Gwelet an tarzh evit Azerbaidjan

{| class="infobox" cellspacing="2" style="font-size:90%;"
{{Infobox/Titl|'''Azerbaidjan'''|00bae5|talbenn map|000}}
|- align="center"
| <br>[[Restr:Flag of Azerbaijan.svg|125px|Banniel Azerbaidjan]] || [[File:Emblem of Azerbaijan (simmetric).svg|80px|Skoed Ardamez Azerbaidjan]]
|- align="center"
| [[Banniel]] || [[Ardamezouriezh|Skoed-ardamez]]
|-
| align=center colspan=2 | '''Kan broadel :'''<br>''Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himni''
|-
| align=center colspan=2 style="background:#f9f9f9;" | [[Restr:Azerbaijan (orthographic projection).png|300px|Lec’hiadur Azerbaidjan]]
|-
|'''[[Yezh ofisiel|Yezhoù ofisiel]]''' ||[[Azeri|Azerbaidjaneg]]
|-
|'''[[Kêr-benn]]''' || [[Bakou]]
|-
|'''Statud politikel''' || Republik
|-
|'''Prezidant''' || {{Wikidata|properties|linked|Q227|P35}} 
|-
|'''Ministr kentañ''' || [[Ali Asadov]] (Əli Əsədov)
|- valign="top"
|'''[[Gorread]]''' || 86 600 km²
|-
|'''Poblañs''' || 10 173 200<ref>[https://report.az/sosial-mudafie/olke-ehalisinin-sayi-aciqlandi/ Ölkə əhalisinin sayı açıqlandı]</ref><small>(2019)</small><ref>[http://www.azstat.org/press_reliz.php?id=996 ''The International Population Day'', The demographic situation in Azerbaijan, The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan, 11 July 2011]</ref>
|-
| '''Stankter''' || 106 ann./km²
|-
|'''[[Moneiz]]''' || [[Manat (Azerbaijan)|Manat]] (AZN)
|-
| '''[[Devezh ar vro]]''' ||
|-
| '''[[Kod war ar Genrouedad]]''' || [[.az]]
|-
| '''[[Kod pellgomz]]''' || +994
|-
|}

'''Azerbaidjan''' ([[Azeri|Azerbaijaneg]]: ''Azərbaycan'', ''Azərbaycan Respublikası'') a zo ur vro eus ar [[Kaokaz|C'haokaz]]. Lec'hiet etre reter [[Europa]] ha mervent [[Azia]] emañ riblet gant [[Mor Kaspia]] war-du ar reter. Harzoù he deus gant [[Dagestan]] ([[Rusia]]) war-du an norzh, [[Jorjia]] war-du ar gwalarn, [[Armenia]] war-du ar c'hornôg hag [[Iran]] war-du ar su. [[Nac'hitchevan]], un enezad eus Azerbaidjan he deus harzoù gant Armenia war-du an norzh ha [[Turkia]] war-du ar su. Rannvro [[Nagorno-Karabac'h]] he deus embannet bezañ dizalc'h e 1991 met n'eo anavezet gant bro arall ebet.

Ur stad lik eo Azerbaijan hag un ezel eus [[Kuzul Europa]] eo. Un demokratelezh eo met gant ur pleg aotrouniek.

== Orin an anv ==

Bez ez eus meur a vartezeadenn diwar-benn orin anv Azerbaidjan. An hini voutinañ a zo e teu eus [[Atropates]], ur [[satrap]] persat a savas ur rouantelezh dizalc'h, [[Atropaten]] hec'h anv, e gwalarn [[Iran]]. Atropates a dalvezfe "gwarezet gant an tan".

Posupl eo ivez e oa Azerbaidjan un eilstumm turkekaet eus ''Azarbaijan'', diskrivadur arabek eus ar perseg ''Âzarâbâdagân'' "bro an tan", pe "bro an tan peurbad", ar pezh a dalvezfe da azeuldioù zoroastrek.

Hervez istorourien azerbaijanek 'zo e talvezfe Azerbaidjan "Bro ar Bobl Az Gadarn".

== Istor ==
{{Pennad pennañ|Istor Azerbaidjan}}
Annezidi gentañ ar pezh a zo hiziv Azerbaidjan e oa [[Albania ar C'haokaz|albaniz ar C'haokaz]], ur bobl kaokazek he yezh. Goude e voe aloubet ar vro gant pobloù niverus, ar bersed, ar romaned, an armeniz, an arabed, an durked, ar rused en-o-zouez.
[[Restr:Azerbaigian-baku2.jpg|thumb|300px|Kastell Chirvanchah, [[Bakou]].]]
En [[IXvet kantved|{{IXvet}} kantved]] kent Jezuz-Krist e voe dalc'het ar vro gant rouantelezh [[Mannae]] a badas betek e stagidigezh gant an [[impalaeriezh vedat]] e [[616]] kt J-K. E [[549]] kt J-K ez eas d'un darn eus an [[Impalaeriezh an Ac'haemenided|impalaeriezh ac'hemenidek]]. Ar satrapelezhioù [[Atropaten]] ha [[Albania ar C'haokaz]] a voe savet er {{XVvet kantved kt JK}}. Enderc'hel a raent ar pezh a zo Azerbaidjan ha [[Dagestan]] hiziv.

