Gwelet an tarzh evit Aostria

{| class="infobox" style="font-size:90%;"
|-
!colspan="2" style="background-color:#00309a; text-align:center;"|<div style="float:right; padding:5px;">[[Restr:Flag of Europe.svg|48px]]</div>[[Unaniezh Europa|<div style="font-size:1.7em; color:#ffcd00; padding-top:10px;">Unaniezh Europa</div>]]
|-
{{Infobox/Titl|Republik Österreich|ed2939|talbenn defaut|fff}}

|- bgcolor="#efefef"
| colspan="2" align="center"|
{| width="100%" style="text-align:center;"
|-
| width="50%" |[[Restr:Flag_of_Austria.svg|125px|Banniel Aostria]]
| width="50%" |[[Restr:Austria_Bundesadler.svg|80px|Skoed-ardamez Aostria]]
|-
| width="50%" |[[Banniel]]
| width="50%" |[[Ardamezouriezh|Ardamezioù]]
|-
| colspan="2" align="center"|'''[[Kan broadel]]'''<br>''[[Kan broadel Aostria|Land der Berge, Land am Strome]]''[[Restr:Land der Berge Land am Strome instrumental.ogg|thumb]]
|}
|-
|colspan="2" | [[Restr:LocationAustria.png|325px]]<hr>
|-
| '''[[Kêr-benn]] ha kêr vrasañ'''|| [[Vienna]]
|-
| '''Yezh ofisiel'''||[[Alamaneg]]
|-
| '''Yezhoù kenofisiel'''||[[Hungareg]], [[Kroateg Burgenland|Kroateg]], [[Sloveneg]]
|-
| '''Yezhoù anavezet'''||[[Romeg]], [[Slovakeg]], [[Tchekeg]]
|-
|'''Relijionoù'''
|[[Kristeniezh]] (64%), Hep relijion ebet (26%), [[Islam]] (8%), Relijionoù all (1%)
|-
| '''Gorread'''<br>• En holl<br>• % dour
| 83 871 km²<br>0,84%
|- 
|'''Poblañs '''<br> -Hollad<br>-Stankter ar boblañs
|<br>8 926 290 (2022)<br>106,4/km²
|-
|'''Gouarnamant'''
|Republik kevreadel parlamantel
|-
| '''[[Roll unpennoù Aostria|Prezidant kevreadel]]'''||[[Alexander Van der Bellen]]
|-
| '''[[Roll kañsellerien Aostria|Kañseller kevreadel]]'''||[[Karl Nehammer]] (ÖVP)
|-
|'''[[Gouel broadel]]'''
|[[26 a viz Here]]
|-
| '''Moneiz'''||Euro (€)
|-
| '''Kod pellgomz'''||43
|-
| '''Kod Internet'''||[[.at]]
|}

'''Aostria''' ([[alamaneg]]: ''Österreich'', {{Audio|De-Österreich.ogg}}), '''Republik Aostria''' (''Republik Österreich'') ent-ofisiel, zo ur Stad eus [[Europa ar C'hreiz|Kreiz Europa]], anezhi ur Republik demokratel ha kevreadel. Ur vro diarvor ha meneziek eo Aostria, peogwir emañ al lodenn vrasañ anezhi en [[Alpoù|Alpoù ar Reter]]. Bevennet eo gant [[Alamagn]] er gwalarn, [[Tchekia]] en hanternoz, [[Slovakia]] er biz, [[Hungaria]] er reter, [[Slovenia]] hag [[Italia]] er c'hreisteiz ha [[Suis]] ha [[Liechtenstein]] er c'hornôg. Aostria zo 83 871 km² dindani ha 9 milion a dud o chom enni. [[Vienna]] eo anv he [[kêr-benn|c'hêr-benn]], ''Wien'' en alamaneg. Kêr vrasañ ar vro eo-hi ivez. [[Graz]], [[Linz]], [[Salzburg]] hag [[Innsbruck]] eo ar c'hêrioù pennañ all. 

Un [[demokratelezh parlamantel]] eo Aostria, gant ur prezidant dilennet eeun da benn ar Stad hag ur c'hañseller anvet da benn ar gouarnamant. Rannet eo etre 9 Stad kevreet hag a zo emren war meur a dachenn. Aostria zo ezel eus [[Aozadur ar Broadoù Unanet]] abaoe [[1955]]. Emañ ivez e [[Kuzul Europa]] hag en [[Unaniezh Europa]] abaoe [[1995]], ha da-heul en [[takad Schengen]] (1995) hag en [[Zone euro|takad euro]] ([[1999]]).

[[Alamaneg]] eo [[yezh ofisiel]] ar vro. [[Hungareg]], [[sloveneg]] ha [[kroateg Burgenland]] zo kenofisiel e Stadoù zo. [[Tchekeg]], [[slovakeg]] ha [[romeg]] zo anavezet hepmuiken. Ar c'hwec'h yezh-se zo gwarezet ha skoazellet da-geñver [[Karta Europa ar yezhoù rannvro pe bihanniver|Karta Europa ar yezhoù]], sinet e 2001. 

Stad Aostria zo anezhi abaoe ma voe disrannet [[Aostria-Hungaria]] e [[1918]]. Ur perzh bras-meurbet he deus bet e [[Histoire de l'Europe|istor Europa]] adalek fin ar Grennamzer, dindan ren an [[tiegezh Habsburg]], peogwir e oa neuze e-kreizig-kreiz aozadurioù politikel pouezus evel an [[Impalaeriezh santel roman german]] da gentañ hag [[Impalaeriezh Aostria]] da c'houde. Abaoe fin an [[Eil Brezel-bed]] eo aet ar vro gant ur politikerezh [[Neutralité autrichienne|neptu]] a-fet [[Neutralité (relations internationales)|darempredoù etrebroadel]]<ref>{{Cite journal|volume=16|date=juin 1991|issn=0396-4590|pages=21}}.</ref>. Se zo kaoz n'emañ ket en [[Aozadur ar Feur-emglev Norzh-Atlantel|AFNO]].

E-mesk ar broioù pinvidikañ er bed emañ Aostria hiziv, evel m'en diskouez ar [[Produadur diabarzh gros|PDK]] dre annezad (19{{Vet}} hervez ar bank-bed). E 2021 e oa renket 25{{Vet}} hervez Feuriader an Diorren Denel.

== Douaroniezh ==
Bez' e c'haller rannañ tiriad Aostria etre tri zakad :

* [[Alpoù|menezioù an Alpoù]] (62 %),
* troadoù menez (28 %), en o zouez [[diazad Vienna]] hag harzoù [[kompezenn Hungaria]] (anvet ivez Pannonia),
* pladenn c'hreunit koadeier Bohemia (10 %), en norzh d'an Danav.

Ur vro stumm ur berenn dezhi eo Aostria. E-tro 600 km eo eus ar c'hornôg d'ar reter, etre [[lenn Konstanz]] ha [[lenn Neusiedl]]. Strishoc'h eo eus an hanternoz d'ar c'hreisteiz : 280 km eo an hed hirañ, met beg ar c'hornôg n'eo nemet etre 30 ha 60 km e Tirol ha Vorarlberg.

Aostria zo ur vro veneziek anezhi, rak an div drederenn eus he ziriad zo en [[Alpoù]]. 40 % eus douaroù ar vro zo a-us 1000 m a uhelder ; e-skoaz 32 % hepken zo dindan 500 m a uhelder (e biz hag e reter ar vro dreist-holl, a bep tu d'an Danav). Ar [[Großglockner|Grossglockner]] eo menez uhelañ ar vro (3 797 m), e torosad Tauern-Uhel, etre Tirol ha Karintia. Hedwighof eo al lec'h izelañ (114 m) : emañ war tachenn kumun [[Apetlon]], e-tal-kichen lenn Neusiedl, e Burgenland.

2 % eus tiriad Aostria zo goloet a zour, dindan stêrioù pe lennoù e vefe. An [[Danav]] eo ar stêr hirañ er vro, 350 km diwar 2 845 km he red betek ar Mor Du. An eil bro treuzet ganti eo Aostria, war-lerc'h Alamagn. Vienna eo ar gêr bobletañ war he bord eus he mammenn d'hec'h aber. Adstêrioù d'an Danav eo ar stêrioù bras all a red en Aostria: an [[Inn]], ar [[Salzach]], an [[Enns]] pe c'hoazh an [[Drava|Drau]]. Evit al lennoù eo an [[Attersee]] an hini vrasañ (46,2 km²) a zo penn-da-benn en Aostria. A-hend-all, div lenn bras-bras o gorread zo rannet gant broioù nes: [[lenn Konstanz]] (58,6 km² diwar 539) gant Suis hag Alamagn ha [[lenn Neusiedl]] (240 km² diwar 315) gant Hungaria.

Koadeier Aostria zo bet rummet e peder eko-rannvro gant ar [[WWF]] : koadoù kemmesk [[Europa ar C'hreiz]], koadoù kemmesk Pannonia, koadoù kemmesk hag avalpineged an Alpoù, koadoù [[Europa ar C'hornôg]] o gwez-delioù-ledan.

=== Hin ===
[[Restr:Bregenz am Morgen vom Seibel, Böhringer.jpg|thumb|260x260px|War vord lenn Konstanz emañ Bregenz, kêr-benn Vorarlberg.]]
Aostria n'eo ket bras anezhi, met abalamour d'an Alpoù e vez cheñch-dicheñch an amzer hag an hin eus an eil rannvro d'eben, hag eus an eil traoñienn d'eben zoken. Dre vras eo [[Hin gerreizh|kerreizh]] an hin eno. Dindan levezon an hin [[Hin gevandirel|gevandirel]] e vez sec'hoc'h an amzer er reter pellañ, e traoñienn an [[Danav]] hag e penn [[kompezenn Hungaria]]. Eus an tu all, er c'hornôg pellañ e vez muioc'h a c'hlav abalamour d'an avelioù kornôg : eno ez eus seblant hin [[Hin veurvorel|veurvorel]]. Muioc'h a c'hlav a vez e Karintia ivez, ar rannvro greisteisañ, diwar ar Mor kreizdouar a zo nepell. Evel-just, gant an uhelder ez a an hin war yenaat : [[Hin izarktikel|izarktikel]], [[toundra]] pe [[Hin bolel|polel]] zoken eo war menezioù uhelañ an Alpoù.
=== Efedoù tommadur an hin ===
E meur a zoare eo skoet Aostria dija gant [[tommadur ar blanedenn]]. Eus tost da 2 °C e oa kresket an temperadurioù etre 1880 ha 2014<ref>Österreichischer Sachstandsbericht Klimawandel 2014 (AAR14).

Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Vienna, Aostria. https://web.archive.org/web/20191226101217/https://ccca.ac.at/wissenstransfer/apcc/apcc-aar14</ref>, kalz muioc'h eget an emdroadur keitat er bed-holl (+ 0,85 °C). E-keit-se eo aet ar skornegi war vihanaat, evel an [[Ötztal]] (Tirol), a zo tremenet he gorread eus 144 km² e 1969 da 116 km² e 2006. Hervez ar skiantourien e vo kreñv efedoù ar cheñchamant hin en Alpoù dreist-holl. Nebeutoc'h a erc'h a vo e-tro 1000 m hag uheloc'h. Gant-se e vo kresket ar riskl a fenomenoù poulzet gant ar graviter (rikloù douar pe fank, diruilhadoù dour pe erc'h...) ha lakaet an annezvaoù naturel en arvar, da gentañ-penn a-us bevenn ar gwez.[[Restr:Wildspitze (r., top) with saddle Mittelbergjoch and ski lift in front.jpg|thumb|An eil menez uhelañ en Aostria eo ar Wildspitze (3770 m).|218x218px]]
=== Treuzdougen ===
Rouedad treuzdougen Aostria zo stummet diouzh he lec'hiadur. Eus un tu emañ ar vro en [[Alpoù]] : ret eo azasaat an hentoù ouzh ar menezioù, en ur doullañ tunnelioù hag en ur sevel pontoù, hag ober ma padfent dindan a bep seurt amzerioù. Eus un tu all eo ur c'hroashent e [[Europa ar C'hreiz|Kreiz-Europa]] a-fet hentoù hag hentoù-houarn : dreistmentet e vezont evit lakaat an holl da dremen, dreist-holl war an ahelioù norzh-su, norzh-gevred, ha reter-kornôg abaoe diskar ar rideoz-houarn.[[Restr:2010-10-09 Arlbergtunnel.jpg|thumb|240x240px|Tunelioù zo bet ret sevel evit aesaat ar monedone en Alpoù, evel hemañ dindan ode an Arlberg.]]Pa vez nevesaet pe brasaet ar rouedad treuzdougen ne vez ket aes plediñ gant interestoù ekonomikel hag ekologel war un dro. Peogwir eo enebet ar boblañs alies-mat emañ Aostria er penn a-raok war dachenn gwarez an endro, e-keñver ar c'hirri da skouer : abred-mat he deus difennet ar podoù n'int ket katalitek ha miret ouzh ar c'hamionoù trouzus a vont gant hentoù zo. Daoust da se ez eus bet gwastet lec'hioù zo, e [[Inn|traoñienn an Inn]] da skouer.

==== Treuzdougen war an hentoù ====
E-tro 200 000 km a hentoù zo en Aostria. Gant ar Stad e vez kempennet ar rouedad-se a zo enni :

* 2 258 km a [[Autoroute|c'hourhentoù]] hag a hentoù-tizh ;
* 10 241 km a hentoù priorek ;
* 23 608 km a hentoù-rannvro ;
* 90 250 km a hentoù-kumun.

Prenañ ur vignetenn zo ret evit gallout mont war ar gourhentoù. E 2020 e save da 36,20 € evit ar marc'hoù-tan ha da 91,10 € evit ar c'hirri dindan 3,5 tonenn. Evit ar c'hamionoù ez eus un taos jedet diwar an niver a gilometroù ha diwar rummad ar c'harrbed a-fet saotradur<ref>https://www.automobile-club.org/assets/doc/redevance-autoroutiere-autriche.pdf</ref>. Bevennet eo an tizh da 130 km/e war ar gourhentoù. War an hentoù all eo difennet mont buanoc'h eget 100 km/e e-maez kêr ha buanoc'h eget 50 km/e e kêr.

==== Treuzdougen war an hentoù-houarn ====
Al lodenn vrasañ eus ar rouedad hentoù-houarn zo meret gant an embregerezh [[Österreichische Bundesbahnen|ÖBB]] (''Österreichische Bundesbahnen''). Embregerezhioù all zo oberiant war dachenn an hent-houarn e Aostria, int meret gant ar Stadoù pe gant ar gennad prevez.
[[Restr:Transitkaart Dorfbahn Serfaus.svg|thumb|1,28 km hepken eo linenn vetro Serfaus, e Tirol.]]
Ar ''Westbahn'', linenn ar c'hornôg, eo an hini bennañ en Aostria. E 1860 e oa bet digoret etre [[Vienna]] ha [[Salzburg]] dre [[Sankt Pölten]] ha [[Linz]]. Da-heul labourioù bras e oa aet da linenn tizh bras e 1990.

''S-Bahn'' eo anv al linennoù tren rannvroel. Seizh rouedad zo er vro, unan dre Stad, aozet tro-dro da bep a gêr vras : [[Bregenz]], [[Graz]], [[Innsbruck]], Linz, Salzburg, [[Villach|Vilach]] ha Vienna. N'eus hini ebet e Burgeland hag en Aostria-Izel eta.

Vienna eo ar gêr nemeti en Aostria ma'z eus ur gwir rouedad [[metro]] (''U-Bahn''). Ur rouedad [[tramgarr]] zo e Vienna, e Graz, e Linz, en Innsbruck hag e [[Gmunden]]. Hini Linz zo savet lod arsavioù dezhi dindan zouar. Un [[teleferik]] dindan zouar (''U-Bahn Serfaus'') zo e kêr [[Serfaus]] e Tirol : lod a sell outañ evel metro bihanañ ar bed.

== Istor ==
==== Henamzer ====
Abaoe ar [[Paleolitik]] eo bet annezet Aostria. E hanternoz ar vro ez eus bet kavet delwennigoù kozh-meurbet evel [[Gwener Willendorf]] (≈ 23 000 vloaz) ha [[Gwener Galgenberg]] (≈ 30 000 vloaz).

En [[Henoadvezh an Houarn]] (800-400 kent J.K.) e teuas ar vro da vezañ pinvidik abalamour d'an [[houarn]] ha d'an [[holen]] a veze eztennet e [[Hallstatt]] hag e lec'hioù all tro-dro. [[Oadvezh Hallstatt]] a vez graet eus ar mare-se hag eus ar sevenadur-se peurvuiañ. Ar c'hentañ Stad anavezet war dachenn Aostria e oa [[Noriked|Rouantelezh Norikon]], diazezet war-dro 200 kent J.K. gant meuriadoù kelt. 

Goude bezañ bet aloubet gant ar [[Henroma|Romaned]] e 15 kent J.K. e chomas ar vro e dalc'h [[Impalaeriezh Roma]] betek ar V{{Vet}} kantved. Rannet e oa Aostria a-vremañ etre teir froviñs roman: [[Raetia]], [[Noricum]] ha [[Pannonia]]. Moarvat e oa [[Petronell-Carnuntum]] ar gêr roman vrasañ eno : war-dro 400 000 a dud a vefe bet o chom eno.

==== Krennamzer hag amzer vodern ====
[[Restr:View of Vienna from Josephstadt 1690.jpg|thumb|Kêr Vienna e 1690.|240x240px]]
Da vare diskar ar bed roman en em gavas meur a veuriad er c'hontre : Slaved, Avared, Bavared... [[Karl Veur]] a aloubas ar vro gant e arme e fin an VIII{{Vet}} kantved, en ur zegas ar gristeniezh gantañ. E 843 e voe ebarzhet e [[Frankia ar Reter]] evel ''marchia Orientalis'' (marz ar Reter), un anv aet da ''Ostarrīchi'' e henalamaneg. E dalc'h [[tiegezh Babenberg]] e kreñvaas Aostria tamm-ha-tamm, hag e pellaas diouzh [[Bayern]], betek bezañ anavezet evel dugelezh dizalc'h gant ar ''[[Privilegium Minus]]'' e 1158. [[Stiria]] ha [[Karintia]] a voe staget outi en XIII{{Vet}} kantved.

A-hed ar Grennamzer e voe Aostria e-mesk ar bern priñselezhioù alamanek a yae d'ober an [[Impalaeriezh santel roman german]]. An hini greñvañ anezho e oa zoken, hag alies-mat en em gave Duged Aostria e penn an impalaeriezh-se, dreist-holl re [[tiegezh Habsburg]] adalek 1278. Gant mestroù evel [[Karl V an Impalaeriezh Santel|Charlez Pemp]] e voe brasaet tiriad ha galloud an impalaeriezh roman en ur ouzhpennañ enni broioù nann-alamanek evel [[Spagn]] hag an [[Izelvroioù]], dre an euredoù, an emglevioù hag ar brezelioù. Gant se e oa kreñvaet ivez galloud ha brud ar gêr greiz, Vienna.

Merket eo bet ar XVI{{Vet}} kantved hag ar XVII{{Vet}} kantved gant ar pemp brezel etre Aostria hag an [[Impalaeriezh otoman]]. Kichen-ha-kichen en em gavas an div vro ur wech aet Rouantelezh Hungaria da get, da-heul [[emgann Mohács]] (1526). Div wech en em gavas an Otomaned ouzh troad mogerioù kreñv kêr Vienna, da lakaat seziz warni, e 1529 hag e 1683, en aner bep taol. Met e 1697 e voe pilet arme ar sultan [[Mustafa II]] da-geñver [[Brezel Meur Turkia]], ha gant [[feur-emglev Karlowitz]] (1699) ez eas da vat an tu kreñv gant Aostria.[[Restr:Franz Joseph of Austria 1910 old.jpg|thumb|186x186px|Franz Joseph I{{Añ}}, bet impalaer Aostria e-pad 67 vloaz (1848-1916).]]

Etre 1791 ha 1814 e voe skoet garv Aostria gant ar brezelioù a-enep armeoù Frañs, re an [[Dispac'h Gall|Dispac'h]] da gentañ ha re [[Napoleon Iañ|Napoleon]] da c'houde. Div wech e voe ac'hubet kêr Vienna ganto, ha da-heul [[emgann Austerlitz]] (1805) ez eas an [[Impalaeriezh santel roman]] da get. Arc'hdugelezh Aostria a yeas neuze da [[Impalaeriezh Aostria]]. E 1814, avat, e oa an impalaer [[Franz Iañ Aostria|Franz I{{Añ}}]] e-mesk ar gevredidi o doa roet lamm da Napoleon. A-drugarez he ministr [[Klemens Wenzel von Metternich|Metternich]] e voe bras-bras levezon Aostria war an doare ma voe adaozet kartenn Europa e [[Kendalc'h Vienna]] e 1815.

