Eryri : diforc'h etre ar stummoù

Eus Wikipedia
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
 
Diverradenn ebet eus ar c'hemm
Linenn 10: Linenn 10:
-->
-->
==An anv==
==An anv==

[[Skeudenn:Tryfan.jpg|thumb|left|Tryfan]]
[[Skeudenn:Tryfan.jpg|thumb|left|Tryfan]]
Kred an dud eo e talv '''Eryri''' kement ha ''bro an erered'', met prouet eo bet gant [[Ifor Williams]] e talv kement hag 'Uheldir'. 'Eryrod' eo liester ordinal ar ger 'eryr', ha n'anavezer ket a c'her 'eryri' evit 'eryrod'. Daoust da se e teu [[eryr]] ac Eryri eus an hevelep gwrizienn
<!--
<!--
Mae'n gred boblogaidd fod yr enw '''Eryri''' yn golygu 'Gwlad yr Eryrod,' ond mae [[Ifor Williams]] wedi profi mai 'Ucheldir' yw'r ystyr. 'Eryrod' yw lluosog arferol y gair 'eryr'; ni cheir enghraifft o'r ffurf 'eryri' am 'eryrod.' Mae [[eryr]] ac Eryri yn tarddu o'r un gwreiddyn ieithyddol, serch hynny. O'r gwreiddyn [[Indo-Ewropeaidd]] ''-er''/''-or'' ('codi') y daw'r gair Cymraeg ''eryr'' a'r gair [[Groeg]] ''oros'' ('mynydd'). Ceir enghraifft o'r gair ''eryr'' yn [[Llyfr Du Caerfyrddin]] yn yr ystyr 'glan (afon neu fôr).' Codiad tir yw 'eryr(i)' felly, 'tir uchel' neu 'ucheldir'.<ref>Ifor Williams, ''Enwau lleoedd'' (Lerpwl, 1945), t. 18.</ref>
O'r gwreiddyn [[Indo-Ewropeaidd]] ''-er''/''-or'' ('codi') y daw'r gair Cymraeg ''eryr'' a'r gair [[Groeg]] ''oros'' ('mynydd'). Ceir enghraifft o'r gair ''eryr'' yn [[Llyfr Du Caerfyrddin]] yn yr ystyr 'glan (afon neu fôr).' Codiad tir yw 'eryr(i)' felly, 'tir uchel' neu 'ucheldir'.<ref>Ifor Williams, ''Enwau lleoedd'' (Lerpwl, 1945), t. 18.</ref>


Dros y canrifoedd mae sawl bardd a llenor wedi mabwysiadu [[enw barddol]] sy'n cynnwys y gair Eryri. Yr enghraifft gynharaf yw'r bardd canoloesol [[Rhys Goch Eryri]] (fl. 1385 - 1448), a oedd yn frodor o ardal [[Beddgelert]]. Yn ddiweddarach cafwyd [[Dafydd Ddu Eryri]] (1759-1822) yn arddel yr enw.
Dros y canrifoedd mae sawl bardd a llenor wedi mabwysiadu [[enw barddol]] sy'n cynnwys y gair Eryri. Yr enghraifft gynharaf yw'r bardd canoloesol [[Rhys Goch Eryri]] (fl. 1385 - 1448), a oedd yn frodor o ardal [[Beddgelert]]. Yn ddiweddarach cafwyd [[Dafydd Ddu Eryri]] (1759-1822) yn arddel yr enw.
Linenn 22: Linenn 22:
== Douaroniezh ==
== Douaroniezh ==
[[Skeudenn:Carnedd Llywelyn.JPG|thumb|250px|Carnedd Llywelyn dindan an erc'h.]]
[[Skeudenn:Carnedd Llywelyn.JPG|thumb|250px|Carnedd Llywelyn dindan an erc'h.]]
Kreiz Eryri eo lein ar Ouezva.

