Gwelet an tarzh evit Bro-Skos

{| class="infobox" style="font-size:90%;"
|-
{{Infobox/Titl|Scotland<br>Alba|005bbb|talbenn map|ffd500}}
|- align="center"
| colspan="2"|
{|
|- align="center"
| width="50%;" style="padding-top:5px;"| [[Restr:Flag of Scotland.svg|100px]]
| width="50%;"| [[Restr:Royal Arms of the Kingdom of Scotland.svg|60px]]
|- align="center"
| width="50%;"| [[Banniel Bro-Skos|Banniel]]
| width="50%;"| [[Skoed Skos|Skoed]]
|}
|-
| colspan="2"| <hr>
|- align="center"
| colspan="2"| '''Kan broadel :'''<br />[[Flower of Scotland]]<br><q> Bleunienn Bro-Skos  </q><br> 
|-align="center"
| colspan="2"| '''Ger-stur :'''<br />[[Nemo me impune lacessit]]<br /><small>Den ne'm dae hep droug</small>
|-
| colspan="2"| <hr>
|- align="center"
| colspan="2"| [[Restr:Scotland in the UK and Europe.svg|280px]]
|- align="center"
| colspan="2"|
|-
| colspan="2"| <hr>
|-
| '''Kêr-benn'''<br>ha kêr vrasañ || '''[[Dinedin]]'''<br>[[Glasc'ho]]
|-
| '''Yezhoù anavezet''' || [[Saozneg]]<br>[[Gouezeleg Skos]] <small>(ofisiel: akta 2004)</small><br>[[Skoteg]] 
|- bgcolor="#005bbb"
! colspan="2" style="color:#ffd500"| Melestradur
|-
| '''Stad riel'''|| [[Rouantelezh-Unanet]]
|-
| '''Gouarnamant'''|| Emrenerezh<br>en un unpenniezh bonreizhel
|-
| '''Roue'''|| [[Charles, Roue ar Rouantelezh-Unanet|Charles III]]
|-
| '''Kentañ ministr''' || [[Humza Yousaf]]
|-
| colspan="2"| <hr>
|-
| '''Aozañ'''<br> • Savet<br>• Unvaniezh gant Bro-Saoz<br>• Emrenerezh||<br>843 <small>(hengounel)</small><br>1707<br>1999
|-
| colspan="2"| <hr>
|-
| '''Moneiz''' || 	Lur sterling (£)
|- bgcolor="#005bbb"
! colspan="2" style="color:#ffd500"| Douaroniezh
|-
| '''Gorread''' || 78 782&nbsp;km²<br><small>1.9% a zour</small>
|-
| '''Poblañs''' || 5,463,30 <small>(istimet e 2019)
|-
| '''Stankter''' || 67,5
|-
| '''PGP'''<br><small>• En holl</small><br><small>• Dre zen</small> ||Istimet e 2019<br>£166 miliard<br>£30 560
|-
| colspan="2"| <hr>
|-
| '''Gwerzhid-eur'''<br>• Hañv <small>(<abbr title="Daylight Saving Time">DST</abbr>)</small> || [[UTC]] <br>UTC + 1
|-
| '''Pellgomz''' || +44
|-
| '''Kod [[ISO 3166]] || GB-SCT
|-
| colspan="2"| <hr>
|-
| '''[[ccTLD|Internet <abbr title="country code Top-Level Domain>ccTLD</abbr>]]''' || .uk<br>.scot
|}
<noinclude>
'''Bro-Skos''' pe '''Skos''' pe c'hoazh '''Alba''' diwar hec'h anv [[gouezeleg Skos|gouezelek]], a zo ur vro geltiek e lodenn norzh [[Breizh-Veur]]. Ul lodenn eus ar [[Rouantelezh Unanet]] eo, a-gevret gant [[Bro-Saoz]], [[Kembre]] ha [[Hanternoz Iwerzhon]], hogen ur vro dizalc'h eo bet betek [[1707]].

== Anv ==
"Skos" a zo ur ger par ouzh "''Scot''land", pe "Ecosse" hag a zeu eus [[Scoti]], un anv latin evit ar [[Iwerzhon|C'houezeled]]. E [[latin diwehzañ]] e veze implijet ar ger ''Scotia'' evit Iwerzhon (pa oa ''Hibernia'' he anv klassel)<ref>{{en}} [http://books.google.com/books?id=2RlF7sq48n4C&pg=PA16&dq=the+latin+word+scoti+originally+referred+to+ireland&cd=9#v=onepage&q=&f=false The History Of Ireland] Stephen Gwynn</ref>. Implijet eo bet anv ''Scotia'' adalek an {{XIvet kantved}} evit komz diwar-benn Bro-Skos en hanternoz stêr [[Forth]], ar vro c'houezelek, e-touesk anvioù evel ''Albania'' hag ''Albany'' a zeu eus ''Alba'', an anv gouezelek<ref name="Brewer">{{en}} John Ayto gant Ian Crofton, ''Brewer's Britain & Ireland: The History, Culture, Folklore and Etymology of 7500 Places in These Islands''</ref>. Abaoe ar Grennamzer e vez graet ''Scots'' ha ''Scotland'' e saozneg, ha neuze ''Skos'' e brezhoneg, eus ar pezh a zo ''Alba'' e gouezeleg.

Alba (<small>Distaget</small>[ˈalˠ̪apə]) a zo un anv kavet ivez en iwerzhoneg, ''Albain'', e manaveg, ''Nalbin'', hag ivez er yezhoù predenek (''Alban'' e kerneveureg, ''Yr Alban'' e c'hembraeg) evit ober anv eus Bro-Skos. Meneget eo bet evit ar wezh kentañ gant skrivagnerien gresian dindan stumm Ἀλβίων evit komz diwar-benn [[Breizh-Veur]]. Deuet eo e latin dindan stumm ''Albion''. Diazezet eo war ur wrizienn indezeuropek a dalv "gwenn", hag a zo kavet en anv an Alpoù. Anv ur rouantelezh [[Pikted|pikt]] a oa, hag a zo deuet da vezañ Bro-Skos.

== Yezhoù<ref>[[https://www.youtube.com/watch?v=8X5zX3yVoiQ Film db yezhoù Skos]].</ref> ==
Setu int:
*saozneg 
*gouezeleg, en inizi ar c'hornôg dreist-holl, 
* [[skoteg]], ur yezh kar d'ar saozneg. [[Robert Burns]], barzh brudetañ Bro-Skos, a skrive e skoteg.

== Istor ==
:''Pennad dre ar munud : [[Istor Bro-Skos]]''.
=== Penn-kentañ he istor ===
[[Restr:Skara Brae - geograph.org.uk - 1274913.jpg|thumbnail|kleiz|Kêriadenn Skara Brae, ar gêriadenn [[neolitik]] gwellañ miret en Europa, gant tud o vevañ enni adalak 3180 betek 2500 a.r. J-K.]]
N'ouzer ket ma oa tud o chom war dachenn Bro-Skos a-raok [[krennoadvezh ar maen]] peogwir eo bet distrujet pep roud gant ar skorn e-pad ar skornerezh. Krediñ a reer eo deuet ar chaseourien-dastumerien kentañ war-dro 12 800 bloaz a-raokomp goude ar skornerezh diwezhañ<ref>An arouez koshañ a zo ur beg-sailh e kailhastrenn eus [[Islay]]. Gwelout {{en}} Moffat, Alistair (2005) ''Before Scotland: The Story of Scotland Before History''. Londrez. Thames & Hudson. Pajenn 42.</ref>{{,}}<ref>Lec'hioù e [[Cramond]] deiziadet eus 8500 a.r.J-K pe e-kichen [[Kastell Kinloch|Kinloch]], [[Rùm]] eus 7700 a.r.J-K. a ro an arouezioù koshañ evit tud <u>o chom</u> e Bro-Skos. Gwelout {{en}} [http://www.megalithic.co.uk/article.php?sid=2146410357 "The Megalithic Portal and Megalith Map: Rubbish dump reveals time-capsule of Scotland's earliest settlements"] megalithic.co.uk. hag Edwards, Kevin J. ha Whittington, Graeme "Vegetation Change" e-barzh Edwards, Kevin J. & Ralston, Ian B.M. (Eds) (2003) ''Scotland After the Ice Age: Environment, Archaeology and History, 8000 BC–AD 1000''. Dinedin. [[Edinburgh University Press]]. Pajenn 70.</ref>. Savet e voe bet ganto an tiez kentañ anavezet e Bro-Skos war-dro 9500 bloaz a-raok hon amzer hag ar c'hêriadennoù war-dro 6000 bloaz zo. En [[Inizi Orc'h]] edo kêriadenn Skara Brae a zo ur gêriadenn miret mat gant an amzer hag a zeu eus an [[Neolitik]]. Tiez ha savadurioù-all savet e maen a zo bet kavet en Inizi hag ar skiantourien a gred ez eo peogwir ne oa ket gwez a-walc'h er c'hontrol eus an douaroù bras evit sevel e gwez<ref>{{en}} Francis Pryor, ''Britain BC'', HarperPerennial, Londrez, 2003, isbn : 978-0-00-712693-4, pajennoù 98–104 & 246–250</ref>.

