Gwelet an tarzh evit Bulgaria

{| class="infobox" style="font-size:90%;"
|-
!colspan="2" style="background-color:#00309a; text-align:center;"|<div style="float:right; padding:5px;">[[Restr:Flag of Europe.svg|48px]]</div>[[Unaniezh Europa|<div style="font-size:1.7em; color:#ffcd00; padding-top:10px;">Unaniezh Europa</div>]]
|-
!{{Infobox/Titl|Република България<br>Republika Bǎlgariya|00976e|talbenn map|fff}}
|- bgcolor="#efefef"
| align="center" colspan="2" |
{| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" style="padding-top: 0.5em;"
|-
| align="center" width="125px" | [[Restr:Flag_of_Bulgaria.svg|125px|Banniel Bulgaria]]
| align="center" width="110px" | [[Restr:Coat of arms of Bulgaria.svg|100px]]
|-
| align="center" width="125px" | [[Banniel]]
| align="center" width="110px" | [[Ardamezouriezh|Ardamezioù]]
|-
| align="center" colspan="2" | [[Restr:LocationBulgaria.png|280px]]{{Legend|#2d5f2c|Lec'hiadur en [[Europa]]}}<hr>
|}
|-
|'''[[Kan broadel]]'''
| Мила родино ''Mila rodino''<br>"Mammvro ger"
|-
|'''[[Ger-stur]]'''
|Съединението прави силата<br>"Unaniezh a ra nerzh"
|-
| '''[[Yezh ofisiel]]'''
| [[Bulgareg]]
|-
| '''[[Kêr-benn]]'''
| [[Sofia]]
|-
| '''Gorread'''<br>• En holl <br>• % dour
| <br>110 994 km²<br>2.16
|- 
| '''Poblañs'''<br>• Hollad<br>• Stankter
| <br>6 875 040<small>([[2021]])</small><br>63/km²
|-
| '''Prezidant'''|| {{Wikidata|properties|linked|Q219|P35}} 
|-
| '''Kentañ ministr''' || [[:bg:Кирил Петков (политик)|Kiril Petkov]] (Кирил Петков)
|-
| '''[[Gouel broadel]]'''
| [[3 Meurzh|3 a viz Meurzh]]
|-
| '''Moneiz''' || [[Lev]]
|-
| '''Kod pellgomz''' || 359
|-
| '''Kenrouedad''' || .bg
|}

'''Bulgaria''' (e [[bulgareg]] България, [[LFE]]: /{{IPA|bɤlgˈariɤ}}/) a zo ur [[riez]] e [[gevred]] [[Europa]]. [[Harz]]où he deus gant [[Turkia]] ha [[Gres]] er [[Su]], [[Serbia]] ha [[Makedonia an Norzh]] er [[Kornôg|c'hornôg]] ha [[Roumania]] en [[Norzh]]. Er [[Reter]] emañ-hi war [[ribl]]enn ar [[Mor Du]]. 

Anavezet eo evel bro ar [[Bulgared|Vulgared]] abaoe [[661]], ha gant se ez eo unan eus broioù koshañ Europa. Unan eus riezoù an [[Aozadur Feur-emglev Norzh-Atlantel|AFNA]] eo. D'ar [[1añ Genver|1añ a viz Genver]] [[2007]] e oa deuet da vezañ ezel eus [[Unaniezh Europa]]. Komzet e vez bulgareg gant an darn vuiañ eus an annezidi, met ur [[minorelezh|vinorelezh]] tud a gomz [[turkeg]] a zo ivez dre m'eo bet ar vro dindan beli an [[Impalaeriezh otoman]] tri [[kantved|gantved]]-pad.

== Istor ==
E penn-kentañ ar {{VIIvet kantved}} ec'h antreas ur skourr eus ar [[Bulgar|Vulgared]], bleniet gant Khan Asparuh, er [[Balkanoù]]. Eno en em veskjont gant [[meuriad]]où slavek hag ar pezh a chome eus an [[Trakia|Drased]] da grouiñ ar stad vulgar kentañ e [[681]]. Ar stad slav kentañ en istor Europa e oa ivez.

