Gwelet an tarzh evit Ainoued

{{Infobox pobl
|pobl           = Ainoued
|banniel        = [[skeudenn:Flag of Ainu.svg|50px]]
|banniel_meneg  = Ar banniel Ainou, treset gant [[Bikki Sunazawa]] e [[1973]]
|skeudenn       = [[Restr:AinuGroup.JPG|300px]]
|meneg          = Strollad Ainoued, luc'hskeudennet e [[1904]]
|poblañs        = * '''50.000''' Ainou a vije hiziv an deiz<br />
* '''150.000''' Japanad o dije hendadoù Ainou, met 'n eus ket tu bezañ sur (ar sifr a 1.000.000 a vez kavet zoken)
* Maread rak-Japanat: ~'''50.000''' Ainou
|poblec'h       = {{flagcountry|Japan}}<br />{{flagcountry|Russia}}
|yezhoù         = An '''[[ainoueg]]''' eo yezh hengounel an Ainoued. Tost marv eo o yezh avat. An darn vrasañ eus an Ainoued a gomz [[japaneg]] pe [[ruseg]].
|religionoù     = [[Animegezh|Animisted]], [[Iliz Kristen ortodoks Rusia]]
|pobloù liammet = *[[Nivkhed]]
* [[Itelmened]]
* [[Choukchied]]
* [[Koryaked]]
* [[Aleouted]]
}}
An '''Ainoued''' (アイヌ), pe "Utari" (ウタリ) evel a reont anezho o-unan kentoc'h eget "Ainou" (a dalvez "tud" pa dalvez "utari" kement ha kamaladed), zo ur bobl henvroidi hag a vev e norzh [[Bro-Japan]] hag e reter [[Rusia]]. War-dro -1300 e tivroas o hendadoù etrezek [[Hokkaido]], an [[Inizi Kouril]], Enez [[Sac'halin]] ha su [[ledenez Kamtchatka]]. Da lâret eo 1 000 bloaz a-raok ar pobloù ''[[Wa]]'' a zo hendadoù Japaniz a vremañ, erruet en enezenn [[Honshū]] (eus [[Korea]] moarvat).

Un dachenn bras-tre a oa dezho gwezhall : eus norzh [[Hokkaido]] d'an inizi [[Kouril]] ha [[Sakhalin]]. Diskaret int bet gant ar [[Japan]]iz da vare prantad ar [[Meiji]] ([[1868]]-[[1918]]). Trevadennet int bet ha difennet e oa outo implijout nag o anv nag [[ainoueg|o yezh]] dre vras.

N'eus ket pell e oa o fobl war-nes mont da get. Un 20.000 bennak a vefe anezho c'hoazh hervez ar sifroù ofisiel. E mirvaoù kostez Hokkaido ez eus ul lodenn vat anezho. Hervez ar sifroù n'int ket ofisiel avat e vefe war-dro 200 000 ezel eus ar bobl-se c'hoazh met n'eo ket aes gouzout rak n'eus bet savet niveradeg ebet ha kalz anezhe a guzh o orin, pe alies, ne ouzont ket zoken int a orin ainou, dre ma oa bet kuzhet oute gant o zud o-unan abalamour da wareziñ anezhe diouzh ar [[Gouennelouriezh|ouennelouriezh]]<ref>Poisson, B. 2002, ''The Ainu of Japan'', Lerner Publications, Minneapolis, p.5.</ref>. 
Ar c'hannad [[Shigeru Kayano]] en deus graet kalz evit sikour anezho dreist-holl dre ul lezenn bet votet e [[1994]].