[[Islam]] en em skignas buan tre goude an aloudibigezh arab er [[VIIvet kantved|{{VIIvet}}]] hag en {{VIIIvet kantved}}. Pa ziskaras ar [[Kalifad Abasid|C'halifad Abasid]] en em furmas un nebeud rouantelezhioù emren, Shirvanshah en o zouez. En {{XIvet kantved}} e voe aloubet ar rannvro gant an [[Turked Seljuk|Durked Seljouk]] a lakajont o yezh hag o sevenadur war ar vro. En [[XIIIvet kantved|{{XIIIvet}}]] hag er {{XIVvet kantved}} e voe gwasket Azerbaidjan gant ar [[Mongol|Vongoled]].

D'un darn eus an [[impalaeriezh Savafidek]] ez eas ar vro er {{XVvet kantved}}. Dindan kontrol [[Persia]] e chomas betek an [[XVIIIvet kantved|{{XVIIIvet}} kantved]]. E-pad eil hanterenn an {{XVIIIvet kantved}} ha deroù an {{XIXvet kantved}} e savas pennoù lec'hel rouantelezhioù emren, dindan aotrouniezh zamkaniel an dierniezh bersiat [[Qajar]]. Ne badjont ket hir, avat. Goude he zrec'h e brezelioù [[Brezel etre Rusia ha Persia (1804 - 1813)|1804 - 1813]] ha [[Brezel etre Rusia ha Persia (1826 - 1828)|1826 - 1828]] e stagas an impalaeriezh rusat ar vro dre feur-skridoù [[feur-skrid Gulistan|Gulistan]] e [[1813]] ha [[Feur-skrid Turkmenchay|Turkmenchay]] e [[1828]].

Goude freuzadur an impalaeriezh rusat e [[1918]] ez eas Azerbaidjan, asambles gant [[Jorjia]] hag [[Armenia]] d'un darn eus [[Republik Demokratel Gevredel Treuzgaokazia]]. Homañ en em zielfennas buan, avat, hag en em embann dizalc'h a reas Azerbaidjan e Mae 1918. [[Republik Demokratel Azerbaidjan]] a vo ar republik vuzulman gentañ er bed met ne badas nemet daou vloavezh. E [[1920]] e aloubas ar vro al [[Lu Ruz]] ha d'un darn eus [[RSKS Treuzkaokazek|republik soviedel Treuzgaokazia]] ez eas e miz Meurzh [[1922]]. Republik Treuzgaokazia a voe disrannet e [[1936]] etre republikoù soviedel Armenia, Jorjia hag Azerbaidjan.

E [[1990]] manifestadegoù evit dieubidigezh ar vro a voe gwasket gant al Lu Ruz. He frankiz a adkavas ar vro e [[1991]], avat, goude freuzadur an [[Unaniezh Soviedel]]. E-pad ar bloavezhioù kentañ e dieubidigezh e voe ret da Azerbaidjan da [[Brezel Nagorno-Karabac'h|vrezeliñ]] ouzh ar gouarnamant disrannidigel [[Nagorno-Karabac'h]]. N'eo ket diskoulmet ar gudenn desped d'un arsav sinet e 1994. Adalek fin ar brezel e talc'h an armeniz 16% eus tachenn Azerbaidjan ha gant an div vro ez eus kudennoù armerzhel bras hag a repuidi.

Goude ar brezel e arnodas prezidant [[Heydar Aliyev]] da welaat armerzh ar vro dre implijout he feadraoù eoul-maenek. War zigresk eo aet an dilabour met kudennoù politikel bras a zo c'hoazh gant ar vro. Goude marv [[Heydar Aliyev]], e [[2003]], e voe dilennet e vab [[Ilham Aliyev]] prezidant. Abeget eo an dilennadeg-se gant an enebouriezh.

== Politikerezh ==
[[Restr:Aliyev April06.jpg|thumb|160px|[[Ilham Aliyev]], prezidant Azerbaidjan.]]
Ur republik brezidantel eo Azerbaidjan. Ar prezidant a zo dilennet evit pemp bloavezh hag envel a ra an holl izili eus kuzul ar vinistred. Al lezennoù a vez votet gant ur parlamant a 50 ezel dilennet gant ar bobl. E 18 vloaz eo oad-gour.