Ur stad pouezus a oa an Impalaeriezh vulgar e-pad ar {{IXvet}} hag ar {{Xvet}} kantved ha stourm a reas ouzh [[Impalaeriezh Bizantion]] evit kontrollañ ar [[Balkanoù]]. Faezhet e voe, avat, gant ar [[Rusia|Rused]] e [[969]] ha staget d'an Impalaeriezh vizantat gant [[Bazil II]] e [[1018]].

Adsavet e voe e 1185 hag ur [[galloud]] bras e kendalc'has da vezañ e-pad [[kantved|gantved]]. Stourm a rae ouzh [[Impalaeriezh Bizantion]], [[Hungaria]] ha stadoù ar Groazidi e [[Gres]]. E penn ar {{XIVvet kantved}} e voe aloubet gant an [[Impalaeriezh otoman]]. Distrujet e oa ar rouantelezh neuze met un dornad [[tierniezh]]ioù sujet a dreuzvevas. Un arnodenn [[dieubidigezh]], bleniet gant Wladislaus III Polonia, a c'hwitas en [[Emgann Varna]] e 1444.

Un diernegezh vulgarat emren a voe adkrouet gant [[feur-emglev San Stefano (1878)|feur-skrid San Stefano]] d'an [[3 Meurzh|3 ar viz Meurzh]] [[1878]] goude ar [[Brezel etre Rusia ha Turkia (1877-1878)]]. Nac'het e voe ar [[feur-emglev]] gant ar [[galloudoù meur]], avat. Aon o doa e servijfe ur stad slaveg vras er [[Balkanoù]] interestoù [[Rusia]].<br />
Gant [[feur-emglev Berlin]] (1878) e voe krouet un [[priñselezh|diernegezh]] emren hag en em astenne war [[Moesia]] ha rannvro [[Sofia]], [[Alexander Battenberg]] a oa he [[tiern|ziern]] kentañ.
Evel-se e voe lakaet un harz da vennozh Bulgaria vras a vounte Rusia evit e sevel ha chom a rae meur a [[bulgareg|vulgareger]] dindan beli ar broioù nes. An darn vrasañ eus [[Trakia]] a yeas e dalc'h tiernegezh emren [[Roumelia ar Reter]] tra ma voe adroet ar peurrest da Durkia.

Goude hec'h [[unvaniezh]] gant [[Roumelia ar Reter]] e [[1885]] goude ar [[brezel serbek-bulgarek]] ez eas an diernegezh d'ur [[Rouantelezh Bulgaria|tsarelezh]] wir e [[1908]]. He roue kentañ a oa [[Ferdinand Iañ Bulgaria]] en-doa kemeret ar galloud goude ma oa bet ret da [[Alexander Battenberg]] dilezel an [[tron]].

Bulgaria a gemeras perzh er [[brezelioù balkanek]] e [[1912]] ha [[1913]]. Strollet da gentañ gant [[Gres]], [[Serbia]] ha [[Montenegro]] a-enep [[Turkia]] e stourmas ouzh he c'henstrollidi gozh ur bloavezh war-lerc'h. Goude he faezhedigezh e kollas Bulgaria ar pezh he doa gounezet ha [[Dobroudja]] ouzhpenn. E tu [[Alamagn]] edo e-pad ar [[Brezel-bed kentañ]] ha douaroù arall a gollas e [[1918]]. Gant [[Alamagn]] en em gevredas e-pad an [[Eil Brezel-bed]] ivez ha pa ne gasas [[soudard]] ebet da [[Rusia]]. 

Gant al [[Lu Ruz]] e oe aloubet Bulgaria e [[1944]] hag ur [[renad]]ur [[komunouriezh|komunour]] a voe staliet er vro. Hemañ a badas betek [[1989]] pa dennas kuit an [[Unaniezh Soviedel]] e skor. An [[diktatouriezh|diktatour]] komunour [[Todor Jivkov]] a zilezas ar galloud d'ar [[10 Du|10 a viz Du]] [[1989]]. Hiziv eo Bulgaria un [[demokratelezh]] mod ar C'hornôg. Met he zremen d'un [[armerzh]] digor n'en deus ket graet kalz berzh, hag en tu-hont da 600&nbsp;000 a Vulgariz o deus divroet.

