Gwelet an tarzh evit Führerbunker

{{databox}}
[[Skeudenn:Reichskanzlei-Fuehrerbunker.svg|thumb|300px|'''Steuñv ar Führerbunker''' :<br />
1. moger (2,2 vetrad tevder)<br />
2. sal ar wenterez (?)<br />
3. pakva<br />
4. digor war-du al liorzh, dre bignat an diri<br />
5. kambr Goebbels<br />
6. klañvdi<br />
7. gwele<br />
8. armel-houarn<br />
9. kador<br />
10. taol<br />
11. armel<br />
12. burev Goebbels ha kambr ar mezeg<br />
13. sal emvodoù<br />
14. sal emvodoù/sal ar steuñvioù hag ar c'hartennoù<br />
15. standard pellgomz, burev Bormann ha sal ar warded (?)<br />
16. tredanerez/gwenterez<br />
17. burev Hitler<br />
18. sal-dour/dressing-room<br />
19. kambr Eva Braun<br />
20. sal an enaouenerien tredan<br />
21. privezioù<br />
22. trepas/saloñs<br />
23. dorioù doubl kreñvaet<br />
24. trepas/saloñs<br />
25. diri d'ar Vorbunker<br />
26. burev<br />
27. gourvezvank<br />
28. kadorioù<br />
29. kambr Hitler<br />
30. saloñs Hitler]]

[[Restr:Karte-reichskanzlei.jpg|thumb|right|200px|Skeudenn 3 ment ar C'hañsellerdi]]
[[Restr:Karte-fuehrerbunker.jpg|thumb|right|200px|Skeudenn 3 ment ar Führerbunker]]

'''Führerbunker''' (gwarez ar [[Führer]]) eo an anv a vez graet eus un hollad salioù dindan-douar e [[Berlin]], m'en em lazhas [[Adolf Hitler]] e-pad an [[Eil Brezel-bed]]. An 13vet ha diwezhañ ''Führerhauptquartiere'' e voe<ref>E-touez ar re all ez eo brudet ar [[Wolfsschanze]] (toull-kuzh ar bleiz), e reter [[Prusia]]</ref>.<br />
Daou vunker a oa e gwirionez, liammet an eil ouzh egile : ar Vorbunker e oa ar c'hoshañ anezho, hag ar Führerbunker an nevesañ. Ar Führerbunker a oa war-dro 8,2 metrad dindan liorzh an ''[[Neue Reichskanzlei]]'', 77 Wilhelmstraße, hiziv an deiz war-dro 120 metrad eus ar C'hañsellerdi nevez (bet 6 Voßstraße). Ar Vorbunker a oa dindan trepas bras ar C'hañsellerdi kozh, hag a oa liammet ouzh ar C'hañsellerdi nevez. Izeloc'h e oa ar Führerbunker evit ar Vorbunker, ha lec'hiet muioc'h er c'hornôg (pe kornôg/mervent) ivez. Staget e oant an eil ouzh egile gant diri a gorn skouer, ha n'eo ket diri troellennek, evel a zo bet lavaret.

Gwarezet e oa ar bunker dindan ur gwiskad betoñs pevar metrad tevder dezhañ. Ennañ e oa war-dro 30 sal etre an daou live. Digoroù a oa da vont war-du ar savadurioù pennañ, hag ivez un digor da dec'hout war-du al liorzh. 
E [[1936]] hag e [[1943]] e voe savet an daou vunker. Al lodenn savet e [[1943]] a voe graet gant an embregerezh [[Hochtief]], hag ul lodenn eus ur chanter dindan zouar bet kroget e [[1940]] e [[Berlin]] e oant. 
Hitler a oa er salioù eus al lodenn nevesañ, hag a oa izeloc'h evit an hini goshañ. E miz C'hwevrer e oa er salioù-se kalz pezhioù arrebeuri kaer bet tapet er C'hañsellerdi hag ivez oberennoù arzel.

