Gwelet an tarzh evit Bro-Leon

{{LabourAChom|diwar-benn=[[broioù kozh Breizh]]|skeudenn=Nuvola Brittany flag.svg}}{{Infobox Broioù Breizh
| liv = ffe56e
| livtestenn = 000
| anv = Bro-Leon
| banniel = Banniel Bro Leon.svg
| ardamezioù = Blason Léon (Bretagne).svg
| skeudenn = Broioù kozh breizh.svg
| alc'hwez = Bro-Leon e gwalarn [[Breizh]].
| anvall = Leon, al Leon<ref>"[http://devri.bzh/dictionnaire/l/leon-1/ Leon]" war al lec'hienn ''devri.bzh''</ref>
| anvGallek = ''Pays de Léon'', ''Léon''
| rannvro = {{Rannvro Breizh}}
| departamant = {{Penn-ar-Bed}}
| kêr-benn = [[Kastell-Paol]]
| kêrioù = [[Brest]], [[Landivizio]], [[Landerne]], [[Gwipavaz]]
| ledred = 48.5394
| hedred = -4.2998
| gorread = 2 019
| lein = 385
| anvlein = ([[Roc'h Ruz]])
| annezidi = Leonad(ed) / Leonadez(ed),<br>Leoniad(ed) / Leoniadez(ed),<br>Leonard(ed) / Leonardez(ed)<ref>"[http://devri.bzh/dictionnaire/l/leonad-leoniad-leonard/ Leonad / Leoniad / Leonard]" war al lec'hienn ''devri.bzh''</ref><ref>"[http://devri.bzh/dictionnaire/l/leonadez-leonardez/ Leonadez / Leonardez]" war al lec'hienn ''devri.bzh''</ref><br>''liester'': Leonisted / Leonised<ref>"[http://devri.bzh/dictionnaire/l/leonisted-leonised/ Leonisted / Leonised]" war al lec'hienn ''devri.bzh''</ref>,<br>Leoniz<ref>"[http://devri.bzh/dictionnaire/l/leoniz/ Leoniz]" war al lec'hienn ''devri.bzh''</ref>
| poblañs = 424 020
| bloaz = 2012
| stankter = 210,01
| yezh = [[Brezhoneg Leon]], [[galleg]]
| relijion = [[Katoligiezh]]
| anvdarvoud1 = Savidigezh [[Eskopti Leon]]
| darvoud1 = 848
| anvdarvoud2 = Savidigezh [[kontelezh Leon]]
| darvoud2 = 937
| anvdarvoud3 = Diskar [[Priñselezh Leon]]
| darvoud3 = 3 a viz Du [[1790 e Breizh|1790]]
}}'''Leon''' pe '''Bro-Leon''' a zo unan eus nav bro gozh istorel [[Breizh]]. Un eskopti eo bet ivez (gwelet [[Eskopti Leon]]). [[Kastell-Paol]] a oa [[kêr-benn]] ar vro hag eno e oa ti an [[eskob]]. E [[2012]] e oa 424&nbsp;020 a dud o chom e Bro-Leon<ref>[http://www.geobreizh.com/breizh/bre/sifrou-broiou.asp Sifroù Geobreizh {{br}}]</ref>. En em astenn a ra ar vro war ur gorread a 2&nbsp;030 km²<ref>Gwennole Bihannig, ''Douaroniezh Breizh'', An Here, 1996, p. 212.</ref>.

== Douaroniezh ==
Lec'hiet eo Bro-Leon en norzh da [[Kerne|Gerne]] hag er c'hornôg da [[Treger|vro-Dreger]]. Lakaet eo bet ar vro e [[departamant]] [[Penn-ar-Bed]] gant galloud an [[Dispac'h gall]]. Hedañ a ra Leon Mor Breizh, adalek stêr [[Montroulez]] er reter betek ar [[Meurvor Atlantel]] er c'hornôg. Bevennet eo er c'hreisteiz gant [[Menez Are]] hag ar stêr [[Elorn]]. [[Brest]] eo ar gêr vrasañ anezhi.

== Istor ==
Diwar anv al [[lejion]] roman diazezet er vro e teufe anv [[Bro-Leon]].