== Istor ==
=== Eus an orin betek betek an {{XIXvet}} ===
[[Restr:Bjs48 02 Ainu.jpg|thumb|250px|left|Ur strollad Ainoued (etre 1863 ha deroù ar bloavezhioù 1870)]] 
Ar sevenadurezh ainou a anadas war-dro 1200<ref name="fieldmuseum">{{cite web|url=http://www.fieldmuseum.org/research_collections/anthropology/anthro_sites/boone/ainu/ainu_map/ainu_map6.html|title=The Boone Collection – Image Gallery: Ainu Artifacts|publisher=[[Field Museum of Natural History]]|accessdate=May 8, 2008}}</ref> hag enklaskoù nevez a laka da soñjal e teu eus meskaj ar sevenadurezhioù [[Oc'hotsk]] ha [[Satsumon]]<ref name="Sato, Takehiro 2007">Sato, Takehiro; et al. (2007). "Origins and genetic features of the Okhotsk people, revealed by ancient mitochondrial DNA analysis". ''Journal of Human Genetics'', Nnn 52 (7): 618–627. doi:10.1007/s10038-007-0164-z</ref>. E 1264, e tisklêrias an [[Nivc'hed]] d'an [[tierniezh Yuan|dierniezh Yuan]] a rene war an [[impalaeriezh Vongol]] e oa bet aloubet o bro gant an Ainoued, ar pezh a oa pennkaoz eus emgannoù etre an Ainoued hag arme an dinastiezh Yuan<ref>{{cite web|url=http://www.city.asahikawa.hokkaido.jp/files/hakubutsukagaku/museum/syuzo/59-tatakai/59-tatakai.html|title=第59回 交易の民アイヌ Ⅶ 元との戦い|publisher=[[Asahikawa, Hokkaidō|Asahikawa City]]|date=June 2, 2010|accessdate=March 2, 2011}}</ref>. Komañs a reas darembredoù stank etre ar [[Wajin]]ed (ar Japaniz a ouenn) hag Ainoued Ezochi (anvet [[Hokkaido]] hiziv an deiz) en {{XIIIvet}} kantved<ref>Weiner, M (eds) 1997, ''Japan’s Minorities: The Illusion of Homogeneity'', Routledge, London.</ref>. An Ainoued o doa ur gevredigezh chaseourien-dastumerien, a veve dreist-holl diwar ar jiboeserezh hag ar pesketaerezh, hag o relijion a oa diazezet war anadennoù an natur<ref>[http://www.pbs.org/wgbh/nova/hokkaido/ainu.html "NOVA Online – Island of the Spirits – Origins of the Ainu"].</ref>.

E-pad ar prantad Tokugawa (1600–1868) e kreskas ar c'henwerzh etre an Ainoued hag ar Japaned a zalc'he lodenn su an enezenn a anver bremañ Hokkaido. Dindan ar gouarnamant Bakufu e oa roet gwirioù d'ar [[Klan Matsumae|c'hlan Matsumae]] hepken d'ober koñvers gant an Ainoued e norzh an enezenn. Diwezhatoc'h e krogas ar Matsumae da feurmiñ argwirioù kenwerzh da varc'hadourien japanat, ha stankaat a reas an darempredoù etre Japaniz hag Ainoued. Er prantad-se e teuas an Ainoued da gaout ezhomm muioc'h mui eus ar varc'hadourezh degaset gant ar Japaned, ha skoet e voent gant meur a gleñved-red evel ar [[brec'h (kleñved)|vrec'h]]<ref name="Brett L. Walker 2001, Pages 49-56">Brett L. Walker, ''The conquest of Ainu Lands:Ecology and Culture in Japanese Expansion 1590-1800'', University of California Press, 2001, pp 49–56,61–71 ha 172–176</ref>. Daoust ma roe ar c'henwerzh o zu da Japaniz ha d'an Ainoued da gompren gwell an eil re ar re all e tegasas stourmoù etrezo ivez, unan eus emsavadegoù brasañ an Ainoued eo [[emsavadeg Shakushain]] (1669–1672) hag un all a voe e 1789.
[[Restr:AinuBearSacrificeCirca1870.jpg|thumb|250px|Aberzh un arzh gant Ainoued. Livadenn eus Bro-Japan, war-dro 1870.]]

=== An adsav Meiji ===
Degaset e oa kemmoù bras e buhez an Ainoued gant deroù an [[adsav Meiji]] e 1868. Savet e oa un niver a adreizhadennoù sokial, politikel hag armerzhel gant gouarnamant Bro-Japan, da vodernaat ar vro e giz ar C'hornôg, ha staget e oa Hokkaido ouzh Impalaeriezh Bro-Japan. Sjöberg quotes Baba’s (1980) account of the Japanese government's reasoning:<ref name="Brett L. Walker 2001, Pages 49-56"/>
<blockquote>
‘ … Diorroadur an enezenn vras eus norzh Bro-Japan he doa meur a bal : da gentañ e oa gwelet evel un doare da zifenn Bro-Japan diouzh [[Rusia|Impalaeriezh Rusia]] a ziorroe hag a c'houneze tachenn buan. Goude se … e roe un diskoulm da ziouer labour sklisennad kozh ar [[samourai]]ed … An diorroadur-se, erfin, a oa da bourchas an danvezioù naturel a oa klask warne en un ekonomiezh kevalaour o kreskiñ<ref>Sjöberg, K, ''The Return of the Ainu'', 1993, Harwood Academic Publishers, Switzerland.</ref>
</blockquote>.

E 1899, gouarnamant Bro-Japan a savas ul lezenn a anve an Ainoued henvroidi gozh, gant ar soñj e vefent lonket tamm-ha-tamm. Kemeret e oa an douaroù e lec'h ma oa an Ainoued o chom gant ar gouarnamant<ref>Loos, N & Osani, T 1993, Indigenous Minorities and Education, Sanyusha Publishing Co., Ltd., Tokyo.</ref>. Roet e oa ivez d'an Ainoued ar statud keodediz, o tinac'hañ dezhe evel se ar statud minorelezh henvroat.