== 1945 ==
D'ar [[16 a viz Genver]] [[1945]] en em stalias Hitler er Führerbunker. E ofiserien hag e genlabourerien dostañ a zeuas ivez : [[Martin Bormann]], [[Eva Braun]], [[Joseph Goebbels|Joseph]] ha [[Magda Goebbels]] hag o [[Bugale Goebbels|bugale]], hag a voe lojet er Vorbunker. Ouzhpenn e oa ivez skoazellerien, etre 24 ha 36 den implijet d'ober war-dro ar vezegiezh pe ar melestradur. Da lavaret eo sekretourezed Hitler ([[Traudl Junge]] en o zouez), ar glañvdiourez [[Erna Flegel]], [[Rochus Misch]] hag he doa karg d'ober war-dro ar pellgomz, an eil-a-gamp [[Otto Günsche]] hag ar mevel-ofiser [[Heinz Linge]]. Eno e oa ivez [[Blondi]], ki Hitler. Hitler a veze boas da bourmen anezhañ e liorzh ar C'hañsellerdi ken na grogas ar bombezadegoù rusian e miz Meurzh [[1945]].

Er bunker e oa peadra da dreuzvevañ. War a lenner e voe ul lec'h gwarezet mat pa veze bombezet Berlin e miz Ebrel. Lavaret e vez ec'h eve Hitler meur a vanne te (etre 10 ha 16) bemdez, padal ne oa mui tamm te ebet e [[Berlin]]. Meur a zen bet er bunker a lavaras ivez e klevent trouz ar wenterez dizehan.

=== Miz Ebrel 1945 ===
D'ar [[16 a viz Ebrel]] e krogas soudarded an [[Arme Ruz]] da dagañ re ar Reich e-kichen ar stêrioù [[Oder]] ha [[Neisse]], ha tri devezh goude nemetken e voe gronnet [[Berlin]] gant an [[Arme Ruz]]<ref>[[Antony Beevor]] ; ''Berlin: The Downfall 1945'' ; Penguin Books; 2002; p. 217-233.</ref>.

D'an [[20 a viz Ebrel]] (devezh deiz-ha-bloaz Hitler) ez eas ar Führer er-maez evit ar wech diwezhañ, da reiñ [[Kroaz Houarn|Kroazioù Houarn]] d'un nebeud bugale a oa e-barzh [[Hitlerjugend]]. 
En deiz war-lerc'h e roas urzhioù diboell, ar pezh a ziskoueze ne gomprene ket mui ar pezh a c'hoarveze war an dachenn. Kemenn a reas ma enepstourmje soudarded ar Reich en daou lec'h ma oa ar Rusianed. En norzh e voe kaset an argadenn gant ar jeneral [[SS]] [[Felix Steiner]] hag e [[Armeeabteilung Steiner|unvezh soudarded]]. Klask a reas Steiner displegañ n'en doa nemet daou vatailhon eus ar 4{{re}} rann polis, ha n'o doa ket e soudarded armoù brezel. Den ne gredas lavarout an traoù-se da Hitler. Er su e tremenas fall an traoù ivez : an 9{{vet}} Arme Alaman a voe bountet betek [[Emgann Halbe|Halbe]]<ref>Beevor, p. 267-268</ref>{{,}}<ref>Earl F. Ziemke ; ''Battle for Berlin: End of the Third Reich'' ; Ballantine Books, New York ; Macdonald & Co, Londrez; 1969 ; p. 87-88.</ref>.

D'an [[22 a viz Ebrel]] e fuloras Hitler e-pad an emvod strategiezh (unan a veze bep abardaez) pa gomprenas ne oa ket bet lakaet e pleustr an urzhioù en doa roet en deiz a-raok. Embann a reas e oa kollet ar brezel, klemm a reas war-lerc'h an ofiserien, hag e lavaras e chomfe e [[Berlin]] betek ar fin hag en em lazhfe eno. Ar jeneral [[Alfred Jodl]] a glaskas lakaat anezhañ da sioulaat, hag e tisplegas e c'hellje an 12{{vet}} Arme Alaman (kaset gant ar jeneral [[Walther Wenck]]), hag a oa o vrezeliñ a-enep an Amerikaned, dont betek [[Berlin]]. E-kichen ar stêr [[Elbe]] e oa an enebourien, ha ne soñje ket d'ar pennoù-bras nazi e klaskfent mont pelloc'h war-du ar reter. Kerkent e kemeras Hitler e ziviz : dindan un nebeud eurvezhioù e voe kemennet da Wenck dont da zifenn ar gêr-benn. Neuze ma'z afe an 9{{vet}} Arme war-du ar c'hornôg e c'hellfe mont da gaout an 12{{vet}} hini. Diouzh an noz e voe kemennet da [[Theodor Busse]], hag a oa e penn an 9{{vet}} Arme, mont war-du arme Wenck<ref>Ziemke, p. 89</ref>.