<!--Canolbwynt Eryri yw copa'r Wyddfa. O'i gwmpas mae chwe chefnen hir. Nodweddir y llethrau sy'n wynebu'r gogledd a'r dwyrain gan glogwynau syrth ond mae'r llethrau sy'n wynebu'r de a'r gorllewin yn tueddu i fod yn llai syrth a chreigiog ac yn fwy agored a glaswelltog. Rhwng y cefnennau mae cymoedd wedi eu llunio yn ystod [[Oes yr Iâ]], rhai ohonynt â llynnoedd ynddynt. Yr uchaf o'r mynyddoedd yw'r [[Yr Wyddfa|Wyddfa]] (1,085m); ymhlith y copaon o'i chwmpas mae [[Carnedd Ugain]] (1,065 m), [[Crib Goch]] (923 m), [[Y Lliwedd]] (898 m) a'r [[Yr Aran|Aran]] (747 m).
<!-- O'i gwmpas mae chwe chefnen hir. Nodweddir y llethrau sy'n wynebu'r gogledd a'r dwyrain gan glogwynau syrth ond mae'r llethrau sy'n wynebu'r de a'r gorllewin yn tueddu i fod yn llai syrth a chreigiog ac yn fwy agored a glaswelltog. Rhwng y cefnennau mae cymoedd wedi eu llunio yn ystod [[Oes yr Iâ]], rhai ohonynt â llynnoedd ynddynt. Yr uchaf o'r mynyddoedd yw'r [[Yr Wyddfa|Wyddfa]] (1,085m); ymhlith y copaon o'i chwmpas mae [[Carnedd Ugain]] (1,065 m), [[Crib Goch]] (923 m), [[Y Lliwedd]] (898 m) a'r [[Yr Aran|Aran]] (747 m).


I'r gogledd-ddwyrain o'r Wyddfa, tu draw i [[Bwlch Llanberis|Fwlch Llanberis]], mae mynyddoedd y [[Glyderau]]; y prif gopaon yma yw'r [[Glyder Fach]] (994m), [[Glyder Fawr]] (999 m) a [[Tryfan]] (915m). I'r gogledd o'r Glyderau, tu draw i [[Llyn Ogwen|Lyn Ogwen]] a [[Nant Ffrancon]] mae prif gadwyn y [[Carneddau]] yn ymestyn tua'r gogledd-ddwyrain, gan orffen nepell o'r môr uwchben [[Abergwyngregyn]]. Y prif gopaon yn y Carneddau yw [[Carnedd Llywelyn]] (1,064m), [[Carnedd Dafydd]] (1,044m) a [[Pen yr Ole Wen]] (978m).
I'r gogledd-ddwyrain o'r Wyddfa, tu draw i [[Bwlch Llanberis|Fwlch Llanberis]], mae mynyddoedd y [[Glyderau]]; y prif gopaon yma yw'r [[Glyder Fach]] (994m), [[Glyder Fawr]] (999 m) a [[Tryfan]] (915m). I'r gogledd o'r Glyderau, tu draw i [[Llyn Ogwen|Lyn Ogwen]] a [[Nant Ffrancon]] mae prif gadwyn y [[Carneddau]] yn ymestyn tua'r gogledd-ddwyrain, gan orffen nepell o'r môr uwchben [[Abergwyngregyn]]. Y prif gopaon yn y Carneddau yw [[Carnedd Llywelyn]] (1,064m), [[Carnedd Dafydd]] (1,044m) a [[Pen yr Ole Wen]] (978m).
-->
[[Skeudenn:LlydawAndGlaslyn.jpg|bawd|chwith|250px|Llyn Glaslyn gwelet eus ar Wyddfa, gant [[Llyn Llydaw]] en diadreñv.]]


<!--I'r gorllewin o'r Wyddfa, mae [[Mynydd Mawr]] ar ei ben ei hun, a'r ochr arall i bentref [[Rhyd Ddu]] mae [[Crib Nantlle]] yn ymestyn tua'r de-orllewin. Tua'r de mae [[Moel Hebog]]. Tua'r de-ddwyrain, yr ochr draw i [[Nant Gwynant]] mae [[Cnicht]], y [[Moelwyn Mawr]] a'r [[Moelwyn Bach]], ac i'r dwyrain o'r Wyddfa mae [[Moel Siabod]].
[[Delwedd:LlydawAndGlaslyn.jpg|bawd|chwith|250px|Llyn Glaslyn o'r Wyddfa, gyda [[Llyn Llydaw]] yn y cefndir.]]