E-kichen [[Perth]] (a oa diwezhatoc'h kêrbenn ur rouantelezh pikt etre an {{VIIIvet kantved}} hag an {{IXvet kantved}}) eo bet kavet ur bez a oa bet savet 4000 bloaz zo hag ennañ eo bet kavet an teñzor pouezusañ en istor ar Rouantelezh-Unanet. Ennañ ez eus restachoù ur penn-den bennak eus penn-kentañ [[Oadvezh an arem]], pinvidik mor. Ennañ ez eus ivez an testeni kentañ eus tud oadvezh an arem o lakaat bleunioù e bezioù<ref>{{en}} [http://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/ancient-royal-tomb-found-in-scotland-1771875.html Ancient royal tomb found in Scotland] The Independent, 2009</ref>.

Sur a-walc'h a gemeras Bro-Skos perzh e-barzh ar c'henwerzh-mor eus oadvezh an arem diwezhañ (pe [[Oadvezh an arem atlantel]]) gant ar [[Keltia|broioù keltiek]]-all hag an tachennoù a zeuio da vezañ [[Bro-Saoz]], [[Bro-C'hall]], [[Bro-Spagn]] ha [[Portugal]]<ref name=Koch>{{en}} [http://www.wales.ac.uk/Resources/Documents/Research/ODonnell.pdf O'Donnell Lecture 2008 Appendix], University of Wales, John Koch, 27 a viz Mae 2010</ref>.

=== Levezon ar Romaned ===
Mammennoù kentañ diwar-benn Bro-Skos a zeu gant ar [[Romaned]], pa zeuas en [[Enez Vreizh]] evit aloubiñ anezhi. Tapet a rejont ar pezh a zo [[Bro-Saoz]], [[Kembre]] ha [[Kernev-Veur]] bremañ evit sevel proviñs [[Britannia]] met ne aloubjont ket Bro-Skos, pe nemet ar c'hreisteiz evit un nebeud bloavezhioù.

Dre d[[Tacitus]] e voe bet un harz kalet a-enep ar Romaned gant ar g[[Caledonii]] goude donedigezh al lejionoù roman e 71 goude J-K. Arsailhañ a rejont kreñvlec'hioù ar Romaned gant feulster bras, ha tost distrujet e voe bet ganto an {{IXvet}} lejion a-raok ma voe savetaet gant [[Gnaeus Julius Agricola]]<ref name="The Romans in Scotland">{{en}} [http://www.bbc.co.uk/scotland/history/articles/the_romans/ The Romans in Scotland], British Broadcasting Corporation</ref>. E 83-84 e trec'has ar Galedonii en [[Emgann Mons Graupius]]. Tacitus a lâras e voe bet lavaret gant penn ar Galedonni [[Galgacos]] ur brezegenn kalet o lavarout a oa e bobl "a re zizalc'h diwezhañ" hag ar Romaned "a oa o lakaat an douar da vezañ un didud en ur ober anezhañ peoc'h"<ref name="The Romans in Scotland"/>. Savet a reas ar Romaned a-hed ar [[Gask Ridge]] e-kichen an [[Uheldirioù Bro-Skos|Uheldirioù]]. Tri bloaz goude an emgann e tec'hjont kuit da greisteiz<ref>{{en}} Hanson, William S. ''The Roman Presence: Brief Interludes'', e Edwards, Kevin J. & Ralston, Ian B.M. (Eds) (2003) Scotland After the Ice Age: Environment, Archeology and History, 8000 a.r.J-K&nbsp;— 1000 g.J-K.. Dinedin. Edinburgh University Press</ref>, etre al linenn etre Firth Klud ha Firth Forth hag ar pezh a zeuje da vezañ [[Moger Hadrian]], a voe bet savet evit kontroliñ ar Gelted tro-dro d'ar voger<ref name=snyder>{{en}} Christopher A. Snyder, 2003, ''The Britons'', Blackwell Publishing, isbn : 0-631-22260-X</ref>.

Al ''[[Limes]] Britannicus'' a oa harz hanternoz an [[Impalaeriezh Roman]] e-pad 288 bloaz, hag a heulie Moger Hadrian daoust ma voe bet savet ur voger-all, [[Moger Antoninus]], a voe miret gant an arme meur a wezh, an hini diwezhañ etre 208 ha 210 dindan ren [[Septimius Severus]]<ref>{{en}} Robertson, Anne S. (1960) ''The Antonine Wall''. Glasgow Archaeological Society.</ref>.

Ac'hubiñ hanternoz Bro-Skos gant ar Romaned ne badas nemet 40 bloaz met o levezon war kreisteiz Bro-Skos a voe pounneroc'h, e-lec'h ma veve pobloù predenek evel ar Votadinii (a zo deuet da vezañ [[Gododdin]]) hag an Damnoni (e-lec'h ma vije krouet goude Rouantelezh [[Strat Clut]]). Ret e voe dezho d'en em zibab evel ar re-all pa dec'has kuit ar Romaned e [[410]] evit difenn gwelloc'h [[Roma]], a-greiz ma oa ar [[Pikted|Bikted]] hag ar C'houezeled o tont.

=== Eus Scotia da Alba ===
Pa yeas kuit ar Romaned eus [[Enez Vreizh]] a voe bet diazezet pevar lodenn sevenadurel e Bro-Skos, hini ar Bikted, hini an Iwerzhoniz eus Dál Riata, hini ar [[Brezhoned|Vrezhoned]] hag hini an [[Angled]]. Ebarzhet e vez al lodenn greisteiz eus Bro-Skos en [[Hen Ogledd]] ("Hanternoz Kozh"), un anv implijet evit komz eus tachenn hanternoshañ ar [[Brezhoneg|Vrezhoned]]<ref name=snyder/>, gant rouantelezhioù [[Rheged]], [[Strat Clut]], [[Gododdin]], [[Bernikia]], [[Ebrauc]] hag [[Elmet]]. Hervez skridoù eus an {{IXvet kantved}} pe eus an {{Xvet kantved}} e voe bet krouet rouantelezh [[Dál Riata]] e-kreiz ar {{VIvet kantved}} gant tud [[Iwerzhon]]<ref>{{en}} "[http://www.bbc.co.uk/legacies/immig_emig/scot/western/article_1.shtml Dalriada: The Land of the First Scots]". BBC – Legacies.</ref>{{,}}<ref>{{en}} "[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/529398/Scot Scot (ancient people)]". Encyclopædia Britannica.</ref> met an dezenn-se zo sellet a-dreuz gant henoniezhourien-zo abaoe un nebeud bloavezhioù, o lavarout n'eus roudoù ebet na eus un aloubadeg na eus tud o fiñval e korn-mañ eus Bro-Skos<ref name=ewancampbell>{{en}} Campbell, Ewan. "[http://www.electricscotland.com/history/articles/scotsirish.htm Were the Scots Irish?]" in ''Antiquity'' #75 (2001).</ref>.

Rouantelezh ar [[Pikted|Bikted]], diazezet war Rouantelezh Fortriu adalek ar {{VIvet kantved}}, a zo ar vro a zo deuet da vezañ "Alba" (pe "Bro-Skos" deomp-ni). Bro-Bikt a voe un dachenn a voe bet dispaket evit kaout ur respont d'ar Romaned ha kendalc'het a voe bet goude o disparti, da [[Peter Heather]]<ref>{{en}} Peter Heather, "State Formation in Europe in the First Millennium A.D.", e Barbara Crawford (ed.), ''Scot in Dark Ages Europe'', (Aberdeen, 1994), pajennoù 47–63</ref>. Selloù-all a ginnig [[Emgann Dunnichen]] ha ren Bridei mab Beli (671-693) evit diazez da vat Bro-Bikt, gant ur mare-all evit kenderc'hel da vat dindan ren Óengus mac Fergusa (732–761)<ref>{{en}} [[Alex Woolf]], "The Verturian Hegemony: a mirror in the North", e M. P. Brown & C. A. Farr, (eds.), ''Mercia: an Anglo-Saxon Kingdom in Europe'', (Leicester, 2001), pajennoù 106–11.</ref>.