Met gant ar c'hendalc'h-se e oa kreñvaet ha brasaet [[Prusia]] ivez. Peogwir e felle dezho o-div bezañ mestr war ar Stadouigoù alamanek e voe tennoc'h-tenn an traoù etre Aostria ha Prusia adalek 1740. Da-heul [[Dispac'hoù 1848]] e voe savet ur [[Kengevread alaman|Gengevread alaman]], hag ar roue prusian [[Frederig Gwilherm IV Prusia|Friedrich Wilhelm IV]] eo a voe lakaet en he fenn, diwar-goust Vienna. E 1866 e tarzhas [[brezel Aostria-Prusia]] erfin, ha setu diskoulmet ar « [[Unification allemande|gudenn alaman]] » gantañ : trec'het e voe Aostria, ha skarzhet evit mat diouzh ar bed alaman.

Er memes koulz e oa lakaet diaes Impalaeriezh Aostria gant he holl vinorelezhioù, a oa en em savet lod anezho e 1848 : Hungariz, Kroated, Tcheked, Poloniz, Rusyned, Serbed, Slovaked, Ukrainiz, Italianed, Roumaniz... An impalaer [[Franz Joseph Iañ|Franz Joseph I{{Añ}}]] a zivizas reiñ gwirioù da Hungaria hepken e 1867, en ur sinañ an ''Ausgleich'', ha krouiñ « impalaeriezh doubl » [[Aostria-Hungaria]], gant pep a vonreizh ha pep a barlamant. Diwar neuze en em droas muioc'h-mui « Monarkiezh an Danav » ouzh Europa ar gevred, hag ouzh ar Balkanioù dreist-holl, ma c'hounezas [[Bosnia]] e 1878, daoust ma veze kreñvoc'h-kreñv al luskadoù broadelourien eno.

==== 20{{Vet}} kantved ====
[[Restr:Austria1914physical.jpg|thumb|Austria-Hungaria e 1914.]]
E miz Mezheven 1914 e voe drouklazhet ar priñs pennhêr [[Franz Ferdinand Aostria-Este|Franz Ferdinand]] e Sarajevo. Miz goude e tisklêrias an impalaer Franz Joseph ar brezel da [[Serbia]] : penn kentañ ar [[Brezel-bed kentañ]] e oa. Ouzhpenn ur milion a soudarded a varvas e armeoù Aostria-Hungaria. E fin 1918 e oa koll ar [[Galloudoù kreiz]] en em ganne Aostria-Hungaria ganto, un dro a gemeras minorelezhioù zo evit kas an impalaeriezh aostrian da netra en ur sevel Stadoù nevez evel [[Tchekoslovakia]] pe [[Yougoslavia]].

Pa voe disrannet Aostria-Hungaria e 1918 en em vodas kannaded aostrian parlamant [[Cisleithania]], a oa bet dilennet e 1911, hag int da zivizout krouiñ ur Stad [[République d'Autriche allemande|Aostria alaman]]. Ur Vonreizh a savjont, skrivet enni : « Aostria alaman zo ur republik demokratel » (mennad 1) hag « Aostria zo anezhi ul lodenn eus Impalaeriezh Republik Alamagn » (mennad 2). Ar Gevredidi ne oant ket a-du gant se tamm ebet. Ganto e oa an tu kreñv da-heul ar brezel, ha dre [[feur-emglev Saint-Germain-en-Laye]] (1919) e tifennjont an anv « Aostria alaman » hag ar raktres da deuziñ gant Alamagn (mennad 88). [[Südtirol]] a voe roet ganto da Italia, daoust ma oa ur rannvro istorel eus Tirol annezet gant alamanegerien. Evit gevred [[Karintia]] e voe aozet ur votadeg, hag ar muiañ-niver a gavas gwelloc'h mont gant Aostria, neket gant Yougoslavia. E-giz-se e oa bet ganet [[Kentañ Republik Aostria]].
[[Restr:Bundesarchiv Bild 183-1987-0922-500, Wien, Heldenplatz, Rede Adolf Hitler.jpg|thumb|260x260px|Hitler o prezegenniñ e Vienna e 1938 da-geñver an ''Anschluss''.]]
Gant ar feur-emglev-se oa bet krennet kalz he ziriad da Aostria : en em damolodet e oa tro-dro d'an Alpoù, 30 % eus he foblañs a veve e Vienna, ha trumm e oa deuet war wel harzoù a-dreuz he hentoù kenwerzhel boas. Buan e rankas ar Republik nevez talañ ouzh ur pezh enkadenn ekonomikel. C'hwezañ a rae ar moneiz, kresk bras a oa war ar prizioù ha war an dilabour. Gant skoazell [[Kevredigezh ar Broadoù]] e krogas an traoù da vont war wellaat e fin ar bloavezhioù 1920. War an dachenn bolitikel, avat, e troas an traoù da fall er bloavezhioù 1930. Kañsellerien veliour evel [[Engelbert Dollfuss|Dollfuss]] ha [[Kurt Schuschnigg|Schuschnigg]] a c'houarnas ar vro o-unan-penn, hep parlamant, goude ma voe divodet e 1933, evel strolladoù an tu enep.

E 1938 e voe aloubet ar vro gant Alamagn Hitler ha lonket ganti : an ''[[Anschluss]]'' an hini eo. E-pad seizh vloaz, betek 1945, e chomas stag Aostria ouzh an [[Trede Reich]]. E-keit-se e voe lazhet 65 000 Yuzev aostrian abalamour d'ar [[Shoah]], ha kantadoù a viliadoù a dud a yeas da Anaon e kampoù-tolp ar vro, evel e [[Mauthausen]]. E fin an Eil Brezel-bed e oa ac'hubet ar vro gant armeoù ar [[Kevredidi an Eil Brezel-bed|Gevredidi]] evit dek vloaz.

E 1955 hepken en em gavas dizalc'h [[Eil Republik Aostria]], en ur sinañ ur [[Feur-emglev Stad Aostria|feur-emglev]] gant ar Gevredidi ma embanne he neptuegezh strizh : an dra-se zo kaoz ne voe ket rannet e daou evel Alamagn. Gant ar [[Brezel Yen]] hag ar [[rideoz houarn]] e oa Aostria ur marz adarre, a-dal [[bloc'h ar Reter]] ar wech-mañ. Ar sokialourien hag ar virelourien a rene kevret ar vro peurvuiañ, e gouarnamantoù diwar genemglev. Gant ar [[Steuñv Marshall]] e oa bet harpet hec'h ekonomiezh goude ar brezel, ha tamm-ha-tamm eo kresket kalz. Da-heul diskar ar bed soviedel e emezelas Aostria da [[Unaniezh Europa]], e 1995, goude ma oa savet a-du 66 % eus an dud da-geñver ur votadeg dalc'het e miz Mezheven 1994.

== Politikerezh ==

=== Reizhiad politikel ===
Ur Republik demokratel parlamantel ha kevreadel eo Aostria abaoe Bonreizh Kevreadel 1920, a zo bet enkemmet e 1929 hag adsavet e 1945.

Ar [[Prezidant Aostria|Prezidant Kevreadel]] (''Bundespräsident'') eo penn ar Stad. Bep c'hwec'h vloaz e vez dilennet diouzh muianiver gant ar bobl. Ar [[Kañsellerien Aostria|C'hañseller Kevreadel]] (''Bundeskanzler'') eo penn ar Gouarnamant Kevreadel. Gant ar Prezidant eo anvet ha diouzh liv kambr izel ar Parlamant (''Nationalrat'') e sav e c'houarnamant. Gallout a ra ar gouarnamant bezañ divodet dre un dekred gant ar Prezidant pe dre ur votadeg war ar fiziañs gant kambr izel ar Parlamant.

Parlamant Aostria zo div gambr enni. E Vienna emaint o-div. Bep pemp bloaz e vez dilennet 183 ezel an [[Nationalrat]], ar gambr izel. An holl geodedourien adalek 16 vloaz a c'hall votiñ (18 vloaz betek 2007). 43 c'hannad zo dilennet eeun dre sezioù rannvroel (''Direktmandat'') ; ar peurrest (''Nationalratswahlen'') zo rannet en derez broadel, diouzh ar c'henfeurioù, etre ar strolladoù o deus resevet pep hini ouzhpenn 4% eus ar mouezhioù.

Gant an Nationalrat, ar gambr izel, emañ an tu kreñv. Ar [[Bundesrat Aostria|Bundesrat]], ar gambr uhel, zo bevennet he gwir da sevel veto : evit degemer al lezennoù a eneb ar Bundesrat outo eo a-walc'h d'an Nationalrat mouezhiañ anezho en-dro.

Ouzhpenn ar gouarnamant hag an div gambr eo al lezioù-barn an trede piler e galloudoù Stad Aostria. [[Kambr ar Vonreizh|Lez ar Vonreizh]] (''Verfassungsgerichtshof'') zo pouezus he roll, peogwir e c'hall nullañ kement lezenn ha kement kemennadur a zo kontrol d'ar vonreizh hervezi. Abaoe m'eo ezel ar vro eus Unaniezh Europa emañ al Lez-se dindan galloud [[Lez-varn Europa]] evit kement tra a denn da lezennoù an UE. Aostria a rank doujañ divizoù [[Lez europat gwirioù mab-den]] ivez abaoe m'he deus lakaet [[Kendivizad europat Gwirioù Mab-den|Kendivizad europat gwirioù mab-den]] en he bonreizh.<gallery>
Restr:Bundespräsident Alexander Van der Bellen (cropped).jpg|Alexander Van der Bellen, prezidant Aostria abaoe 2017.
Restr:2020 Karl Nehammer Ministerrat am 8.1.2020 (49351572787) (cropped).jpg|Karl Nehammer, kañseller Aostria abaoe 2021.
</gallery>

=== '''Dilennidi a vremañ''' ===
D'an 22 a viz Mae 2016 e oa dalc'het eil tro an [[Élection présidentielle autrichienne de 2016|dilennadegoù prezidant]] ; gant [[Alexander Van der Bellen]] e oa aet ar maout, met nullet eo bet an disoc'hoù gant Lez ar Vonreizh abalamour d'ar mouezhiañ dre lizher. D'ar 4 a viz Kerzu 2016 e oa bet aozet an dilennadegoù en-dro, hag er wech-mañ adarre e voe choazet Alexander Van der Bellen da brezidant Aostria. Kadoriet e voe ent ofisiel d'ar 26 a viz Genver 2017.
[[Restr:Autriche2019.svg|thumb|253x253px|Kannaded en Nationalrat abaoe an 29 a viz Gwengolo 2019.]]
An ''Nationalrat'', kambr izel Parlamant Aostria, zo rannet he 183 sez abaoe an 29 a viz Gwengolo 2019<ref name="resultats">{{Cite web|title=Österreich - Nationalratswahl 2019|url=https://wahl19.bmi.gv.at/|accessdate=29 septembre 2019}}</ref> etre :

* 71 kannad an [[Parti populaire autrichien|ÖVP]] (mirourien), aet gantañ 37,54 % eus ar mouezhioù ;
* 40 kannad an [[Parti social-démocrate d'Autriche|SPÖ]] (sokialourien), 21,22 % ;
* 31 c'hannad an [[Freiheitliche Partei Österreichs|FPÖ]] (tu dehoù pellañ), 16,21 % ;
* 26 kannad [[die Grünen]] (ekologourien), 13,80 % ;
* 15 kannad [[Das Neue Österreich|NEOS]] (frankizourien), 8,06 %.

