Newton (unanenn)
Tennañ a ra ar pennad-mañ d'an unanenn nerzh. Evit an den sellit ouzh pennad Izaac Newton
An newton (simbol: N) eo an unanenn SI evit muzuliañ an nerzhioù. Anvet eo bet diwar Sir Isaac Newton en anaoudegezh eus e labour war ar mekanikerezh klasel.
Termenadur
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Un newton eo ar c'hementad a nerzh a zo ezhomm evit buanaat ur mas a ur c'hilogram eus ur metr dre segondenn garrez.
- 1 N = 1 kg·m·s–2
Lieskementoù SI
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]| Lieskement | Anv | Simbol | Lieskement | Anv | Simbol | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 100 | newton | N | ||||
| 101 | dekanewton | daN | 10-1 | desinewton | dN | |
| 102 | hektonewton | hN | 10-2 | santinewton | cN | |
| 103 | kilonewton | kN | 10-3 | milinewton | mN | |
| 106 | meganewton | MN | 10-6 | mikronewton | µN | |
| 109 | giganewton | GN | 10-9 | nanonewton | nN | |
| 1012 | teranewton | TN | 10-12 | pikonewton | pN | |
| 1015 | petanewton | PN | 10-15 | femtonewton | fN | |
| 1018 | egzanewton | EN | 10-18 | atonewton | aN | |
| 1021 | zetanewton | ZN | 10-21 | zeptonewton | zN | |
| 1024 | yotanewton | YN | 10-24 | yoktonewton | yN |
Dre m'eo ar graviter war an Douar un tammig bihanoc'h eget 10 m/s² o doa kroget tud zo, goude bezañ rediet da zilezel ar sistem metrek gravitadurel, d'ober gant an dekanewton (daN) da gemer lec'h ar c'hilogram-nerzh a zo tost kevatal (1 kgf = 9,80665 N). Heñvel eo ouzh kudenn ar milibar (mbar) e keñver an hektopascal (hPa).
Displegadurioù
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Alies e vez kemmesket meizad ar mas hag hini an nerzh er vuhez pemdeiz, met ret eo lakaat kemm etrezo er skiant hag en ijinerezh. Implijet e voe an newton tro-dro da 1904 evit ar wezh kentañ, met n'eo nemet e 1948 e voe degemeret ent-ofisiel gant Kendalc'h Meur ar Pouezioù hag ar Muzulioù (CGPM) e-giz anv evit an unanenn nerzh mks. Klotañ a ra mat a-walc'h pa ouezer e teuas Newton da ziorren e deorienn ar graviter goude bezañ bet o prederiañ war perak e kouez an avaloù en traoñ : mas un aval bihan a embreg un nerzh a un newton war an Douar.