Bombard : diforc'h etre ar stummoù

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet

Inline

Stumm eus an 23 Kzu 2010 da 10:29

Ar pennad-mañ a zo ul lodenn eus ur raktres kaset da benn gant Lise Diwan Karaez.

Krouet eo bet ar bajenn-mañ gant ul lisead·ez. Evit gouzot hiroc'h kit da welet amañ. Gallout a rit reizhañ ar pennad, met evit mad ar raktres e vefemp plijet mar rofec'h hoc'h ali diwar al labour (hag a vo priziet) bet graet gant al lisead·ez ; grit 'ta e pajenn ar gaozeadenn.

Pa vo bet bet kaset ar raktres da benn-vat ha goude ma vo bet reizhet ar pennad e vo mat tennañ kuit ar patrom-mañ.

Ur benveg-seniñ eo ar vombard, eus familh ar binvioù dre c'hwezhañ, a orin eus familh ar « c'hoadhuelennoù »(oboell). Implijet e vez ar vombard e sonerezh hengounel Breizhad, ne vez kavet nemet e Breizh, e lec'h ma vez implijet evit seniñ dre goublad pe e bagadoù. Ral eo gwelet un talabarder o soniñ e-unan rak e goulenn ar benveg ur striv korfel bras a-walc'h a benn c'hwezhañ el lañchenn. Alies e son un talabarder gant ur binioù (bras pe bihan), rak e c'hall ar benveg-se c'hoari hep ober ehanoù.

Lodennoù ur vombard

Savet e vez ar vombard e teir lodenn: al lañchenn, ar c'horf hag ar pavilhon.

Al lañchenn : Al lañchenn a zo un ibilig kavet e penn a-us ar vombard, savet eo gant daou damm korz troc'het moan-tre, stumm viig a zo gant an daou lodenn-se, staget kenetrezo gant un fiselenn moan-tre tro-dro d'un duelennig houarn hag a echu gant un tamm lech beget ha toullet, a-benn gallout sankan al lañchenn e korf ar vombard.

Ar c'horf : Ar c'horf a zo savet gant koad kallet: koad ebena, koad beuz, koad gwez pêr pe avaloù, gaiak. Warnañ e vez kavet 6 toull pe muioc'h gant ma vez alc'hwezioù. Gallout a ra ar vombard bezañ bravet gant kelc'hiadoù stegn, kerniel, gant seurtoù koad disheñvel, pe zoken gant ivor.

Ar pavilhon : Ar pavilhon a zo un tamm koad korneg toullet a zo ouzhpennet e penn korf ar vombard a-benn krenvaat ha bravaat ar son. Savet e vez gant koad ivez hag e c'hell bezañ ouzhpennet traoù dioutañ ivez a-benn e bravaat.

Tu 'zo kontan ul lodenn (pe lodennoù) ouzhpenn diouzh ar fed ma vez alc'hwezioù, deus unan betek 3, pe muioc'h a-wechoù. War ar bombardoù e vez an aliesañ div alc'hwez.

Istor

Adalek an azginivelezh eo bet lakaet e-pleustr skeuliad ar solfadurezh en ur dec'hel kont eus an translatañ, ar reizhded hag an tu da c'hoari (arabat e vefe bet re a zifoc'h evit c'hoari d'ur benveg d'egile). Ar c'hoadoù uhel (oboell) a zo ar benveg bet reizhet a-benn doujañ d'an tri emglev-se. An binviji aer hengounel a zo bet implijet e memes amzer hag hag c'hoaduelioù a-raok mont da get, estreget ar vombard hag en deus dreistvevet e Breizh. E lodenn gentañ an XXvet kantved eo aet war zigresk bras an niver a sonerien a vinioù kozh hag a dalabard. Deuet eo en-dro ar vinviji hengounel-se war well er bloavezhioù 1970, e-pad adkreskadurezh an hengoun Breizhad, gant brud Alan Stivell hag ar fed e vefe bet graet festoù-noz hag konkourioù sonerezh hengounel. Un tamm war lec'h eo bet krouet Bodadeg Ar Sonerion, hag a stroll meur a wech bep bloaz bagadoù a rummadoù disheñvel, deus ar pempved rummad d'ar c'hentañ hini.