Heñvel a oa tachenn ar rouantelezh piktek deskrivet gant [[Beda Venerabilis|Beda]] er {{VIIIvet kantved}} ouzh hini Rouantelezh ar Skosed dindan ren [[Alesant Iañ (Bro-Skos)|Alesant I{{añ}}]] (1107–1124). Koulskoude e-pad ar prantad-se a veskas sevenadur ar Bikted gant sevenadur ar C'houezeled he devoe lakaet anezho da vont da get. Da vare Alesant I{{añ}} en doa ouzhpennet ar riez d'he istor un hengoun diwar-benn orin gouezelek Coinneach mac Ailpein<ref name=Lynch_359>{{en}}Gwelout pennad : "Kenneth mac Alpin", Dauvit Brown, embanner : M. Lynch, ''The Oxford Companion to Scottish History'', [[Oxford University Press]], Oxford, pajenn 359, 2001, isbn : 978-0-19-211696-3</ref>, roue kentañ ar Skosed evito. Evit gwir e oa roue ar Bikted ha ne voe nemet goude-se e voe bet mesket da vat rouantelezh Dál Riata gant rouantelezh ar Bikted. Diazezet a voe rouantelezh ar Bikted war tachennoù er Reter Bro-Skos, en hanternoz ster Forth, met gounezet e voe bet e-pad an {{Xvet kantved}} tachennoù-all en hanternoz hag e C'hornôg. En {{XIvet kantved}} e voe bet gounezet rouantelezh brezhon [[Strat Clut]]. E-pad an {{XIIvet kantved}} e voe bet aloubet tachennoù o komz saozneg e kreisteiz ar vro ha peur-aloubet an tachennoù gouezelek ha d'an {{XIIIvet kantved}} e voe bet tizhet he harzoù a-vremañ. Koulskoude a zeuas ar cheñchamantoù brasañ e-pad ar Grennamzer diwezhañ e Bro-Skos.

[[Restr:Yezhoù Bro-Skos.jpg|thumb|kleiz|Kartenn yezhoù Bro-Skos e 1100.<br />E glas : Gouezeleg.<br />E roz : Saozneg<br />E gwer : Kambrieg<br />E glasroz : Norseg]]

E-keñver an armerzh hag ar sevenadur a oa ar cheñchamantoù-mañ. Dont a reas ar cheñchamantoù-mañ dindan ren David I{{añ}} hag e Zispar Davidel. Dont a reas ar [[Gladdalc'helezh|C'hladdalc'helezh]] e Bro-Skos gant diazez ur gouarnamant gwir hag anaoudegezh ar c'hêrioù kentañ. An nevezioù-mañ, ha donedigezh tud Iliz eus Normandi, Bro-C'hall pe Vro-Saoz a skoazellas ivez an unvanidigezh sevenadurel. Kreiz ar rouantelezh kozh a zeuas da vezañ saozneger evel kreisteiz Firth Forth pa viras peurrest ar vro e yezh c'houezelek. Dindan ren Norvegia a oa an Inizi, betek [[1468]]<ref>{{en}} Charles W.J. Withers, ''Gaelic in Scotland, 1698–1981'', embanner : John Donald, Dinedin, 1984, pajennoù 16–41, isbn : 978-0-85976-097-3</ref>{{,}}<ref>{{en}} [https://web.archive.org/web/20070911232223/http://www.bord-na-gaidhlig.org.uk/about-gaelic/history.html Gaelic Scotland: a brief history], Thomas Owen Clancy gant Bòrd na Gàidhlig</ref>, ha dre-se a virjont ar yezh norsek. Mont a reas yezh kozh ar Strat Clut, ar c'hambrieg, da get war-dro 1100-1200. Etre an {{XIIvet kantved}} ha deroù ar {{XIVvet kantved}} a dremenas e Bro-Skos ur mare stabil, gant peoc'h etrezi hag ar Saozon. Diazezet mat a oa ar c'henwerzh hag al liammoù deskadurezh gant an douaroù-bras ha meneget e vez alies anv Yann Duns Scotus evel unan eus ar bennprederourien en Europa d'ar mare-se.

=== Bro-Skos e barr-amzer ===
Marv [[Alesant III (Bro-Skos)|Alesant III]] e miz Meurzh [[1286]], heuliet gant marv e verc'h-vihan [[Marc'harid Iañ Bro-Skos|Marc'harid]] a dorras linez ar rouaned skos goude 200 bloaz diehan hag a echuas gant ar Mare-aour a oa bet kroget gant David I{{añ}}. Goulennet e oa bet da [[Edouarzh Iañ (Bro-Saoz)|Edouarzh Iañ]], roue [[Bro-Saoz]] da varn an tabut etre an dud war ar renk evit ar gurunenn skos. Aozet eo bet gantañ ar prosez anvet an Afer Meur evit dibab an danvez roue gwellañ. Disklêriet roue e voe bet Yann Balliol e sal meur kastell Berwick d'ar [[17 a viz Du]] [[1292]] ha kurunet e voe e [[Scone]] da zeiz Sant Andrev, 30 a viz Du. Koulskoude an trec'hour gwir a oa Edouarzh. Disklêriet e voe bet ''Lord Paramount'' Bro-Skos, o vezañ a-us d'ar roue betek diskar aotrouniezh Balliol ar muiañ posupl<ref>{{en}} [http://www.nationalarchives.gov.uk/utk/scotland/conquered.htm Scotland Conquered, 1174–1296], National Archives</ref>. E [[1294]] e voe embannet gant ar roue Yann ha pennoù Bro-Skos o nec'hiñ da servijout anezhañ en e lu a-enep ar [[Gallaoued|C'hallaoued]]. Kaset e voe gant Parlamant skos kannaderien da Vro-C'hall evit sevel un emglev zoken. Sinet e voe an [[Auld Alliance]] etre Bro-Skos ha Bro-C'hall d'ar 23 a viz Here [[1295]] ha padet e voe betek [[1560]]. Evel-just e voe disklêriet brezel gant Edouarzh a vac'homas Bro-Skos en ur ziroueiñ Yann Balliol. Tapet a reas Edouarzh kontroll Bro-Skos gant an taol-se. Diouzhtu a savas un harz e Bro-Skos, bleniet gant Andrev Moray ha [[William Wallace (Skos)|Williams Wallace]], anavezet dindan anv [[Brezelioù Dizalc'h Skos]] ([[1296]]-[[1328]])<ref>{{en}} [http://www.nationalarchives.gov.uk/utk/scotland/regained.htm Scotland Regained, 1297–1328], National Archives of the United Kingdom</ref>.

Cheñchet a reas natur ar stourm pa lazhas [[Raibeart Brus|Roperzh Bruce]], kont A' Charraig, e gevezer Yann Comyn e [[1306]]<ref>{{en}} ''King Robert the Bruce'', A. F. Murison, 1899, adembannet e 2005, Kessinger, isbn : 9781417914944, pajenn 30, [http://books.google.co.uk/books?id=iMEMc45g9s8C Al levr war Google books]</ref>. Kurunet e voe roue e Dumfries ar memes bloavezh. Stourm a reas e-pad 20 vloaz evit diazezañ dizalc'h skos en-dro dre adc'hounit Bro-Skos tamm-ha-tamm ouzh an alouberien norman ha saoz betek [[Emgann Bannockburn]] e [[1314]]. E [[1320]] e voe sinet [[Disklêriadenn Arbroath]], an disklêriadenn dizalc'h kentañ, soutenet gant ar pab [[Yann XXII]], a gasad da anaoudegezh kurunenn Bro-Skos gant ar Saozon.