Daoust da urzhioù ar Führer e teuas a -benn an Arme Ruz da gronnañ Berlin d'ar 25 a viz Ebrel. Soudarded ampartañ an Arme Ruz a oa kroget zoken da dagañ difenn an S-Bahn. E fin an devezh e oa anat ne zeufe ket a-benn an Alamaned da virout ouzh ar Rusianed a dapout Berlin<ref>Ziemke, p. 111</ref>.

[[Restr:Reichskanzlei-Vorbunker.png|thumb|Steuñv ar Vorbunker]]
Hitler a c'houlennas ma teufe ar marichal [[Robert Ritter von Greim]] eus [[München]] evit lakaat anezhañ e penn [[Luftwaffe]] (da gemer plas [[Hermann Göring]]). D'ar [[26 a viz Ebrel]] e voe gloazet da vat Ritter gant tennoù enepkirri-nij rusian, pa oa e karr-nij [[Fieseler Fi 156|Fieseler Storch]] al levierez [[Hanna Reitsch]]. Reitsch a zeuas a-benn da zouarañ en [[Tiergarten]], e-kichen [[Brandenburger Tor]]<ref>Hans Dollinger ; ''The Decline and Fall of Nazi Germany and Imperial Japan'' ; Library of Congress Catalogue card number 67-27047.</ref>{{,}}<ref>Beevor, p.322</ref>{{,}}<ref>Ziemke, p. 98</ref>.

Er memes devezh e voe lakaet [[Helmut Weidling]], hag a oa jeneral kanolierezh, da gomandant Rannvro difenn Berlin<ref name="Hans Dollinger">Hans Dollinger</ref>. Pevar devezh a-raok en doa goulennet Hitler ma vefe lazhet Weidling, abalamour d'un treuzkompren a oa bet p'en doa kemennet Wielding m'en em dennfe e vagad pa oa e penn ''LVI [[Panzer Corps]]''.

D'an [[28 a viz Ebrel]] e ouezas Hitler e oa aet [[Heinrich Himmler]] e darempred gant ar c'hont [[Folke Bernadotte]] e [[Lübeck]] hag en doa goulennet gantañ ober ur c'hinnig a beoc'h d'ar jeneral amerikan [[Dwight D. Eisenhower]]. Fuloret-ruz e voe Hitler, hag e c'houlennas gant ar marichal von Greim ha gant Reitsch mont betek penngarter [[Karl Dönitz]] e [[Ploen]]. Goulenn a reas ivez gant von Greim herzel Himmler.<ref name="Hans Dollinger"/>

Pellgomzadenn ziwezhañ ar jeneral [[Hans Krebs]] eus ar Führerbunker a voe evit gervel ar marichal [[Wilhelm Keitel]] (penn [[Oberkommando der Wehrmacht|OKW]]), hag a oa e [[Fürstenberg]]. Krebs a lavaras da [[Wilhelm Keitel|Geitel]] e vefe kollet da vat ma ne zeufe tamm skoazell ebet dindan daou zevezh. Keitel a brometas e pouezfe war ar jeneraled Wenck ha Busse. Er memes koulz e kase [[Martin Bormann|Bormann]] ur [[pellskrid]] d'an amiral [[Karl Dönitz]] : ''Kañsellerdi, ur bern dismantroù''<ref name="Hans Dollinger"/> Kenderc'hel a rae o lavarout ec'h embanne ar c'hazetennoù estren e oa treitourien nevez hag ''e ranke Schörner, Wenck hag ar re all diskouez gwitibunan o fealded ha dont da skoazellañ ar [[Führer]].''<ref name="ziemke">Ziemke, p. 119</ref> Bormann a oa e penn ar ''[[Parteikanzlei]]'' hag ivez sekretour personel Hitler.

