La Chanson d'Aiquin

Eus Wikipedia
(Adkaset eus La Chanson d'Aquin)

Le roman d'Aquin, ou La conqeste de la Bretaigne par le Roy Charlemaigne, anavezet dre an anv La Chanson d'Aiquin, zo anv ur werz-veur c'hallek a zo bet kavet e dismantroù manati Sezambr, a-dal da Sant-Malo, a voe bombezet ha distrujet gant ar Saozon e 1693.
Ar c'hoshañ barzhoneg c'hallek e lennegezh Breizh eo, bet savet en XIIvet kantved hag unan eus oberennoù meur ar Grennamzer.

Un eilskrid bet fardet er XVvet kantved eo an dornskrid a zo bet kavet e Sezambr (niv. 2233 er BnF), ennañ 3 087 gwerzenn skrivet war 56 follenn ; unnek gwerzenn hepken zo war an hini ziwezhañ, hep meneg pe arouez ebet eus dibenn ar skrid.

Danvez[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Aiquin, ur roue viking a zo Inconus e gwirionez, a zeu da aloubiñ Breizh. Ysoré, arc'heskob Dol (Wicohen e gwirionez)[1], a vod tro-dro dezhañ an aotrouien vrezhon hag a venn stourm evit frankiz Breizh.
Dizale ez erru Karl Veur gant e lu da skoazellañ ar Vretoned en ur brezel taer evit adperc'hennañ o bro, eus Aled da Zinarzh, eus Sezambr da Vrest hag eus Karaez da Venez C'homm.
Nesmes, dug Breizh (Nevenoe) a red ivez war-lerc'h ar Vikinged a-dreuz Arvorig.
Sant Kaourintin, bet skarzhet eus e beniti, a zegas d'an arme gristen an titouroù rekis evit gounit an emgann diwezhañ.

Dibun[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Gwerzennoù 1-34

Karl Veur a ziviz skoazellañ ar Vretoned. Gant e lu e loc'h eus Enez-Frañs hag e tremen tre e Normandi ; un arsav a ra en Avranches hag e ro ur prof da abati Menez Mikael ar Mor.

35-164

Erru e Dol e kej Karl Veur ouzh Ysoré hag an aotrouien vrezhon. An eskob a c'houlenn sikour digant ar roue enep Aiquin hag en deus staliet e lez en Aled a-raok aloubiñ Breizh ha bro ar Franked. A-du gant ar Vretoned e sav Karl Veur.

165-434

Diwar intrudu Ysoré e kas Karl Veur pevar c'hannad davet Aiquin : ra vo badezet ar Viking, anez e vo brezel. Nac'hañ a ra Aiquin, ha kadarnaat e vennozh da aloubiñ an div vro. Kuitaat ar palez a ra ar gannaded en ur lazhañ pep a Viking. War o lerc'h e red gwazed Aiquin, met a-drugarez d'ur burzhud a-berzh Doue e c'hall ar gannaded distreiñ da gamp Karl Veur.

435-848

War ali Nesmes e tiviz Karl Veur lakaat seziz war Aled, met setu erru rederien ar gannaded er c'hamp ; an holl war-bouez unan zo lazhet gant ar Franked. Diouzhtu e kas Aiquin an enepstourm. Pa nac'h adarre bezañ kristenaet e krog seziz Aled. Tri c'hant Frank zo prizoniet gant ar Vikinged en deiz kentañ, daou vil Viking gant ar Franked. Antronoz eo gloazet niz Aiquin gant ur Brezhon hag Aiquin a chom en Aled.

849-926

Goude an emgann e kont Hoes kozh istor e wreg, a oa mennet da lakaat sevel un hent a Garaez da Bariz pa welas ur voualc'h varv ; pa gomprenas ar goullo eus a oberoù mab-den e tilezas he raktres. Intañv eo Hoes abaoe tost da gant vloaz, ha ne fell ket dezhañ addimeziñ rak ne c'hall ket ur c'hozhiad bezañ karet gant ur vaouez yaouank. A-du gantañ e sav ar Franked.