=== Dilennadeg 2003 ===
Hervez ar C'huzul Kreiz Dilennel e tegemeras [[Isa Gambar]], penn strollad pennañ an enebouriezh, 14% ar mouezhioù tra oa gant [[Lala Şövkat]], penn an Emsav evit an Unvaniezh Vroadel 3,6% hepken. Hervez an [[OSCE]], [[Kuzul Europa]] hag [[Human Right Watch]] e voe bet faozekaet an disoc'hoù.

Meur a aozadur etrevroadel dizalc'h hag a eveshae an dilennadeg o deus disklaeriet en-doa gounezet [[Isa Gambar]]. Hervez reoù arall e tlefed aozañ un eil tro.

E 2005 he deus Azerbaidjan aozet dilennadegoù lezennel. Un ezel eus [[Kuzul ar Gwirioù Denel]] nevez betek an 19 a viz Even 2006.

== Melestradurezh ==
[[Restr:Azerbaijan districts numbered.png|thumb|300px|Kartenn raionoù Azerbaidjan]]
:* ''Sellet ouzh [[Rannoù melestradurel Azerbaidjan]].
Rannet eo Azerbaidjan e 59 [[raion]] (''rayonlar''; unan. - ''rayon''), 11 kêr (''şəhərlər''; unan. - ''şəhər'') hag ur republik emren (''muxtar respublika'') [[Nac'hitchevan]], hag a zo rannet e 7 raion hag ur gêr. [[Bakou]] eo kêr-benn Azerbaidjan.

== Douarouriezh ==
[[Restr:Aj-map.png|thumb|Kartenn Azerbaidjan]]
Enderc'hel a ra Azerbaidjan 9 eus 11 kelc'hiad hinel ar bed. Sec'h eo gant hañvioù tomm ha goañvioù klouar. Hervez an amzer hag al lec'h e kemm an temperadur. E izeldirioù ar gevred ez eo 6&nbsp;°C e-pad ar goañv ha 26° e-pad ar goañv hag e c'hell tizhout 32&nbsp;°C e-pad an deizioù tommañ. Er menezioù ez eo an temperadur war-dro 12&nbsp;°C e-pad an hañv ha -6&nbsp;°C e-pad ar goañv.

Glav a ra etre 200 ha 400 mm bep bloaz. Ar biz eo ar rannvro sec'hañ tra ma'z eo kalz glepoc'h ar gevred el lec'h ma kouezh 1300 mm. An nevezamzer hag an diskaramzer eo ar prantadoù glepañ.

== Armerzh ==
War ar greanterezh eo diazezet armerzh Azerbaidjan. Oberiañ ardivinkoù, an [[eoul-maen]] hag e burerezh, greanterezh ar gwiadoù hag ar greanterezh kimiek a ya d'ober anezhañ. Un trede eus ar [[Produadur Broadel Gros|PGB]] a brodu al labour-douar. Darn vrasañ ar feurmoù a zo douret. En izeldirioù e c'hounezer [[frouezh]]ioù, [[ed]]où, [[koton]], [[te]] ha [[butun]]. Preñv-seiz a vager ivez evit greanterezh ar gwiadoù. En uheldirioù e vager [[buoc'h|saout]], [[dañvad|deñved]] ha [[gavr|givri]]. [[Kaviar]] a broduer er [[Mor Kaspia]].

A-drugarez d'an eoul-maen, hag a zo fonnus a-walc'h er [[Mor Kaspia]], e kresk a 11% pep bloaz armerzh Azerbaidjan.

== Demografiezh ==
War-dro 9 milion a dud zo en Azerbaidjan. 95% anezho a zo Azeriz. An Azeriz eo ivez minorelezh vrasañ [[Iran]]. Ar vinorelezh niverusañ eo ar Rused (1,8%). Niverusoc'h e oant kent an dieubidigezh met kalz anezho a zo divroet. Pobloù "dagestanek" bihan a vev a-hed an harzoù gant [[Rusia]]. Ar re bennañ eo al [[Lezgiz]], an [[Avar]]iz, hag an [[tsakur|Dsakured]]. Kavout a reer ivez pobloù bihanoc'h evel ar [[Buduc'h]]ed, an [[Udin]]ed, ar [[Kryt|Gryted]] hag ar [[c'hinalug]]ed.

