Elvis Presley

Elvis Presley

Elvis Aaron Presley, lesanvet « The King » ("ar Roue"), (8 a viz Genver 1935 e Tupelo, Mississippi - 16 a viz Eost 1977 e Memphis, Tennessee) a oa ur c'haner rock hag un aktour amerikan. Bet en deus ul levezon vras war ar sonerezh er bed a-bezh.

En e vev en deus gwerzhet war-dro 700 milion a bladennoù, c’hoariet e 31 film, graet 1054 sonadeg er Stadoù-Unanet ha teir e Kanada, kemeret perzh e 525 arvest e Las Vegas. Bet eo ar c’hentañ arzour oc’h ober ur sonadeg skignet dre loarell. D’ar 14 a viz Genver 1973 e oa, e Hawai hag ur miliard a arvesterien a sellas outañ war ar memes tro e 43 bro. Gwelet eo bet e seizh abadenn skinwel. Pa varvas, e voujedenn dezhañ e-unan a dizhe 100 milion a z-dollaroù.

Adalek e varv e 1977 betek 1980 e oa bet gwerzhet 400 milion eus pladennoù Elvis. E-doug ar 4 bloavezh da-heul e voe an arzour marv a zastumas ar muiañ a arc’hant.

Hervez ar gelaouenn amerikan Forbes, e 2004, Elvis a oa an arzour marv renket en Top 10 a oa bet dastumet ar muiañ a arc’hant gant e hêred. Da lâret eo 31 million euro pe 47 million dollar kanadian.

A-orin kembreat e oa moarvat ar c'haner Rock hollvrudet (keñveriañ gant anv ar geriadenn Preseli e Bro-Gembre). Ur pennad savet gant ur C'hembread diwar-benn orin kembreat Elvis Presley a vije bet savet, met nac'het o dije ar c'helaouennoù saoz embann ar pennad.

E vugaleaj

Ganet en un tiegezh paour eus Tupelo er Mississippi, Elvis Aaron Presley a oa mab nemetañ Gladys Love Smith ha Vernon Elvis Presley. Bet en doa ur breur a oa bet ganet marv : Jesse Garon Presley. Maget e oa bet Elvis e Tupelo betek an oad a drizek vloaz. E dud, dilabour hag hep tamm arc'hant, a ziannezas neuze da Vemphis, ur gêr vras eus an Tennessee. Bevañ a rae ar familh en un daou-gombod sokial. Labourat a rae Gladys diouzh an noz en un ospital, mont a rae da gempenn tier ivez, ha Vernon ha laboure amañ hag ahont. Buan e krogas Elvis da labourat ivez : troc'hañ a rae al letonennoù, gwalc'hiñ ar c'hirri ha gwerzhañ skornennoù pa veze echu ar skol. Goude ar skol eil-derez e kavas buan ul labour en un embregerezh benvegoù met hunvreal a rae e bleniañ ur c'harr-samm hag e teuas a-benn da gaout fred er c'h-"Crown electric company" evel bleiner-kaser, ul labour a gave diouzh e c'hrad.

Deroù Elvis

Elvis e 1957 e Jailhouse Rock

Plijout a rae dezhañ ar sonerezh du, ar gospel hag ar blues. Divizout a reas ober un taol esae hag e-pad an hañv 1953 ez eas d'ur studio enrollañ arbennikaet war ar sonerezh du, ar Studio Sun Records e Memphis. Degemeret e voe gant ar sekretourez, Marion Keisker, hag enrollañ a reas div enrolladenn war e vizoù (3 $ 25) : My Happiness ha That's When Your Heartaches Begin. Hag eñ ha distreiñ d'ar gêr gant e bladennoù a brofas d'e vamm, ar pezh a oa an abeg nemetañ dezhañ da vezañ graet an enrolladenn-se. Keisker, a ouie edo he fatrom Sam Phillips o klask kanerien yaouank, a skrivas niverenn bellgomz ar paotr yaouank. Daoust dezhi da soñjal e oa un tamm drol e c'hiz da ganañ e kave dezhi en doa ur vouezh vrav. Skrivañ a reas war he fichenn « EP : Mouezh da selaou, kaner gwerzioù mat».

