Bombard

Ar vombard (pe an talabard)

Dont a ra a bombard eus familh ar binviji sonerezh dre c'hwezan, a orin eus familh ar « c'hoadhuelennoù »(hautbois). Implijet e vez ar vombard er sonerezh hengounel breizh, ne vez kavet ar benveg-se nemet e Breizh, e lec'h ma vez implijet evit senin dre kouplad pe e bagadoù (stolladoù binvioù keltiek ha tamboulinerezh). Ral eo gwelet un talabarder o sonin e-unan rak e goulenn ar benveg ur striv korfel bras a-walc'h. Alies e vez o senin gant ur biniou (bras pe bihan), rak e c'hell ar binviji-se c'hoari hep ober ehanoù.

Lodennoù ur vombard

savet e vez ar vombard e teir lodenn: al lanchenn, ar c'horf hag ar pavilhon.

Al lanchenn: al lanchenn a zo un ibilig kavet e penn a-us ar vombard, savet eo gant daou damm bambouz troc'het treut-tre, stumm viig a zo gant an daou lodenn-se, staget kenetrezho gant un orjal moan-tre ivez d'un duelennig houarn hag a echu gant un tamm lech beget toullet, ha benn gallout sankan al lanchenn e korf an dalabard.

Ar c'horf: ar c'horf a zo savet gant koad kallet: koat beuz, koat gwez pêr, gaiak, koad houarn pe c'hoaz koat eben. Warnan e vez kavet 6 toull pe muioc'h (dipant a ra ma vez ac'hwezhioù pe get). Gallout a ra ar vombard bezan bravet gant kelc'hiadoù steign, pe kerniel, gant seurtoù koat dishenvel, hag a-wechoù gant ivor

Ar pavilhon: ar pavilhon a zo un tamm koad korneg toullet a ez ouzhpennet e penn ar vombard a-benn krenvaat ar son. Savet e vez gant koad ivez hag e c'hell bezan ouzhpennet traoù dioutan ivez.

Tu 'zo kontan ul lodenn (pe lodennoù) ouzhpenn diouzh ar fed ma vez alc'hwezhioù, deus unan betek 3, pe muioc'h a-wechoù. War ar vombardoù « klasel » e vez an aliesan 2 alc'hwez.

Istor

Adalek an adginivelezh eo bet lakaet e-pleustr skeuliad ar solfadurezh en ur dec'hel kont eus an translatan (ar spas reoliek etre an notennoù), ar reizhded hag an tu da c'hoari (arabat e vef bet rre a zifoc'h evit c'hoari d'ur benveg d'egile). Ar c'hoadoù huel (hautbois) a zo ar benveg bet reizhet a-benn doujan d'an teir « lezenn »-se. An binviji aer hengounel a zo bet implijet e memes amzer hag hag c'hoaduelioù araok mont da get, estreget ar vombard hag en deus dreistvevet e Breizh. E lodenn gantan an XX vet kantved eo aet war zigresk bras an niver a sonerien a vinioù kozh hag a talabard. Deuet eo en-dro ar binviji hengounel-se war well er bloavezhioù 1970, e-pad adkreskadurezh an hengoun Breizhad, gant brud Alan Stivell hag ar fed e vefe bet graet festoù-noz hag konkourioù sonerezh hengounel. Un tamm war lec'h eo bet krouet Bodadeg Ar Sonerion, hag a stroll meur a wech bep bloaz bagadoù pe bagadigoù a rummadoù dishenvel, deus ar pempved rummad d'ar c'hentan hini. Meur a donniadur a vez kavet war ar bombard, an aliesan e vez kavet bombardoù e si bemol, memes tonniadur hag ar binioù bras skosat, rak e vez kavet alies-tre koupladoù pe bagadoù o senin gant an daou benveg-se. Kavet e vez bombardoù a donniadur Fa, Sol, Sol#, La, Si♭, Do ha Re. Implijet e vez ar seurtoù dishenvel-se diouzh ar c'hoant da gaout ur son skiltroc'h pe boudoc'h, pe evit ober eilmouezhioù ouzhpenn d'ar bagad, evit rein ur stil pe evit chench doare senin diouzh an douareg dibabet.

Kemer ar benveg

evel meur a benveg a za en dro gant aer e vez douget ar vombard gant daou dorn, an hini dehou en-traon hag an hini kleiz a-us (pe kontrol evit an dud kleizad). Ober a ra ar benveg ur c'horn skouer pe dost gant korf an talabarder, douget e vez al lanchenn etre an daou vuezell, en ur stardan un tammig anezhi. Paket e vez notennoù mui pe vui uhel, en ur stankan mui pe vui a doulloù, deus an notennoù boudan gant an holl doulloù stanket hag notennoù skiltran en ur sevel ar bizied en un urzh resis.

Tu da c'hoari

sonet e vez ar benveg-se dre koupladoù (binioù kozh bombard) evit heulian an danseriendans breizhad.

Ar bombard a zo ivez unan eus an tri pupitr pennan eus ar bagadoù (strolladoù muzik hengounel keltiek), gantar biniou bras, ar c'heff sklaer ha tosserezh. Magan a ra an tonioù c'hoariet ar ganerien kan-ha-diskan.