Gwelet an tarzh evit Bakteri

{{Databox}}
Ar '''bakteri''' ('''''Bacteria''''') zo [[bevedeg bev|bevedegoù bev]] [[unkelligek]] '''[[prokariot]]''', n'o deus ket a [[nukleüs (bevoniezh)|nukleüs]] nag a [[organell]]où. Ar pep brasañ eus ar bakteri o deus ur [[speurenn kellig]] [[glusid]]ek, ar [[peptidoglikan]]. Un nebeud mikrometr hirder pe nebeutoc'h eo ar bakteri ha stummoù disheñvel a c'hallont kaout : stumm ur [[sferenn]] ([[cocci|klorenn]]), ur stumm hir pe e stumm bazhoùigoù ([[bazhell]]), stumm ur [[kildroenn|gildroenn]]. Graet e vez [[bakteriologiezh]] eus studi ar bakteri, anezhi ur rann eus ar [[mikrobiologiezh|vikrobiologiezh]].

Gallout a reer kavout bakteri e kement seurt metoù zo war an [[Douar]] : en douar, en dour dous pe sal pe meizh, en aer, en islonkoù ar morioù, e pluskenn an Douar, war groc'hen hag e-barzh bouzelloù ar vevien. Daou-ugent milion bakteri zo en ur [[gramm]] douar hag ur milion en ur [[mililitr]]ad dour. Pemp gwezh 10<sup>30</sup> bakteri a vefe en holl er bed<ref>Whitman W, Coleman D, Wiebe W (1998). "Prokaryotes: the unseen majority". ''Proc Natl Acad Sci U S A'' '''95''' (12): 6578 – 83.</ref>. Ar bakteri o deus ur roll a-bouez bras e [[kelc'hiad biogeokimiek|kelc'hiadoù biogeokimiek]] evel [[kelc'hiad ar c'harbon]] hag evit stabilaat an [[azot]] an [[aergelc'h]].

Evit pezh a sell ouzh Mab-Den, jedet eo bet e oa 10<sup>12</sup> bakterienn o vevañ war kroc'hen pep den, 10<sup>10</sup> a vev er genoù ha 10<sup>14</sup> er bouzelloù, e doare ma'z eus dek gwezh muioc'h a gelligoù bakteri evit a gelligoù den e korf an dud<ref>[https://web.archive.org/web/20110224082032/http://www.textbookofbacteriology.net/normalflora.html Textbook of Bacteriology : ar bakteri a gaver en dud]</ref>. Dinoazh pe mat evit ar c'horf eo ar pep brasañ eus ar bakteri-se. Bout a ra koulskoude meur a spesad noazus a zegas kalz kleñvedoù evel ar [[kolera|c'holera]], an [[kleñved Naplez|naplez]], ar [[bosenn|vosenn]], ar [[serk]], an [[torzhellegezh|dorzhellegezh]]. 
Bakteri zo a c'hall degas kudennoù analat pe dreizhañ ha lod all a laka ar goulioù da vinimañ. Gallout a reer ober war-dro ar binimadurioù degaset gant ar bakteri a-drugarez d'an [[antibiotik]]où a harz outo da vevañ. Ar [[penisilin]] da skouer a laka kenaoz speurenn ar c'helligoù bakteri da baouez.

Talvoudus-kenañ e c'hall bezañ ar bakteri pa naetaer an dourioù uzet, er [[gounezvouederezh]], evit produiñ [[yaourt]] pe [[fourmaj]] da skouer, hag evit produerezh greantel ur bern [[kenaozad]]où kimiek.

== Ment ha stumm ==

Ar re vihanañ eus ar boudoù-bev eo ar bakteri : 10 gwech bihanoc'h eget ar c'helligoù eukariotek e vezont hag o hirder a zo peurvuiañ etre 0.5 ha 5.0 [[mikrometr]]. Kalz brasoc'h e c'hell bezañ un nebeud a spesadoù :''[[Thiomargarita namibiensis]]'' ha ''[[Epulopiscium fishelsoni]]'' a zo brasoc'h eget 0,5 [[milimetr]]<ref>{{cite journal |author=Schulz H, Jorgensen B |title=Big bacteria |journal=Annu Rev Microbiol |volume=55 |issue=|pages=105–37 |year=2001|pmid=11544351 |doi=10.1146/annurev.micro.55.1.105}}</ref>. Er genad ''[[Mycoplasma]]'' emañ ar re bihanañ, dezhe 0,3 mikrometr ar pezh a zo ken bihan hag ar viruz brasañ<ref>{{cite journal |author=Robertson J, Gomersall M, Gill P. |title=Mycoplasma hominis: growth, reproduction, and isolation of small viable cells |journal=J Bacteriol. |volume=124 |issue=2 |pages=1007–18 |year=1975 |pmid=1102522}}</ref>.

Meur a stumm o deus ar bakteri met anavezet a vez dreist-holl daou anezho : Reoù a zo rontek, [[coccus|cocci]] (''sing''. coccus, deus ar gresianek ''kókkos'', greun, seed) pe stumm ur vazh [[bacillus|bacilli]] (''sing''. bacillus, eus al [[latin]] ''baculus'', bazh).

[[Restr:Bacteria (PSF).jpg|thumb|left|200px|[[cocci|kok]] tu kleiz, ''[[Spirillum]]'' er c'hreiz, [[bazhig]] tu dehou.]]

== Framm o c'helligoù ==
{{further|Framm kelligoù ar bakteri}}

[[Restr:Average prokaryote cell- br.svg|thumb|280px|right|Framm ur gellig vakteriel]]

Kelc'hiet eo kellig ar bakteriennoù gant ur [[koc'henn blasmek|goc'henn blasmek]], bez a c'hell bezañ ur pare hag ur volc'henn tro-o-zro. N'o deus ket a [[organell]]où en o sitoplasm ha n'eo ket bevennet o danvez nukleikel. Kement-mañ a laka anezho da vezañ diforc'hiet deus an eukarioted en anv prokarioted.

<!-- Cependant, un grand nombre de ces bactérie s ne sont pas encore caractérisées car non cultivables en laboratoire<ref>Rappé M, Giovannoni S. (2003) "The uncultured microbial majority". ''Annu Rev Microbiol'' '''57''': 369 – 94.</ref>. -->

== Dave ==
<references/>

== Levrlennadur ==
* Madigan, M. T., Martinko, J. M. ''Brock Biology of Microorganisms, 11th Ed''. Pearson Prentice Hall, Upper Saddle River, NJ, 2005.
* Perry J., Staley J., Lory S. ''Microbiologie''. Editions Dunod, 2004.
* Prescott, L.M., Harley, J.P. Klein, D.A., ''Microbiologie 2{{e}} édition'' DeBoeck eds, 2003.
* Singleton P. ''Bactériologie : Pour la médecine, la biologie et les biotechnologies''. Cours, 6{{e}} édition, Dunod, 2005.

== Liammoù diavaez ==
* [http://www.bacterio.cict.fr/bacdico/bacteriogene/structure.html#paroi Morfologiezh ha framm ar bakteri (J.P. Euzéby)]
* [https://web.archive.org/web/20070817012539/http://www.infovisual.info/02/002_fr.html Gwelet ur ur brastres klok eus kellig ur vakterienn]
* {{de}} [http://www.zytologie-online.net/bakterien.php Bacterial Growth and Cell Wall]
* [http://canal-educatif.fr/video2.html Video diwar-benn ar bakteri a gaver en dourioù naturel]

[[Rummad:Bevoniezh]]
[[Rummad:Medisinerezh]]
[[Rummad:Bakteri]]