[[Restr:Oki Ainu Dub Band at tff.Rudolstadt 2007.jpg|thumb|left|Ar strollad "Oki Dub Ainu Band", renet gant ar soner ainou ha japanat [[Oki (soner)|Oki]], en Alamagn e 2007]]
E korf 36 e teuas an Ainoued muioc'h-mui ur gumuniezh a eil renk war o douaroù dezhe o-unan, Tremen a reas an Ainoued eus stad ur strollad digenvez d'ur strollad d'ur strollad a oa lamet digantañ e vro, e yezh, e relijion hag e c'hizioù gant Japaniz<ref name="bbc">{{cite news |first= Philippa |last= Fogarty|title=  Recognition at last for Japan's Ainu|url= http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/7437244.stm|work= BBC News|publisher= BBC|date= June 6, 2008|accessdate=June 7, 2008 }}</ref>. An douaroù ma oa an Ainoued o vevañ a oa lodennet d'ar Wajined o doa divizet dont da vevañ da Hokkaido, war atiz gouarnamant an oadvezh Meiji, da gorvoiñ danvezioù naturel fonnus an enezenn, ha da sevel atantoù war patrom labour-douar industriel ar C'hornôg. Anvet e oa an argerzh-mañ ''Kaitakushi''<ref>Hohmann, S 2008, ‘The Ainu’s modern struggle’ in World Watch, Vol 21, No. 6, pp. 20–24.</ref>. Savidigezh labouradegoù, evel milinoù ha [[wikt:breserezh|breserezh]]ioù, ha mengleuzioù a oa heuliet gant savidigezh hentoù hag hentoù-houarn, e-pad ur prantad diorroadur a badas betek 1904<ref>Sjöberg, K 1993, ''The Return of the Ainu'', Harwood Academic Publishers, Switzerland, p. 117.</ref>. E-doug an amzer-se e oa rediet an Ainoued da zeskiñ japaneg, da gemer anvioù japanek ha gourc'hemennet da baouez gant gizioù relijius evel aberzh an anevaled hag an [[tatouadur]]ioù<ref>{{cite book|last= Levinson|first= David |title=Encyclopedia of modern Asia, Volume 1|publisher= Charles Scribner's Sons|page= 72|year= 2002
|isbn= 9780684806174}}</ref>.

Lezenn 1899 a oa cheñchet e 1997 — Betek-henn en doa disklêriet ar gouarnamant ne oa minorelezh etnek ebet<ref name="Sato, Takehiro 2007"/>. N'eo ket a-raok ar 6 a viz Even 2008 e oa anavezet an Ainoued evel ur strollad henvroat (s.o. [[#anavezadur ofisiel|anavezadur ofisiel]], a-is)<ref name="Sato, Takehiro 2007"/>.

An euredoù etre Japaned hag Ainoued a oa klasket gant ar re ziwezhañ da zisteraat ar riskloù gwallziforc'h a-enep d'o bugale. Abalamour da se ez eus kalz Ainoued zo heñvel poch ouzh o amezeien japanat. E [[Sambutsu]], war aod ar Reter, peurgetket e c'haller gwelet kalz bugale ganet eus an hevelep dimezioù etre kumuniezhioù. Lod eus an Ainoued japanad-se zo dedennet gant sevenadurezh hengounel ar bobl-se. Da skouer [[Oki (soner)|Oki]], bugel un tad ainou hag ur japanadez, a zeuas da vezañ ur soner a son ar benveg ainou hengounel anvet ''[[tonkori]]''<ref>{{cite web|url=http://www.hmv.co.jp/news/article/605230042/|title=アイヌ⇔ダブ越境！異彩を放つOKIの新作|language=Japanese|publisher=HMV Japan|date=May 23, 2006|accessdate=March 26, 2011}}</ref>. E kalz kêrioù bihan eus ar Gevred pe eus [[isprefeti Hidaka|Hidaka]] e c'haller atav gwelet Ainoued a ouenn evel e [[Nibutani]] (en [[Ainoueg]] : ''Niputay'').