Kenderc'hel a reas ar brezel etre Bro-Saoz ha Bro-Skos e-pad bloavezhioù goude marv Roberzh Bruce. Ouzhpenn se vrezelas an tiegezhioù Bruce ha Comyn/Balliol evit ar gurunenn betek kreiz ar {{XIVvet kantved}}. Daoust ma trec'has tiegezh Bruce e varvas David II dihêr o lezel e hanter-niz Roberzh II da vont da roue en ur diazezañ tiegezh Stewart<ref name=Barrow>{{en}} G. W. S. Barrow, ''Robert Bruce & the Community of the Realm of Scotland'', Pevare embannadur, Edinburgh University Press, 1965, embannadur diwezhañ 2005, isbn : 0-7486-2022-2</ref>{{,}}<ref name=Grant>{{en}} Alexander Grant, ''Independence and Nationhood: Scotland, 1306–1469'', 1984, embannadur nevez 1991, Edinburgh University Press, pajennoù 3–57, isbn : 978-0-7486-0273-5</ref>. Ren a reas ar Stewartet Bro-Skos betek fin ar Grennamzer hag ouzhpenn. Evel Breizh ur c'hantved war-lerc'h e vevas Bro-Skos daou gantved aour betek ar Reform. ''Akt an Deskadurezh'' sinet e [[1496]] a lakaas da bleustriñ ar sistem deskadurezh publik kentañ abaoe [[Sparta]] e [[Henc'hres]]<ref name="Intro to Scottish Education">{{en}} ''Intro to Scottish Education'', [http://www.siliconglen.com/Scotland/17_1.html The Scottish Education Act of 1696 heralded the first National system of education in the World since ancient Sparta], siliconglen.com</ref>. An amzerioù-se a badas daoust ar brezelioù etre Bro-Skos ha Bro-Saoz, an diforc'h o kreskiñ etre an Highlands hag al Lowlands ha meur a vinorelezh ar roue.

Prantad diwezhañ ar Grennamzer a voe prantad pouezusañ an emglev etre Bro-Skos ha Bro-C'hall. Krouet e voe Gward Skos -''La Garde Écossaise''- e [[1418]] gant [[Charlez VII (Bro-C'hall)|Charlez VII]], roue Bro-C'hall. Ar Skosed ebarzhet er gward-se a stourmas gant [[Janed Ark]] a-enep [[Bro-Saoz]] e-pad [[Brezel Kant Vloaz]]. E miz Meurzh [[1421]] a drec'has John Stewart, Eil Earl Buchan ha Gilbert de Lafayette ul lu saoz en Emgann Baugé. 3 vloaz goude a voe kollet 6000 den gant ar Skosed met o skoazell a roas amzer a-walc'h evit Bro-C'hall ha mirout a rejont ar C'hallaoued da vezañ trec'het.

=== War an hent betek unvanidigezh gant Bro-Saoz ===
[[Restr:Portrait of King James I & VI (1618-1620).jpg|thumbnail|dehou|Jakez VI Skos, deuet da vezañ roue Bro-Saoz dindan anv Jakez I{{añ}}]]
E [[1502]] a sinas Jakez IV Skos un Emglev poec'h peurbadel gant [[Herri VII (Bro-Saoz)|Herri VII Saoz]]. Dimeziñ a reas ivez merc'h Herri VII, Marc'harid Tudor, ar pezh a voe an abeg evit Unvaniezh ar c'hurunennoù peogwir eo abalamour da se e c'hellas Jakez VI dont da vezañ roue Bro-Saoz ur c'hantved war-lerc'h. Da Herri an eured-mañ a oa un abeg evit reiñ reizhwiriegezh da diegezh Tudor en ur liammañ ouzh unan eus an unpenniezhoù diazezet d'ar muiañ<ref>{{en}} [http://www.bbc.co.uk/scotland/history/articles/james_iv/ James IV, King of Scots 1488–1513], British Broadcasting Corporation</ref> . Koulskoude a zivizas Jakez dek vloaz war-lerc'h mac'homañ Bro-Soaz evit reiñ sikour d'ar C'hallaoued abalamour d'an Auld Alliance. Hennezh a voe ar roue breizhveuriat diwezhañ o vervel war an dachenn emgann<ref>{{en}} [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/210431/Battle-of-Flodden Battle of Flodden, (1513)], Encyclopædia Britannica</ref>. Echuet e voe gant an Auld Alliance gant emglev Dinedin e [[1560]] pa asantas Bro-C'hall reiñ en-dro an holl dachennoù ha lakaat e listri da derc'hel kuit. Ar memes bloavezh e voe tizhet pal [[John Knox]] pa zeuas Bro-Skos da vezañ ur vro brotestant ha pa zizornias ar Parlamant Skos aotrouniezh ar pab<ref>{{en}} [http://www.bbc.co.uk/scotland/history/articles/scottish_reformation/ The Scottish Reformation], BBC Scotland</ref>. Rankout a reas [[Mari Stuart|Mari]], rouanez ar Skosed, katolikez ha ez-rouanez Bro-C'hall, dilezel e [[1567]]<ref>{{en}} [http://www.nationalarchives.gov.uk/utk/scotland/religion.htm Religion, Marriage and Power in Scotland, 1503–1603], The National Archives of the United Kingdom</ref>.

Pa varvas [[Elesbed Iañ (Bro-Saoz)|Elesbed I{{añ}}]] e [[1603]] a yeas kurunenn Bro-Saoz da [[Jakez VI (Bro-Skos)|Jakez VI]]. Mont a reas kuit eus [[Dinedin]] da [[Londrez]]<ref>{{en}} ''Chronology of Scottish History'', Geddes & Grosset, isbn : 1-85534-380-0, David Ross, 2002, "'''1603:''' James VI becomes [[Jakez VI (Bro-Skos)|James I of ENgland]] in the [[Unvanidigezh Bro-Skos ha Bro-Saoz|Union of the Crowns]], and leaves Edinburgh for London", pajenn 56</ref> evit bezañ kurunet roue [[Bro-Saoz]] hag [[Iwerzhon]], met chom a reas Bro-Skos ur vro dizalc'h, en anv da nebeutañ, nemet e-pad mare Commonwealth Bro-Saoz, Bro-Skos hag Iwerzhon. E-pad ar prantad etre marv Jakez VI hag an [[Eil dispac'h saoz]] e voe kudennoù bras etre ar roue hag ar c'h''Covenanters'' diwar-benn ren an Iliz. Gant an dispac'h e tec'has kuit Jakez VII da Vro-C'hall o vezañ erlec'hiet ouzh Gwilherm III ha [[Mari II Bro-Saoz|Mari II]]. Evel-se e voe echu gant an tiegezh skos ar an Inizi. E-pad an dek vloaz diwezhañ ar {{XVIIvet kantved}} e voe un naonegezh a vihanaas poblañs skos da 20% nebeutoc'h<ref>{{en}} "''[http://books.google.com/books?id=RiLjHZdt-sMC&pg=PA2&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false Famine in Scotland: The 'Ill Years' of the 1690s]''". Karen Cullen,Karen J. Cullen (2010). [[Edinburgh University Press]]. p.2. ISBN 0-7486-3887-3</ref>. Ouzhpenn se e voe bet un afer freuz-stal spontus war ur raktres trevadenniñ e Panama e-lec'h ma o doa lakaet pep perc'henner douar e Bro-Skos arc'hant, ar pezh a lakaas an nobled o doa kollet arc'hant da souten unvaniezh gant Bro-Skos<ref>{{en}} [https://web.archive.org/web/20111003123611/http://www.scottishaffairs.org/backiss/pdfs/sa52/Sa52_Scott.pdf Lec'hienn Scottish Affairs]</ref>{{,}}<ref>{{en}} [https://web.archive.org/web/20141217185214/http://www.scottishhistorysociety.org/departments/scottishhistorysociety/resources/popularoppositiontotheratificationofthetreatyofanglo-scottishunionin1706-7/backgroundtotheissues/ Popular Opposition to the Ratification of the Treaty of Anglo-Scottish Union in 1706-7], University of St Andrews</ref>.

Rouantelezh Skos a voe ur Stad dizalc'h betek [[1707]]. Er bloavezh-se e voe sinet ur feur-emglev da unaniñ Rouantelezh Bro-Saoz ha Bro-Skos, evit krouiñ Rouantelezh Unanet Breizh Veur<ref name=Mackie/>. Gant an unaniezh-se ne voe ket kemmet reizhiad lezennel Bro-Skos, zo chomet, betek hiziv, disheñvel diouzh an hini a dalvez e Bro-Saoz, e Kembre hag e Hanternoz Iwerzhon. Dre ma voe miret gant Bro-Skos he lezennoù dezhi, ur reizhiad skol hag ur relijion disheñvel diouzh ar peurrest eus ar Rouantelezh Unanet eo chomet dibar he fersonelezh hag he sevenadur betek bremañ.