Meur a donegezh a vez kavet evit ar vombard, an aliesañ e vez kavet bombardoù e si bemol, memes tonnegezh hag ar binioù bras skosat, rak e vez kavet alies-tre koubladoù pe bagadoù o seniñ gant an daou venveg-se. Kavet e vez bombardoù a donnegezhioù all Fa, Sol, Sol#, La, Si♭, Do ha Re. Implijet e vez ar seurtoù disheñvel-se diouzh ar c'hoant da gaout ur son skiltroc'h pe boudoc'h, pe evit ober eilmouezhioù ouzhpenn d'ar bagad, evit reiñ ur stil pe seniñ gant binviji toniet en un donegezh all.

Kemer ar benveg

Evel meur a venveg ez a en dro gant aer ha dougete vez ar vombard gant daou dorn, an hini dehou en-traon hag an hini kleiz a-us (pe kontrol evit an dud kleiziad). Ober a ra ar benveg ur c'horn skouer pe dost gant korf an talabarder, douget e vez al lañchenn etre an div vuzell, en ur stardañ un tammig anezhi. Paket e vez notennoù mui pe vui uhel, en ur stankañ mui pe vui a doulloù, deus an notennoù boudañ gant an holl doulloù stanket d'an notennoù skiltrañ en ur sevel ar bizied en un urzh resis.

Lec'hioù seniñ

Sonet e vez ar bombard dre koubladoù (binioù kozh bombard) a-benn lakaat an dud da dañsal. Ar bombard a zo ivez unan eus an tri pupitr pennañ eus ar bagadoù (strolladoù muzik hengounel keltiek), gant ar binioù bras, ar c'heff sklaer ha toserezh. Awennet e vez ar bagadoù gant ar c'han ha diskan.

Ar bombard, benveg brudet

Matilin an Dall a zo un deus an talabarderien brudetañ. Ganet e oa e 1789 e Kemperle, deuet eo da vezañ dall abred-tre, met kendalc'het en deus da seniñ. Tro ar bloavezhioù 1815 e oa Matilin ur soner brudet dija, graet en deus eus ar vombard e vicher ha sonet en deus un tamm e pep lec'h heuliet gant Yann ar Chapel, ar c'houblad-se en deus sonet asambles e pad un tregont bloaz bennak. Gouest e oa Matilin da seniñ tonioù hengounel Breizhad kement ha tonioù hengounel deus Pariz, seniñ a rae kement en euredoù hag e pardonioù ar rannvro, met seniñ a rae ivez er festoù labour-douar hag dirak an tudennoù politik. Pedet e oa bet da seniñ en "Tuileries" dirak ar roue Loeiz-Fulup kentañ, hag ivez dirak Napoleon III, a oa o weladenniñ Kemper e 1858. Marvet eo Matilin an Dall (Mathurin Furic eus e anv gwir) e 1859 e-touez tan-gwall e di. Meur a ganaouenn ha meur a varzhoneg a zo bet savet diwar e-benn, hag n'eus ket pell 'zo, un vandenn treset.