=== Anavezadur ofisiel ===
D'ar 6 a viz Mezheven 2008 e oa kemeret ur mennad gant [[Kuzul Bro-Japan]] a c'houlenne gant ar gouarnamant anavezout an Ainoued evel [[Pobloù henvroat|henvroidi eus Bro-Japan]] ha da lakaat ar gwallziforc'hoù en o enep da baouez. Anavezet e oa an Ainoued gant ar mennad-se evel "ur bobl henvroad dezhañ ur yezh ispisial, ur relijion hag ur sevenadurezh" ha da derriñ al lezenn kemeret e 1899.<ref name="bbc"/><ref name="japantimes2008">{{cite web|author=Ito, M|title=Diet officially declares Ainu indigenous|publisher=Japan Times|date=June 7, 2008|accessdate=April 29, 2009|url=http://search.japantimes.co.jp/cgi-bin/nn20080607a1.html|archiveurl=https://archive.is/LdUp|archivedate=July 13, 2012}}</ref>

Daoust ma'z eo ur bazenn istorel a-bouez, Hideaki Uemura, kelenner e skol-veur Keisen e [[Tokyo]] hag arbennigour war gwirioù ar pobloù henvroat, en deus lavaret diwar-benn ar mennad-se e oa "gwan evit anavezout fedoù istorel" rak rediet e oa an Ainoued da zont da vezañ Japaned da gentañ.<ref name="japantimes2008" />
<!--
== Orin o anv ==
O anv anavezetañ a zeu eus ar ger ''ainou'', a dalvez "den" (enebet ouzh ''kamui'', boudoù doueel), basically neither ethnicity nor the name of a race, in the Hokkaidō dialects of the [[Ainu language]]; '''[[Emishi]]''' (Ebisu) and '''[[Ezo]]''' {{IPA|[endzo]}} (Yezo)  (both {{lang|ja|蝦夷}}) are Japanese terms, which are believed to derive from another word for "human", which otherwise survived in Sakhalin Ainu as ''enciw'' or ''enju''. Today, many Ainu dislike the term Ainu because it had once been used with derogatory nuance, and prefer to identify themselves as ''Utari'' (''comrade'' in the Ainu language). Official documents use both names.
-->

<!--
== Douaroniezh ==
[[File:Historical expanse of Ainu.png|250px|thumb|right|An dachenn ma oa an Ainoued o vevañ]]
Bevañ a rae an Ainoued en inizi norzh ha kreiz Bro-Japan, eus Enez Sac'halin en norzh betek an inizi Kouril hag enez [[Hokkaidō]] ha norzh [[Honshū]], although some investigators place their former range as throughout Honshū and as far north as the southern tip of the [[Kamchatka Peninsula]] in what is now [[Cape Lopatka]]. The island of Hokkaido was known to the Ainu as Ainu Moshir, and was formally annexed by the Japanese at the late date of 1868, partly as a means of preventing the intrusion of the Russians, and partly for imperialist reasons.

[[File:V.M. Doroshevich-Sakhalin. Part II. Group of Ainu People.png|thumb|left|A group of Sakhalin Ainu around 1903]]
According to the [[Russian Empire Census]] of 1897, 1446 persons in the Russian Empire reported Ainu language as their mother tongue, 1434 of them in Sakhalin Island.<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97.php?reg=o Russian Empire Census of 1897: Totals]
[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97.php?reg=113 Russian Empire Census of 1897: Sakhalin] {{ru icon}}</ref>

The southern half of Sakhalin was acquired by Japan as a result of the [[Russo-Japanese War]] of 1904–05, but at the end of World War II in 1945, the Soviets [[Soviet invasion of Manchuria (1945)|declared war on Japan]] and took possession of the Kuril islands and southern Sakhalin. The Ainu population, as previously Japanese subjects, were "repatriated" to Japan.

According to the 2002 Russian Federation census, no responders gave the ethnonym Ainu in boxes 7 or 9.2 in the K-1 form of the census,<ref>http://www.perepis2002.ru/ct/doc/English/4-2.xls</ref>{{,}}<ref>http://www.perepis2002.ru/ct/doc/English/4-3.xls</ref>{{,}}<ref>http://www.perepis2002.ru/index.html?id=87</ref> though some still might exist.

The only Ainu speakers remaining (besides perhaps a few partial speakers) live solely in Japan. There, they are concentrated primarily on the southern and eastern coasts of the island of Hokkaidō.

Due to intermarriage with the Japanese and ongoing absorption into the predominant culture, there are no truly Ainu settlements existing in Japan today. The town of [[Nibutani]] ([[Ainu language|Ainu]]: ''Niputay'') in Hidaka area (Hokkaido prefecture) has a number of Ainu households and a visit to some of the Ainu owned craft shops close to the Ainu museums (there are two of them in Nibutani) is an opportunity to interact with the Ainu people. Many "authentic Ainu villages" advertised in Hokkaido such as [[Akan, Hokkaidō|Akan]] and [[Shiraoi, Hokkaidō|Shiraoi]] are tourist attractions and provide an opportunity to see and meet Ainu people.

-->

== Notennoù ==
<references/>

{{Porched Japan}}

[[Rummad:Japan]]
[[Rummad:Ainoued]]