Thüringen

Stadoù Alamagn
Deiziad krouiñ	3 Her 1990
Anv er yezh a orin	Freistaat Thüringen
Diellaouet gant	Hauptstaatsarchiv Weimar, Thüringisches Staatsarchiv Meiningen, Thüringisches Staatsarchiv Gotha
Anvet diwar	Thuringii
Testenn ar ger-stur	Hier hat Zukunft Tradition
Kevandir	Europa
Stad	Alamagn
Kêr-benn	Erfurt
E tiriad	Alamagn
Gwerzhid-eur	UTC+01:00, Central European Time
Daveennoù douaroniel	51°0′0″N 11°0′0″E
Poent uhelañ	Großer Beerberg
Post dalc'het gant penn ar gouarnamant	Minister-President of Thuringia
Penn an aotrouniezh	Bodo Ramelow
Korf lezenniñ	Landtag of Thuringia
Highest judicial authority	Thuringian Constitutional Court
Ezel eus	Common Library Network, IT Planning Council
Gevellet gant	Lesser Poland Voivodeship, Hauts-de-France, Hungaria
Raklec'hiet gant	Thuringia
Erlec'hiañ a ra	Erfurt District, Gera District, Suhl District, Leipzig District, Halle District
Yezh implijet	Main-Franconian
Prizioù resevet	BigBrotherAwards
Niverenn bellgomz	+49-361-573211500
Postel	mailto:poststelle@tsk.thueringen.de
Lec'hienn ofisiel	https://thueringen.de/
Privacy policy URL	https://thueringen.de/datenschutz
Testenn ar pennreolennoù	Constitution of the Free State of Thuringia
Banniel (deskrivadur)	flag of Thuringia
Ardamezioù	coat of arms of Thuringia
Istor	history of Thuringia
Ekonomiezh an danvez	economy of Thuringia
Poblañsouriezh an danvez	demographics of Thuringia
Contact page URL	https://staatskanzlei-thueringen.de/wir-ueber-uns/kontakt
Impressum URL	https://thueringen.de/impressum
Mastodon instance URL	https://freistaat-thueringen.social
Category for the view of the item	Category:Views of Thuringia
Rummad evit ar c'hartennoù	Category:Maps of Thuringia

Stad dieub Thüringen (alamaneg : Freistaat Thüringen) a zo unan eus ar 16 Land a ya d'ober Alamagn. E-kreiz ar vro emañ, hag Erfurt eo ar gêr-benn. 16 200 km² eo gorread al Land, ha 2,3 milion a annezidi a zo ennañ.

Douaroniezh

E-kreiz Alamagn emañ Stad dieub Thüringen : etre al Länder da-heul :Saks-Izel, Saks-Anhalt, Saks, Bavaria ha Hessen. Stank eo ar c'hoadeier en Thüringen, ul land lesanvet kalon c'hlas Alamagn. Ar c'hoadeier-se agver dreist-holl e gwalarn al land, en Thüringer Wald. E norzh ar c'hoad-se e kaver un uhelgompezenn. Er gwalarn ez eus ul lodenn eus ar menezioù Harz. Torosadurioù menezioù all a gaver en Thüringen : Rhön, Dün, Kyffhäuser ha Hainich. Lodenn reter Thüringen a zo un uhelgompezenn. Ar Saale, an Ilm, ar Werra, an Unstrut hag ar Weibe Blanc eo ar stêrioù a gaver en Thüringen.