Un nebeut a sonerien Brudet

@@ Linenn 1: / Linenn 1: @@
 {{Raktres Lise Diwan}}
-Ur [[benveg-seniñ]]  eo ar '''vombard''',  eus familh ar binvioù dre c'hwezhañ, a orin eus familh ar « c'hoadhuelennoù »(oboell). Implijet e vez ar vombard e [[sonerezh hengounel Breizhad]], ne vez kavet nemet e Breizh, e lec'h ma vez implijet evit seniñ dre koublad pe e [[bagadoù]] (strolladoù binvioù keltiek ha tamboulinerezh). Ral eo gwelet un talabarder o soniñ e-unan rak e goulenn ar benveg ur striv korfel bras a-walc'h. Alies e vez o seniñ gant ur [[binioù]] (bras pe bihan), rak gallout a ra ar binviji-se c'hoari hep ober ehanoù.
+Ur [[benveg-seniñ]]  eo ar '''vombard''',  eus familh ar binvioù dre c'hwezhañ, a orin eus familh ar « c'hoadhuelennoù »(oboell). Implijet e vez ar vombard e [[sonerezh Breizh|sonerezh hengounel Breizhad]], ne vez kavet nemet e [[Breizh]], e lec'h ma vez implijet evit seniñ dre goublad pe e [[Bagad|bagadoù]]. Ral eo gwelet un talabarder o soniñ e-unan rak e goulenn ar benveg ur striv korfel bras a-walc'h a benn c'hwezhañ el lañchenn. Alies e son un talabarder gant ur [[binioù]] (bras pe bihan), rak e c'hall ar benveg-se c'hoari hep ober ehanoù.
-== Lodennoù ur vombard ==
+==Lodennoù ur vombard==
 Savet e vez ar vombard e teir lodenn: al lañchenn, ar c'horf hag ar pavilhon.
-Al lañchenn: al lañchenn a zo un ibilig kavet e penn a-us ar vombard, savet eo gant daou damm bambouz troc'het treut-tre, stumm viig a zo gant an daou lodenn-se, staget kenetrezo gant un orjal moan-tre ivez d'un duelennig houarn hag a echu gant un tamm lech beget toullet, ha benn gallout sankan al lañchenn e korf an dalabard.
+* '''Al lañchenn :''' Al lañchenn a zo un ibilig kavet e penn a-us ar vombard, savet eo gant daou damm korz troc'het moan-tre, stumm viig a zo gant an daou lodenn-se, staget kenetrezo gant un fiselenn moan-tre tro-dro d'un duelennig houarn hag a echu gant un tamm lech beget ha toullet, a-benn gallout sankan al lañchenn e korf ar vombard.
-[[Skeudenn:Anches bombarde.jpg|250px|thumb|Lañchennoù]]
+[[Skeudenn:Anches bombarde.jpg|250px|thumb|Lañchenn binioù ha bombard]]
-Ar c'horf: ar c'horf a zo savet gant koad kallet: koad beuz, koad gwez pêr, gaiak, koad houarn pe c'hoaz koad eben. Warnañ e vez kavet 6 toull pe muioc'h (dipant a ra ma vez alc'hwezioù pe get). Gallout a ra ar vombard bezañ bravet gant kelc'hiadoù stegn, pe kerniel, gant seurtoù koad disheñvel, hag a-wechoù gant ivor.
+* '''Ar c'horf :''' Ar c'horf a zo savet gant koad kallet: koad ebena, koad beuz, koad gwez pêr pe avaloù, gaiak. Warnañ e vez kavet 6 toull pe muioc'h gant ma vez alc'hwezioù. Gallout a ra ar vombard bezañ bravet gant kelc'hiadoù stegn, kerniel, gant seurtoù koad disheñvel, pe zoken gant ivor.
-Ar pavilhon : ar pavilhon a zo un tamm koad korneg toullet a ez ouzhpennet e penn ar vombard a-benn krenvaat ar son. Savet e vez gant koad ivez hag e c'hell bezañ ouzhpennet traoù dioutañ ivez.
+*'''Ar pavilhon :''' Ar pavilhon a zo un tamm koad korneg toullet a zo ouzhpennet e penn korf ar vombard a-benn krenvaat ha bravaat ar son. Savet e vez gant koad ivez hag e c'hell bezañ ouzhpennet traoù dioutañ ivez a-benn e bravaat.
-Tu 'zo kontan ul lodenn (pe lodennoù) ouzhpenn diouzh ar fed ma vez alc'hwezioù, deus unan betek 3, pe muioc'h a-wechoù. War ar vombardoù « klasel » e vez an aliesañ daou alc'hwez.
+Tu 'zo kontan ul lodenn (pe lodennoù) ouzhpenn diouzh ar fed ma vez alc'hwezioù, deus unan betek 3, pe muioc'h a-wechoù. War ar bombardoù e vez an aliesañ div alc'hwez.
-== Istor ==
+==Istor==