E miz Here 2021 e oa bet ret d'ar c'hañseller [[Sebastian Kurz]] reiñ e zilez abalamour d'un afer goubrenerezh (sontadegoù faos en dije lakaat embann war ar gazetenn ''Österreich'', int paeet gant arc'hant publik'')''. [[Alexander Schallenberg]] zo anvet neuze da gañseller, met evit ar memes abegoù e rank eñ ivez skarzhañ kuit e miz Kerzu 2021. A-benn ar fin eo [[Karl Nehammer]] a ya da gañseller, evit ren ur gouarnamant hag a zo bodet ennañ e strollad, an ÖVP, hag ar Re C'hlas.

=== Strolladoù politikel pennañ ===
* FPÖ : ''Freiheitliche Partei Österreichs'', Strollad Frankiz Aostria
* FRITZ : ''Liste Fritz Dinkhauser - Bürgerforum Tirol'', Listenn Fritz Dinkhauser - Forom keodedel Tirol 
* Die Grünen : Ar Re C'hlas
* KPÖ : ''Kommunistische Partei Österreichs'', Strollad Komunour Aostria
* MFG : ''Menschen - Freiheit - Grundrechte'', Mab-den - Frankiz - Gwirioù Diazez
* NEOS : ''Das Neue Österreich und Liberales Forum'', Aostria Nevez ha Forom Frankizour
* ÖVP : ''Österreichische Volkspartei'', Strollad Pobl Aostria
* SPÖ : ''Sozialdemokratische Partei Österreichs'', Strollad Sokialdemokrat Aostria
* TK : ''Team Kärnten'', Strollad Karintia

=== Aozadur tiriadel ===
Etre meur a live melestradurel eo aozet Republik Aostria. An nav [[Stadoù Aostria|Stad kevreet]] (''Bundesländer'') eo an hini kentañ dindan ar Stad greiz. An [[Districts d'Autriche|distrigoù]] (''Bezirke)'' hag ar [[Kêrioù statudel|c'hêrioù statudel]] (''Statutarstädte'') eo an eil. Rannet eo an distrigoù etre [[kumun eus Aostria|kumunioù]] (''Gemeinden''), al live izelañ. Ar c'hêrioù statudel a samm kembelioù an distrigoù hag ar c'humunioù. Un nemedenn eo [[Vienna]] peogwir eo ur Stad hag ur gêr statudel war un dro.

===== Roll an nav Stad kevreet (« Bundesländer ») =====
:[[Restr:Loupe.svg|20px]]''Pennad dre ar munud: [[Stadoù Aostria]]''
{| class="wikitable"
|-
! # !! Stad kevreet         
!Lec'hiadur       !! Kêr-benn !! Poblañs
! Gorread<br />(km²) !! Anne&shy;zad
&#8203;/km²
! <small>Yezhoù rannvroel<br />kenofisiel gt. an alamaneg</small>
|-
| [[Restr:Flag_of_Lower_Austria.svg|liamm=Fichier:Flag_of_Lower_Austria.svg|border|22x22px]] || [[Aostria-Izel]]<br>''Niederösterreich''
| [[Restr:Niederösterreich in Austria.svg|100px]]|| [[Sankt Pölten]]
| style="text-align:right" | 1 695 013 || style="text-align:right" | 19 180
| style="text-align:right" | 88,4||–
|- bgcolor="#FFF"
| [[Restr:Flag_of_Tirol_and_Upper_Austria.svg|liamm=Fichier:Flag_of_Tirol_and_Upper_Austria.svg|border|22x22px]]|| [[Aostria-Uhel]]<br>''Oberösterreich''
| [[Restr:Oberösterreich in Austria.svg|100px]] || [[Linz]]
| style="text-align:right" | 1 500 043 || style="text-align:right" | 11 983
| style="text-align:right" | 125,2||–
|-
| [[Restr:Flag_of_Burgenland.svg|liamm=Fichier:Flag_of_Burgenland.svg|border|22x22px]]|| [[Burgenland]]
| [[File:Burgenland in Austria.svg|100px]] || [[Eisenstadt]]
| style="text-align:right" | 296 704 || style="text-align:right" | 3 965
| style="text-align:right" | 74,8 || [[Kroateg Burgenland]], [[hungareg]] 
|- bgcolor="#FFF"
| [[Restr:Flag_of_Carinthia.svg|liamm=Fichier:Flag_of_Carinthia.svg|border|22x22px]]|| [[Karintia]]<br>''Kärnten''
| [[Restr:Kärnten in Austria.svg|100px]] || [[Klagenfurt am Wörthersee]]
| style="text-align:right" | 563 176 || style="text-align:right" | 9 537
| style="text-align:right" | 59 || [[Sloveneg Karintia|Sloveneg]]
|-
| [[Restr:Flag_of_Salzburg.svg|liamm=Fichier:Flag_of_Salzburg.svg|border|22x22px]]|| [[Salzburg (stad)|Salzburg]] 
| [[Restr:Salzburg in Austria.svg|100px]]|| [[Salzburg]]
| style=text-align:right | 561 416 || style="text-align:right" | 7 155
| style=text-align:right | 78,5||–
|- bgcolor=#FFF
| [[Restr:Flag_of_Styria.svg|liamm=Fichier:Flag_of_Styria.svg|border|22x22px]]|| [[Stiria]]<br>''Steiermark''
| [[Restr:Steiermark in Austria.svg|100px]]|| [[Graz]]
| style=text-align:right | 1 249 278 || style="text-align:right" | 16 399
| style=text-align:right | 76,2||–
|-
| [[Restr:Flag_of_Tirol_and_Upper_Austria.svg|liamm=Fichier:Flag_of_Tirol_and_Upper_Austria.svg|border|22x22px]]|| [[Tirol (Aostria)|Tirol]] 
| [[Restr:Tirol in Austria.svg|100px]]|| [[Innsbruck]]
| style=text-align:right | 761 596 || style="text-align:right" | 12 648
| style=text-align:right | 60,2||–
|-
| [[Restr:Flag_of_Vienna.svg|liamm=Fichier:Flag_of_Vienna.svg|border|22x22px]]|| [[Vienna]]<br>''Wien''
| [[Restr:Wien in Austria.svg|100px]]||–
| style="text-align:right" | 1 923 825 || style="text-align:right" | 415
| style="text-align:right" | 4635,7||–
|- bgcolor="#FFF"
| [[Restr:Flag_of_Vorarlberg.svg|liamm=Fichier:Flag_of_Vorarlberg.svg|border|22x22px]]|| [[Vorarlberg]]
| [[Restr:Vorarlberg in Austria.svg|100px]]|| [[Bregenz]]
| style="text-align:right" | 400 469 || style="text-align:right" | 2 602
| style="text-align:right" | 153,9||–
|}

=== Politikerezh etrebroadel ===
[[Restr:Palais Pallffy.jpg|thumb|186x186px|Emañ sez an ASKE e Vienna, er palez Pálffy.]]
Ur vro [[Neutralité (relations internationales)|neptu]] eo Aostria, un dibab embannet fraezh kerkent ha dizalc'h e 1955 en he [[Feur Stad Aostria|Feur Stad]] (''Staatsvertrag'') hag en ur ouzhpennañ ar mellad da-heul en he bonreizh : "''hec'h-unan e tisklêr Aostria e fell dezhi bezañ neptu bepred''". Pelloc'h eo skrivet : "''en amzer da zont n'aio Aostria e-barzh emglev milourel ebet ha ne roio ket aotre da ziazezañ bonioù arme estren war he ziriad''". Hiziv c'hoazh n'emañ ket Aostria en [[Aozadur ar Feur-emglev Norzh-Atlantel|AFNO]], er c'hontrol diouzh ar braz eus ar broioù europat<ref>{{Cite web|title=Le président autrichien en visite à l'OTAN|url=http://www.nato.int/cps/fr/SID-13755058-5DB41F93/natolive/news_19308.htm?selectedLocale=fr|accessdate=13 octobre 2010.}}.</ref>. 

Gant diskar ar bed soviedel eo cheñchet an traoù un tamm memes tra : e 1995, da skouer, he doa kaset Aostria soudarded da Vosnia, da-geñver ar ''C'hevelerezh evit ar peoc'h'' meret gant an AFNO. Eus un tu all he doa sinet e 2017 ar [[Feur-emglev evit Berzañ an Armoù Nukleel]], a oa savet holl vroioù an AFNO a-enep dezhañ.

Etre 1960 ha 1995 e oa ezel Aostria eus [[Kevredigezh frankeskemm Europa]], hag abaoe ar 1{{Añ}} a viz Genver 1995 emañ en Unaniezh Europa<ref>{{Cite web|title=Quelles sont les grandes dates de la construction de l’Union européenne ?|url=http://www.vie-publique.fr/decouverte-institutions/union-europeenne/ue-citoyennete/construction-europeenne/quelles-sont-grandes-dates-construction-union-europeenne.html|accessdate=13 octobre 2010.}}.</ref>. E 2002 he doa dilezet ar [[Schilling Aostria|schilling]] evit implijout an [[euro]]. Perzh eo ivez en [[Aozadur kenober ha diorren ekonomikel]] hag en [[Aozadur evit ar surentez hag ar c'henober en Europa]] abaoe ma oant bet krouet e 1957 hag e 1973. E Vienna emañ sez an eil aozadur.

E 2000 e voe kastizet Aostria abalamour ma oa en he gouarnamant izili eus an FPÖ, ur strollad eus an tu dehoù pellañ. Ar pevarzek Stad all eus [[Unaniezh Europa]] a zivizas kement-se : tremen hep aozañ emgavioù daouduek gant Aostria e-pad seizh miz, lakaat harz da labour kannadouriezhoù Aostria, ha chom hep souten an Aostrianed a yae war ar renk evit postoù e aozadurioù etrebroadel<ref name="de Wilde d">{{Cite journal}}.</ref>

=== Nerzhioù lu ===
Nerzhioù lu Aostria (ar ''Bundesheer'') a ya en-dro dre an enrollañ, un nemedenn en Europa hiziv an deiz. Ar baotred 18 vloaz a rank ober ur c'hoñje c'hwec'h miz, hag e-pad eizh vloaz e chomont enskrivet en adarme goude-se. E 2011 e oa bet diskarget ur c'hard eus ar baotred galvet<ref>https://www.rfi.fr/fr/emission/20190722-autriche-debat-lance-autour-service-militaire</ref>. Adalek 16 vloaz eo digor ar servij-soudard d'an dud a-youl vat, paotr pe blac'h. Ar re na fell ket dezho ober o c'hoñje a zle ober ur servij keodedel nav miz e-lec'h mont d'an arme.