Mont a ra Phillips e darempred gant Elvis evit un taol esae. A-boan ma oa echu ar bellgomzadenn ma'n em gave Elvis er studio dirak Phillips. Goude un nebeud taolioù esae dipitus a-walc'h ez eo souezhet Sam Phillips koulskoude gant eñvor bras ar paotr yaouank . Disklêriañ a raio diwezhatoc'h : "Digredus e oa, Elvis a anaveze dindan eñvor an holl ganaouennoù a venegen. Ma ne oa ket just alies e vouezh, diouzh an tu all e rankan lavaret he doa ul lusk ispisial a-walc'h. Siwazh, ne'm boa ket amzer da gelenn dezhañ penaos lec'hiañ e vouezh, met dalc'hus e oa Elvis hag an aotre a rois dezhañ da zont en-dro antronoz".

Goulenn a reas Phillips digant ur strollad sonerien dont d'un abadenn all evit harpañ Elvis gant o sonerezh. : Scotty Moore a sone ar gitar ha Bill Black a sone ar gourrebed. fromet eo Moore mui pe vui, Black avat n'eo ket kement-se

D'ar 5 a viz Gouere, emaint er studio. Pa ne zeu netra vat gante, emañ Phillips, dipitet-kenañ, war-nes serriñ ar studio, pa grogas Elvis da ganañ notennoù kentañ ur ganaouenn gozh, That's All Right Mama. Setu amañ komzoù Phillips : Ar pezh a oa Elvis o paouez ober gant That's All Right a lakas kridiennoù da redek em c'hein. Gouzout a raen e oamp disoc'h gant un dra bennak a dalvoudegezh. Ne oa ket ar ganaouenn, kement se, met ar pezh a rae Elvis ganti. Ur blues e oa ar ganaouenn orin hag Elvis en deus graet ur ganaouenn rock and roll anezhi. E-leal, ur souezhadenn e voe evidon. Divizout a ris e oa da vezañ enrollet. Berzh a reas Elvis evit ar wezh kentañ e Memphis gant ar ganaouenn-mañ.

Elvis war al leurennoù

Enrollañ a reas Elvis pemp pladenn 45 tro evit Sun Records ha Phillips a gasas anezhañ en tournée e kreisteiz ar Stadoù-Unanet. Amparfal a-walc'h eo « King » da zont ar rock and roll war al leurenn en deroù, met evit abaf n'eo ket tamm ebet. Luskoù trumm divlez ar paotr yaouank, un nevezter atizus d'ar mare-se, a dalvez dezhañ al lesanv « Pelvis » hag e roont brud dezhañ.

Degemeret mat eo Elvis gant ar re yaouank diouzhtu. Feuket eo o c'herent avat gant digorglun atizusoc'h-atizusañ Elvis, hag e klaskont lakaat difenn dezhañ mont war al leurenn. Da heul kement-se e vo nullet lod eus e sonadegoù ken plaen ha tra hag e bladennoù vo devet dirak an holl. Elvis ne laisse personne indifférent : hegaziñ a ra an Amerikaned puritan, dont a ra da vezañ un idol evit milionoù krennarded yaouank.

E Florida, emañ ar c'haner yaouank war-nes mont war al leurenn dirak 22 000 arvester en alfo pa lârer dezhañ emañ ar polis er sal evit filmañ an digorlun brudet. Divizout a ra Elvis ne fiñvo ken e viz bihan e-tro ar sonadeg, ha sevel a ra an histeriezh en he barr. An hini diwezhañ eus e bladennoù 45 tro, I Forgot to Remember to Forget, gant Mystery Train, a gemeras ar c'hentañ plas e renkadur ar gwerzhioù « singles ».