== Politikerezh ==
[[Restr:Bulgarian-parliament-imagesfrombulgaria.JPG|thumb|left|350px|Bodadenn Vroadel Bulgaria e [[Sofia]]]]
Evit pemp bloavezh e vez dilennet [[prezidant]] Republik Bulgaria ([[Georgi Parvanov]] adalek ar 22 miz Genver 2002) hag ur wech hepken e c'hell bezañ adzilennet. Penn ar stad eo, hag arc'hpenn al [[lu]]. Penn ar [[kuzul-kuzuliañ evit ar Surentez Vroadel|C'huzul-kuzuliañ evit ar Surentez Vroadel]] ha daoust ma n'en deus ket gwir da reiñ lusk d'al lezennoù e c'hell goulenn ma vo adimbourc'het ul lezenn.

Kuzul ar vinistred a zo reolet gant ar ministr kentañ Sergey Stanichev adalek [[17 Eost|17 a viz Eost]] [[2005]] hag a zo ar c'horf pennañ eus skourr-oberiant ar [[gouarnamant]]. 20 ministr a zo ennañ. Gant ar [[strollad politikel|strollad]] brasañ er [[parlamant]] eo anvet ar ministr kentañ.

Ar c'hengevredad er galloud a zo kenaozet gant Ar [[Strollad Sokialour Bulgarat]], an [[Emsav Broadel Simeon II]] hag an [[Emsav evit ar Gwirioù hag ar Frankizoù]] (strollad ar vinorelezh turkeger).

Ur [[kambr kannaded|gambr]] hepken a zo er parlamant broadel (pe [[Narodno Sabranie]], 240 [[kannad]] enni. Evit pevar bloavezh ez int dilennet en ur [[voterezh kenfeurel]]. E pep [[proviñs]] e vez kinniget listennoù a zle dastum muioc'h eget 4% ma fell dezho kaout kannaded. E [[2009]] e c'hoarvezas an [[dilennadeg]] diwezhañ.

Votiñ a ra ar parlamant al lezennoù hag ar [[boujedenn|voujedenn]]-stad. Eñ eo a c'hell aotren ar [[brezel]] ha dilenn a ra ar ministr kentañ. Dleout a ra asantin da gasadeg soudarded er-maez Bulgaria ha gallout a ra diskar ar gouarnamant.

Pevar [[live]] en-deus ar frammadur-justis bulgarat :
* Lezioù rannvroel
* Lezioù-bann
* Lezioù-galv
* Ul lez a dorridigezh

Bez' ez eus ivez ur bennlez velestradurel ha lezioù milourel. Prezidanted al [[lez-torridigezh]], hini ar bennlez velestradurel hag ar penn-[[prokulor]] a vez dilennet gant div drederenn eus izili ar Penn-kuzul-justis. Anvet e vezont gant prezidant ar Republik. Gant ar Penn-kuzul-justis eo melestret ar justis.

Ur [[Lez ar Vonreizh]] a zo karget da wiriañ e klot al lezennoù votet gant ar parlamant gant lezenn-diazez ar vro.