E 2012 e tispigne Stad Aostria 0,8% eus he PDK en Difenn broadel. War-dro 26 000 soudard a oa en arme, gant 14 000 den a vicher ha 12 000 den enrollet. Prezidant Aostria eo penn-komandant ar ''Bundesheer''. Ministr an Difenn eo komandant an Nerzhioù lu  – [[Klaudia Tanner]] eo en deiz a hiziv.

Roll an arme zo bevennet gant ar vonreizh: ur ral eo dezhi bezañ galvet da vont war ar straedoù, nemet evit difenn ar vro pe da-geñver darvoudoù dreistordinal, evel gwallreuzioù naturel.

Aostria n'eo ket ezel eus an [[Aozadur ar Feur-emglev Norzh-Atlantel|AFNO]], Aozadur ar Feur-emglev Norzh-Atlantel, abalamour d'he neptuegezh. Kemer a ra perzh e oberennoù peoc'haat ha dengarour gant [[Aozadur ar Broadoù Unanet ]]: e Bosnia hag e Kosovo ez eus soudarded aostrian hiziv. An [[Austrian Forces Disaster Relief Unit|AFDRU]] zo ur rann eus ar ''Bundesheer'' a vez kaset d'an estrenvro da furchal ha da saveteiñ e kêrioù ma'z eus c'hoarvezet droug. Brud vat he deus abalamour d'he labour fonnus hag efedus, evel e Iran da-heul krenoù-douar 2003 pe e Sri Lanka da-heul tsunami 2004.

== Ekonomiezh ==
[[Restr:Strabag SE Logo 2008.svg|thumb|An embregerezh saverezh Strabag zo e-mesk ar re vrasañ eus Aostria.]]
Emañ Aostria er c'hentañ troc'h war dachenn an ekonomiezh, abalamour m'eo industrielaet-kenañ ha diorroet mat hec'h ekonomiezh sokial varc'had. E-keñver ar [[Produadur diabarzh gros|produadur diabarzh kriz (PDK)]] dre annezad e oa e 2021 an 19{{Vet}} bro er bed-holl hag ar 7{{Vet}} hini en Unaniezh Europa, hervez ar [[Bank-bed]]<ref>https://donnees.banquemondiale.org/indicateur/NY.GDP.PCAP.PP.CD?most_recent_value_desc=true</ref>. E-keñver ar c'hresk ekonomikel e oa 13{{Vet}} bro an [[AKDE]] en tregont vloaz tremenet.

A-viskoazh eo bet [[Alamagn]] keveler kenwerzhel kentañ Aostria. Abaoe m'eo ezel eus [[Unaniezh Europa]] (1995) hag abaoe ma ra gant an [[euro]] (1999) he deus gallet skoulmañ darempredoù tostoc'h ha niverusoc'h gant ekonomiezhioù all Europa. Peogwir e roe digor d'ar marc'had unik he deus sachet e-leizh a bosterien estren. Evel-se n'emañ ket e dalc'h kement ken eus an doare ma tro [[ekonomiezh Alamagn]]. Eus un tu all, memes tra o deus graet kompagnunezhioù Aostria d'o zro adalek 2004 en ur bostañ kalz hag en ur brenañ embregerezhioù e [[Europa ar Reter]], ha lakaat kreskiñ an ekonomiezhioù-hont. Da skouer, [[Banca Comercială Română]], ar bank rouman brasañ, a oa bet prenet e 2005 gant [[Erste Group]], ar bank aostrian brasañ. 

Rannet eo ar gennad kentael etre al [[Gounezerezh|labour-douar]] (77,6 %) hag ar [[Koataerezh|c'hoataerezh]] (22,4 %). Teir gwech bihanoc'h e vez an atantoù en Aostria eget e Bro-C'hall : 42 devezh-arat eo keidenn o [[gorread labour-douar talvoudus]]. Ar menezioù zo kaoz, anat : enno e vez savet loened, hag er c'hompezennoù e vez gounezet ed, legumaj ha boued chatal<ref>[https://agriculture.gouv.fr/autriche#:~:text=Avec%2026%2C1%20%25%20de%20sa,de%20bien%2D%C3%AAtre%20animal%20%C3%A9lev%C3%A9es. https://agriculture.gouv.fr/autriche#:~:text=Avec%2026%2C1%20%25%20de%20sa,de%20bien%2D%C3%AAtre%20animal%20%C3%A9lev%C3%A9es.]</ref>. Kerkent ha 2011 he doa savet Aostria ar ''Bio-Aktionsprogramm'' evit reiñ lañs d'al labour-douar bio. Hiziv emañ er penn a-raok war an dachenn-se :  biologel eo 26 % eus he douaroù gounezet ha 23 % eus hec'h atantoù. N'eus ket uheloc'h en Unaniezh Europa.

Evit ar gennad eilvedel, er bloavezhioù 1990 e oa krog ar Stad d'en em zizober tamm-ha-tamm diouzh an embregerezhioù industriel brasañ. Gant an holl brevesadurioù-se eo hañval an traoù bremañ en Aostria hag e broioù all Europa.

Ouzhpenn an hanter eus labourerien ar vro zo e-barzh ur sindikad : al luskad micherour zo bras e levezon eta. Dalc'het e vez kont anezhañ er politikerezhioù labour hag en divizoù a denn da emdroadur an ekonomiezh.

=== Industriezh ===
Setu lodennoù pennañ an industriezh aostrian :

* an industriezh kimiek (kelluloz, eoulgimiezh) ;
* industriezh ar paper hag ar c'hartoñs-toaz (abalamour m'eo puilh an danvez koad) ;
* an industriezh elektrek hag elektronek (gant ouzhpenn 400 embregerezh e vez savet parzhioù bras pe brasoc'h, eus ar grug betek ar greizenn-dredan en he fezh) ;
* an industriezh metalouriezh ha mekanikerezh (mekanikoù-ostilhoù a vez ezporzhiet) ;
* ar [[gounezvouederezh]] (en deus tennet splet eus ar mont tre en UE) ;
* ar gwiaderezh hag an dilhaderezh (dilhad cheuc'h).

=== Touristerezh ===
[[Restr:Kraftwerk Ybbs-Persenbeug DJI 0190a.jpg|thumb|294x294px|Kreizenn dourdredan Ybbs-Persenbeug a-dreuz an Danav.]]
Ur gennad ekonomikel eus ar re bouezusañ eo an touristerezh : e 2018 e save e [[Gwerzh ouzhpennet|werzh ouzhpennet]] eeun da 26,2 miliard a euroioù, da lavaret eo 8,7 % eus ar PDK<ref>{{Cite web|title=Chiffres clés du tourisme en Autriche 2018|url=https://b2b.austria.info/fileadmin/user_upload/Media_Library/Bilder/Reisepresse/2019/2019_Chiffres_cles_du_tourisme_en_Autriche.pdf|accessdate=avril 2019}}</ref>. 30,8 milion a douristed estren a oa bet degemeret er bloavezh-se en Aostria : ar 7{{Vet}} bro e oa en Europa hag an 12{{Vet}} er bed-holl. 19,03 miliard a euroioù a vije bet degaset da ekonomiezh ar vro ganto. Kempouez eo ar c'houlzadoù touristel : kement a dud a vez e-pad an hañv hag e-pad ar goañv. 

=== '''Danframmoù ha danvezioù naturel''' ===
81 % eus an tredan a oa produet diwar energiezhioù nevezadus e 2020, dreist-holl diwar zour : 62,5 % e oa rann ar c'hreizennoù dourdredan. E-giz-se e oa Aostria ar c'hentañ bro en Unaniezh Europa war dachenn ar produiñ tredan dre nerzh an natur. Ouzhpenn 3000 kreizenn dourdredan zo en Aostria, un hengoun a-gozh, peogwir e oa bet digoret an hini gentañ e 1884.

Met an tredan n'eo nemet ur bempvedenn eus an energiezh bevezet bep bloaz gant Aostria, hag er bevezerezh hollek-se e oa 31,3 % rann an energiezhioù nevezadus. An energiezhioù fosil a yae d'ober 66,4 % anezhañ c'hoazh, gant an tireoul hag ar gaz naturel da gentañ. Abalamour da se ez eus dilaosket kalzik a CO₂ (7 t dre annezad e 2017).

E 1972 e krogas labourioù da sevel ur greizenn nukleel e [[Zwentendorf]], war vord an Danav. Met e 1978 e savas pobl Aostria a-enep an nukleel da-geñver ur referendom : 50,5 % eus an dud a votas a-enep. Ar parlamant a zivizas neuze votiñ ul lezenn evit ma vefe difennet produiñ tredan diwar an nukleel. Se zo kaoz ne voe ket enaouet kreizenn Zwentendorf james, daoust ma oa bet kaset da benn al labourioù sevel.

== Demografiezh ==
8 926 290 a dud a oa o chom en Aostria d'ar 1{{Añ}} a viz Genver 2022 <ref>Bevölkerung im Jahresdurchschnitt https://www.statistik.at/statistiken/bevoelkerung-und-soziales/bevoelkerung/bevoelkerungsstand/bevoelkerung-im-jahresdurchschnitt</ref>, hervez [[Statistik Austria]]. Bep bloaz e kresk poblañs Aostria gant an [[enbroerezh]], rak daoust m'eo tost da netra ar [[Mentel naturel|ventel naturel]] (- 5 884 e 2021) eo pozitivel-mat ar [[Mentel enbroañ-divroañ|ventel enbroañ-divroañ]] (+ 52 488 e 2021). Gant ar c'hresk dibaouez-se e c'hallfe poblañs Aostria sevel da 10,55 milion a dud ac'hann da 2100, hervez [[Eurostat]].

Ar geodedourien estren a ya d'ober 17,7 % eus poblañs Aostria e 2022<ref>https://www.statistik.at/en/statistics/population-and-society/population/population-stock/population-by-citizenship/country-of-birth</ref>, an hanter deuet eus [[Unaniezh Europa]], an hanter all eus broioù diavaez. An [[Turkia|Durked]] eo ar gumuniezh vrasañ, war-dro 350 000 a dud enni. Da-heul brezelioù Yougoslavia ez eus deuet un toullad tud eus ar [[Balkanioù]] ivez : e 2018 e oa 5,1 % eus poblañs ar vro a oa bet ganet eno.