Diouzh an noz e tibradas ur c'harr-nij [[Arado Ar 96]], ennañ von Greim ha Reitsch. Von Greim a ranke kemenn da Luftwaffe tagañ an Arme Ruz a oa degouezhet e [[Potsdamer Platz]] (tost-tre ouzh ar Führerbunker), hag e ranke ivez bezañ sur e vefe kastizet Himmler<ref>Ne ouezer ket pe urzhioù a voe roet da soudarded Luftwaffe : Beevor a lavar e rankent tagañ  Potsdamerplatz, padal e lavar Ziemke e rankent skoazellañ argadenn Wenck.</ref>. Soudardd an 3{{e}} Arme soviedel hag a oa o vont war-raok en Tiergarten a soñjas e oa Hitler o tec'hout kuit er c'harr-nij. Tennañ a rejont warnañ, met dibradañ a reas memestra<ref>Beevor, p. 342</ref>{{,}}<ref>Ziemke, p.118</ref>.

E-pad nozvezh an [[28 a viz Ebrel]] e kemennas Wenck da Keitel he doa ranket e 12{{vet}} Arme kilañ war an talbenn a-bezh. An ''XX Corps'' a zeuas a-benn memestra da dizhout gwarenizon [[Potsdam]] e-pad ur pennadig. Hervez Wenck ne zeufe tamm skoazell ebet betek Berlin, pe e vefe eus an 12{{vet}}, pe an 9{{vet}} arme, pe forzh pe arme all.<ref name="dollinger 239">Dollinger, p. 239</ref>. Keitel a aotreas anezhañ da chom hep dont betek Berlin<ref name="ziemke"/>.

D'an [[29 a viz Ebrel]], da 4 eur vintin, e voe bodet ar jeneral [[Wilhelm Burgdorf|Burgdorf]], [[Joseph Goebbels|Goebbels]], [[Nicolaus von Below|Von Below]] ha Bormann hag ec'h arvestjont ouzh Hitler o skrivañ e destamant diwezhañ hag e sinjont anezhañ evel testoù. Hitler a zezrevellas an destenn da [[Traudl Junge|Drauld Junge]] ur pennadig goude bezañ bet euredet da [[Eva Braun]]<ref>Beevor, p. 343</ref>{{,}}<ref>Lec'hienn [[MI5]], diwar desteni [[Trevor Roper]] (bet o labourat evit MI5 e-pad ar brezel). ''The Last Days of Hitler'' e lavarer e voe dezrevellet an testamant diwezhañ goude an eured.</ref>.

Diwezhat diouzh an noz d'an [[29 a viz Ebrel]] ez eas Krebs e darempred gant ar jeneral [[Alfred Jodl]] dre skingomz : '' Goulenn renta-kont diouzhtu. Da gentañ lec'hiadur rakward Wenck. Da eil, mare raktreset evit tagañ. Da drede, stad an 9{{vet}} Arme. Da bevare, lec'h resis argadenn an  9{{vet}} hini. Pemp, lec'hiadur rakward ar jeneral [[Rudolf Holste]].<ref name="dollinger 239"/>. Abred diouzh ar mintin en deiz war-lerc'h e respontas Jodl : da gentañ, bagadoù Wenck stanket e su lenn Schwielow. Da eil, 12{{vet}} Arme divarrek da genderc'hel da dagañ  [[Berlin]]. Da drede, gronnet lod brasañ an   9{{vet}} Arme. Da bevare, strollad Holste war zifenn.''<ref name="dollinger 239"/>,<ref>Ziemke, p. 120</ref>{{,}}<ref>Beevor, p. 357, rannbennad diwezhañ</ref>{{,}}<ref>Dollinger (p. 239) a lavar e respontas Jodl met Ziemke (p. 120) ha Beevor (p.537) a lavar ez eo Keitel a respontas.</ref>.