== Proviñsoù Bulgaria ==
{|
|- valign="top"
| [[Restr:Regions of Bulgaria Map.png|300px]]<br>Proviñsoù Bulgaria
| <div style="width:25px;"></div>
|
Abaoe [[1999]] eo rannet Bulgaria e 28 ''[[oblast]]'' a denn o anv eus o [[kêr-benn|c'hêr-benn]]. Renet ez int gant un rener proviñs anvet gant ar gouarnamant.
{|
|- valign="top" |
|
* [[Blagoevgrad (Oblast)|Blagoevgrad]]
* [[Burgas (Oblast)|Burgas]]
* [[Dobrich (Oblast)|Dobrich]]
* [[Gabrovo (Oblast)|Gabrovo]]
* [[Haskovo (Oblast)|Haskovo]]
* [[Kardzhali (Oblast)|Kardzhali]]
* [[Kyustendil (Oblast)|Kyustendil]]
| valign="top" |
* [[Lovech (Oblast)|Lovech]]
* [[Montana (Oblast)|Montana]]
* [[Pazardzhik (Oblast)|Pazardzhik]]
* [[Pernik (Oblast)|Pernik]]
* [[Pleven (Oblast)|Pleven]]
* [[Plovdiv (Oblast)|Plovdiv]]
* [[Razgrad (Oblast)|Razgrad]]
|
* [[Rouse (Oblast)|Rouse]]
* [[Shumen (Oblast)|Shumen]]
* [[Silistra (Oblast)|Silistra]]
* [[Sliven (Oblast)|Sliven]]
* [[Smolyan (Oblast)|Smolyan]]
* [[Sofia-Grad (Oblast)]]
* [[Sofia (Oblast)]]
|
* [[Stara Zagora (Oblast)|Stara Zagora]]
* [[Targovishte (Oblast)|Targovishte]]
* [[Varna (Oblast)|Varna]]
* [[Veliko Tarnovo (Oblast)|Veliko Tarnovo]]
* [[Vidin (Oblast)|Vidin]]
* [[Vrastsa (Oblast)|Vratsa]]
* [[Yambol (Oblast)|Yambol]]
|}
|}

== [[Douaroniezh]] ==
[[Restr:Satellite image of Bulgaria in December 2001.jpg|thumb|Bulgaria gwelet eus an egor]]
[[Restr:Plovdiv landscape in winter.jpg|thumb|Plovdiv er goañv]]

Darnoù eus ar [[rannvro]]ioù klasel [[Trakia]], [[Moesia]], and [[Makedonia]] a endalc'h Bulgaria. Menezek eo [[mervent]] ar vro pa 'z eus div [[aradennad-venezioù]] pennañ : [[Rila]] ha [[Prin]] ha pelloc'h, war-du ar [[reter]], ar [[Menezioù Rhodop]], izeloc'h, met ec'honoc'h. Er Menezioù Rila emañ [[blein|beg uhelañ]] ar vro : menez [[Musala]], a dizh 2925 metr.

An [[Balkanoù|Aradennad ar Balkanoù]] a red a-dreuz Bulgaria e [[norzh|hanternoz]] "[[Traoñien ar Roz]]". War-du ar gevred hag a-hed ar [[Mor Du]] e kavor un tir a [[kompezenn|blaenennoù]] ha [[torgenn]]où a red ag-he-zreuz an [[Danav]], [[stêr]] pennañ ar vro. Ar [[Struma]]hag ar [[Mritsa|Varitsa]] er [[su|c'hreisteiz]] eo ar stêrioù bras arall.

[[Hinad zamgevandiriek|Damgevandiriek]] eo an hinad gant goañvioù yen ha gleb ha hañvioù sec'h ha tomm.

Ar c'herioù pennañ eo :
* [[Sofia]], kêrbenn ar vro (1&nbsp;203&nbsp;680)
* [[Plovdiv]] (376&nbsp;918)
* [[Varna]] (345&nbsp;522)
* [[Burgas]] (259&nbsp;985)
* [[Rouse]] (177&nbsp;538)
* [[Stara Zagora]] (163&nbsp;193)
* [[Pleven (Bulgaria)|Pleven]] (121&nbsp;700)
* [[Dobrich]] (115&nbsp;861)
* [[Sliven]] (100&nbsp;300)

== Armerzh ==
Digreskiñ a reas kalz armerzh Bulgaria goude divodadur ar [[COMECOM]] e 1999, a zo e izili ur marc'had pouezus eviti. Ouzhpenn-se e ra kalz droug ar c'hastizoù a-enep [[Yougoslavia]]. Al live bevañ a gouezhas a 40% e-korf un nebeud bloavezhioù ha goude ur welladenn vihan e 1994 pa grogas adarre ar [[Produadur broadel kriz|PBK]] ha ar [[c'hwezadur]] da zigresk, e voe un enkadenn vras e 1996. Da bignat adarre en deus kroget e 1997, avat, hag e 2004 en deus addizhet e live a 1990. War-dro 4% a gresk a vez bep bloaz gant an armerzh.