-Adalek an azginivelezh eo bet lakaet e-pleustr skeuliad ar solfadurezh en ur dec'hel kont eus an translatan (ar spas reoliek etre an notennoù), ar reizhded hag an tu da c'hoari (arabat e vef bet re a zifoc'h evit c'hoari d'ur benveg d'egile). Ar c'hoadoù huel (oboell) a zo ar benveg bet reizhet a-benn doujañ d'an teir « lezenn »-se. An binviji aer hengounel a zo bet implijet e memes amzer hag hag c'hoaduelioù araok mont da get, estreget ar vombard hag en deus dreistvevet e Breizh.
+Adalek an azginivelezh eo bet lakaet e-pleustr skeuliad ar solfadurezh en ur dec'hel kont eus an translatañ, ar reizhded hag an tu da c'hoari (arabat e vefe bet re a zifoc'h evit c'hoari d'ur benveg d'egile). Ar c'hoadoù uhel (oboell) a zo ar benveg bet reizhet a-benn doujañ d'an tri emglev-se. An binviji aer hengounel a zo bet implijet e memes amzer hag hag c'hoaduelioù a-raok mont da get, estreget ar vombard hag en deus dreistvevet e Breizh.
-E lodenn gantan an XX{{vet}} kantved eo aet war zigresk bras an niver a sonerien a vinioù kozh hag a talabard. Deuet eo en-dro ar binviji hengounel-se war well er bloavezhioù [[1970]], e-pad adkreskadurezh an hengoun Breizhad, gant brud Alan Stivell hag ar fed e vefe bet graet festoù-noz hag konkourioù sonerezh hengounel. Un tamm war lec'h eo bet krouet Bodadeg Ar Sonerion, hag a stroll meur a wech bep bloaz bagadoù pe bagadigoù a rummadoù disheñvel, deus ar pempved rummad d'ar c'hentañ hini.
+E lodenn gentañ an XX{{vet}} kantved eo aet war zigresk bras an niver a sonerien a [[Binioù kozh|vinioù kozh]] hag a dalabard. Deuet eo en-dro ar vinviji hengounel-se war well er bloavezhioù [[1970]], e-pad adkreskadurezh an hengoun Breizhad, gant brud [[Alan Stivell]] hag ar fed e vefe bet graet [[fest-noz|festoù-noz]] hag konkourioù sonerezh hengounel. Un tamm war lec'h eo bet krouet Bodadeg Ar Sonerion, hag a stroll meur a wech bep bloaz [[Bagad|bagadoù]] a rummadoù disheñvel, deus ar pempved rummad d'ar c'hentañ hini.
-Meur a donniadur a vez kavet war ar bombard, an aliesañ e vez kavet bombardoù e si bemol, memes tonniadur hag ar binioù bras skosat, rak e vez kavet alies-tre koubladoù pe bagadoù o seniñ gant an daou benveg-se. Kavet e vez bombardoù a donniadur Fa, Sol, Sol#, La, Si♭, Do ha Re. Implijet e vez ar seurtoù disheñvel-se diouzh ar c'hoant da gaout ur son skiltroc'h pe boudoc'h, pe evit ober eilmouezhioù ouzhpenn d'ar bagad, evit reiñ ur stil pe evit cheñch doare seniñ diouzh an douareg dibabet.
+Meur a donegezh a vez kavet evit ar vombard, an aliesañ e vez kavet bombardoù e si bemol, memes tonnegezh hag ar [[binioù bras]] skosat, rak e vez kavet alies-tre koubladoù pe bagadoù o seniñ gant an daou venveg-se. Kavet e vez bombardoù a donnegezhioù all Fa, Sol, Sol#, La, Si♭, Do ha Re. Implijet e vez ar seurtoù disheñvel-se diouzh ar c'hoant da gaout ur son skiltroc'h pe boudoc'h, pe evit ober eilmouezhioù ouzhpenn d'ar bagad, evit reiñ ur stil pe seniñ gant binviji toniet en un donegezh all.
-== Kemer ar benveg ==
-Evel meur a benveg a za en dro gant aer e vez douget ar vombard gant daou dorn, an hini dehou en-traon hag an hini kleiz a-us (pe kontrol evit an dud kleiziad). Ober a ra ar benveg ur c'horn skouer pe dost gant korf an talabarder, douget e vez al lañchenn etre an daou vuzell, en ur stardañ un tammig anezhi. Paket e vez notennoù mui pe vui uhel, en ur stankañ mui pe vui a doulloù, deus an notennoù boudañ gant an holl doulloù stanket hag notennoù skiltrañ en ur sevel ar bizied en un urzh resis.
+==Kemer ar benveg==
-== Tu da c'hoari ==