Aozadur an tiriad

Arondisamantoù (Landkreise) ha kêrioù-arondisamantoù (kreisfreie Städte)

17 *Landkreise* Thüringen
Niv.	Arondisamant	Pennlec'h	Marilh	Gorread (km²)	Annezidi (2007)
1	Altenburger Land	Altenburg	ABG	569,08	103 313
2	Eichsfeld	Heiligenstadt	EIC	939,82	107 924
3	Gotha	Gotha	GTH	935,59	141405
4	Greiz	Greiz	GRZ	843,52	112 682
5	Hildburghausen	Hildburghausen	HBN	937,38	69 425
6	Ilm	Arnstadt	IK	843,30	114 445
7	Kyffhäuser	Sondershausen	KYF	1 035,13	85 362
8	Nordhausen	Nordhausen	NDH	710,91	91 762
9	Saale-Holzland	Eisenberg	SHK	816,99	88 935
10	Saale-Orla	Schleiz	SOK	1.148,41	90 910
11	Saalfeld-Rudolstadt	Saalfeld	SLF	1.034,58	121 542
12	Schmalkalden-Meiningen	Meiningen	SM	1.210,14	134 262
13	Sömmerda	Sömmerda	SÖM	804,17	75 257
14	Sonneberg	Sonneberg	SON	433,36	62 384
15	Unstrut-Hainich	Mühlhausen	UH	975,48	111 643
16	Wartburg	Bad Salzungen	WAK	1.304,84	13 058
17	Weimarer Land	Apolda	AP	803,03	86568

6 kêr-arondisamant (kreisfreie Städte) Thüringen

Eisenach (EA)
Erfurt (EF)
Gera (G)
Jena (J)
Suhl (SHL)
Weimar (WE)

Kêrioù

Kêrioù Thüringen
niv.	kêr	annezidi			distrig
niv.	kêr	31 a viz Kerzu 1970	31 a viz Kerzu 2000	30 a viz Even 2005	distrig
1.	Erfurt	192.679	200.564	202.590	kêr dizalc'h
2.	Gera	106.841	112.835	104.737	kêr dizalc'h
3.	Jena	85.169	99.893	102.201	kêr dizalc'h
4.	Weimar	63.985	62.425	64.361	kêr dizalc'h
5.	Gotha	57.256	48.376	47.045	Gotha
6.	Eisenach	50.059	44.442	43.858	kêr dizalc'h
7.	Nordhausen	42.018	45.633	43.781	Nordhausen
8.	Suhl	28.177	48.025	43.202	kêr dizalc'h
9.	Altenburg	47.497	41.290	38.203	Altenburg
10.	Mühlhausen	46.135	38.695	37.480	Unstrut-Hainich
11.	Saalfeld	31.048	29.511	28.148	Saalfeld-Rudolstadt
12.	Ilmenau	19.634	27.176	26.713	Ilm
13.	Arnstadt	27.368	27.220	25.828	Ilm
14.	Rudolstadt	30.087	27.528	25.584	Saalfeld-Rudolstadt
15.	Apolda	29.754	25.899	24.684	Weimar
16.	Greiz	39.424	26.177	24.007	Greiz
17.	Sonneberg	29.811	24.837	23.928	Sonneberg
18.	Sondershausen	22.195	23.088	21.718	Kyffhäuser
19.	Meiningen	24.876	22.240	21.642	Schmalkalden-Meiningen
20.	Sömmerda	15.959	21.977	20.885	Sömmerda

Istor

Ragistor

Roudoù pobladur e Thüringen a gaver ken abred hag e 350 000 kent JK. Korf-eskern un homo sapiens (200 000 kent JK) a zo bet kavet e-kichen Weimar.

Roud kentañ an anv Thüringen

Anv Thüringen a zeu eus hini an Dhüringed a veze o chom eno e-tro an eil kantved. Tapet e voe gant ar Franked e-tro ar VI^vet kantved, hag ul landgraf (kontelezh) eus an Impalaeriezh santel roman german e voe azalek 1130.