E-pad mintinvezh an [[30 a viz Ebrel]] e lavaras ar [[Brigadeführer]] [[SS]] [[Wilhelm Mohnke]], (hag a oa komandant tiriad kreiz Berlin), da [[Hitler]] ne c'hallfe ket padout ouzhpenn daou zevezh. Diwezhatoc'h diouzh ar mintin e lavaras Weidling da Hitler ec'h implijfe an difennerien o fourvezioù-brezel diwezhañ e fin an devezh, hag e c'houlennas an aotre da glask tec'hout kuit. E-tro 1e00 e tistroas Weidling d'e benngarter e [[Bendlerblock]] hag e tegemeras aotre Hitler da dec'hout kuit<ref>Beevor, p. 358</ref>.

D'an [[30 a viz Ebrel]] goude kreisteiz en em lazhas Hitler hag [[Eva Braun]] : Hitler a dennas warnañ e-unan gant ur bistolenn, Eva Braun a lonkas ur gapsulennad sianur. Diwar urzhioù Hitler e voe devet o c'horfoù e liorzh ar C'hañsellerdi. Diwar ar pezh a oa skrivet e testamant diwezhañ Hitler e teuas [[Joseph Goebbels]] da vezañ penn ar gouarnamant ha kañseller ar Reich. Da 3e15 e kasas Goebbels ha Bormann ur gemennadenn skingomz d'an amiral [[Karl Dönitz]] da gemenn dezhañ e oa marv ar Führer, ha da lakaat anezhañ da brezidant [[Alamagn]], evel m'en doa goulennet Hitler.

E dibenn an 30 e voe tapet ar [[Reichstag]] gant an [[Arme Ruz]]<ref>ha [[Yevgeny Khaldei]] a dennas e boltred hollvrudet, daoust ma voe adkempennet.</ref>.

=== Miz Mae ===
[[Restr:FuehrerBunkerBerlinLocation.jpg|thumb|210px|Kartenn ma weler lec'hiadur ar Führerbunker e Berlin]]
D'ar [[1añ a viz Mae]], e-tro 4e00 vintin, e kejas Krebs gant ar jeneral Tchouikov, hag eñ komandant 8{{vet}} Arme ar Gward soviedele<ref>Dollinger (p. 239) a lavar 3e00, ha Beevor (p. 367) a lavar 4e00.</ref>. Ne zisoc'has ket an emgav, peogwir e nac'has Krebs asantiñ en em zaskoriñ kerkent ha penn-da-benn, dre ma ne oa nemet ar ''Reichskanzler'' Goebbels a c'halle kemer an diviz-se. E dibenn an abardaez e lazhas [[Magda Goebbels]] he [[Bugale Goebbels|6 bugel]] gant sianur. Magda ha Joseph a guitaas ar bunker e-tro 8e00 noz. Mont a rejont betek an digor ha e lonkjont bep a gapsulennad sianur. Ha pe en em lazhjont an eil egile, pe e voent peurlazhet gant ar soudard [[SS]] a ranke deviñ o c'horfoù<ref>Beevor, p. 380-381</ref>.

Weidling a gemennas d'an dud kuitaat ar bunker ha mont war-du biz azalek 9e00 noz d'ar [[1añ a viz Mae]]. Ne zeujont ket a-benn da vont kuit a-raok 11e00 noz. E penn ar strollad kentañ e oa Mohnke. Chomn a rejont hep treuziñ ar pont Weidendammer hag e treuzjont ar stêr dre un dreuzell. Met rannet e div lodenn e voe ar strollad. Mohnke ne zeuas ket a-benn da dec'hout ha harzet e voe en deiz war-lerc'h, ha goulennataet gant izili [[SMERSH]]. An tank Tigr bet implijet da zigeriñ an hent war-du ar pont Weidendammer a voe distrujet. Div wech ouzhpenn e klaskas an dud tec'hout dre ar memes hent. D'an [[2 a viz Mae]] e tro 1e00 vintin e teuas a-benn Bormann da dreuziñ ar [[Spree]] met lazhet e voe pa oa tost ouzh ar pont, hervez testeni [[Artur Axmann]] hag a welas e gorf pa dremenas war ar memes hent<ref>Beevor, p. 383 ha 389</ref>{{,}}<ref>Ziemke (p. 126) a lavar n'en dije Weidling roet urzh ebet da dec'hout kuit</ref>.