Hervez diouganoù armerzhel e tlefe ar c'hresk kenderc'hel er bloavezhioù da zont. Etre 5% ha 6% e telefe bezañ e 2006 a digreskiñ a zlefe an dilabour eus 11,5% da nebeutoc'h eget 10% e 2006.<!--diamzeriet-->

== Demografiezh ==
[[Restr:Bulgarien 0905.JPG|thumb|250px|[[Manati Rila]] a zo unan eus monumantoù sevenadurel pennañ Bulgaria]]

Hervez niveradeg [[2001]] eo kenaozet poblañs Bulgaria gant Bulgariz dreist holl (83,9%), ha div vinorelezh vras : an Durked (9,4%) hag ar Romed (4,7%). 0,9% a ya d'ober minorelezhioù bihan : Rusianed, Armeniz, Vlac'hed, Yuzevien, Tatared Krimea, ha Karakchaned.

Mammyezh 84,8% eus ar boblañs eo ar bulgareg hag ar yezh ofisiel nemeti. Komzet e vez [[turkeg]] ha [[roumaneg]] ivez, avat.

War zigresk ec'h a poblañs Bulgaria abaoe dibenn ar [[bloavezhioù 1980]] abalamour d'an divroadur. Hogozik an hanter eus ar vinorelezh turk a yeas kuit eus ar vro pa glaskas gouarnamant Todor Zhivkov d'o bulgarekaat. Goude diskar ar gomunouriezh o doa divroet kalz Bulgariz ur vicher vat ganto davet broioù ar C'hornôg ha da izel-tre eo aet ar feur-genel.

== Sevenadur ==
Er c'hroazhent etre ar C'hornôg ha ar Reter emañ Bulgaria. Kreizenn Europa slavat e oa e-pad ar [[krennamzer|Grennamzer]] hag ul levezon ment o do a skolioù [[Skol Lennegel Preslav|Preslav]] ha [[Skol Lennegel Ohrid|Ohrid]]. Enno e voe ijinet ar [[Lizherenneg kirillek|skritur kirillek]].

Brudet eo ar vro evit he sonerezh hengounel hag he mojennoù. Bez' eo ivez mammvro kanerien brudet ([[Nicolai Ghiaurov]], [[Boris Christoff]], [[Raina Kabaivanska]], [[Ghena Dimitrova]]) hag azourien evel [[Christo Javacheff]], [[Pascin]], [[Vladimir Dimitrov]].

Nav lec'hienn he deus Bulgaia war listenn ar [[Glad bedel]]. Div anezho a zo bezioù trasat e [[Bez trasat of Sveshtari|Sveshtari]] hag e [[Bez trasat Kazanlak|Kazanlak]]. Teir a zo monumantoù eus ar Grennamzer ( [[Iliz Boyana]], [[Manati Rila]] hag [[Ilizioù Ivanovo]]. Unan a zo ur gêr a-bezh : [[Nesebar]]. War al listenn e kaver ivez ar parkoù naturel [[Park Pirin|Pirin]] ha [[Park Srebarna|Srebarna]], ha bered-veur [[Varna]].

== Touristerezh ==
E-pad ar goañv e c'heller pleudtriñ ar [[ski]] e [[Borovetz]], [[Bansko]] ha [[Pamporovo]]. Un nebeud kêrioù kouronkañ ez eus war aodoù ar [[Mor Du]]. Ar re vrudetañ a zo : [[Sozopol]], [[Nessebur]], [[Golden Sands]], [[Sunny Beach]], [[Albena]], [[St. Constantine & Helena]]. D'un dermen-veaj vrudet ez a Bulgaria a-drugarez da berzh he zraezh ha d'he frizioù hag a zo izeloc'h eget e broioù ar C'hornôg.