=== Ur mare aour dindan lezenn Londrez ===
Peogwir ne voe ket ken an tailhoù maltouterezh etre Bro-Skos ha Bro-Saoz e voe aesoc'h ar c'henwerzh etre an div vro hag etre Bro-Skos ha an trevadennoù saoz. Betek brezel dizalc'h Amerika e voe [[Glasc'ho]] porzh kentañ evit ar butun er bed a-bezh. Koulskoude e kreskas an diforc'h etre rummad marc'hadourien al Lowlands ha klanoù kozh an Highlands.

An diforc'h-se a voe diwadet gant ar Stewarted o klask sevel en-dro ar ar gador-roue. Gwelet mat gant an dude oant c'hoazh gant tud an Highlands, dreist-holl gant a re ne oant ket presbiterian (ar gatoliked hag an eskobianed). Daou dispac'h jakobitian a voe, unan e [[1715]], an hini-all e [[1745]] met ne voent ket deuet a-benn skarzhañ an tiegezh Hanovr diouzh ar gador-roue. Echuet e voe pep tra ganto goude [[Emgann Culloden]] a voe un trec'h mat eus ar galloud war tud an Highlands. Goude-se e voe ur grouadeg spontus gant lazhadegoù ha lezennoù a-enep mod da vevañ hengounel ar Skosed (ar [[Kilt|c'hilt]], ar [[Binioù skos|binioù-bras]] hag ar [[wiski]] a voe arabat).

[[Restr:St-Kildans.jpg|thumbnail|kleiz|Annezidi Saint-Kildan]]

Ar [[Sklêrijennoù Skos]] hag an [[Dispac'h Greantel]] a gasas Bro-Skos e penn ar jeu e keñver ar greanterezh, ar c'henwerzh met dreist-holl ar prederouriezh. Lavarout a reas [[Voltaire]] : "Sellout a reomp ouzh Bro-Skos evit hon holl soñjoù sevenadur". Gant trec'h a-enep ar Jakobited ha emdro an Unvanidigezh a gemeras ur bern Lowlanderien postoù e politikerezh, al lu war an douar pe war vor, kenwerzh, armerzh, embregerezh trevadennel e pep korn eus an Impalaeriezh Breizhveuriat. An istorour Neil Davidson a skrivas : "goude 1746 a voe ur vezañs nevez eus ar Skosed er vuhez bolitikel, dreist-holl er-maez eus Bro-Skos." Kenderc'hel a reas evel-se : "o vezañ pell eus bezañ tro-ha-tro an armerzh breizhveuriat, Bro-Skos - pe resisoc'h al Lowlands - a voe en e greiz".

E-pad an {{XIXvet kantved}} e voe anavezet Bro-Skos evit he ijinerezh, dreist-holl hini e-kichen stêr [[Abhainn Chluaidh|Klud]], evel al listri hag ar stlejerezioù. Savadurioù raksavet graet e Bro-Skos a zo c'hoazh implijet en [[India]], Amerika ar C'hreisteiz hag en [[Aostralia]]. Skiantourien hag ijinourien meur eus ar mare-se a zo [[Joseph Watt]] pe [[John MacAdam]]. D'ar mare-se e voe kudennoù sokial kalet-tre, evel harzoù-labour ar vicherourien kreiz Skos, pe argasoù an Highlanderien eus o douaroù gant pennoù-bras o c'hlanoù a zo deuet da vezañ perc'hennerien-douar e Londrez<ref name="History of Scotland">Neil Oliver, ''History of Scotland'', teulfilm, BBC Scotland, 2009</ref>. D'ar mare-se e voe ijinet ivez mojenn an Highlander kalet ha loc'hus, gant [[Walter Scott]] dreist-holl hag e romantoù ha gant e aozadur gweladenniñ Bro-Skos gant ar roue [[George IV|Jorj IV]] e [[1822]]. Ar weladenniñ-mañ a reas berzh ken e spered ar roue hag e speredoù ar Skosed. Dont a reas an tartan hag ar c'hilt da vezañ dilhad broadel skos d'ar mare-se<ref name="History of Scotland"/>

=== Bro-Skos o soñjal e-barzh doare an unvanidigezh ===
[[Restr:George IV in kilt, by Wilkie.jpg|thumbnail|dehou|Jorj IV e kilt, livet gant David Wilkie]]
Kemmer a reas Bro-Skos ur perzh vat gant bec'hadenn vrezel ar [[Rouantelezh-Unanet]] e-pad ar [[Brezel-bed kentañ]], o kas tud, listri, mekanikoù, pesked hag arc'hant. Gant 4.8 milion a annezidi e [[1911]] a gasas un hanter milion a baotred da vrezeliñ. Ur c'hard a varvas e-pad ar brezel pa voe gloazet 150 000. ''Field marshall'' Sir [[Douglas Haig]] a oa komandant evit Breizh-Veur war talbenn ar C'hornôg. E-pad ar brezel e voe bet krouet ul lañs anvet [[Red Clydeside]] renet gant unvaniezherien, evit sikour ar vicherourien. Kregiñ a reas ar c'harterioù greantel da votiñ [[Strollad al Labour (R.U.)|Labour]] goude [[1922]], gant un diazez e-touesk ar vicherourien iwerzhonat katolik. E-penn ar jeu evit sevel emglevioù-sikour etre an tiez a oa ar merc'hed d'ar mare-se. Koulskoude n'o devoe ar "Redoù" nemet ul levezon gwan war al Labour hag ar Parlamant, ha kregiñ a reas ar vicherourien da vezañ disperezet e fin ar bloavezhioù 1920.

Goude ar brezel e voe gortozet gant ar saverien-listri da ledanañ o fouez er bed, met a-hen-dall e voe bet un enkadenn galet e [[1922]] hag a badas betek [[1939]]. Merket e voe ar bloavezhioù etre an daou vrezel gant un enkadenn veur e pep lec'h en Bro-Skos, kêrioù pe maezioù, ha niverus e voe an dud dilabour. Kregiñ a reas Skosed-zo da vont kuit d'ar Stadoù-Unanet, da Ganada, da Aostralia o sellout an traoù da vont war an tu fall, gant ul live yac'h spontus, kudennoù evit al lojeiz hag an dilabour hirbad. E dalc'h ar greanterezh pounner a voe Bro-Skos koulskoude e voe anat ne badje ket pell, hep kinnig mat evit un direustl gant ar gouarnamant. Prientiñ a reas an traoù-se speredoù an embregerezhioù lec'hel evit divizoù kreizennet ar gouarnamant e-keñver an armerzh e-pad an [[Eil brezel bed]]. Un tammig aesoc'h a voe an armerzh d'ar mare-se daoust d'ar vombezadegoù. Ijinet e voe ar radar gant [[Robert Watson-Watt]] ar pezh a sikouras e-pad [[Emgann Breizh-Veur]].

Goude [[1945]] e teuas ar chudennoù en-dro dre gevezus ar broioù estren ha kudennoù ar greanterezh pounner. Ne voe nemet abaoe un nebeud dekvloaziadoù e voe gwelet fin an enkadenn gant dizoloiñ an eoul-maen e [[Mor an Norzh]] pe an teknikoù nevez (Silicon Glen). Dont a reas Bro-Skos d'an energiezhioù nevez bloavezhioù zo ivez. Armerzh Bro-Skos a zo digreantelezet bremañ ha troet ouzh ar servijoù, ar servikoù arc'hant dreist-holl.

