Gwelet an tarzh evit Giuseppe Buonaparte

{{databox}}
{{Multiple image|total_width = 400
| header= Giuseppe Buonaparte
| image1 = Joseph Bonaparte (by Wicar).jpg
| caption1= Roue Naplez (1806-1808)
| image2 = Joseph-Bonaparte.jpg
| caption2= Roue Spagn (1808-1813)
}}
'''Giuseppe Buonaparte''' ([[Corti]], [[7 a viz Genver]] [[1768]] - [[28 a viz Gouhere]] [[1844]], [[Firenze]]) a oa breur henañ an [[impalaeriezh c'hall|impalaer gall]] [[Napoleone Buonaparte]] ; e galleg eo anavezet evel '''Joseph Bonaparte'''. 

Da gentañ e oa alvokad, goude e voe politiker, kannad e [[Kuzul ar Pemp Kant]], diplomat ha soudard. Gant e vreur Napoleone, anvet da impalaer e 1804, e voe anvet da briñs da gentañ, da [[roue Naplez]] goude ([[1806]]–[[1808]]), ha diwezhatoc'h da [[roue Spagn]] ([[1808]]-[[1813]]) dindan an anv [[José Iañ]]. E [[Spagn]] e oa lesanvet ''Pepe Botella'' (''Job ar Voutailh'') dre ma oa kontet da vezañ lonker, ur vrud savet d'ober goap, hag a reas berzh, petra bennak ma oa gaou. Goude Emgann Waterloo e tec'has da [[SUA]]  gant ur bern arc'hant ha taolennoù istorel. Diwezhatoc'h e tistroas da Europa : da Vro-Saoz da gentañ, da [[Firenze]] goude.


== Buhez ==
Ganet e oa Giuseppe Buonaparte e Corti e [[Korsika]] d'ar 7 a viz Genver 1768. [[Carlo Buonaparte]] e oa e dad ha [[Maria Letizia Ramolino]] e vamm. Pa voe badezet e voe anvet ''Giuseppe Napoleone Buonaparte''. Breur henañ Napoleone Buonaparte e oa Giuseppe, rak marvet e oa an daou vugel all a oa bet ganet en e raok. 

E vugaleaj a dremenas en [[Aiacciu]], ma oa ti an tiegezh. Neuze e voe kaset da Vro-C'hall, da gêr [[Autun]], d'ober e studi e-pad pemp bloaz. Skoliad mat-kenañ e oa, ha klasket e voe e gas d'ober studioù uhel da vout beleg, hogen nac'h a reas. 

Mont a reas da studiañ al lezenn da [[Italia]], da [[Pisa|Bisa]], en [[italianeg]] eta. Diplomet e voe eno en 1788, ha mont da alvokad en Ajaccio pa oa an Dispac'h gall o c'hoiñ. E 1789 e voe dilennet da brezidant distrig Ajaccio. Kargoù a bep seurt en doe, hag en 1793 e voe anvet da gomiser ar brezel, ur garg a roe tu da c'hounit arc'hant e-leizh o werzhañ pourvezioù brezel.  

D'ar {{deiziad|1|Eost|1794}}, da 26 vloaz, e timezas e [[Cuges-les-Pins]] ([[Bouches-du-Rhône]]) gant [[Julie Clary]], merc'h d'ur marc'hadour pinvidik eus [[Marsilha]], ha teir merc'h o doe : Julia Josefina Bonaparte, ganet e [[1796]] hag a varvas prestik goude, [[Zénaïde Bonaparte|Zenaïde]] ([[1801]]-[[1854]]) ha [[Charlotte Napoleon Bonaparte|Charlotte Napoleon]] ([[1802]]-[[1839]]).
Gant e vreur Napoleone anvet da jeneral rannarme e 1795, ha jakobined o-daou, setu int da gaout kargoù uhel-oc'h-uhel en aozadur an Dispac'h gall. 


