Gwelet an tarzh evit Aozadur ar Feur-emglev Norzh-Atlantel

{{databox}}
[[Restr:Flag of NATO.svg|thumb|Banniel AFNA]]
Dre ma kreske armoù nukleel an [[URSS]] e talc'has ar [[Stadoù-Unanet]] da vodañ ar [[riez]]où [[demokratelezh|demokratel]] a oa prest da stourm ouzh he levezon ideologel hag he galloud milourel. Savet e voe '''Aozadur Feur-emglev Meurvor Atlantel an Norzh''', pe '''Aozadur ar Feur-emglev Norzh-Atlantel''' ('''AFNA''' e verradur brezhonek), d'ar [[4 a viz Ebrel]] [[1949]], anezhañ un [[aozadur etrebroadel]] milourel savet e-touez sinerien [[Feur-emglev Mor Atlantel an Norzh]] ([[1947]]).

An daou anvadur ofisiel a zo : ''North Atlantic Treaty Organisation'' (NATO), e [[saozneg]], hag ''Organisation du traité de l'Atlantique nord'' (OTAN), e [[galleg]].

E [[Brusel]] emañ ar sez.

NATO (''North Atlantic Treaty Organization'' e saozneg) a oa un aozadur politikel dreist-holl a-raok ma voe kroget [[Brezel Korea]]. Adal ar brezel drastus-se e voe roet nerzh d'ur frammadur resisoc'h eus ar Stadoù ezel, savet e voe un aozadur milourel didan sujidigezh daou komandant penn [[stadunanat]]. Red ar [[Brezel Yen]] a zegasas kevezerezh gant stadoù ezel [[Pakt Varsovia]] a voe savet e 1955.

Douetañs a oa savet da geñver nerzh an aozadur hag al liammoù etre an izili en Europa eus un tu ha gant [[Stadoù-Unanet Amerika]] eus an tu all. Douetañs a oa savet ivez da geñver penaos talañ ouzh un aloubadeg gant ar soviediz. [[Bro-C'hall]] a voe an ezel oc'h ober ar muiañ a drouz, betek sevel un nerzh tagañ nukleel ha kuitaat an aozadur milourel adal 1966 hag e-pad 30 vloaz.

Goude [[Moger_Berlin|kouezhadenn Moger Berlin]] e 1989, an aozadur a voe desachet etrezek disparti [[Yougoslavia]]. Eno e voe kaset ar c'hentañ kampagn milourel e Bosnia etre 1992 betek 1995 ha goude-se e Yougoslavia e 1999. Da geñver politikerezh an aozadur a zo gwelet gwelloc'h gant ez izili [[Pakt Varsovia]], ul lod bras anezho o vezañ emezelet en Aozadur Feur-emglev Norzh-Atlantel etre 1999 ha 2004.

E miz Even 2022, an Afna en deus 40 000 soudard e reter Europa kenkas ma vefe eus un dagadenn rusian. An hanter eus ar soudarded a zo e Bulgaria, Roumania, Hungaria, Slovakia, ha Polonia. Ar pemp bro-se o deus 259 000 soudard ouzhpenn bet soudarded AFNA. Ouzhpenn nijlu Bulgaria, Spagn n'eus kaset kirri-nij [[Eurofighter Typhoon]], an Izel-vroioù eizh [[F-35]], ha Bro-C'hall hag SUA o deus kaset kirri-nij ouzhpenn.

Etre eo ar sell war an AFNA e-touez poblañsoù ar Stadoù ezel.
[[Restr:NATO members (blue).svg|thumb|upright=2|center|{{legend|#004791|Izili AFNA}}]]
== Sinerien ==
[[Restr:History of NATO enlargement.svg|thumb|upright=1.4|Emastenn AFNA en Europa]]
;Sinerien gentañ
{|
|- valign="top"
|
* {{Belgia}}
* {{Danmark}}
* {{Frañs}} <ref>Kuitaet ganti e [[1967]] Gourc'hemennerezh enframmet an aozadur ; distroet e 2009.</ref>
* {{Island}}
|
* {{Italia}}
* {{Izelvroioù}}
* {{Kanada}}
* {{Luksembourg}}
|
* {{Norvegia}}
* {{Portugal}}
* {{Rouantelezh-Unanet}}
* {{SUA}}
|}
;Kentañ astenn
:E [[1952]] e voe astennet an aozadur, evit difenn [[talbenn]] gevred ar pezh a veze anvet ar [[bed frank]]:
:*{{Gres}}
:*{{Turkia}}
;Eil  ha trede astenn
:Riezoù all a yeas e-barzh da c'houde.
:* [[1955]] {{Alamagn}} (astennet da ez-[[Alamagn ar reter]] e [[1990]])
:* [[1982]] {{Spagn}}
;Broioù ar reter
{|
|- valign="top"
|
* [[1999]] {{Hungaria}}
* [[1999]] {{Polonia}}
* [[1999]] {{Republik Tchek}}
|
* [[2004]] {{Bulgaria}}
* [[2004]] {{Estonia}}
* [[2004]] {{Latvia}}
|
* [[2004]] {{Lituania}}
* [[2004]] {{Roumania}}
* [[2004]] {{Slovakia}}
|
* [[2004]] {{Slovenia}}
* [[2009]] {{Albania}}
* [[2009]] {{Kroatia}}
|
* [[2017]] {{Montenegro}}
* [[2020]] {{Makedonia}}
|}
===War ar renk evit bezañ e-barzh===
*{{Bosnia-ha-Herzegovina}}
* [[2022]] : {{Sveden}} ha {{Finland}}, a-c'houde [[Aloubadeg Ukraina gant Rusia e 2022]]<ref>{{fr}} [https://www.ouest-france.fr/europe/suede/l-adhesion-de-la-suede-et-de-la-finlande-a-l-otan-ne-renforcera-pas-la-securite-europeenne-1dea2720-d501-11ec-886a-4b2eee6de82d Ouest-France, 16/05/2022]</ref>

== Aozadurioù dammheñvel ==
{|
|- valign="top"
|
* [[AUKUS]] (Aostralia, Rouantelezh-Unanet, SUA)
* [[ANZUS]] (Aostralia, Zeland-Nevez, SUA)
* [[Collective Security Treaty Organization]] (CSTO)
* [[Inter-American Treaty of Reciprocal Assistance]]
* [[Islamic Military Counter Terrorism Coalition]] (IMCTC)
|
* [[Middle East Treaty Organization]] (METO)
* [[Northeast Asia Treaty Organization]] (NEATO)
* [[Shanghai Cooperation Organisation]] (SCO)
* [[South Atlantic Peace and Cooperation Zone]]
* [[Southeast Asia Treaty Organization]] (SEATO)
|}
==Notennoù==
{{Daveoù}}
==Gwelit ivez==
* [[Lizherenneg etrebroadel AFNA]]


{{AFNA}}
[[Rummad:Aozadurioù etrebroadel]]