Robert Delaunay
Robert Delaunay
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]
| Reizh pe jener | paotr  |
|---|---|
| Bro ar geodedouriezh | Bro-C'hall |
| Anv e yezh-vamm an den | Robert Delaunay |
| Anv-bihan | Robert |
| Anv-familh | Delaunay |
| Deiziad ganedigezh | 12 Ebr 1885 |
| Lec'h ganedigezh | Pariz |
| Deiziad ar marv | 25 Her 1941 |
| Lec'h ar marv | Montpelhièr |
| Doare mervel | abeg naturel |
| Abeg ar marv | krign-bev |
| Lec'h douaridigezh | Gambais |
| Pried | Sonia Delaunay |
| Bugel | Charles Delaunay |
| Yezhoù komzet pe skrivet | galleg |
| Micher | livour, designer, theatre designer, visual artist |
| Tachenn labour | livouriezh, Arzoù ar gweled |
| Bet war ar studi e | Collège François-de-Laval |
| Studier | Lyonel Feininger, Léon-Laurent Galand |
| Lec'h labour | Pariz, Pont-Aven, Spagn |
| Perzhiad e | documenta 1, Documenta II |
| Oberenn heverk | Simultaneous Disc, Eiffel Tower with Trees, Hommage to Blériot |
| Diellaouet gant | Bibliothèque Kandinsky |
| Luskad | Orphism, simultanism, Neo-impressionism |
| Tachenn | arz diheverz, Divuhez |
| Dileuriad ar gwirioù a aozer | reproduction right not represented by CISAC member, reproduction right represented by CISAC-member |
| Statud e wirioù aozer | Ar gwirioù aozer ne dalvezont ket ken |
| Teuliad arzour e | Frick Art Research Library, Smithsonian American Art and Portrait Gallery Library, Bibliothèque Kandinsky, College for Creative Studies Library, National Gallery of Art Library |
Robert Delaunay, a zo ur pintr gall, ganet d’an 12 a viz ebrel 1885 e Pariz. Marvet eo ar 25 a viz here 1941 e Monpellier. Gant e gwaz, Sonia Delaunay, krouet o deus al luskad arzel “orphiste”, skourr eus ar c’hubisme, penn kentan an XXvet kantved.
An anv al luskad “orphisme” a zo un daveen eus e barzh Orphée, eus 1908, lec’h ma skeudenn ar “yezh skedus” (langage lumineux). “Ar yezh skedus” a zo e liamm gant ar sonerezh, un arz tost eus arznevez, gant e doare dizanvezel, ha “conceptuel”. Labourioù Robert Delaunay, a zo krouet tro dro d’al livioù. Tap a ra e poent krog war meur a deorienn : peurgetket hini Michel-Eugène Chevreul hag e lezenn an dargemm kempred al livioù. Gant ul labour lec’h ma al livioù zo kreizennet, klask a ra heson al livioù skeudennaouet.
Buhezskrid :
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Tud Robert Delaunay, Robert Victor Félix Delaunay, George ha Berthe Delaunay, a oa o vevañ ba pariz, barzh a 16vet rannger. Abret a walc’h, e za Robert a enep e deskadurezh bourc’hizien, e-pad ma ve cherisaet gant e mamm, gwisket gant dilhiad saoz chik hag o en em pourmenn war bali ar Champs-Elysées. Daoust ma nac’h e daore da vezañ desket, chom a ra stag d’e orin bouc’hiz. Chom a ra memestra diseblant ouzh neuzioù danvezel ar buhez, o krouiñ ur sell marc’hegel eus e vuhez.
E doare da gwelet ar buhez, a sikouro anezhañ da dreiñ pep frapad e vuhez d’un doare barzhoniel. Abred a walc’h e gav un entan evit ar bleunioù, peurgetket a drugarez d’ar c’hastell tiegezhel, lec’h ma drement amzerioù hir barzh ar jardin, oc’h ober brasskeudennoù eus bleunioù, an natur hag an heol. Kav a ra an etan se blam d’ar fed, ne blij ket dezhañ ar skol, tapout a ra an amzer skol avit tresañ ha livañ gant danvezioù diseheñvel. Ur skoazell all e gavo evit diorenn e arz : Charles Damour, e eontr, ul livour clasel, hengounel, pell eus an holl deorien ha luskad arzel d’eus e hoalad. E-se, an daou paotr, n’ho deus tamm ebet ar memes daore da danzen al livadur, a dispako evit Robert Delaunay e spered buruteller, evit tifenn a sav poent arzel.
Etre 1904 ha 1905, Robert delaunay a sav e livadur kentañ : gweladvaoù ha bleunioù. E 1906, kemer a ra perzh d’an 21vet salons an dizalc’her, lec’h ma ginnig toalenn livet e kerzh an hañv kent. E 1912, meur a darvoudoù fetis a bounto labour Delaunay : lakaet vez en araok e oberennoù e kerezh dizkouezadeg e Moscou, Munich, Berlin, Pariz, Zurich… Kej a ra ivez gant tud pouezhus e-barzh bed an arzou, evel Guillaume Apollinaire , Paul Klee pe c’hoazh Alberto Giaccometti. E-pad ar bloavezh mañ, livañ a ra an heuliad livaudr “Fenetres”, a merk ur mare tonkus.