[[Feur frouezhusted]] Aostria a save da 1,48 bugel dre vaouez e 2021. Izeloc'h eo eget an treuzoù adneveziñ (2,1) hag, evel-just, pell izeloc'h eget feurioù gwechall (4,83 bugel e 1873, da skouer). 29,9 bloaz e vez ar merc'hed pa c'hanont o c'hrouadur kentañ. Ar [[Spi bevañ|spi bevañ pa vezer ganet]] a save e 2021 da 81,3 bloaz : 83,8 bloaz evit ar merc'hed ha 78,8 vloaz evit ar baotred. 44,5 bloaz eo oad keitat an Aostrianed : ar 14{{Vet}} bro er bed eo Aostria a-fet kozhni he foblañs.

Ar gêr vrasañ eo [[Vienna ]]: un Aostrian diwar bevar a vev er gêr-benn. Ouzhpenn 1,9 milion a dud zo o chom e ''Stadt Wien'', ha war-dro 2,6 milion a dud ma konter kêrioù he banlevioù ivez. Pemp kêr all o deus ouzhpenn 100 000 a annezidi (s.o. an daolenn amañ dindan) : [[Graz]], [[Linz]], [[Salzburg]], [[Innsbruck]] ha [[Klagenfurt]].

=== Kêrioù brasañ Aostria ===
{| class="wikitable sortable centre"
|+<small>Niver a annezidi d'ar 1</small>{{Añ}} <small>a viz Genver 2022</small><ref>https://www.statistik.at/en/statistics/population-and-society/population/population-stock/population-for-the-fiscal-equalisation</ref>
! align="center" width="50" scope="col" |Renk
! align="center" width="220" scope="col" |Kêr
! align="center" width="110" scope="col" |Stad
! align="center" width="160" scope="col" |Poblañs
|- align="center"
|1
|[[Vienna]]
|[[Vienna]]
|1 914 743
|- align="center"
|2
|[[Graz]]
|[[Stiria]]
|290 910
|- align="center"
|3
|[[Linz]]
|[[Aostria-Uhel]]
|206 537
|- align="center"
|4
|[[Salzburg]]
|[[Salzburg (stad)|Salzburg]]
|154 996
|- align="center"
|5
|[[Innsbruck]]
|[[Tirol (Aostria)|Tirol]]
|130 973
|- align="center"
|6
|[[Klagenfurt]]
|[[Karintia]]
|101 785
|- align="center"
|7
|[[Villach]]
|[[Karintia]]
|63 253
|- align="center"
|8
|[[Wels]]
|[[Aostria-Uhel]]
|62 627
|- align="center"
|9
|[[Sankt Pölten]]
|[[Aostria-Izel]]
|55 867
|- align="center"
|10
|[[Dornbirn]]
|[[Vorarlberg]]
|50 195
|- align="center"
|11
|[[Wiener Neustadt]]
|[[Aostria-Izel]]
|46 406
|- align="center"
|12
|[[Steyr]]
|[[Aostria-Uhel]]
|38 029
|- align="center"
|13
|[[Feldkirch (Aostria)|Feldkirch]]
|[[Vorarlberg]]
|34 553
|- align="center"
|14
|[[Bregenz]]
|[[Vorarlberg]]
|29 644
|- align="center"
|15
|[[Leonding]]
|[[Aostria-Uhel]]
|28 936
|- align="center"
|16
|[[Klosterneuburg]]
|[[Aostria-Izel]]
|27 608
|- align="center"
|17
|[[Baden (Aostria)|Baden]]
|[[Aostria-Izel]]
|25 866
|- align="center"
|18
|[[Wolfsberg (Karintia)|Wolfsberg]]
|[[Karintia]]
|25 038
|- align="center"
|19
|[[Krems|Krems an der Donau]]
|[[Aostria-Izel]]
|24 944
|- align="center"
|20
|[[Traun]]
|[[Stiria|Aostria-Uhel]]
|24 872
|}

== Deskadurezh ==
[[Restr:Graz - Universität, Hauptgebäude (b).JPG|thumb|248x248px|Skol-veur Graz.]]
Ar Stadoù hag ar gouarnamant kevreadel o-dek a ra war-dro an deskadurezh. E-pad nav bloaz e rank bugale Aostria mont d'ar skol, ur wech gant o c'hwec'h vloaz, betek an oad a bemzek vloaz peurvuiañ.

Ar skoliata n'eo ket ret evit ar vugale etre tri ha c'hwec'h vloaz, met an darn vuiañ anezho a ya d'ar [[Magouri|magourioù]] memes tra, anvet ''Kindergarten''. N'hall ket bezañ ouzhpenn 30 bugel en ur c'hlasad. Pep a gelenner ha pep a skoazeller a ra war o zro. Digoust e vez ar magourioù en darn vuiañ eus ar Stadoù.

''Volksschule'' a vez graet eus ar [[Skol gentañ|skolioù kentañ]]. Pevar bloaz e chom ar vugale eno, etre 6 ha 10 vloaz, gant ar memes kelenner alies-mat. E pep klasad en em gav etre 15 ha 30 bugel. War al lenn, ar skrivañ hag an aritmetik eo diazezet an deskadurezh. Etre 8e vintin ha kreisteiz e vez graet skol, betek 1e d'an diwezhatañ, gant ehanoù 5 pe 10 munut bep eurvezh. Er gêr e vez debret merenn, sañset.

Daou seurt [[skolioù eil derez]] zo en Aostria: ''Gymnasium'' ha ''Hauptschule''. En eil re e vez ar vugale a garfe mont d'ar skol-veur ; er re all e vez re an hentennoù teknikel ha micherel, en o zouez ar skolioù ijinouriezh hag ekonomiezh. ''Gesamtschule'' a vez graet eus ar re a vod an daou seurt skolioù er memes ti. Ret eo da skolidi ar ''Gymnasium'' choaz un hent goude daou vloaz, da 12 vloaz eta : an eil zo troet un tamm muioc'h war-du an arzoù (''Gymnasium'') ; egile un tamm muioc'h war-du ar skiantoù (''Realgymnasium''). War-lerc'h daou vloaz e c'hallont cheñch hent ma karont, da 14 vloaz eta. Er memes mod hag er skolioù kentañ e vez aozet an devezhioù labour ; ar vugale goshañ, avat, o dez kentelioù diouzh an enderv, goude bezañ debret merenn er skol.

[[Matura]] a vez graet eus an arnodenn dalc'het e fin an eil derez, ha tremenet gant holl skolidi ar ''Gymnasium'' ha gant re skolioù uhel an ''Hauptschule''. N'hall ket an den mont d'ar skol-veur hep an diplom-se.

== Yezhoù ==
An [[alamaneg]] eo yezh ofisiel Republik Aostria. Er vuhez foran e vez implijet ur yezh standard : er skolioù, war ar c'hazetennoù, war ar bruderezh, pe c'hoazh enlinenn. Ar yezh standard-se zo disheñvel un tamm en Aostria diouzh [[Alamaneg Alamagn|alamaneg standard Alamagn]], a-fet distagadur ha geriaoueg dreist-holl. Er vuhez pemdez e vez kaozeet kentoc'h [[Baverieg|baverieg-aostrianeg]], ur strollad rannyezhoù alamanek uhel. [[Alemaneg]] a vez kaozeet er c'hornôg pellañ hepken, e [[Vorarlberg]], evel e Suis.
[[Restr:Languages Austria.svg|thumb|286x286px|Kartenn ar yezhoù hag ar rannyezhoù en Aostria.]]
An darn vrasañ eus an dud a oar alamaneg a-vihanik : 88,6 % eus poblañs ar vro e 2018, da lavaret eo 7 115 780 a dud diwar 8 032 926 a Aostrianed <ref>{{Cite web|language=en|author=[[Organisation des Nations unies|United Nations]] Statistics Division|title=Population by language, sex and urban/rural residence|url=http://data.un.org/Data.aspx?d=POP&f=tableCode%3a27%3bcountryCode%3a40%3brefYear%3a1995%2c1996%2c1997%2c1998%2c1999%2c2000%2c2001%2c2002%2c2003%2c2004%2c2005%2c2006%2c2007%2c2008%2c2009%2c2010%2c2011%2c2012%3bareaCode%3a0%3bsexCode%3a0&c=2,3,5,7,9,11,13,14,15&s=refYear:desc,datum:desc&v=1|date=7 mai 2018}}.</ref>. Ar yezhoù desket ar muiañ war barlenn o mamm gant an Aostrianed all e oa an [[turkeg]] (2,28 %), ar [[serbeg]] (2,21 %), ar [[Kroateg|c'hroateg]] (1,63 %), ar [[saozneg]] (0,73 %), an [[hungareg]] (0,51 %), ar [[bosnieg]] (0,43 %), ar [[poloneg]] (0,35 %), an [[albaneg]] (0,35 %) hag ar [[sloveneg]] (0,31 %).

Kenofisiel eo ar sloveneg, an hungareg hag ar c'hroateg er Stadoù ma vezont komzet. E [[Karintia]] hag e [[Stiria]] emañ ar vinorelezh slovenek. Er reter pellañ, e [[Burgenland]], ul lodenn gozh eus Rouantelezh Hungaria, emañ ar re hungarek ha kroatek. Honnezh a ra gant [[kroateg Burgenland]], ur rannyezh dibar d'ar vro. Teir yezh all zo anavezet, hep kaout ur statud ofisiel avat : ar [[slovakeg]] hag an [[tchekeg]] e Vienna hag ar [[romeg]] e Burgenland. E 2001 e voe sinet [[Karta Europa ar yezhoù rannvro pe bihanniver|Karta Europa ar yezhoù]] gant Aostria evit gwareziñ ha kas war-raok ar c'hwec'h yezh-se.

[[Yezh ar sinoù Aostrianek|Yezh ar sinoù]] zo anavezet hag enskrivet e Bonreizh Aostria abaoe 2005.

Tremen un arnodenn alamaneg (live B1) zo ret e Stadoù zo, abaoe 2006, pa c'houlenner ar vroadelezh aostrian. Ar varregezh yezhel a vez priziet, hag an anaoudegezh eus sevenadur ar vro war un dro, evit bezañ asur e vefe aes d'an dud kenemprañ e kevredigezh Aostria<ref>[https://web.archive.org/web/20070929102627/http://wien.at/verwaltung/personenwesen/staatsbuergerschaft/allgem.html Requirements to become an Austrian citizen] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929102627/http://wien.at/verwaltung/personenwesen/staatsbuergerschaft/allgem.html|date=29 September 2007}}, provided by the Viennese state government {{in lang|de}}</ref>.