927-1055

En Aled e tou Aiquin e lakaio Karl Veur da zianzav e relijion dindan boan a varv. Daeet eo gant an impalaer, hag e-kerzh an duvell e kouezh an daou stourmer war an douar. War-nes bezañ prizoniet emañ Karl Veur ; saveteet eo gant e varc'heien kaset gant Nesmes. Distreiñ da Aled a ra Aiquin. Broudet gant e wreg e kas un eil enepstourm. Pevar c'hant Frank zo lazhet, ha gloazet meur a benn-bras. Semplañ a ra Karl Veur diwar boan, met goude bezañ bet frealzet gant Nesmes e kas e lu war-lerc'h ar Vikinged, a dec'h kuit ; ha distro Aiquin da Aled ur wech c'hoazh. Eno e lavar d'e wreg e tegaso roue ar Franked dezhi, bev pe varv.

1056-1070

Da noz e tistro ar Franked d'an dachenn-emgann evit beziañ o c'hamaladed varv. Karl Veur a laka sevel un iliz gouestlet da sant Stefan.

1071-1179

Da c'hortoz donedigezh soudarded fresk e treuzkas Karl Veur e gamp da Gastell-Maloù[2], nepell diouzh al lec'h ma kostezas Maloù ; istor buhez ar sant.

1180-1250

Ysoré a laka sevel un iliz d'ar Werc'hez Vari kent lakaat seziz war Dinarzh abalamour ma oa bet lazhet unan eus e soudarded gant ar Vikinged. War-nes kodianañ gant an eskob emañ an alouberien.

1251-1354

Ar penn viking hag a zalc'h Dinarzh a vroud e wazed da zistreiñ d'an emgann. Buan avat e voe tangwallet ar wikadell gant ar Franked a-drugarez d'o zan gresian. Treuziñ ar Renk a ra ar Vikinged, Ysoré war o lerc'h, ha kavout goudor en Aled.

1355-1370

Taget Aled gant Karl Veur adarre, e-pad tri devezh. Kalz kristenien zo lazhet, ha paket tri c'hant Frank gant ar Vikinged.

1371-1417

Emañ ul lestraz viking o tont da zegas pourvezioù da Aiquin ; paket eo gant Ysoré, a zarnaou ar preizh etre e soudarded.

1418-1454

Evit na c'hellfe ket Aiquin tec'hel kuit eus Aled ez a Nesmes d'en em staliañ war Enez Sezambr gant e vignon Fagon.

1455-1857

Taget Sezambr gant arme Aiquin da serr-noz, ha drouklazhet ar rannarme gristen ; gloazet garv eo Nesmes, met gant skoazell Fagon e teu a-benn da dizhout an douar bras. Tra ma chom Nesmes war an aod ez a Fagon da gelaouiñ Karl Veur ; hemañ a erru war an aod dik a-raok ma vefe beuzet dug Breizh.

1858-2028

Taget Aled gant Karl Veur adarre, met buan e rank kilañ. Chom a ra war an aod, ma laka sevel ur chapel da sant Servan ; er chapel e laka ur groaz ne c'hallo den falsleañ dirazi hep na vefe gwallerru gantañ pe ganti.

2029-2209

War ali ur marc'heg kozh, ar Franked a ampoezon an andon nemeti a gas dour da Aled. Buan e c'houzañv ar Vikinged diwar sec'hed ha naon. Tec'hel kuit a ra Aiquin dre vor davit sikour ; aochañ a ra betek Beg Lokmazhe, chom e Brest e-pad un nozvezh kent mont da Garaez ma laka kreñvaat ar mogerioù-difenn. Tregont mil Viking a zeu eus Naoned d'e skoazellañ.

2210-2372

Kodianañ gant Karl Veur a ra ar Vikinged a zo chomet en Aled, hag asantiñ d'ar badeziant. Divac'het eo ar brizonidi frank, ha Karl Veur a laka sevel ur gouent ma lid Ysoré un oferenn kent bezañ lakaet e penn kêr.

2374-2618

Gant Karl Veur ez a Nesmes da lakaat seziz war ur gêr anvet Gardoyne [3]. Petrak bennak ma'z int bountet kuit gant ar Vikinged e teu ar gristenien a-benn da dizhout troad ar voger-zifenn. Ar penn viking a glask lakaat truaj warno, met ne oar ket emañ Aled e dalc'h ar Franked. Adlañset an emgann eta, ha pan erru Karl Veur gant e soudarded ez a ar Vikinged da glask goudor e kêr ; gloazet eo roue ar Franked, ha war-nes bezañ prizoniet.

