Amprevanoniezh : diforc'h etre ar stummoù
Diverradenn ebet eus ar c'hemm |
Diverradenn ebet eus ar c'hemm |
||
Linenn 16: | Linenn 16: | ||
**stourm ouzh an amprevaned arvevat ([[arvevadouriezh]]) hag ouzh ar re a zegas kleñvedoù bilim |
**stourm ouzh an amprevaned arvevat ([[arvevadouriezh]]) hag ouzh ar re a zegas kleñvedoù bilim |
||
⚫ | |||
==Istor an amprevanoniezh== |
|||
⚫ | Pa'z eus bet diskoachet muioc'h-mui a [[spesad|spesadoù]] amprevaned ha ledander an anaoudegezhioù, n'eus ket mui kalz a amprevanoniourien a bled gant dastumadoù amprevaned sec'het, met klask a reont kenlabourat gant kareziñ ar spesadoù en arvar.<br>Koulskoude meur a hini a sav terrariomoù er gêr hag a ra gant an derrariomouriezh evel-se. |
||
Kregiñ a ra an amprevanoniezh gant [[Aristoteles]] (-384/-322) hag a zispartias al loened [[gwad]] enno (''Enaimaed'') diouzh ar re all (''Anaimaed''). An amprevaned (''Entomaed'') a oa unan eus ar 4 familh a yae d'ober an Anaimaed hervezañ. |
|||
Er XVIvet kantved e labouras [[Ulisse Aldrovandi]] (1522-1605) war [[rummatadur]] al loened hag e renkas an amprevaned diouzh o lec'h-bevañ (douar pe dour) ha diouzh niver ha stumm o favioù hag o eskell. |
|||
Gant [[Jan Swammerdam]] (1637-1680) e voe savet an oberenn gentañ a blede gant korfadurezh an amprevaned. |
|||
[[Carl von Linné]] (1707-1778)a rummataas an amprevaned e 9 [[urzhad]], diouzh stumm o eskell : |
|||
*[[Koleoptered]], eskell diadreñv gwarezet gant an eskell diaraok a ya d'ober ur seurt gouhin kalet (sk. [[Buoc'hig-doue]]) |
|||
*[[Orthoptered]], eskell eeun (sk. [[Kilhog-raden]]) |
|||
*[[Hemiptered]], eskell diadreñv kroaziet ha hanter-guzhet (sk. [[Pugnez]]) |
|||
*[[Lepidoptered]], eskell goloet gant skant (sk. [[Balafenn]]) |
|||
*[[Nevroptered]], eskell nervennek (sk. [[Debrer-merien]]) |
|||
*[[Hymenoptered]], eskell liammet div-ha-div (sk. [[Gwenan]]) |
|||
*[[Diptered]], div askell (sk. [[Kelien]]) |
|||
*[[Thysanoptered]], eskell gant pempilh (sk. [[Trips]]) |
|||
*[[Aptered]], diaskell (sk. [[Laou]]) |
|||
⚫ | |||
⚫ | Pa'z eus bet diskoachet muioc'h-mui a [[spesad|spesadoù]] amprevaned ha ledander an anaoudegezhioù, n'eus ket mui kalz a amprevanoniourien a bled gant dastumadoù amprevaned sec'het, met klask a reont kenlabourat gant kareziñ ar spesadoù en arvar.<br>Koulskoude meur a hini a sav terrariomoù er gêr hag a ra gant an derrariomouriezh evel-se.--> |
||
==Gwelet ivez== |
==Gwelet ivez== |
Stumm eus an 5 Mez 2009 da 16:39
An amprevanoniezh a zo ur skourr eus al loenoniezh a zo e bal studiañ an amprevaned.
Meur a implij a vez graet diwar ar c’helenn skiantel-mañ :
- ekologiezh
- gounezerezh ha gwezegouriezh
- kleñved ar plant
- stourm ouzh an amprevaned gwaster (dre louzeier kimiek pe dre ar stourm biologel)
- greanterezh (produadur al louzeier-amprevaned, gwarez ar boued hag ar prenn)
- medisinerezh
- medisinerezh lezennel (evit diskoachañ eurioù ar marvoù hag an abeg anezho)
- sevel tiez (stourm ouzh an amprevaned debrer)
- stourm ouzh an amprevaned arvevat (arvevadouriezh) hag ouzh ar re a zegas kleñvedoù bilim
Istor an amprevanoniezh
Kregiñ a ra an amprevanoniezh gant Aristoteles (-384/-322) hag a zispartias al loened gwad enno (Enaimaed) diouzh ar re all (Anaimaed). An amprevaned (Entomaed) a oa unan eus ar 4 familh a yae d'ober an Anaimaed hervezañ.
Er XVIvet kantved e labouras Ulisse Aldrovandi (1522-1605) war rummatadur al loened hag e renkas an amprevaned diouzh o lec'h-bevañ (douar pe dour) ha diouzh niver ha stumm o favioù hag o eskell.
Gant Jan Swammerdam (1637-1680) e voe savet an oberenn gentañ a blede gant korfadurezh an amprevaned.
Carl von Linné (1707-1778)a rummataas an amprevaned e 9 urzhad, diouzh stumm o eskell :
- Koleoptered, eskell diadreñv gwarezet gant an eskell diaraok a ya d'ober ur seurt gouhin kalet (sk. Buoc'hig-doue)
- Orthoptered, eskell eeun (sk. Kilhog-raden)
- Hemiptered, eskell diadreñv kroaziet ha hanter-guzhet (sk. Pugnez)
- Lepidoptered, eskell goloet gant skant (sk. Balafenn)
- Nevroptered, eskell nervennek (sk. Debrer-merien)
- Hymenoptered, eskell liammet div-ha-div (sk. Gwenan)
- Diptered, div askell (sk. Kelien)
- Thysanoptered, eskell gant pempilh (sk. Trips)
- Aptered, diaskell (sk. Laou)
Gwelet ivez
Liammoù diavaez
- Diazez-stlenn HYPPZ an INRA diwar-benn an amprevaned gwaster
- [1] Lec'hienn war buhez an amprevaned (e saozneg)
- Office pour les insectes et leur environnement
- [http://www.abacq.net/insecta/ INSECTA, Istor an amprevaned (e galleg)
Troidigezh da vezañ kendalc'het