Ar re ziwezhañ a zifennas ar Führerbunker a-enep soudared an Arme Ruz a voe soudarded [[SS]] c'hall engouestlet er [[33de Waffen-Grenadier-Division der SS "Charlemagne" (französische Nr. 1)|Rann-arme Karl-Veur]]. Chom a rejont er bunker betek penn-kentañ mintinvezh an [[2 a viz Mae]], da glask mirout ouzh ar Rusianed a dapout ar bunker<ref>Jean Mabire, Mourir à Berlin, Fayard, 1975</ref>.

Da 1e00 e resevas ar Soviediz ur gemennadenn skingomz a-berzh al ''LVI Corps'' alaman hag a c'houlenne un harz-tennañ. An Alamaned a lavare ivez e kasfent kannaded gant ur banniel gwenn betek ar pont Potsdamer. D'an 2 a viz Mae, abred diouzh ar mintin, e voe tapet ar C'hañsellerdi gant an [[Arme Ruz]]. Weidling hag e genlabourerien en em zaskoras e-tro 6e00.

Ar jeneraled Burgdorf (hag en doa bet ur perzh bras e marv [[Erwin Rommel]]) ha Krebs en em lazhas<ref name="dollinger 239"/>. Ne chome ket kalz tud er bunker, hag ar re a oa chomet ennañ a voe tapet gant ar Soviediz d'an [[2 a viz Mae]]. Ofiserien an [[Arme Ruz]] a gavas ouzhpenn 12 korf (re an dud a oa en em lazhet) hag ur bern dielloù devet.

== Goude ar brezel ==
[[Restr:Bundesarchiv_Bild_183-V04744,_Berlin,_Garten_der_zerstörte_Reichskanzlei.jpg|thumb|right|200px|Ar pezh a chome eus ar Führerbunker e 1947]]
[[Restr:Place Of the Führerbunker P7120036.JPG|thumb|250px|Lec'hiadur ar Führerbunker hiziv an deiz]]
[[Restr:Place Of Hitler Bunker 2007.jpg|thumb|250px|Panell dirak al lec'h m'emañ ar Führerbunker hiziv an deiz]]
Dismantroù an daou Gañsellerdi a voe distrujet gant ar Soviediz etre [[1945]] ha [[1949]], met didorr e chomas ar bunker, daoust ma oa lodennoù anezhañ a oa beuzet. E [[1947]] e klaskas ar Soviediz lakaat anezhañ da darzhañ, met ne zeujont ket a-benn : al lodennoù war wel (an digor war al liorzh hag an tourioù aveliñ) a voe distrujet nemetken. E [[1959]] e c'houlennas gouarnamant [[DDR]] ma vefe distrujet, met ne voe cheñchamant ebet. Tost ouzh [[moger Berlin]] e oa ar bunker, ha dilezet e voe betek unvanidigezh [[Alamagn]]. E [[1988]] ha [[1989]] e voe savet savadurioù liesseurt, ha neuze e voe dizoloet meur a lodenn eus ar bunker, hag a lod brasañ anezho a voe distrujet.
E korn ''Wilhelmstraße'' ha ''Voßstraße'' e oa ar C'hañsellerdi kozh. Lodennoù all eus ar bunker a voe dizoloet e-pad ar chanterioù bras aozet er bloavezhioù 1990 : buan e voent stanket en-dro. E [[1990]] e voe digoret ar bunker en-dro koulskoude, ha skeudennoù anezhañ a voe tapet. Ar bunker uhelañ a voe distrujet penn-da-benn, hag ar Führerbunker a voe rezet da live an doenn. Gant servijoù [[STASI]] e voe filmet ha luc'hskeudennet ar bunker a-raok hag e-pad al labourioù distrujañ.