+Evel meur a venveg ez a en dro gant aer ha dougete vez ar vombard gant daou dorn, an hini dehou en-traon hag an hini kleiz a-us (pe kontrol evit an dud kleiziad). Ober a ra ar benveg ur c'horn skouer pe dost gant korf an talabarder, douget e vez al lañchenn etre an div vuzell, en ur stardañ un tammig anezhi. Paket e vez notennoù mui pe vui uhel, en ur stankañ mui pe vui a doulloù, deus an notennoù boudañ gant an holl doulloù stanket d'an notennoù skiltrañ en ur sevel ar bizied en un urzh resis.
-Sonet e vez ar benveg-se dre koubladoù ([[binioù kozh]] bombard) evit heuliañ an dañserien dañs breizhad.
-Ar bombard a zo ivez unan eus an tri pupitr pennañ eus ar bagadoù (strolladoù muzik hengounel keltiek), gant ar binioù bras, ar c'heff sklaer ha toserezh. Magañ a ra an tonioù c'hoariet ar ganerien kan-ha-diskan.
+==Lec'hioù seniñ==
-[[Skeudenn:Bombarde und Biniou.JPG|250px|thumb|Talabarder ha biniaouer]]
+[[Skeudenn:Bombarde und Biniou.JPG|250px|thumb|Koublad talabarder ha biniaouer]]
+Sonet e vez ar bombard dre koubladoù ([[binioù kozh]] bombard) a-benn lakaat an dud da dañsal.
+Ar bombard a zo ivez unan eus an tri pupitr pennañ eus ar bagadoù (strolladoù muzik hengounel keltiek), gant ar [[binioù bras]], ar c'heff sklaer ha toserezh. Awennet e vez ar bagadoù gant ar [[Kan ha diskan|c'han ha diskan]].
-== Ar bombard, benveg brudet ==
+==Ar bombard, benveg brudet==
+[[Skeudenn:Bombarde chromatique.jpg|140px|thumb|left|Bombard kromatek e koad Ebena]]
-Brudet eo bet an talabard gant sonerion arbennig war ar benveg-mañ. Matilin an Dall a oa unan deus an talabarderien brudet-se. Ganet e oa e [[1789]] e [[Kemperle]], deuet eo da vezañ dall abred-tre, met kendalc'het en deus da seniñ. 'tro ar bloavezhioù 1815 e oa Matilin ur soner brudet dija, graet en deus eus an talabard e vicher ha sonet en deus uin tamm e pep lec'h heuliet gant Yann ar Chapel, ar c'houblad-se en doa sonet asambles e pad un tregont bloaz bennak. Gouest e oa Matilin da seniñ tonioù hengounel Breizhad kement ha tonioù hengounel deus Pariz, seniñ a rae a rae kement en euredoù eget e pardonioù ar rannvro, met seniñ a rae ivez er festoù labour-douar hag dirak an tudennoù politik. Pedet e oa bet da seniñ en "Tuileries" dirak ar roue Loeiz-Fulup kentañ, hag ivez dirak Napoleon III, a oa o gweladenniñ Kemper e [[1858]]. Marvet eo [[Matilin an Dall]]( Mathurin Furic eus e anv gwir) e [[1859]] e-touez tan-gwall e di. Meur a ganaouenn ha meur a varzhoneg a zo bet savet diwar e-benn, hag, n'eus ket pell 'zo, un v/Bandenn treset.
+Matilin an Dall a zo un deus an talabarderien brudetañ. Ganet e oa e [[1789]] e [[Kemperle]], deuet eo da vezañ dall abred-tre, met kendalc'het en deus da seniñ. Tro ar bloavezhioù 1815 e oa Matilin ur soner brudet dija, graet en deus eus ar vombard e vicher ha sonet en deus un tamm e pep lec'h heuliet gant Yann ar Chapel, ar c'houblad-se en deus sonet asambles e pad un tregont bloaz bennak. Gouest e oa Matilin da seniñ tonioù hengounel Breizhad kement ha tonioù hengounel deus Pariz, seniñ a rae kement en euredoù hag e pardonioù ar rannvro, met seniñ a rae ivez er festoù labour-douar hag dirak an tudennoù politik. Pedet e oa bet da seniñ en "Tuileries" dirak ar roue Loeiz-Fulup kentañ, hag ivez dirak Napoleon III, a oa o weladenniñ Kemper e [[1858]]. Marvet eo [[Matilin an Dall]] (Mathurin Furic eus e anv gwir) e [[1859]] e-touez tan-gwall e di. Meur a ganaouenn ha meur a varzhoneg a zo bet savet diwar e-benn, hag n'eus ket pell 'zo, un vandenn treset.
-[[Skeudenn:Bombarde chromatique.jpg|140px|thumb|Bombard kromatek e koad Eben]]
-== Un nebeut a sonerion Brudet ==
+== Un nebeut a sonerien Brudet ==
 * [[Matilin an Dall]]
 * [[André Le Meut]]