Samieg an Norzh

Samieg an norzh; (Davvisámegiella)
	An tolead 5 eo hini samieg an Norzh; An tolead 5 eo hini samieg an Norzh
Perzhioù
Komzet e :	Norvegia, Sveden, Finland
Rannved :	Norzh Europa
Komzet gant :	~25 000
Renkadur :	goude 100
Familh-yezh :	Yezhoù ouralek Yezhoù finnek-ougrek Yezhoù finnek-samiek Yezhoù samiek Samieg an Norzh; ; ; ;
Statud ofisiel
Yezh ofisiel e :	Enontekiö, Inari, Sodankylä hag Utsjoki e Finland
Akademiezh :	Ruovttueatnan gielaid dutkanguovddáš
Urzh ar gerioù :	SVO
Kodoù ar yezh
ISO 639-1	se
ISO 639-2	sme
ISO 639-3	sme
Kod SIL	LPR
	Sellit ivez ouzh ar pennad Yezh.

Ur yezh samiek eo samieg an norzh pe sámi an Norzh (sámegiella, davvisámegiella) eus familh ar yezhoù finnek-ougrek komzet gant 15 000-25 000 den e hanternoz Norvegia, Sveden ha Finland.

Ar yezh samiek muiañ komzet an hini eo.

Isrannet e vez e teir rannyezh pennañ :

* Rannyezh Torne

* Rannyezh Finnmark

* Rannyezh an arvor

Skrivet e vez en un doare unvan gant al lizherenneg latin gant un nebeud lizherennoù ispisial ouzhpenn :

A/a, Á/á, B/b, C/c, Č/č, D/d, Ð/đ, E/e, F/f, G/g, H/h, I/i, J/j, K/k, L/l, M/m, N/n, Ŋ/ŋ, O/o, P/p, R/r, S/s, Š/š, T/t, Ŧ/ŧ, U/u, V/v, Z/z, Ž/ž.

Yezhadur[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Ur yezh daspegel gant kalz a zispegadurioù eo samieg an Norzh, ur yezh hag he deus meur a fed yezhadur boutin gant ar yezhoù ouralek all. Emdroet-kenañ eo ivez war-zu morfologiezh ar c'hendeuziñ hag an displegañ, evel an estoneg a zo kar a-bell dezhañ. Dre se, n'eo ket gant lostgerioù hepken eo merket ar morfemennoù, met ivez gant kemmoù morfofonologel ar wrizienn. E-touez ar c'hemmoù morfofonologel ez eo reizhiad an derez kensonenn an hini pouezusañ hag an hini kempleshañ.

Troadoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

7 troad a zo e samieg an Norzh en unander, daoust m'eo heñvel furmoù ar genitiv hag an akuzativ, ha dre se e vez lavaret gant lod n'eus ket 'met 6 troad :

Heñvel eo furm an esiv (merker: -n) en unander hag el liester, da skouer : mánnán (evel bugel/evel bugale).

Raganvioù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Tri niver a zo d'ar raganvioù-gour : unander ; daouder ha liester. En daolenn amañ-dindan emañ ar raganvioù-gour en nominativ hag er genitiv/akuzativ.

	brezhoneg	nominativ	brezhoneg	genitiv
Kentañ gour (unander)	me	mun	ma	mu
Eil gour (unander)	te	don	da	du
Trede gour (unander)	eñ, hi	son	e, he	su
Kentañ gour (daouder)	ni (hon-daou)	moai	hol, hon, hor	munno
Eil gour (daouder)	c'hwi (ho-taou)	doai	ho	dudno
Trede gour (daouder)	int (o-daou)	soai	o	sudno
Kentañ gour (liester)	ni	mii	hol, hon, hor	min
Eil gour (liester)	c'hwi	dii	ho	din
Trede gour (liester)	int	sii	o	sin

En daolenn da-heul e tispleger ar raganv-gour eñ/hi (ne vez ket lakaet kemm etre ar reizhoù) en holl droadoù :

	Unander	Daouder	Liester
Nominativ	son	soai	sii
Genitiv-Akuzativ	su	sudno	sin
Lokativ	sus	sudnos	sis
Illativ	sutnje	sudnuide	sidjiide
Komitativ	suinna	sudnuin	singuin
Esiv	sunin	sudnon	sinin

Verboù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Gour[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Displeget e vez ar verboù samiek evit tri gour :

kentañ gour
eil gour
trede gour

Doare[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Pevar doare a zo e samieg an Norzh :

Niver[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Displeget e vez ar verboù samiek evit tri niver :

Amzer[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Daou amzer eeun a vez implijet e samieg an Norzh :

ha daou amzer kevrennek :

Verb nac'h[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Evel ar yezhoù samieg all, ar finneg hag an estoneg en deus samieg an Norzh ur verb nac'h a vez displeget hervez an doare (doare-disklêriañ, doare-gourc'hemenn, doare-divizout ha doare-gallout), ar gour (1añ, 2l ha 3e) hag an niver (unander, daouder ha liester).

Doare-disklêriañ   Doare-gourc'hemenn Doare-divizout    Doare-gallout
u . d. l.   u. d. l. u. d. l.   u. d. l.      
1 in ean eat  1 -  -  -  1 allon allu allot  1 aman amame amamet
2 it eahppi ehpet 2 ale alli allet 2 ale alli allet  2 amat amade amadet
3 ii eaba eai  3 -  -  -  3 allos alloska alloset 3 amas amaska amaset

Ne vez ket displeget ar verb nac'h-se hervez an amzer.