Enderc'hel a ra Azerbaidjan strolladoù bihan a [[Jorjiz]], [[kurded|Gurded]], [[talyched|Dalyched]], [[tatared|Datared]] hag [[Ukrainiz]]. War-dro [[Quba]] e vev an [[Tated|Dated]], anvez ivez [[Yuzevien ar Menezioù]], a gaver e [[Dagestan]] ivez. Kalz anezho a oa divroet da [[Israel]] e-pad ar bloavezhioù diwezhañ daoust m'eo aet mentadur an dispartioù da c'houstadikoc'h. An Armeniz a oa niverus e-pad ar marevezh soviedel met tec'het ez int e-pad [[brezel Nagorno-Karabac'h]]. Hogozik an holl anezho a zo o chom er republik disrannidigel hiziv.

93,4% eus annezidi Azerbaidjan a zo muzulmiz. 85% anezho a berc'henn d'ar [[chiyiezh daouzekek]]. Muzulmaned [[Sunniek]] a gaver ivez, hag un nebeud a gristenien, [[Iliz Ortodoks Armeniat|ortodoksed armeniat]] dreist holl. An Dated e [[Quba]] hag un nebeud [[achkenazed]] zo yuzev.

=== Etnioù e poblañs Azerbaidjan ===
* ''Mammenn'': http://www.eurasianet.org/resource/azerbaijan/hypermail/200103/0062.html
{| class="sortable wikitable" width 100%
|- bgcolor="#ccc"
! Pobl||Niver (1979)||Feur||Niver (1989)||Feur||Niver (1999)||Feur
|-
| Hollad||6.026.500||% 100||7.021.178||% 100||7.953.438||%100
|-
| [[Azeried]]||4.708.800||% 78,13 ||5.804.980||% 82,68||7.205.464||% 90,6
|-
| [[Turked]] ||7.900||% 0,13||17.705||% 0,25||43.400||% 0,55
|-
| [[Tatared]]||31.400||% 0,52||28.019||% 0,48||30.000||% 0.38
|-
| [[Rused]]||475.300||% 7,88||392.304||% 5,59||141.687||% 1,78
|-
| [[Ukrainiz]]||26.400||% 0,43||32.345||% 0,46||29.000||% 0,36
|-
| [[Jorjiz]]||11.400||% 0,18||14,200||% 0,20||14.900||% 0,18
|- 
| [[Armeniz]]||475.500||% 7,89||390.505||% 5,56||120.700||% 1,52
|-
| [[Taliched]]|| - || - ||21.169||% 0,3||76.800 ||% 0,97
|-
| [[Yuzevien]]||35.500||% 0,58||30.700||% 0,44||8.900 ||% 0,11
|-
| [[Kurded]]||5.700||% 0,17||12.226||% 0,17||13.100||% 0,16
|-
| [[Lezgied]]||158.100||% 2,62||171.395||% 2,44||178.000||% 2,24
|-
| [[Avariz]]||36.000||% 0,59||44.072 ||% 0,63||50.900||% 0,64
|-
| [[Sakouriz]]||8.500||% 0,14||14.200||% 0,20||15.900||% 0,19
|-
| [[Oudined]]||5.800||% 0,09||6.100||% 0,08||4.100||% 0,05
|-
| '''All'''||40.200||% 0,66||41,500||% 0,59||9.600||% 0,12
|-
|}

== Sevenadur ==
An [[azeri]] eo yezh ofisiel Azerbaidjan. E familh ar [[yezhoù turkek]] emañ ha gant 95% eus poblañs Azerbaidjan ha 25% eus poblañs [[Iran]] e vez komzet. Ar yezhoù tostañ d'an azeri eo an [[turkeg]] hag an [[Turkmeneg]]. Un darn vras eus poblañs ar c'herioù a gomz [[rusianeg]] ivez.

== Luc'hskeudennoù Azerbaidjan ==
<gallery mode="packed">
Azerbaigian-baku.jpg
Azerbaigian-baku2.jpg
Azerbaigian-baku3.jpg
Azerbaigian-baku4.jpg
Hajji Gayyib bathhouse, 2005.jpg
View of Baku, 2004.jpg
View_of_Baku,_2004_(2).jpg
Baku Maiden Tower.jpg
Gosha gapi.jpg
Icheri sheher.jpg
İsmailiyye palace 2006.jpg
Saadet sarayi 1.jpg
Saadet sarayi 2.jpg
</gallery>

== Notennoù ==
{{Daveoù}}

{{Commonscat|Azerbaijan}}
{{Patrom:Stadoù Europa}}
{{Azia}}
{{Kenglad ar Stadoù Dizalc'h}}
{{Broioù Turkek}}
{{Kaokaz}}
{{AC'hI}}

[[Rummad:Azerbaidjan| ]]
[[Rummad:Stadoù Azia]]
[[Rummad:Stadoù Europa]]
[[Rummad:Kaokaz]]