Gant ar manac'h [[Paol Aorelian]] e vefe bet kaset da Gastell-Paol sez eskopti Leon er {{VIvet kantved}} (eus [[Brest]] hervez [[Léon Fleuriot]]). 

Darempredet e oa Kastell-Paol, kêr-benn an eskob, gant [[pirc'hirinded|pirc'hirined]] [[Tro Breizh|an Dro-Vreizh]] er Grennamzer.

* Gwelet [[Kontelezh Leon]]

== Yezh ==
[[Brezhoneg Leon]] eo ar [[rannyezh]] m'eo bet diazezet ar yezh lennegel, pe ar yezh standard, diwarni. Brezhoneg Leon a vez, peurliesañ, distaget fraezh ha ledan, ur perzh heverk anezhañ.
=== Un nebeud dibarderioù eus yezh Leon ===
* N'eo ket emdroet an dibenn '''-og''' e '''-eg''' e pep lec'h c'hoazh.
* Miret eo bet ar stumm boas '''edo''' en amzer dremenet (e-skoaz '''emañ''' en amzer-vremañ). ''E Brest ''edon'' o chom/E Brest e oan o chom''.
* Ur '''y''' glebiet a zegaser dirak ar stumm-verb '''oa''' e kornioù zo eus Leon. ''Hemañ a ''ioa'' deuet ivez/Hemañ a oa deuet ivez''.
* Eilpennet eo bet an [[diftongenn]] '''ae''' a vez distaget '''ea'''. Da skouer : ''leaz'' a zistager evit '''[[laezh]]''', ''sklear'' evit '''sklaer'''.
* Degas a ra Leoniz un diftongenn '''ea''' n'eo ket etimologel, er gerioù zo ar son '''ec'h''' enno. Da skouer ''kreac'h'', ''neac'h'', e-lec'h '''krec'h''' pe '''nec'h'''.
* Distagañ a reer ar '''z''' e dibenn ar gerioù evel menez pe bemdez.
* Distagañ a reer '''oun''' pa vez distaget '''on''' e lec'h all. Da skouer : ''Bro-Leoun, brezouneg'' pe, zoken, ''brezounog''.

== Bro-Leon hiziv an deiz ==
=== Kenderc'hadoù lec'hel ===
Anavezet eo Bro-Leon evit al labour-douar dreist-holl. Ar rannvro tro-dro da [[Kastell-Paol|Gastell-Paol]], anvet "Ar Gouriz Alaouret", a zo un takad a zouaroù traezhennek, ur seurt leus skornvezhel hag a c'hell tizhout betek 8 metrad donder. Gouest eo labourerien-douar Bro-Leon da gevezañ gant re an Izelvroioù, pe da ober gwelloc'h c'hoazh. Amañ e vez kavet ul lodenn vras eus al legumaj produet e Bro-C'hall a-bezh ; anavezet eo evit an artichaod dreist-holl (renk kentañ e Bro-C'hall), ar brikoli, an tomatez pe ognon roz AOC Rosko ha chalotez Kastell-Paol. Doareoù labour hengounel da drempañ an douar gant bezhin a zo bet ijinet eno, ha diwezhatoc'h doareoù a-vremañ gant an traktorioù o deus kemeret plas ar c'hezeg. Amañ ivez eo bet krouet ar marc'had « diouzh an digresk » diwar atiz ar sindikadour [[Alexis Gourvenneg]]. Labourerien-douar Bro-Leon o deus lakaet o holl aked da wellaat o douar hag o holl startijenn da genwerzhañ gant ar broioù estren dreist-holl.

Ar [[pesketaerezh]] hag ar micherioù liammet ouzh ar mor a zo pouezus er vro ivez. E-kreiz an [[Aber-Ac'h]] e vez savet istr Prat Ar Coum, e bae Montroulez e kaver munus istr Belon, ha pesklennoù e Rosko. Ar porzhioù pesketa pennañ eo Konk-Leon, Porsal ha Mogerieg (a denn splet bras eus al ligistri dreist-holl). Lannildud eo porzh kentañ Europa evit ar bezhin.