2619-2712

Dre bediñ e c'houlenn Karl Veur digant Doue distrujañ Gardoyne. Diouzhtu e tarzh ur barrad arnev spontus, ha liñvet eo kêr. Un nebeud kristenien zo beuzet. Goude ur bedadenn gant Ysoré e paouez ar barrad.

2713-2763

Donedigezh ur rannarme bet kaset gant ar pab.

2764-2837

Hag eñ gloazet e tiviz Karl Veur mont da lakaat seziz war kêr Garaez m'emañ Aiquin. Gant o roue lakaet en ur c'harr e treuz ar Franked ar Renk hag ez eont war-du ar Su dre Gersaout, ma tapont kalz prizonidi.

2838-2912

Un emgann meur zo e Karaez ; trec'het eo Aiquin gant Nesmes, met a-drugarez d'e wazed n'eo ket lazhet ar roue viking.

2913-2969

Techel kuit gant e wreg a ra Aiquin. Redek war e lerc'h a ra Nesmes, ha pakañ ar rouanez viking kent he c'has dirak Karl Veur ; asantiñ a ra-hi d'ar badeziant.

2970-3023

Aiquin a gav repu en ur c'hastell war Menez C'homm. Eno en em gav sezizet gant ar Franked, a zo erru dre Goad Neved e Kerlaz ; ar Vikinged a glask kuitaat ar c'hastell, en aner avat met lazhet eo kannad ar pab en emgann. Evit e zialañ e laka Karl Veur tangwall er c'hreñvelc'h.

3024-3074

Dont a ra Aiquin a-benn da dec'hel kuit dre vor, ha pan erru e peniti Kaourintin e c'hall an danvez sant achap kuit a-drugarez Doue. Dizale e kav Kaourintin an armead Franked hag en o c'has betek al lec'h m'emañ an enebourien.

3075-3087

Un emgann all zo. Duvelliñ a ra Nesmes hag ar Viking Aliafin — (amañ ez echu an dornskrid 2233).

Oad ar werz-veur[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Koshoc'h a-galz eget an dornskrid a zo deuet betek ennomp eo La Chanson d'Aiquin ; kenemglev zo etre ar grennamzerourien evit lavarout e oa bet aozet a-raok dibenn an XIIvet kantved, un tri c'hant bloaz goude an darvoudoù. Meur a elfenn a harp kement-se :

Levrlennadur[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  • JOÜON DES LANGRAIS, Fréféric : Le roman d'Aquin, ou La conquête de la Bretaigne par le Roy Charlemaigne : chanson de geste du XIIe siècle, Société des Bibliophiles bretons, Naoned, 1880 – En-linenn
  • JACQUES, Francis : Aiquin ou la Conquête de la Bretagne par le roi Charlemagne - Edition du manuscrit 2233 de la B.N.F – Université de Provence, 1979 (ISBN 978-2-901104-07-0)
  • La Chanson d'Aiquin – Traduction et présentation de Jean-Claude Lozac'hmeur et Maud Ovazza – Éditions Jean Picollec, 1985 (ISBN 978-2-86477-064-0) – Embannet gant skoazell Skol-Uhel ar Vro.
  • LENOIR, Nicolas : Étude sur la Chanson d'Aiquin ou La conquête de la Bretagne par le roi Charlemagne, Honoré Champion, 2009 (ISBN 978-2-7453-1772-8)

Liammoù diavaez[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Notennoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  1. Gwelout ar pennad Konan Iañ.
  2. Ur c'harter e Sant-Maloù hiziv.
  3. A vije Sant-Suliav ; gwelout Enceinte médiévale dite "L'Huitrière".
  4. Tretouz estoint o le bon Ysoré, / Ly arcevesque de Doul l'arcevesché 765-66 ; Quant fut logé l'emperiere sené, / Donc se logea l'arcevesque Ysoré 1180-81 ; Quar moult les griesve l'arcevesque Ysoré 1249.
  5. Et de Dolas quens Morin le Breton 84.
  6. Et sy y est de Mont Releys Hamon 81 ; Hamon y est qui est de grant beaulté / De Mourellés est sere et avoué 755-56.
  7. Da skouer : la gent haye ("an noueañs kasaet") 561 ; la chenaille ("ar bagad chas") 729 ; les traïstre(s) mâtin(s) ("ar chas trubard") 3037, 3040.