[[Restr:Scottish Parliament, from Salisbury Crags.jpg|thumbnail|kleiz|[[Parlamant Skos]], Holyrood, Dindedin]]

En {{XIXvet kantved}} e krogas tud da c'houlenn dizalc'hed Bro-Skos diouzh Bro-Saoz hag e dibenn an {{XXvet kantved}} e voe graet berzh gant ar mennozhioù-se. En eil lodenn eus ar c'hantved tremenet e voe tapet nerzh, tamm-ha-tamm, gant ar [[Scottish National Party]] (SNP, "Strollad Broadel Bro-Skos"), a c'houlenn dizalc'hed Bro-Skos. E [[1978]] e voe aozet ur referundom diwar an ''devolution'' ne voe ket bet degemeret daoust ma voe votet "ya" er muiaén-niver abalamour da ne voe ket tizhet 40% eus ar voterien en holl. Gouarnamant ar Virourien, renet gant [[Margaret Thatcher]] a roas abegoù evit goulenn un devolution en ur lakaat Bro-Skos dindan gazelge ar c'h[[Community Charge]] (lesanvet ''Poll Tax'') ur vloaz a-raok peurrest ar R-U. Pa zeuas en-dro ar strollad Labour e penn ar jeu e [[1997]] e voe aozet ur referundom-all a voe bet respontet "ya" gant ar muiañ-niver divec'h. Abaoe [[1999]] ez eus ur [[parlamant Bro-Skos|parlamant emren evit Bro-Skos]]. E miz Meurzh [[2007]] e voe tapet ar brasañ niver eus ar sezioù ennañ gant an SNP hag e miz Mae [[2011]] eo bet gounezet ar muiañ-niver dreistel gant ar strollad-se (69 sez diwar 129).

E [[2012]] eo bet kinniget d'ar Skosed gant ar gouarnamant dibab etre chom en unvaniezh gant ar [[Rouantelezh-Unanet]], pe muioc'h a [[emrenerezh]] pe an dizalc'hted a-benn [[2014]]<ref name="Salmond calls for independence referendum in 2014"> {{en}} [http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-16478121 Salmond calls for independence referendum in 2014], war [[BBC News]]</ref>. Asantet eo bet aozañ ur referendom gant [[Parlamant ar Rouantelezh-Unanet|Westminster]], met diwar ar goulenn "Daoust hag-eñ e tlefe bezañ Bro-Skos ur vro dizalc'h ?"<ref>{{cite web |title=Scottish independence referendum – GOV.UK |url=https://www.gov.uk/government/topical-events/scottish-independence-referendum/about |website=www.gov.uk |accessdate=2015-12-01}}</ref> da respont gant "Ya" pe "Ne zlefe ket". Aozet eo bet ar referendom e [[2014]] ha tapet eo pe an tu-kreñv gant an "Nann" gant 2,001,926 mouezh (55.3%) a-enep 1,617,989 mouezh (44.7%) evit ar "Ya". 84.6% eus ar dilennerien o deus votet ar pezh zo ar c'henfeur gwellañ abaoe ma tegemer ar votadegoù an holl dud.

Da heul an disoc'h ez eus bet gwelet ar c'hemer perzh e politikerezh o vont war-raok, gant an tu-kreñv war an [[Scottish National Party|SNP]] en deus tapet an trec'h en holl zilennadegoù abaoe, o tapet zoken 56 kador diwar 59 e [[Parlamant ar Rouantelezh-Unanet|Westminster]] e [[2015]], ar pezh zo digresket un tamm abaoe. [[Nicola Sturgeon]] zo aet da gentañ ministrez da heul [[Alex Salmond]].

E [[2016]] ez eus bet aozet gant ar [[Rouantelezh-Unanet]] ur referendom diwar-benn plas ar vro en [[Unvaniezh Europa]]. Daoust ma oa bet divizet gant 62% eus ar Skosiz chom en unvaniezh ez aio kuit Bro-Skos abalamour m'eo bet votet mont-kuit gant 52% eus ar Vreizhveuriz, dreist-holl abalamour da bouez ar voterien saoz. Kerkent ha gouvezet an disoc'hoù ez eus bet kaoz eus un eil referendom war an dizalc'hidigezh gant [[Nicola Sturgeon]], nac'het diouzhtu gant gouarnamant [[Londrez]]. Klask a ra kinnig gouarnamant [[Dinedin]] diskoulmoù evit plas ar vro e marc'had Europa.

== Gouarnamant ha politikerezh ==
[[Restr:Cabinet Secretary for Health and Social Care, Humza Yousaf, 2021.jpg|thumbnail|kleiz|[[Humza Yousaf]], kentañ ministr Bro-Skos abaoe 2023.]]
[[Restr:Skosiz ha n'eo ket Saozon.jpg|thumb|Pegsun gant al lugan Skosis ha n'eo ket Saozon]]
[[Restr:Scottish independence referendum results.png|thumb|250px|Disoc'hoù ar referendom dre gontelezh. Gwer: ya; ruz: nann. Seul deñvaloc'h ar ruz, seul vuioc'h a votoù "nann".]]
Penn Bro-Skos a zo penn ar [[Rouantelezh-Unanet]], neuze ar Roue [[Charles, Roue ar Rouantelezh-Unanet|Charles III]] (abaoe 2022).

Un tabut a zo bet graet 1953 diwar-benn titl ar rouanez. Evit tud-zo ne oa ket posupl dezhi da vezañ anavezet e Bro-Skos evel ''Elesbed II'' peogwir ne oa ''Elesbed I'' ebet. Se vije terriñ Penn 1{{añ}} Trete Unvaniezh dezho. Divizet eo bet e vije bet niverennet rouaned ar Rouantelezh-Unanet pe dre ar rouaned saoz, pe dre ar rouaned skos, o choaz an niverenn vrasañ. Neuze, ur vartezeadennel roue Jakez a vije Jakez VIII (peogwir Jakez VII a oa ur roue skos, anvet Jakez II e Bro-Saoz), met ur roue Herri a vije Herri IX, dre ma n'eus Herri ebet e Bro-Skos.

Un emrenerezh a-zarn a zo da Vro-Skos e-barzh ar R-U, ha roet eo da welout e Parlamant Westminster ivez. Rannet eo tammoù eus ar galloudoù oberiant ha lezennat d'ar [[Gouarnamant Skos]] ha d'ar [[Parlamant Skos]] e Holyrood e [[Dinedin]]. Mirout a ra Parlamant ar Rouantelezh-Unanet galloudoù deskrivet e-barzh ar [[Scotland Act 1998]] evel sujedoù miret. Ar galloudoù-mañ a zo, da skouer, sevel tailhoù ar R-U, diwallerezh sokial, an arme, ar darempredoù etrevroadel ha skignañ ar skinwel hag ar skingomz. Emañ Parlamant Skos e penn ar jeu evit ar sujedoù-all ha galloud a ra cheñch an tailhoù un nebeud. Meneget eo bet da [[BBC Scotland]] gant [[Gordon Brown]], ez-Kentañ Maodiern, e vije roet da Vro-Skos muioc'h a c'halloudoù e-keñver an tailhoù.

Gallout a ra ar Parlamant Skos asantiñ da lezennoù Westminster e-keñver e sujedoù degouezhet o kas ul ''Legislative Motion Consent'' da [[Londrez]] ma 'z eo kavet mat a-walc'h lezennoù ar Rouantelezh war ar poentoù-se. A-hend-all e c'heller gwelout dre lezennoù Bro-Skos un diforc'h etre ar servijoù publik e Bro-Skos hag e Bro-Skos, Kembre, Kernev-Veur ha Norzhiwerzhon. Da skouer, ne goust netra ar Skol-Veur hag an diwallerezh evit ar re gozh e Bro-Skos pa zo paeet gwirioù e peurrest ar Rouantelezh. Ar vro gentañ e Rouantelezh-Unanet a oa Bro-Skos o arabat butuniñ e lec'hioù foran kloz.

N'eus nemet ur c'hambr e Parlamant Skos, gant 129 c'hannad a zo war o c'hadorioù e-pad 4 bloaz. Goude bezañ meneget gant ar Parlamant e vez anvet gant ar Rouanez unan eus ar gannaded Kentañ Ministr Bro-Skos. Ar vinistred-all zo anvet gant ar C'hentañ ministr hag asambles e vezont ar Gouarnamant Skos.

Goude an dilennadegoù 2011 eo bet graet ur gouarnamant muiañ-niver gant ar [[Scottish National Party|SNP]] dre ma oa gounezet gantañ 69 eus ar 129 c'hador, ar pezh a rae ar Gouarnamant muiañ-niver kentañ abaoe 1999 ha krouidigezh ar Parlamant. Kendalc'het en deus penn SNP [[Alex Salmond]] da vezañ Kentañ Ministr. [[Scottish Labour Party]] a oa c'hoazh e penn an eneberezh, e-kichen ar [[Scottish Conservative Party|Virourien]], ar [[Scottish Liberal Democrats]] hag ar [[Scottish Green Party]]. Margo McDonald eo ar gannadez nemeti dizalc'h er Parlamant. Rankout a ra bezañ an dilennadegoù o tont e 2016.