I'r gorllewin o'r Wyddfa, mae [[Mynydd Mawr]] ar ei ben ei hun, a'r ochr arall i bentref [[Rhyd Ddu]] mae [[Crib Nantlle]] yn ymestyn tua'r de-orllewin. Tua'r de mae [[Moel Hebog]]. Tua'r de-ddwyrain, yr ochr draw i [[Nant Gwynant]] mae [[Cnicht]], y [[Moelwyn Mawr]] a'r [[Moelwyn Bach]], ac i'r dwyrain o'r Wyddfa mae [[Moel Siabod]].


O ran [[daeareg]], creigiau [[Ordoficaidd]] sy'n ffurfio'r rhan fwyaf o'r mynyddoedd, ond daw creigiau [[Cambriaidd]] i'r wyneb yn y gogledd-orllewin, i ffurfio mynyddoedd megis [[Elidir Fawr]] a [[Moel Eilio]]. Gellir gweld olion rhewlifoedd o [[Oes yr Iâ]] yn glir mewn llawer man yn Eryri; mae [[Cwm Idwal]] yn enghraifft glasurol.
O ran [[daeareg]], creigiau [[Ordoficaidd]] sy'n ffurfio'r rhan fwyaf o'r mynyddoedd, ond daw creigiau [[Cambriaidd]] i'r wyneb yn y gogledd-orllewin, i ffurfio mynyddoedd megis [[Elidir Fawr]] a [[Moel Eilio]]. Gellir gweld olion rhewlifoedd o [[Oes yr Iâ]] yn glir mewn llawer man yn Eryri; mae [[Cwm Idwal]] yn enghraifft glasurol.

Stumm eus an 19 Her 2008 da 12:49

"Yr Wyddfa a'i chriw" eu lein ar Glyder Fawr. Emañ Lliwedd en tu kleiz, lein ar Wyddfa en tu dehoù, Garnedd Ugain pelloc'h en tu dehoù.

Gwelout ivez Parc Cenedlaethol Eryri.

Eryri eo an anv a reer e kembraeg eus bro ar menezioù uhelañ en hanternozKembre, en-dro d'ar Ouezva.


An anv

Tryfan

Kred an dud eo e talv Eryri kement ha bro an erered, met prouet eo bet gant Ifor Williams e talv kement hag 'Uheldir'. 'Eryrod' eo liester ordinal ar ger 'eryr', ha n'anavezer ket a c'her 'eryri' evit 'eryrod'. Daoust da se e teu eryr ac Eryri eus an hevelep gwrizienn

Douaroniezh

Carnedd Llywelyn dindan an erc'h.

Kreiz Eryri eo lein ar Ouezva. Llyn Glaslyn gwelet eus ar Wyddfa, gant Llyn Llydaw en diadreñv.

Pignat

Y Grib Goch

Rann eus Eryri eus lein Mynydd Mawr; en diadreñv emañ ar Wyddfa hag e vreudeur, hag ar Glyderau.

Notennoù


Gwelout ivez

Liammoù diavaez


Lennadurezh

  • H. C. Carr & G. A. Lister, The Mountains of Snowdonia (Crosby Lockwood, Llundain, 1925)
  • W. M. Condry, The Snowdonia National Park (Collins, Llundain, 1966). Cyfres New Naturalist.
  • Amory Lovins, Eryri, the Mountains of Longing (Llundain, 1972)
  • F. J. North (gol.), Snowdonia (Llundain, 1949)
  • Ioan Bowen Rees, Dringo Mynyddoedd Cymru (Llandybïe, 1965)
  • Brinley Roberts, The geology of Snowdonia and Llŷn: an outline and field guide (1979)
  • Geraint Roberts, The lakes of Eryri (Gwasg Carreg Gwalch, Llanrwst, 1995). ISBN 0-863811-338-0
  • Dewi Tomos, Eryri (Cyfres broydd Cymru 16, Gwasg Carreg Gwalch, Llanrwst, 1995) ISBN 086381994x