Abaoe [[1945]] o doa aon pennoù-bras [[Alamagn]] e teufe al lec'h da vezañ ul lec'h priziet gant nevez nazied. Neuze e voe dibabet ne vefe ket lakaet war wel. Divizoù a voe koulskoude, rak bunker brudetañ an Istor eo.
E [[2005]] ne oueze ket c'hoazh an dud pelec'h e oa ar bunker. Nepell e oa ur preti sinaat hag ur greizenn-genwerzh. E-lec'h an digor war-du liorzh ar C'hañsellerdi e oa ur parklec'h. 
D'an [[8 a viz Even]] [[2006]] e voe staliet ur banell ma weler ur brastres eus ar bunker, hag e lec'hiadur resis. E korn ''In den Ministergärten'' ha ''Gertrud-Kolmar-Straße'' (div straed vihan tost ouzh [[Potsdamerplatz]]) e c'haller gwelout ar banell-se. [[Rochus Misch]], hag a oa e-karg eus ar pellgomz er bunker hag a oa bepred bev, a gemeras perzh e lid staliañ ar banell.

=== Filmoù faltazi ===
* Er film alaman ''[[Der Untergang]]'' ([[2004]]) gant ar sevener [[Oliver Hirschbiegel]] e weler an devezhioù diwezhañ er Führerbunker. Hirschbiegel en deus klasket chom tost ouzh ar wirionez, ha diazezet eo e film war desteni tud bet er bunker, ha mammennoù all sirius ivez. [[Bruno Ganz]] eo an aktor a c'hoari perzh Hitler.
* Ar film ''Hitler: The Last Ten Days'' ([[1973]]) gant [[Ennio de Concini]]. [[Alec Guinness]] eo a c'hoari perzh ar Führer.
* ''The Bunker'' ([[1981]]) a zo ur film skinwel savet gant [[George Schaefer]]. [[Anthony Hopkins]] (a c'hoari Hitler ennañ) a resevas un [[Emmy]] evit e berzh.

=== Teulfilmoù ===
* ''Der Führerbunker (1935-1942)'' , DVD gant Christoph Neubauer Verlag, Waldkirchen, 2007
* ''Adolf Hitler's Last Days'', ur rann eus an heuliad skinwel [[British Broadcasting Corporation|BBC]] ''Secrets of World War II''
* ''[[The World at War]]'' a zo un heuliad skinwel saoz bet savet gant [[Thames Television]] ha leun a ditouroù diwar-benn Hitler hag an Trede Reich. En heuliad ez eus ur pennad-kaoz gant [[Traudl Junge]].
* ''Unsolved History: Hitler's Bunker'' a zo ur rann eus an heuliad skinwel ''Unsolved History'' savet gant skipailh ar chadenn amerikan [[Discovery Channel]]. E 2002 e voe skignet.

=== Levrlennadur ===
# [[Antony Beevor]] : ''Berlin: The Downfall 1945'' ; Penguin Books ; 2002 
# Hans Dollinger : ''The Decline and Fall of Nazi Germany and Imperial Japan'' ; Library of Congress Catalogue card number 67-27047.
# Pietro Guido : ''Führerbunker-Discovered its Mysteries'' ISEM [5vet embannadur, 2009] Milan
# Earl F. Ziemke : ''Battle for Berlin: End of the Third Reich'' ; Ballantine Books, New York ; Macdonald & Co, Londres ; 1969
# [[Joachim Fest]] : ''Les derniers jours d'Hitler''; Perrin, Tempus, 2003
# Mario Frank : ''Hitler, les derniers jours : dans le bunker heure par heure'', Presses de la Cité, 2008
# [[Bernd Freytag von Loringhoven]] : ''Dans le bunker de Hitler, 23 juillet 1944 - 29 avril 1945'' ; Perrin, Tempus, 2006
# [[Joseph Goebbels]] : ''Journal 1943-1945'' ; Tallandier, 2005
# [[Traudl Junge]] : ''Dans la tanière du loup : Les confessions de la secrétaire de Hitler'' ; Jean-Claude Lattès, 2005
# [[Rochus Misch]] : ''J'étais garde du corps d'Hitler 1940-1945'' ; Le Cherche midi, 2006

=== Notennoù ===

{{Références|colonnes=2}}

{{Annezidi diwezhañ ar Führerbunker}}

{{DEFAULTSORT:Fuhrerbunker}}
[[Rummad:Naziegezh]]
[[Rummad:Savadurioù Berlin]]
[[Rummad:Eil Brezel-bed]]
[[Rummad:Trede Reich]]