E oberennoù :
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Heuliad “les Fenêtres”:
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Kinnig a ra e livadur “les Fenêtres” etre 1912 ha 1913. E pal oa treiñ “kensonerezh skeudennus”, gant ensklakoù hir tro dro d’al livioù. Al liv a erlec’h an objedoù evit leuskel place d’ar gouloù. An doare ma dreiñ eus kostez an difestised a zo tennet eus deorien Vassily Kandinsky, e-barzh e levr “Du spirituel dans l'art” hag eus diougannadenn Apollinaire war ganidigezh an arz pictural “al livour nevez a liv taolenn lec’h ma ne vez kavet sujet gwirion ebet”. Eus se, Robert Delaunay hag Sonia Delaunay a savo ar “simultanéisme” : un doare da livañ o kreizenniñ ar gouloù, gwellet evel pennaenn krouer orin.
Heuliad “L’equipe de cardiff”
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]E 1913, krouiñ a ra an heuliad “L’equipe de cardiff” gouestlet d’ar sport, a dreist holl d’ar rugby, ur sport o en em led d’ar mare mañ. Heliaén a ra spered ar kazetennoù sport, lec’h ma diskrivont ar sport avec “sprerd ar buhezegezh” eus ar remziad nevez. An toalenn a lak en a-raok ur sav poent stourmidik eus ar buhez modern, lec’h ma azeul an ober a ped d’un “dipaseal an unan” (depassement de soi).
An heuliad se n’eo ket difestis : ar c’hoarier rugby a zo k=livet dirak an tour Eiffel, tro dro d’ur c’henstrollad livioù. Un endro kerel vez kavet : ur panel bruderezh a tap ul lodenn bras eus a livadur. An holl elfenn a zo jokstapozet.
"Hommage à Blériot"
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]E 1914, Robert delaunay a kinnig e taolenn “Hommage a Bleriot”, ur gwir splann eus e hentenn “simultaneiste”. Luskad an taolenn a zo broudet gant stummoù amprestet ouzh an aernijerezh : pederaskelleg, biñs tro. Ar c’harr nij , arouez dizalc’hidigezh denel da geñver an Douar, a kinnig da Robert un digarez d’em em dizalc’han eus al livadur hengounel, a vont eus kostez livadur derc’h (pur). Choaset en deus ar c’harr nij peogwir a terr meizad ar pellder evit digeriñ mioc’h a doriou, an holl posublded. Hag evel skouer an tour Eiffel, ar c’harr nij a zo un doare da arc’hiñ an arnevezded.
Pellad a ra tamm a tamm eus an orfisme :
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]E kerzh ar bloavezhioù 1920, Delaunay a la labour war an Tour Eiffel, d’un doare diseñvhel eget a-raok. An tour n’eo ket muiñ o tisarc’hañ, met savet eo, gant ur sel a dindan, evit ma teufe brasoc’h d’un doare didermen. A wechoù, an tour a zo sellet eus an oabl, et liammet ouzh kromenn Champ de Mars. Evit ober e savpoent, sikouret eo bet gant poltriji aerel.
Tistro eus kostez an orfism:
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Tro ar bloavezhioù 1930, tostat a ra endro eus an orfism, gant e heuliad “Rythmes”, hag a adtap stummoù kelc’hiek, krouet e pad ar bloavezhioù 1910 gant un doare nevez o tapout harp war labourioù Piet Mondrian hag eus arzour bodet tro dro anv “d’abstarction geometrique”. Diskouezh a ra e mestroniñ eus kenurzh al livioù hag e pal eus henson piktural.
E kerzh ar bloavezhioù 1920, Robert a dizunvan e labour : mont a ra tro dro d’an arzou kinklet, gant Fernand Leger ( kemeret o deus perzh o taou e Diskouzhadeg en arzou klinket e 1925). Ha gant Sonia Delaunay, o deus krouet klinkadur meur a filmoù e kerzh ar memes blaovezh.
Fin e vuhez
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]E 1940, kuitaat a ra araokaet an naziad o harluat e Montepllier. Kendlac’h a ra e vuhez arzour, betek krouiñ “mirdi Delaunay”. Met e 1941, e varv Robert Delaunay blam da kudennoù skevent.
Warlec’h an eil bretzel bed, e gwreg, Sonia Delaunay a lako en araok oberennoù Robert Delaunay, o aozañ diskouzadeg ha killsellus eus e labourioù, dreit holl e garidell Louis Carré e 1946 ha 1947. An diskouzadegoù se, a roio lañs da labourioù Robert, dreist holl e heuliad war an dour Eiffel, krouet e 1914.