Mignon e oa da [[Germaine de Staël]], merc'h da [[Jacques Necker]] (bet ministr gant ar roue  gall [[Loeiz XVI]]),  hag enebourez touet d'e vreur Napoleon.

==Spagn==
Gant ar vrogarourien spagnol e veze graet ''Pepe Botella'' ("Job ar Voutailh") anezhañ,  ha lesanvet e voe ''Pepe, el Rey de las plazuelas'' ("Job, roue ar plasennoùigoù") gant difennerien gwirioù [[Fernando VII (Spagn)|Fernando VII]] e-pad [[Brezel Dizalc'hiezh Spagn]] (1808-[[1814]])<ref>{{es}} {{cite web|url=https://loquenocuentanadie.wordpress.com/2015/06/23/pepe-el-rey-de-las-plazuelas/|title=''Pepe, el Rey de las plazuelas''|accessdate=16/07/2023}}</ref>.

==1814-1815==
Goude [[Emgann Pariz (1814)]], pa rankas  e vreur Napoleon mont da [[Elba]], ez eas Giuseppe en harlu da [[Suis]]. Pa zistroas Napoleon ec'h adkavas e vreur e Pariz.

==Stadoù-Unanet==
Goude [[Emgann Waterloo]] (Mezheven [[1815]]) e kavas repu e [[Stadoù-Unanet Amerika]], ma addimezas.

E miz Du [[1839]] e tivizas distreiñ da [[Europa (kevandir)|Europa]]. Treizhañ a reas ar meurvor war al lestr ''Philadelphia'' ha degouezhout e [[Londrez]] e fin ar miz. Bod a gavas en un ti pinvidik e Cavendish Square, hag ac'hano e klaskas  kaout un tremen-hent da vont da [[Firenze]]. E 1840 e voe aozet distro ludu korf Napoleone da [[Pariz|Bariz]] gant [[Adolphe Thiers]], prezidant ar C'huzul, hag ar roue gall [[Louis-Philippe Iañ]]. Klask a reas  Giuseppe Buonaparte mont di ha kemer perzh en arc'hantañ an darvoud, met nac'het e voe kement-se outañ. En aner ivez e c'houlennas kaout kleze an impalaer en [[Austerlitz]] hag un toullad armoù a oa d'e vreur.

E [[1840]] e varvas e vreur Lucien d'an 29 a viz Mezheven, ha tapet e voe Giuseppe gant droug-ar-moug, ma voe seizet kostez dehoù e gorf.

E Firenze e varvas d'an 28 a iz Gouere 1844, oadet a 76 vloaz.

==Eured ha bugale==
Dimezet e oa da [[Julie Clary]], merc'h ur marc'hadour pinvidik-mor, eus [[Marseille]], ha bugale o doe:
*''Julia Josefina Bonaparte'', ganet e [[1796]] hag a varvas prestik goude, 
*[[Zénaïde Bonaparte|Zenaïde]] ([[1801]]-[[1854]]) 
*[[Charlotte Napoleon Bonaparte|Charlotte Napoleon]] ([[1802]]-[[1839]]).

E c'hoar-gaer [[Désirée Clary]] a zimezas da [[Bernadotte]], ofiser gall jakobin, deuet da vout jeneral, marichal ha ministr, ha goude [[roue Sveden]].

== Pinvidigezhioù==
Deuet e oa Giuseppe Buonaparte da vezañ pividik, ha da gentañ dre brenañ  ha gwerzhañ madoù ar stad jakobin  goude an Dispac'h e Korsika. Goude dre zimeziñ da Julie Clary, a oa pinvidik-mor he zad. Ha goude dre skrapañ arc'hant ar stad  c'hall roet da c'hoprañ he servijerien er broioù aloubet, ha laerezh madoù hag oberennoù arzel en Italia hag e Spagn goude.

==Notennoù==
{{Daveoù}}
[[Rummad:Tiegezh Buonaparte]]
[[Rummad:Brezelioù Spagn en XIXvet kantved]]