== Relijionoù ==
Ur vro gatolik penn-kil-ha-troad e oa Aostria da vare impalaeriezh an [[Tiegezh Habsburg|Habsburged]]. An tiegezh-se a zifennas start an [[Iliz katolik roman|Iliz roman]] dalc'hmat, hag evit mirout ouzh ar [[Protestantiezh|brotestantiezh]] a c'hounit tachenn en Aostria e soutenas hardizh an [[Enepdisivouderezh|Enepdisivoud]]. Hiziv c'hoazh eo katolik ar pep brasañ eus an dud en Aostria, daoust m'eo disteroc'h-dister o fouez er gevredigezh abaoe ar bloavezhioù 1970, evel en darn vrasañ eus broioù Europa ar C'hornôg.
[[Restr:Wien - Stephansdom (2).JPG|thumb|261x261px|An iliz-veur gatolik Sant-Stefan e Vienna.]]
68,2 % eus an Aostrianed a oa en em ziskêriet evel [[Kristeniezh|kristenien]] da-geñver un niveridigezh e 2021, gant 55,2 % a [[Katoligiezh|gatoliked]] ha 3,8 % a [[Protestantiezh|brotestanted]]. Anat eo an digresk pa lakaer keñver-ha-keñver sifroù 2021 gant re an niveridigezhioù kent : dregantad ar gristenien a save da 90,2 % e 1981 ha da 80,7 % e 2001. An holl gristenien hag an holl brotestanted gwitibunan a rank paeañ ar ''Kirchenbeitrag'' <ref>https://www.erzdioezese-wien.at/pages/inst/14428333/wissenswertes/beitragsberechnung/hintergrundinfos</ref>, ur skodenn roet d'o Iliz ha jedet diwar o c'horvoderioù (1,1 % anezho peurvuiañ, 32 € eo ar sammad izek). E 2015 ez ae 605 828 a dud d'an oferenn bep Sul, da lavaret eo 7 % eus ar boblañs.

Abaoe an eil hanterenn eus an XXvet kantved ez a war gresk an niver a Aostrianed a embann bezañ hep relijion ebet : hogos daou vilion a dud e 2021, 22,4 % eus ar boblañs. Ne oant nemet 6 % e 1981 ha 12 % e 2001.

War un dro eo kresket ivez plas ar relijionoù all, an [[Islam]] hag an [[Iliz Ortodoks]] dreist-holl. An enbroañ zo kaoz, da skouer war-lerc'h brezelioù Yougoslavia. 745 600 a [[Islam|vuzulmaned]] (8,3 %) a oa en Aostria e 2021, deuet ar braz anezho eus [[Turkia]], [[Bosnia-ha-Herzegovina|Bosnia]] ha [[Kosovo]]<ref>{{Cite web|author=Laure de Charette|title=En Autriche, la réforme de l’islam divise encore les musulmans|url=http://www.lalibre.be/actu/international/en-autriche-la-reforme-de-l-islam-divise-encore-les-musulmans-56af8dec3570b1fc10db9236|date=2 février 2016}}.</ref>. Lieskementet dre zaou eo bet an niver a vuzulmaned en ur ober ugent vloaz. E studiadennoù zo e tiskouez lod Aostrianed bezañ strizh o spered e-keñver ar re-se, betek bezañ ali da grennañ o gwirioù dezho<ref>{{Cite web|title=Près de la moitié des Autrichiens veulent limiter les droits des musulmans|url=https://www.lexpress.fr/actualite/monde/europe/pres-de-la-moitie-des-autrichiens-veulent-limiter-les-droits-des-musulmans_2099925.html|date=26 septembre 2019|accessdate=9 novembre 2019}}</ref>. An [[Iliz Ortodoks|Iliz ortodoks]] he doa 436 700 a izili (4,9 %) e 2021, tud serb o orin dreist-holl. Ar wech kentañ e oa d'an ortodosked bezañ niverusoc'h eget ar brotestanted en Aostria. Er bloavezh-se e oa bet kontet ivez 26 600 [[Boudaegezh|boudaad]], 21 800 [[Testoù Jehovah|Test Jehovah]], 10 100 [[Hindouegezh|hindouad]] ha 5 400 [[Yuzevien|Yuzev]].

Kredennoù [[Paganiezh|pagan]] a chom roudoù anezho e festoù zo, er menezioù peurliesañ, evel hini ar ''Krampus,'' ur boud blevek ha kornek hag a spont ar vugale disent. E kêrioù zo en Alpoù Aostria e vez lidet ar ''Krampus'' bep bloaz e deroù an [[Azvent]] : tud treuzwisket eveltañ a zibun neuze er straedoù diouzh noz.

== Sevenadur ==

=== '''Monumantoù rummet en UNESCO''' (12) ===
* Kreiz-kêr istorel [[Salzburg]]
* Kreiz-kêr istorel [[Vienna]]
* Kreiz-kêr istorel [[Graz]] ha kastell [[Kastell Eggenberg|Eggenberg]]
* Palez ha jardinoù [[Kastell Schönbrunn|Schönbrunn]]
* Kêr-zour [[Baden bei Wien]]
* Lec'hiennoù ragistorel war bilochoù [[Keutschacher See]], [[Abtsdorf I]], [[See]] ha [[Litzlberg Süd]]
* Maezioù sevenadurel [[Wachau]]
* Maezioù sevenadurel [[Hallstatt-Dachstein]] / [[Salzkammergut]]
* Maezioù sevenadurel [[lenn Neusiedl]] (rannet gant Hungaria)
* Hent-houarn [[Semmering]]
* Lodenn reter harzoù an [[Impalaeriezh roman|Impalaeriezh Roman]] / ''Limes'' an [[Danav]] (rannet gant Alamagn ha Slovakia)
* Koadegi faou kentael ha kozh [[Kakalpen]] ha [[Dürrenstei]]

Dek monumant all zo bet kinniget abaoe 1993, met n'int ket bet degemeret gant an UNESCO evit c'hoazh.

=== Sonerezh klasel ===
[[Restr:Wien - Haus des Wiener Musikvereins (1).JPG|thumb|225x225px|''Wiener Musikverein'', opera filarmonek e Vienna.]]
Adalek penn-kentañ ar XVI{{Vet}} kantved e teuas [[Vienna]] da vezañ ur gêr a bouez war dachenn ar sevenadur. Seul c'halloudusoc'h e veze impalaeriezh Aostria, seul binvidikoc'h e veze, ha seul niverusoc'h e veze ar vesened. En XVIII{{Vet}} hag en XIX{{Vet}} kantved e voe sachet sonaozerien diouzh an dibab gant an noblañsoù brokus-se, hag evel-se en em gavas eno arzourien veur evel [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]], [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]] pe [[Franz Joseph Haydn|Haydn]]. Skol Vienna (''Wiener Klassik'') a vez graet eus ar mare aour-se, p'en em gavjont asambles e kêr, ha pa savjont sonennoù e-touez ar re vrudetañ eus istor ar muzik, tonioù nevezus koulz ha soutil. Vienna a oa neuze ur greizenn nevezentiñ ha kêr-benn ar sonerezh klasel koulz lavaret.

Meur a laz-seniñ aostrian zo bras e vrud er bed a-bezh. [[Laz-seniñ filarmonek Vienna]] eo an hini anavezetañ abalamour da [[Sonadeg ar bloaz nevez e Vienna|sonadeg ar bloaz nevez]], un abadenn hag a sell ur miliard a dud outi er bed-holl da Gala-bloaz. En [[Musikverein|Opera]] e vez c'hoariet, er ''Wiener Musikverein'', digoret e 1870. Bez' e vefe an ti-se e-mesk an tri opera gwellañ er bed-holl gant re Berlin hag Amsterdam. Pevar c'hant metr emañ diouzh ur pezh opera all, ar ''Wiener Staatsoper'', eñ digoret e 1869.

=== Sinema ===
E 1910 e voe savet ar c'hentañ kompagnunezh filmoù e Vienna gant [[Alexander Kolowrat|Sascha Kolowrat]], goude m'en doa graet anaoudegezh gant [[Charles Pathé]] e Pariz, ha gant arz ar sinema war un dro.

[[Fritz Lang]] zo bet ganet e Vienna e 1890 ; hogen evit mont da sevener filmoù e kuitaas Aostria e 1918 evit mont da labourat da studioioù UFA e Berlin.

Ar sevener [[Michael Haneke]], eus Wiener Neustadt, zo aet meur a briz gantañ, en o zouez un Oskar ha div Balmezenn aour e [[Festival Cannes]] (evit ''Das Weiße Band'' e 2009 hag evit ''Amour'' e 2012).

Div wech eo aet [[Oskar (sinema)|Oskar]] ar gwellañ film etrebroadel gant ur film aostrian : e 2008 gant ''The Counterfeiters'', ur film gant [[Stefan Ruzowitzky]]  ; e 2013 gant ''Amour'', ur film gant Michael Haneke.

[[Arnold Schwarzenegger]], bet ganet e Thal (Stiria), eo an aktour aostrian brudetañ abaoe ar bloavezhioù 1980, da-heul filmoù evel [[Conan the Barbarian]] ha [[Terminator]].

=== Sport ===
Pouezus-bras eo ar sportoù goañv en Aostria, ar [[ski]] dreist-holl, hag ur perzh bras o deus en he brud hag en hec'h ekonomiezh. 5 % eus PDK ar vro a vefe produet gant bed ar ski, gant an touristerezh pe gant an industriezh e vefe.

An div drederenn eus ar medalennoù aet gant Aostria er [[C'hoarioù Olimpek]] zo bet gounezet da-geñver C'hoarioù goañv : un drederenn gant skierien-diskenn, eben gant sportoù goañv all evel ar [[snowboard]] hag ar [[ski-lamm]]. Evel-se emañ Aostria er 6{{Vet}} plas a-fet medalennoù er C'hoarioù goañv ; e-skoaz en 43{{Vet}} plas hepken emañ er C'hoarioù hañv. Div wech e oa bet degemeret ar C'hoarioù Olimpek goañv er vro, e [[Innsbruck]] bep taol, e [[C'hoarioù Olimpek goañv 1964|1964]] hag e [[C'hoarioù Olimpek goañv 1976|1976]].
[[Restr:Hahnekammrennen2011.jpg|thumb|266x266px|Degouezh ar Streif, brudetañ roudenn ski-diskenn ar vro, e 2011.]]
Ar [[ski-diskenn]] eo ar sport pennañ ha brudetañ en Aostria. Moarvat n'eus bro all ebet hag a zo bet ken bras he roll e istor ar sport-se. Kampioned evel [[Annemarie Moser-Pröll]], [[Hermann Maier]], [[Toni Sailer]] ha [[Marcel Hirscher]] zo e-mesk ar skierien wellañ bet gwelet a-viskoazh. Roudennoù teknikel ha dañjerus evel ar Streif e [[Kitzbühel]] hag an Trasslauf e [[Zell am See]] a sell ar skierien outo evel lec'hioù dreistordinal ha mojennel o sport.