===Touristelezh===
Bez ez eus pevar blein dedennañ pennañ e Bro-Leon : 

• Troiad ar porzhioù-bered a ginnig meur a bennoberenn skulterezhel eus ar {{XVIvet kantved}}.

• E Brest, [[Océanopolis]], gouelioù ar bigi kozh ha redadegoù war vor treuzatlantek a zedenn ar muiañ a douristed. 

• Bro an Aberioù a zo ul lec'h dispar evit an troioù-bale. 

• Porzh Rosko hag ar c'humunioù tro-war-dro a zegemer martoloded gant bigi-bale bras, estreget re Vro-Saoz, aet skuizh gant [[Sant-Maloù]], hag ivez familhoù an dud klañv (kreizenn heolvorel), abaoe m'eo bet ijinet ar [[morvezegiezh|vorvezegiezh]]. Eno e teu tud o vevañ er c'hêrioù ivez, evit kennerzhusañ aer a zo en Europa a-bezh.

=== Danframmoù ===
Treuzet eo Bro-Leon, eus ar Reter betek ar [[Kornôg|C'hornôg]] gant un hent-tizh hag a dalvez da c'hourhent. An [[tren tizh bras]] a chom a-sav e Montroulez hag e Brest.

Aerborzh Brest-Breizh a zo un aerborzh etrebroadel hag a c'hell degemer ar brasañ kirri-nij. Darbaret eo gant Brit-Air, iskevredad breizhat Air-France, hag a zo diazezet e [[Montroulez]]. Aerborzh [[Landivizio]] a zo ur bon morlu.

Porzh Brest a chom ur greizenn a genwerzh a-bouez hag, evel-just, kalon ar Morlu. Ur porzh-don, porzh ar Bloscon, a zo bremañ e Rosko en-doare ma c'hell ar [[Brittany Ferries]], savet gant [[Alexis Gourvenneg]] kinnig d'an dreizhidi ha d'o c'hirri-tan treuziñ ar mor ingal war-zu [[Korkig]] ([[Iwerzhon]]) pe b[[Plymouth (Bro-Saoz)|Plymouth]] ([[Bro-Saoz]]).

Abalamour da dri lanv du bras, re an ''Torrey Canyon'', an ''Olympic Bravery'' hag an ''Amoco Cadiz'', hag ouzhpenn, abalamour d'ar bigi o tiaezhañ, en deus ranket ar prefeti-mor diazesañ Roudenn Eusa. Sturiet eo houmañ gant ar c'hCROSS (Kreizenn-rannvro oberiant evezhiañ ha saveteiñ (KROES)<ref>Studiet gant TermOfis [[Ofis Publik ar Brezhoneg]].</ref>) [[Beg Korzenn|Korzenn]] adalek Brest.

===Imbourc'h===
Kreizenn Bevoniel [[Rosko]] eo kentañ blein Europa evit an enklask hag ar c'helenn war ar [[morvevoniezh|vorvevoniezh]]. E Brest ez eus ur greizenn enklask moroniel a-bouez, ar CNEXO, deuet da vezañ Ifremer, hag Océanopolis, a zo o labourat war studioù etrevroadel diwar-benn al loenoniezh a vor.

E Brest ivez emañ ar POS (Pennospital Skolveurel), en e benn an Ospital Morvan, hag an SBI (Skolveur Breizh-Izel)

===Gwask hag embann===
An Telegram

Skol Vreizh

== Levrlennadur ==
* MADEG Mikael, ''Kentelioù distagadur brezhoneg Bro-Leon,'' Nadoz-Vor Embannadurioù, Brest, 2020.

==Gwelet ivez==
*[[Eskopti Leon]]

== Liammoù diavaez ==
* [http://www.geobreizh.com/breizh/bre/keriou-broiou2.asp?numero_paysbreton=1 Listennad kumunioù Bro Leon]

== Notennoù ha daveennoù ==
{{Daveoù}}
{{Nav bro hengounel Breizh}}
{{Porched Breizh}}
[[Rummad:Broioù kozh Breizh|Leon]]
[[Rummad:Bro-Leon]]