59 kannaded eus Bro-Skos a zo e Parlamant ar Rouantelezh-Unanet pa zo ar [[Scotland Office]] lagadoù ar Gouarnamant kreiz e Bro-Skos ha lagadoù Bro-Skos e Londrez. Renet eo gant [[Sekretour Stad Bro-Skos]], a zo e-barzh ar Gouarnamant, hag a zo [[Michael Moore]] hiziv.

E miz Gwengolo 2014 e voe dalc'het ur [[referendom Bro-Skos|referendom war zizalc'hiezh Bro-Skos]]: 44,7% eus ar mouezhioù a yeas gant ar “ya”, ha 55,3% gant an “nann”.

D'ar 6 a viz Mae [[2021]] eo trec'h broadelourien ar [[Strollad Broadel Skosat]] en dilennadeg evit [[parlamant Bro-Skos|ar Parlamant]].

E [[2023]] e voe dilennet [[Humza Yousaf]] da gentañ ministr.

== Rannadurioù melestradurel ==
[[Restr:Welcome to Scotland sign A1 road.jpg|thumbnail|dehou|[[Panell]] "Degemer mat e Bro-Skos" e saozneg hag e gouezeleg Skos.]]
* ''Gwelet ar pennad gouestlet da [[Rannadurioù Skos]]
En istor ez eus bet meur a rannadur evit Bro-Skos evel ar mormaerdomoù, ar "stewartries", an earldomoù, ar burghoù, ar parrezioù, ar c'hontelezhioù, ar rannvrioù hag an distrigoù. An anvioù roet amañ a c'hall bezañ meneget gant douaroniourien c'hoazh pe gant istorourien evit komz diwar-benn douaroniezh skos.

Evit a sell ar gouarnamant lec'hel ez eo rannet Bro-Skos e 32 dakad anvet ''Council Area'' e saozneg ha ''Comhairle'' e gouezeleg. Gouarnet int gant un aotrouniezh-unan anvet ''Council'' (kuzul) e saozneg evit 31 anezho ha ''Comhairle'', e gouezeleg, evit unan anezho.

Lakaet int bet da dalvezout e 1996.

Etre 1975 ha 1996 e oa rannet Bro-Skos e [[rannvroioù Skos|rannvroioù]], hag ar rannvroioù-se a oa rannet e [[distrig]]où.

Etre 1889 ha 1975 e oa rannet ar vro e [[Kontelezhioù Bro-Skos|kontelezhioù]], kontelezhioù kêrioù, e ''burgh''où bras ha ''burgh''où bihan.

== Douaroniezh hag istor naturel ==
[[Restr:Little Cumbrae.JPG|thumbnail|kleiz|Enez Little Cumbra (Kambria vihan) gant enez Arran a-dreñv]]
Penn-douaroù Bro-Skos a zo trede-rann hanternoz enez [[Breizh-Veur]] a zo er mor don e gwalarn [[Europa]]. Bro-Skos a-bez a zo 78,772 km²<ref name=Whitaker>{{en}} ''Whitaker's Almanack'' (1991) Londrez. J. Whitaker and Sons.</ref>, ar pezh a c'heller keñveriañ ouzh [[Republik Tchek]] hag a zo div wezh [[Breizh]]. Harz-douar nemetañ e Bro-Skos a zo lodet gant [[Bro-Saoz]] hag a zo 96 km ledan etre diaz stêr Tweed en aod ar Reter hag ar Firth Solway er C'hornôg. Tro-dro ar vro a zo [[Meurvor Atlantel]] er C'hornôg ha [[Mor an Norzh]] er Reter hag er mervent emañ [[Mor Iwerzhon]]. En tu-hont d'an douar bras ez eus 790 [[enez]]enn bennak. N'emañ [[Iwerzhon]] nemet 30 km pell eus ledenez Kintyre<ref name="Atlas">{{en}} ''Scotland Atlas and Gazetteer'', Munro, D, Harper Collins, 1999</ref> pa z'emañ [[Norvegia]] 305 km pell hag an [[Inizi Faero]] 270 km pell en Hanternoz.

Tachenn Bro-Skos a zo bet diazezet gant [[Emglev York]] e [[1237]] etrezi ha [[Bro-Saoz]]<ref> {{en}} [http://www.nationalarchives.gov.uk/utk/scotland/conquered.htm "Uniting the Kingdoms?"] National Archives.</ref> hag e [[1266]] gant [[Emglev Perth]] etrezi ha [[Norvegia]]<ref name=Mackie> {{en}} Mackie, J.D. (1969) ''A History of Scotland''. Londrez. Penguin.</ref>. Abaoe eo bet kollet [[Enez-Vanav]], da Vro-Saoz e {{XIVvet kantved}}, hag a zo bremañ e-barzh tachenn ar gurunenn er-maez eus ar [[Rouantelezh-Unanet]], ha [[Berwick-upon-Tweed]] da Vro-Saoz e [[1482]]. Prenet eo bet e [[1472]] an Inizi [[Inizi Orc'h|Orc'h]] ha [[Shetland]] digant Norvergia<ref name=Whitaker/>.

Sevel a ra poblañs Bro-Skos da 5 222 000 a dud (e 2010). [[Dinedin]] eo ar gêr-benn, [[Glaschu|Glasc'ho]] ar gêr vrasañ. [[Aberdeen]] ha [[Dundee]] eo an div gêr bouezusañ war-lerc'h, dirak [[Stirling]], [[Perth]], hag [[Inverness]].

Emañ kreizenn zouaroniel Bro-Skos e-kichen [[Newtonmore]] e [[Badenoch]]<ref>{{en}} Gwelout [http://www.newtonmore.com/our-community/centre-of-scotland.html "Centre of Scotland"] Newtonmore.com.</ref>. 1344 m uhel eo ar [[Ben Nevis]], menez uhelañ Bro-Skos, e [[Lochaber]]. [[Stêr Tay]] a zo stêr hirañ ar vro, gant 190 km a hirder<ref> {{en}} Keay, J. & Keay, J. (1994) ''Collins Encyclopaedia of Scotland''. Londrez. HarperCollins. Pajennoù 734 ha 930.</ref>.

=== Plantoù ha loened ===
[[Restr:Cirsium vulgare flowerhead Anstey Hill.PNG|thumbnail|dehou|An askoll a zo kavet e pep-lec'h e C'hornôg Europa, met arouez broadel Bro-Skos eo.]]
Buhez Bro-Skos a zo heñvel-mik ouzh hini Gwalarn Europa, daoust ma'z eus bet chaseet loened bras betek ma'z afent da get, evel al [[Liñs Eurazia|liñsed]], an [[arzhed]], ar [[Bleiz|vleizi]], an [[Elan (bronneg)|elaned]] hag ar [[Kole-mor|c'holeoù-mor]]. Un niver bras a [[reunig]]ed a zo e dourioù Skos hag ur bern laboused-mor. War ar menezioù e c'heller gwelout e-pad ar goañv un nebeud loened evel ar [[Brugyar-erc'hegi|brugyer-erc'hegi]], ar [[Gad-venez|gedon-menez]] hag an [[erminig]]ed a cheñch liv o feur da wenn.

Kavet e vez c'hoazh [[pin-Skos|pinennoù-Skos]] a-blasoù e-lec'h ma vev ivez ar [[Beg-kroaz Skos]], al loen nemetañ a vev nemet e Bro-Skos. Kavet e vez ivez [[Skilgog meur|skilgoged meur]], [[Kazh gouez|kizhier gouez]], [[Gwiñver rous|gwiñvered rous]] ha [[Mart boutin|marted boutin]]. Abaoe ar bloavezhioù 1970 e vez addegaset loened evel [[Morerer lost gwenn|morerered lost gwenn]] e [[1975]], [[Barged ruz|bargeded ruz]] e bloavezhioù 1980 hag ivez raktresoù skiant-prenet evel hini an [[Avank Eurazia|avanked]] pe hini an [[Hoc'h-gouez|hoc'hed-gouez]].

Ret eo menegiñ ivez al loen mojennel ganet evit ober farsadennoù d'an douristed, an [[Haggis gouez|haggised gouez]], a zo al loened a roje ar c'hig evit ober [[haggis]].