Brudet eo ar [[Mell-droad|vell-droad]] en Aostria, evel e pep lec'h en Europa, met ur ral eo d'ar [[Skipailh mell-droad Aostria|skipailh broadel]] ober berzh. Ur mare aour e oa bet ar bloavezhioù 1930 memes tra, gant ar ''Wunderteam'', pa c'hounezas pevarzek match diouzh renk. [[Kampionad mell-droad Europa 2008|Kampionad Europa]] a oa bet aozet kevret gant Aostria ha Suis e 2008. E stadoù Vienna, Innsbruck, Salzburg ha Klagenfurt e oa bet c'hoariet krogadoù. Evit ar c'hleuboù n'o deus c'hoariet nemet pevar gourfenn kiboù Europa, ha tro wenn o deus graet bewech : [[FK Austria Wien|Austria Wien]] e 1978, [[SK Rapid Wien|Rapid Wien]] e 1985 hag e 1996, [[FC Red Bull Salzburg|Austria Salzburg]] e 1994

Gwech ebet n'eo aet ar maout gant ur c'hourser eus Aostria war hentoù [[Tro Bro-C'hall]]. Tennadoù zo bet gounezet memes tra gant [[Max Bulla]] (teir gwech e 1931), [[Georg Toschnig|Georg Totschnig]] (2005) ha [[Patrick Konrad]] (2021). Max Bulla eo ivez ar marc'hhouarner aostrian nemetañ en deus gwisket ar [[Krez melen|c'hrez melen]], un devezh hepken e 1931, war hentoù Breizh, etre [[Dinan]] ha [[Brest]].

E-mesk ar sportourien vrudet all emañ ar c'hoarierien tennis [[Thomas Muster]] ha [[Dominic Thiem]], gounezet pep a chelem bras ganto, hag ar rederien kirri [[Niki Lauda]] ha [[Jochen Rindt]] - an eil zo bet teir gwech kampion [[Formulenn 1]], egile en deus gounezet [[24 eurvezh ar Mañs]] ouzhpenn ar c'hampionad F1. War Red Bull Ring [[Spielberg]], e Stiria, e vez aozet Priz Bras Aostria bep bloaz.

A-fet [[marc'hegerezh]] eo brudet bras [[Skol Spagn marc'hegerezh|Skol Spagn]], staliet e palez impalaerel an [[Hofburg]], e kreiz-kêr Vienna. Eno e vez doñvaet kezeg lipizzan o gouenn abaoe 1565, ha desket dezho kerzhout ha dañsal da-geñver abadennoù giz klasel. Rummet eo evel glad sevenadurel dizanvezel gant an [[UNESCO]] abaoe 2015 .

=== Boued hag evajoù ===
Ar gegin eus ar vro zo heritet eus mare impalaeriezh Austria-Hungaria ha levezonet bras gant keginoù Europa ar C'hreiz. Daoust ma soñj an dud e hini Vienna peurliesañ eo liesseurt an traoù en Aostria, ha cheñch-dicheñch eus an eil rannvro d'eben - e [[Vorarlberg]], da skouer, e vez fardet kalz meuzioù diwar formaj. Ar gegin hengounel evit ar meuzioù pennañ, an ''Hofküche'', zo diazezet war ur c'hempouez etre kig bevin ha kig moc'h, ha war doareoù a bep seurt da fardañ legumaj. Skouerioù anezhi eo ar [[Wiener Schnitzel]], ar c'h[[Knödel]], an [[Tafelspitz]] ha [[Kärntner Kasnudeln|Kasnudeln]] Karintia. Ar ''Mehlspeisen'', evit ar gwastilli, zo un hengoun all en deus degaset brud d'ar vro gant dibennoù-pred evel ar [[Sachertorte]] pe an [[Apfelstrudel]]. Gwerzhet e vezont e stalioù arbennikaet anvet ''Konditorei''. Evit ar goñfizerezh e vez produet en Aostria ar madigoù [[Pez]] ha [[Manner]] hag ar chokolad [[Milka]].

Evel-just eo mil-anavezet ar [[Kafe Vienna|c'hafe giz Vienna]]. ''Franziskaner'' a vez graet eus ar c'hafe-se eno - da lavaret eo "kafe frañsezat", peogwir eo hañval e liv ouzh hini dilhad ar venec'h frañsezat. Evit fardañ ur banne hini du giz Vienna e skuilher laezh tomm ha dienn baset en ur c'hafe moka, hag a-wechoù e vruzuner chokolad warnañ. Ken brudet all eo ar c'hafedioù ma vez servijet gant ur banne dour, ur c'hliched stag ouzh ar gêr-benn hag he sevenadur : Stefan Zweig a rae "kleuboù demokratel" anezho. Hervez ur vojenn e vije komañset tud Vienna da evañ kafe da-heul Emgann Vienna e 1683 :  sac'hadoù greun kafe o dije lezet an Durked war o lerc'h en ur dec'het kuit. Un evaj tomm all eo ar [[chokolad giz Vienna]], heñvel e rekipe, met aozet gant chokolad tomm e-lec'h kafe.
[[Restr:Rudolf Alfred Höger Beim Heurigen.jpg|thumb|256x256px|Un ''Heuringer'' gwechall.]]
[[Gwin]] a vez produet e reter ar vro, e Vienna zoken, diwar gouennadoù lec'hel evel ar [[Grüner Veltliner]] (gwin gwenn) hag ar [[Zweigelt]] (gwin ruz). En diskar-amzer e c'haller evañ gwin nevez en ''Heurigen'', ostalerioù stank e reter ar vro ha dalc'het gant gwinierien gwechall. [[Schnapps]] a vez produet kalzik ivez, diwar frouezh ha louzeier d'al liesañ : war-dro 20 000 strilherez zo er vro, re vihan evit an darn vuiañ anezho. [[Bier]] a vez breset ivez, ''pale lager'' dreist-holl evel e Bayern pe e Tchekia. [[Almdudler]] zo un evaj hep alkool fardet diwar louzeier, rezin hag avaloù. Lakaet e vez da "evaj broadel Aostria" gant lod. [[Red Bull]] zo bet lañset da gentañ en Aostria gant an embreger Dietrich Mateschitz : e-kichen Salzburg emañ sez an embregerezh hiziv c'hoazh.

== Aostrianed vrudet ==
{| class="wikitable"
|+
|'''Aktourien'''
* [[Helmut Berger]]
* [[Hedy Lamarr]]
* [[Romy Schneider]]
* [[Arnold Schwarzenegger]] 
* [[Christoph Waltz]]
* [[Oskar Werner]]
'''Bevoniour'''
* [[Karl Landsteiner]]
* [[Konrad Lorenz]], loread [[Priz Nobel ar vezegiezh]]
'''C'hoarierien echedoù'''
* [[Ernst Grünfeld]]

* [[Wilhem Steinitz]]
* [[Rudolf Spielmann]]
'''Ekonomour'''

* [[Friedrich Hayek]]
* [[Ludwig von Mises]]
* [[Joseph Schumpeter]]

'''Filmaozerien'''
* [[Michael Haneke]]
* [[Max Reinhardt (metteur en scène)|Max Reinhardt]]
'''Fizikourien'''
* [[Ludwig Boltzmann]]
* [[Ludwig Boltzmann|Christian Doppler]]
* [[Ernst Mach]] 

* [[Lise Meitner]]

* [[Wolfgang Pauli]]

* [[Erwin Schrödinger]], loread [[Priz Nobel ar fizik]]
|'''Ijinour'''

* [[Ferdinand Porsche]]

'''Livourien'''
* [[Friedensreich Hundertwasser]]
* [[Gustav Klimt]]  
* [[Oskar Kokoschka]]
* [[Mariette Lydis]]
* [[Egon Schiele]]
'''Matematikour'''

* [[Kurt Gödel]]

'''Medisined'''
* [[Hans Asperger]]
* [[Julius Wagner-Jauregg]], loread [[Priz Nobel ar vezegiezh]]
* [[Sigmund Freud]], diazezer ar [[bredelfennerezh]]
'''Politikour'''

* [[Adolf Hitler]]

'''Prederour'''
* [[Karl Popper]]
* [[Ludwig Wittgenstein]] 
'''Savourien'''
* [[Josef Hoffmann]]
* [[Adolf Loos]]
* [[Otto Wagner]]
|'''Skrivagnerien'''
* [[Thomas Bernhard]]
* [[Ingeborg Bachmann]]
* [[Peter Handke]]
* [[Elfriede Jelinek]], loreadez [[Priz Nobel al lennegezh]]
* [[Robert Musil]]
* [[Arthur Schnitzler]]
* [[Stefan Zweig]]
'''Sonaozourien'''
* [[Alban Berg]]
* [[Anton Bruckner]]
* [[Joseph Haydn]] 
* [[Gustav Mahler]] 
* [[Wolfgang Amadeus Mozart]] *
* [[Arnold Schönberg]]
* Johann Strauss ([[Johann Strauss (tad)|tad]] ha [[Johann Strauss (mab)|mab]])
* [[Anton Webern]]
'''Sportourien'''
* [[Marcel Hirscher]]
* [[Armin Kogler]]
* [[Niki Lauda]]
* [[Hermann Maier]]
* [[Annemarie Moser-Pröll]]
|}

* [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] ne oa ket aostrian, en desped d'ar pezh a vez kredet. E 1756, pa oa bet ganet, e oa kêr [[Salzburg]] ur briñselezh eus an [[Impalaeriezh santel roman german]] c'hoazh. E 1805 e voe staget e c'hêr c'henidik ouzh Aostria evit ar wech kentañ, pevarzek vloaz war-lerc'h e varv.

== Aostria ha Breizh ==
[[Gazilieg]] eo ar barrez vreizhat nemeti a zo gevellet gant ur gumun eus Aostria. E 1986 e skoulmas emglev gant [[Hollersbach im Pinzgau]], e mervent rannvro Salzburg, d'ur mare ma oa [[Yves Rocher]] maer ar gumun. Evit bodañ re yaouank an div gêr ez eus bet aozet kampoù<ref>https://www.ouest-france.fr/bretagne/la-gacilly-56200/la-gacilly-et-hollersbach-30-ans-de-jumelage-4376978</ref>.

Daou levr gant ar skrivagner aostrian [[Stefan Zweig]] a oa bet embannet e brezhoneg e 2013 : ''Ar c'hoari-echedoù'' ha ''Lizher ur vaouez dianavez'', o-daou troet gant [[Gérard Cornillet]].

== Gwelet ivez ==
* [[Gwiniegoù Aostria]]
* [[Listenn stêrioù Aostria]]

== Notennoù ==
{{Daveoù|bannoù = 2}}

{{Stadoù Europa}}
{{Frankofoniezh}}
{{Porched Aostria}}

[[Rummad:Aostria| ]]