Er Grennamzer

Gant marv Heinrich Raspe IV e 1247 ez eas familh konted Thüringen da netra. Goude ar brezel a hêrezh (1247-1264) e voe dizalc'h lodenn gornôg Thüringen dindan an anv Hessen. Ar peurrest eus Thüringen a voe perc'hennet gant konted Meissen, hag int eus familh Wettin. Dont a reas neuze da vezañ kreiz trede dukelezh Saks ha rouantelezh Saks. Pa voe rannet ar familh Wettin e daou skourr e 1485 e voe perc'hennet Thüringen gant an hini kentañ, ha tamm-ha-tamm e voe rannet e meur a stadig abalamour d'an hengoun sakson diazezet war rannañ an hêrezh hetre an hêred c'hourel. Graet e vez dukelezhioù sakson eus ar stadoù-se. Ar re bouezusañ a oa hini Saks-Weimar, Saks-Eisenach, Saks-Jena, Saks-Meiningen, Saks-Altenburg, Saks-Coburg ha Saks-Gotha.

An Disivoud

Da vare an Disivoud e teuas Thüringen da vezañ ur vro brotestant. E 1520 e voe diskaret ar gredenn gatolik : distrujet e voe ar manatioù ha skarzhet ar veleien. Dindan ren priñs-dilenner Mainz e oa distrig Eichsfeld ha katolik e chomas, evel kêr Erfurt ha tro-war-dro dezhi.

An XIX^vet kantved

Napoleonstein, monumant da zerc'hel soñj eus emgann Jena

Napoleon Iañ a adsavas an tiriad pa voe krouet kengevredad ar Roen e 1806. Kemmoù a voe degaset en-dro da vare Kendalc'h Vienna (1814-1815) pa voe krouet ar C'hengevredad german.

An XX^vet kantved

E 1920 e voe kendeuzet ar stadoù-se en ur stad nemetken anvet Thüringen ha lakaet e voe Weimar da gêrbenn. Gant dileuridi Saks-Coburg e voe dibabet bezañ staget ouzh Bavaria. D'ar mare-se e oa dispac'hel an traoù e Thüringen. E miz Here 1923 e voe degemeret izili eus KPD e gouarnamant Thüringen. Fellout a rae dezho ma vefe aozet ur Republik kuzulioù, met ne badas ket ha flastret e voe gant an arme.

E 1937 e vo digoret kamp-bac'h Buchenwald e-kichen Weimar. Kalz distruj a voe e Thüringen e-pad an Eil Brezel-Bed, dreist-holl e Jena hag e Nordhausen, hag a voe bombezet kalz. An Amerikaned eo a voe ar re gentañ o tizhout Thüringen e miz Ebrel 1945, met azalek miz Gouere 1945 e voe aloubet gant an Arme Ruz. Ul lodenn eus Saks Prusia (Erfurt, Mühlhausen ha Nordhausen) a voe staget neuze ouzh Thüringen ha lakaet e voe Erfurt da gêrbenn. Dilennadegoù kentañ ar parlamant a voe azoet e 1946.

E 1949 e voe krouet DDR ha staget e voe Thüringen outi. Divodet e voe al Länder e 1952 hag aozet distrigoù (Bezirke) en o lec'h. Rannet e voe neuze Thüringen e tri distrig : hini Erfurt, hini Gera ha hini Suhl. Da vare ar Brezel yen e voe harzoù su Thüringen ul lodenn eus ar rideoz houarn, evel ma c'haller gwelout e Mirdi ar Voger e Mödlareuth. Adsavet e voe Land Thüringen e pa voe adunvanet Alamagn e 1990. E 1993 e voe votet ur vonreizh nevez ha dibabet an anv Freistaat Thüringen. Abaoe an adunvanidigezh ez eo bet CDU ar strollad politikel pennañ hag e izili o deus kemeret perzh en holl c'houarnamantoù : gouarnamantoù kenunaniezh (1990-1999) pe o-unan e penn an traoù abaoe 1999.

Galloud lezenniñ

Gant parlamant Thüringen eo e vez votet al lezennoù. Aozet e vez dilennadegoù bep pemp bloaz. 88 dileuriad a zo el Landtag.

