Unvaniezh (Brezel diabarzh stadunanat)
| Unvaniezh (SUA) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1861 – 1865 | |||||
| |||||
|
| |||||
| Sturienn | E pluribus unum "Diwar lies, unan" | ||||
| Kan broadel | Hail, Columbia (de facto) My Country, 'Tis of Thee (de facto) | ||||
|
| |||||
 Rannadur ar Stadoù er Brezel diabarzh | |||||
|
| |||||
| Statud | Gouarnamant anzavet SUA | ||||
|
| |||||
| Kêr-benn | Washington, D.C. | ||||
|
| |||||
| Prezidant • 1861-1865 • 1865 |
Abraham Lincoln Andrew Johnson | ||||
|
| |||||
| Maread | Brezel diabarzh SUA | ||||
| 1860-61 | Stadoù ar Su a zisrann | ||||
| 07/03/1861 | 1añ galloudekadur A. Lincoln | ||||
| 12-13/04/1861 | Emgann Fort Sumter | ||||
| 01/01/1863 | Disklêriadur ar frankaerezh | ||||
| 13-16/07/1863 | Emsavadeg New York City | ||||
| 1864 | Kerzhadeg Sherman | ||||
| 29/03-09/04/1865 | Taol-brezel Appomatox | ||||
| 14/04/1865 | Drouklazh A. Lincoln | ||||
| 09/04-06/11/1865 | Arsav-brezel | ||||
.svg)
.svg)
.svg)
An Unvaniezh (saozneg : The Union, lesanvet the North "an Norzh") e oa anv Stadoù-Unanet Amerika pa oa bet 11 Stad sklavelour o tisrannañ evit sevel Stadoù Kengevreet Amerika (SKA), brudet ivez evel "ar C'hengevread" pe "ar Su", e-kerzh Brezel diabarzh Stadoù-Unanet Amerika. An Unvaniezh a oa renet gant Abraham Lincoln, 16vet prezidant Stadoù-Unanet Amerika, hag a glaske derc'hel unvanidigezh ar vroad e stumm un unvaniezh kevredadel vonreizhel.
E kenarroud ar brezel-diabarzh, Union a veze implijet alies evit ober anv eus "Stadoù an norzh leal da c'houarnamant ar Stadoù-Unanet"[1]. En doare-se, an Unvaniezh a oa savet gant 20 Stad hep sklaverezh (en Norzh hag er C'hornôg) ha peder Stad er Su (Delaware, Maryland, Kentucky ha Missouri) daoust ma oa e Missouri ha Kentucky daou c'houarnamant enebet, an eil a-du gant an Unvaniezh hag egile gant ar C'hengevread [2].
An Union Army a oa un aozadur nevez stummet dre gendeuziñ darn eus unvezioù ar Stadoù izili, gant unvezioù lu eus an US Army. Derc'hel ar Stadoù en harzoù gant ar Su a oa gwelet evel ur redi evit bezañ trec'h er brezel[3][4].
Ar Biz hag ar Midwest o devoa pourvezet an danvezioù greantel evit ren ar brezel gant kementadoù bras a vunisionoù ha pourvezioù all kement hag evit arc'hantaouiñ ar brezel. Ouzhpenn-se e oa bet pourvezet ganto soudarded, boued, kezeg, arc'hant ha kampoù gourdoniñ. Ospitalioù-brezel a oa bet savet ivez dre tiriad an Unvaniezh. Darn eus ar Stadoù en Norzh o devoa un istor republikan, ar c'houarnourien a oa bet o reiñ bec'h evit harpañ ar striv brezel ha moustrañ garv an enebiezh d'ar brezel, dreist-holl er bloavezh 1863–64[5]. Ar Strollad Demokratel a oa bet o harpañ kreñv ar brezel e penn-kentañ e 1861, met e 1862 e oa bet un torr etre ar re a-du gant ar brezel (War Democrats) hag ar re enebet lesanvet Peace Democrats, renet gant ar strollad Copperheads[6]. An Demokrated stadunanat a oa bet o c'hounit mouezhioù e 1862 en dilennadegoù stadel, dreist-holl e New York. Kollet o devoa nerzh e 1863, dreist-holl en Ohio. E 1864, ar Republikaned hag ar War Democrats a oa bet o kevrediñ dindan an anv National Union Party, hag a oa bet o tesach mouezh un toullad eus ar soudarded[7], ha trec'h e oa bet aes Lincoln hag e harperien a-enep George B. McClellan, a oa war ar renk evit an demokrated.
Ar bloavezhioù brezel a oa bet frouezhus evit tiriadoù an Unvaniezh, nemet el lec'hioù ma oa bet tagadennoù guerilla hag a oa drastus evit ar maezioù. Tost an holl obererezhioù brezel a oa bet war tiriad ar Su. Ar berzh-mat a oa bet sikouret gant dispignoù uhel ar gouarnamant kevredadel ha savidigezh un aozadur bank broadel nevez. Ar Stadoù unvanet a oa bet o postañ kalz arc'hant ha nerzh evit krouiñ peadra da harpañ ar brezel ha krouiñ un harp sokial da wragez, intañvezed, emzivaded ar soudarded, hag evit ar soudarded o-unan ivez. Darn eus ar soudarded a oa emezelet a-youl-vat, memes ma oa bet er bloavezh 1862 un niver bras a emouestlidi oc'h emezelañ evit chom hep bezañ enrollet dre ret, ar pezh a lakaje anezho da chom hep kaout ar sammad arc'hant uhel a veze roet gant ar Stadoù pe gant pennadurezhioù lec'hel. Enebiezhoù a oa bet d'an enrolladur dreist-holl er c'hêrioù bras, hag e New York : eno e oa bet emsavadegoù enep-enrolladur e miz Gouhere 1863 hag ivez e lod distrigoù evel Rannvro ar glaou ha Biz Pennsylvania.
Notennoù ha daveennoù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]- ↑ (en) "Books and Manuscript Submission Guide", Army University Press
- ↑ Gwelet: Gouarnamant kengevreet Kentucky ha Gouarnamant kengevreet Missouri. E 1863, West Virginia a oa disrannet diouzh Virginia ha deuet e oa da vezañ ur Stad harz nevez.
- ↑ "Abraham Lincoln and Emancipation"
- ↑ Lincoln, Abraham. The Papers And Writings Of Abraham Lincoln, Volume 2: 1860–1865 (in en). Jazzybee Verlag. 94 p. ISBN 9783849679682.
- ↑ (2018) "Review of 'Gathering to Save a Nation : Lincoln and the Union's War Governors', EngleStephen D". Louisiana History: The Journal of the Louisiana Historical Association 59 (3): 361–363. ISSN 0024-6816
- ↑ Thomas, Benjamin P. (2008). Abraham Lincoln: A Biography (in en). SIU Press. 377 p. ISBN 9780809328871.
- ↑ Thomas, Benjamin P. (2008). Abraham Lincoln: A Biography (in en). SIU Press. 428 p. ISBN 9780809328871.