenez ha lur Jerzenez, met ne c'heller ket implij anezhi nag en inizi all nag e [[Breizh-Veur]]. Degemeret e vez al lur saoz hag an euro gant ar genwerzhidi.<br />
Klask zo war timbroù [[Jerzenez]] ha [[Gwernenez]].

[[Skeudenn:Plemont north coast cliffs Jersey.jpg|340px|thumb|right|[[Tornaod]]où Plémont war aod Norzh Jerzenez]]

== Ar [[sevenadur]] ==

Al lennegezh angl-ha-normand a ya eus [[1066]] da [[1204]]. Skrivet eo er yezh angl-ha-normandek, ur yezh komzet e lez Bro-Saoz ha gant ar vegenn e-pad ar [[Krennamzer|Grennamzer]].<br />
Normand eo an dud dre ar sevenadur, an istor hag an douaroniezh, met muioc'h muiañ a Vreizhveuridi a zo deuet evit ober o annez ken eo bet saoznekaet darn vuiañ an inizi.
Ar [[normaneg|yezh normanek]] (da lavaret eo he ranyezhoù ar [[jerzenezeg]], ar [[gwernenezeg]] hag ar [[sarkeg]]) n’int ket komzet kalz ken. Evit an [[aldernezeg]] a varvas en XXvet kantved. Ar [[galleg]] hag evel-just ar [[saozneg]] a vez komzet gant an dud.

== Notennoù ==
<references/>

{{Inizi Angl-ha-Normand}}
{{Stadoù Europa}}
[[Rummad:Normandi]]
[[Rummad:Inizi angl-ha-norman]]
[[Rummad:Mor Breizh]]
[[Rummad:Rouantelezh-Unanet]]