== Relijion ==
[[Restr:AlexanderNevskyCathedral-Sofia-6.jpg|thumb|250px|Iliz Veur Aleksandr Nevski]]

An darn vrasañ eus ar Vulgared a zo stag ouzh an [[Iliz ortodoks|Iliz ortodoks vulgar]]. Diazezet e voe e [[870]] gant ar batriark [[Kergustentin]] a anvas he fenn kentañ ha roas he zestennoù sakr dezhi. Dizalc'h eo abaoe [[927]]. Patriarkiezh Bulgaria a voe krouet e 1870. Evel ar skourroù aral eus kristieniezh ar Reter eo-hi un iliz vroadel zieub hag un darn bouezus eus identelezh Bulgaria. Div wech en hec'h istor ez eas da sujet an [[Iliz ortodoks c'hresian]] : goude distrujadur an Impalaeriezh vulgar gentañ etre 1018 ha 1185 ha dindan an [[Impalaeriezh otoman]] etre [[1396]] ha [[1878]]. Bewech e voe adsavet goude dieubidigezh ar vro. N'eus diforc'h teologel ebet etre hi hag ar peurrest eus [[Iliz Ortodoks|kristieniezh ortodoks ar Reter]]. 6&nbsp;552&nbsp;000 a izili he doa an iliz e 2004 (82,6% eus ar boblañs), zoken ma n'eo ket relijiel-tre an dud desavet dindan ar gouarnamant komunour.

Relijionoù arall ez eus e Bulgaria, avat : an [[islam]], ar [[Iliz katolik roman|gatoligiezh]] hag ar [[protestantiezh|brotestantiezh]]. Erruet eo an islam e Bulgaria gant an durked er {{XIVvet kantved}}. Skignañ a reas etre ar {{XVvet}} hag ar {{XVIvet}} kantved a-drugarez d'an embroadeg durkat. Un darn vras eus ar Vulgared a gemmas o feiz ivez. E 1878, pa yeas da zieub ar vro, e oa muzulman 40% eus ar boblañs. An darn vrasañ o deus divroet, avat, hag e 2001 ne chome nemet 967&nbsp;000 muzulman (12,2% ar boblañs) er vro.

E-pad ar {{XVIvet}} hag ar {{XVIIvet}} kantved e c'hounezas misionerien eus [[Roma]] un nebeud Bulgared d'ar gatoligiezh. [[Paulisiz]] e anver anezho ha war-dro 44&nbsp;000 ez int hiziv. Enporzhiet e vo ar brotestantiezh gant misionerien amerikan 1857. War dro 42&nbsp;000 protestant ez eus e Bulgaria hiziv.

== Parkoù broadel ==
Dek park bras zo e Bulgaria.
* [http://www.centralbalkannationalpark.org/en/ Park Broadel Kreiz-Valkan ]
* [http://www.goldensands.bg Park Broadel Golden Sands]
* [https://web.archive.org/web/20060627020900/http://www.pirin-np.com/English/pirin-np_E.htm Park Broadel Pirin ]
* [https://web.archive.org/web/20170707192544/http://rhodope.net/ Park Broadel Rhodope]
* [http://www.rilanationalpark.org/en/ Park Broadel Rila ]
* [http://get.info.bg/visit/Dir.asp?d=0-4-Nature-Roussenski_Lom Roussenski Park Broadel Lom]
* [http://www.travel-bulgaria.com/content/sinite_kamani_national_park.shtml Park Broadel Sinite Kamani]
* [http://www.travel-bulgaria.com/content/shoumen_plateau_national_park.shtml Park Broadel Shoumen]
* [https://web.archive.org/web/20060619012512/http://www.staraplanina.org/index.php Stara Planina (Balkan Mountains)]
* [http://www.discoverstrandja.com/ Strandja National Park]
* [https://web.archive.org/web/20060828034733/http://www.picturesofbulgaria.com/article/vitosha_national_park.html Vitosha National Park]
* [http://www.travel-bulgaria.com/content/vratchanksy_balkan_national_park.shtml Vratchansky Balkan National Park]

== Liammoù diavaez ==
{{Wikeriadur|Bulgaria}}
* {{en}} [[wikisource:en:Essential History of Bulgaria in Seven Pages|Essential History of Bulgaria in Seven Pages]]

{{Commons|Bulgaria}}

{{Patrom:Stadoù Europa}}
{{Broioù Slavek}}
{{AFNA}}
{{Mor Du}}
{{Frankofoniezh}}

[[Rummad:Stadoù Europa]]
[[Rummad:Bulgaria]]