== Armerzh ha danadeilad ==
Da Vro-Skos a zo un armerzh digor ha mesket heñvel ouzh re Gornôg Europa ha liammet tost ouzh peurrest Europa hag ar bed a-bezh. E-pad ar c'hantved diwezhañ he doa un armerzh mestret gant ar greanterezh pounner (sevel listri e [[Glasc'ho]], mengleuzioù ha greanterezhioù dir). Abaoe ar bloavezhioù 1970 ez eus bet ivez ar greanterezhioù liammet ouzh an eoul-maen o reiñ kalz labour disac'hañ eoul-maen [[Mor an Norzh]], dreist-holl e biz Bro-Skos.

E-pad ar bloavezhioù 1970 ha 1980 ez eus bet un dic'hreanteladur a lakaas armerzh Bro-Skos da dreiñ war-du armerzh ar servijoù. Emañ kreizenn ar servijoù kellidel e [[Dinedin]] a zo ar c'hwec'hvet kreizenn kellidel en Europa goude [[Londrez]], [[Pariz]], [[Frankfurt am Main|Frankfurt]], [[Zürich]] hag [[Amsterdam]]<ref name=Milner>{{en}} Milner M. and Treanor J. [http://www.guardian.co.uk/Scotland/Story/0,,205573,00.html Devolution may broaden financial sector's view]</ref>, gant meur a embregerezhioù meur evel [[Lloyds Banking Group]] (perc'henner an [[HBOS|Halifax Bank of Scotland]], ar bank perc'hennet gant ar gouarnamant [[The Royal Bank of Scotland|RBS]] ha [[Standard Life]].

E [[2005]] a reas Bro-Skos £17.5 miliard a ezporzh en holl (e bed a-bezh nemet Bro-Saoz, Kembre, Norzhiwerzhon ha Kernev-Veur), hag ennañ ez eus 70% (£12.2 miliard graet gant kenderc'had oberiet. Ezporzh pouezusañ Bro-Skos a zo ar [[wiski]], an elektronig hag ar servijoù kellidel. Emañ he marc'hadoù ezporzhiañ pouezusañ er [[Stadoù-Unanet]], en [[Izelvroioù]], en [[Alamagn]], e [[Bro-C'hall]] hag e [[Spagn]]. [[Produadur diabarzh gros]] Bro-Skos, hag emañ an eoul-maen hag ar gas produet e dourioù skos ennañ, a oa prizet war-dro £137.5 miliard e [[2009]]. Ma zeufe Bro-Skos da vezañ dizalc'h e yafe dezhi 90% eus miradoù ar Rouantelezh-Unanet ma vefe rannet ar miradoù o heuliañ an harzoù dre vor. Ma vefe rannet dre ar boblañs e kouezfe da 9%<ref>{{en}} [http://www.guardian.co.uk/politics/reality-check-with-polly-curtis/2012/mar/02/oil-revenues-if-scotland-became-independent Who would get the oil revenues if Scotland became independent?] 2 a viz Meurzh 2012, The Guardian</ref>.

Daoust ma ra poblañs Bro-Skos nemet 8.4% eus hini ar R-U a ra Bro-Skos 9.6% eus korvoderioù ar rouantelezh en ur gaout 9.3% en-dro gant Westminster<ref>{{en}} [http://www.investortoday.co.uk/news_features/scotlands-finances-stronger-than-uk Scotland's finances stronger than UK]</ref>. E miz Kerzu [[2012]] a oa bet muzuliet feur an dud dilabour a oa 7.6% pa oa 7.8% er Rouantelezh-Unanet a-bezh.

== Arouezioù broadel ==
[[Restr:Royal Standard of Scotland.svg|thumbnail|kleiz|Astandard real Bro-Skos]]
Istor [[Banniel Bro-Skos]] a sav d'an {{IXvet kantved}} hag ar banniel koshañ implijet c'hoazh en Europa e vije hennezh. Anavezet eo dindan anvioù ''The Saltire'' (Al [[Lammell]]) pe ''St. Andrew's Cross'' ([[Kroaz sant Andrev]]). Kemmesket eo bet gant banniel Bro-Saoz evit ober an [[Union Flag]] e [[1606]] evit merkañ unvaniezh Bro-Skos ha Bro-Skos gant ur roue nemetken en o fenn. Meur a arouez all a zo, pe ofisiel, pe n'int ket. An [[askol]] a zo unan eus an arouezioù-se. Meulet eo e-barzh ganaouenn ''The Thistle o' Scotland'' (Askol Bro-Skos). Ouzhpenn se e c'heller kavout disklêriadur Arbroath diwar-benn dizalc'hted politikel ar vro, graet d'ar 6 a viz Ebrel [[1320]], hag an tartanoù a ziskouez arouezioù ur c'hlan.

Ur banniel-all a zo ivez, [[Astandard real Bro-Skos]] (saozneg: ''Royal Standard of Scotland'', gouezeleg: ''Bratach rìoghail na h-Alba'', [[Skoteg]] : ''Ryal banner o Scotland''), pe al Leon Savant, pe c'hoazh Banniel Rouaned ar Skosed, a zo banniel ar Rouaned Bro-Skos abaoe [[Alesant II (Bro-Skos)|Alesant II]]. Implijet e vez evel arouez ofisiel ar Roue pe ar Rouanez e Bro-Skos. Diskouezet eo war tiez ofisiel ar Rouaned pa n'emañ ket penn ar Stad e-barzh, pe gant pennoù-bras ar Stad evel ar C'hentañ Ministr.

N'eus kan broadel ebet e Bro-Skos (war-bouez ''[[God Save The Queen]]'' hag a zo kan ar Rouantelezh-Unanet a-bezh), met kinnigoù a zo. An hini brudetañ a zo ''Flower of Scotland'' (Bleunienn Bro-Skos). Sonet e vez a-raok abadennoù mell-droad, rugbi e-lec'h ma c'hoari ar skipailhoù broadel skos, ha memes e-pad C'hoarioù ar c'hCommonwealth dre ur votadeg e-touesk an atletourien skos. Kinniget e vez ivez ''[[Scotland the Brave]]'', ''[[Highland Cathedral]]'', ''[[Scots Wha Hae]]'' hag ''[[A Man's A Man for A' That]]''.

Deiz gouel broadel skos a zo deiz Sant-Andrev (30 a viz Kerzu), hag a zo un deiz dilabour abaoe 2007. Burn's Night a zo lidet kalz ivez, dreist-holl er-maez eus Bro-Skos.

== Levrlennadur ==

*{{br}} Olivier Hensgen ha Daniel Casanave, ''Yes Scotland'', [[Nadoz-Vor embannadurioù|Nadoz-Vor Embannadurioù]], 2014. {{ISBN|9791093241043}}
*{{br}} [[Jeremi Kostiou]], ''Peseurt dazont evit Bro-Skos ?'', e ''[[Le Peuple breton|Le Peuple Breton/Pobl Vreizh]]'', miz Gwengolo 2014, niv. 608, p.17. 

== Notennoù ha daveoù ==
{{Daveoù}}

== Da welout ==
=== Liammoù diabarzh ===
* [[Keltia]]

=== Liammoù diavaez ===
* {{en}} [http://www.scotland.org/ Scotland.org], lec'hien dor ofisiel diwar-benn Bro-Skos renet gant Gouarnamant Skos.
* {{en}} [http://www.gov.scot Scottish Government], lec'hien ofisiel [[Gouarnamant Skos]].
* {{en}} [http://www.scottish.parliament.uk/ Scottish Parliament], lec'hien ofisiel ar [[Parlamant Skos]].
* {{en}} [http://www.visitscotland.com/ Visit Scotland], lec'hien ofisiel Ofis Skos an Touristed.
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20000816044323/http://www.nas.gov.uk/ National Archives of Scotland], lec'hien ofisiel diwar Dielloù Ofisiel Bro-Skos.
* {{en}} [http://www.scotreferendum.com/ Your Scotland, Your Referendum], lec'hien ofisiel referendom diwar an dizalc'h.

{{wikeriadur}}

<!--

-->
{{Keltia}}

[[Rummad:Bro-Skos]]
[[Rummad:Rouantelezh-Unanet]]
[[Rummad:Pastelloù Dilennel Europat er Rouantelezh-Unanet]]