Embregerezhioù pennañ Thüringen

Anv an embregerezh	Skourr	Niver a implijidi	Lec'h pennañ
Deutsche Post AG	Post, ensavadur kred	5000	Erfurt, Nohra
Deutsche Bahn AG	Transportoù dre hent-houarn	4800	Erfurt
Deutsche Telekom AG	Pellgehenterezh	3300	Erfurt
Helios Kliniken GmbH	Ospitalioù	2900	Erfurt, Gotha, Bleicherode
AOK Thüringen	Assurañsoù	2300	Erfurt
Metro	Kenwerzh a-vunut hag a-vras	2300
Rhön Klinikum AG	Ospitalioù	2200	Bad Berka, Hildburghausen, Meiningen
EDEKA	Kenwerzh a-vunut hag a-vras	2100
Zeitungsgruppe Thüringen Verwaltungsgesellschaft mBH	Kelaouiñ	1800
Opel	Sevel kirri	1800	Eisenach

Deskadurezh

Deskadurezh uhel

E Thüringen e kaver nav ensavadur a zeskadurezh uhel :

Skol-veur Friedrich Schiller e Jena
Skol-veur Erfurt
Skol-veur Bauhaus e Weimar
Skol-veur teknologiezh Ilmenau
Fachhochschule Jena, Erfurt, Schmalkalden ha Nordhausen
Skol-uhel sonerezh Franz Liszt e Weimar

Sevenadur

A-bouez ez eo Thüringen en Alamagn a-fet sevenadur. A-viskoazh eo bet brudet kêr Weimar a-fet sevenadur, hag eno eo e c'hanas al luskas lennegezh anvet "Weimarer Klassik" (e-tro 1786-1805), eno e voe krouet ar Bauhaus hag e Thüringen ivez e vo skrivet kentañ bonreizh Alamagn.

Tud vrudet

Tud a-bouez bras e sevenadur Europa a zo liammet ouzh Thüringen. Martin Luther a repuas e kastell Wartburg ma stagas gant treiñ an Testamant Nevez en alamaneg. Goethe a voe o chom eno e-pad ouzhpenn 50 vloaz, hag eno ivez eo e kejas ouzh ar barzh Friedrich Schiller.

A-bouez eo ivez Thüringen a-fet sonerezh klasel :Johann Sebastian Bach a voe ganet en Eisenach hag ul lodenn eus e vuhez a gasas e Thüringen. Alies e teuas Johannes Brahms da Meiningen, ma savas e bevare sinfonienn. Franz Liszt a labouras e Weimar ha Richard Wagner a zeuas alies da Eisenach ha da Weimar ma krouas Lohengrin.

War dachenn ar skiantoù e c'haller menegiñ ar fizikour Ernst Abbe, ar matematikour Friedrich Ludwig Gottlob Frege, ar mezeg Christoph Wilhelm Hufeland pe c'hoazh ar biologour Ernst Haeckel.

Ernst Haeckel

Levrlennadur

Thüringen, Kerstin Sucher, Bernd Wurlitzer, 2006, ISBN 3-7701-6396-6.
Thüringer Landesamt für Statistik : http://www.tls.thueringen.de/seite.asp
Landesentwicklungsgesellschaft : http://www.leg-thueringen.de
Bonreizh Freistaat Thüringen er Wikisource, http://de.wikisource.org/wiki/Verfassung_des_Freistaates_Th%C3%BCringen

Liammoù diavaez

Commons

Muioc'h a restroù diwar-benn

Thüringen

a vo kavet e Wikimedia Commons.

Länder Alamagn
Baden-Württemberg \| Bavaria \| Berlin \| Brandenburg \| Bremen \| Hamburg \| Hessen \| Mecklenburg-Pomerania ar C'hornaoueg \| Nordrhein-Westfalen \| Rheinland-Pfalz \| Saarland \| Saks \| Saks-Anhalt \| Saks-Izel \| Schleswig‑Holstein \| Thüringen