D'ar c'houlz-se, Elvis ne baoueze ket d'ober sonadegoù er Su hag e mervent ar vro. Gwelet e voe 50 gwezh diouzh renk en abadenn rannvroel Louisiana Hayride. Saver ha produer Hayride, Horace Logan, en doa bet ar soñj mat da lakaat Elvis da sinañ evit kemer perzh pep sizhun en abadenn pa ne oa ket brudet bras c'hoazh. Pa gemeras Elvis perzh en abadenn evit ar wezh diwezhañ, Logan a embannas e oa bet kuitaet ar savadur gant Elvis evit sioulaat ar c'hrennardezed a oa da vat o klask spurmantiñ ar c'haner goude an abadenn. Ne ouie ket c'hoazh e oa ar frazenn-se da vezañ ul lid brudet e diwezh pep sonadeg : Elvis has left the building. (adkemeret e vo ar bomm brudet gant Al Dvorin er bloavezhioù 1970.).

E diwezh ur sonadeg, Elvis, zo anavezet neuze e su hag e mervent ar Stadoù-Unanet, en em gavas gant un den a oa un tamm impresario, met a oa anavezetoc'h evel "hucher" er sirk. Thomas Andrew Parker, lesanvet « ar c'horonal », zo un den en deus gwad dindan e ivinoù. Bet eo bet impresario ar c'haner yaouank Eddy Arnold, met gant Elvis an hini emañ o vont da dizhout barr e vicher er « show business ». Sinañ a reas e 1955 ur gevrat diforc'had gant Elvis evit ugent vloaz, a zegase dezhañ 15 % eus holl c'hounidoù Presley. (Er bloavezhioù 1970, e kreskas al lodenn-se da 50 %). Skoet eo spered Elvis gant ar « c'horonal ». Hemañ zo un den aotrouniek hag a wel pep tra. Lavaret en deus evit tostaat da Elvis : Den yaouank, evit ar mare e talvezit ur milion a zollarioù, hepdale o po anezhe en arc'hant dizolo. Ar frazennoù-se an hini a sko spered Elvis yaouank a hunvre eus berzh hag eus dollarioù kement ha Parker e-unan.

O c'henlabour, a bado betek marv Elvis, a zeuio unan eus ar frouezhusañ anavet er « show business », Met ivez ar c'hevrinusañ. Parker a ro urzhioù, sentiñ a ra Presley. Pa grog o c'hevrat e tegas Parker tri frof da Bresley. Ar c'hentañ zo ur gevrat gant an ti-embann pladennoù galloudusañ er bed, An RCA. Pariañ a raio war Elvis ha reiñ a raio ar milionoù a zollarioù ret evit brudañ anezhañ er bed a-bezh. Ur bladenn aour eo a eil prof gant Heartbreak Hotel ; ugent vloaz eo Elvis. An trede hag an hini diwezhañ eus ar profoù d'ar c'haner yaouank zo lakaat anezhañ da dremen war ar skramm dirak milionoù a dud. An noz-se e sell muioc'h evit 50 milion a arvesterien ouzh an abadenn skinwel, ar pezh a dalvez 80 % eus an holl. Da vare e eil abadenn war ar skramm en Ed Sullivan Show (d'an 28 a viz Here), e liv e vlev e du, a oa gell-kistin sklaer betek-henn. Ganet eo « King ar rock 'n roll ».

Levrlennadur

• Sébastian Danchin, Elvis Presley ou la revanche du Sud. Paris : Fayard, 2004. 477 p.-[16] p. de pl., 24 cm. ISBN 2-213-62128-4.
• Elvis par les Presley : souvenirs intimes de Priscilla Presley, Lisa Marie Presley et d'autres membres de la famille (propos recueillis par David Ritz ; photographie d'objets, Henry Leutwyler ; traduit de l'anglais par Alain Le Kim). Paris : Michel Lafon, 2005. 247 p., 31 cm. ISBN 2-7499-0334-3. Titre original : Elvis by the Presleys.
• Elvis: A Biography par Jerry Hopkins, Warner Books Inc, 1972, (ISBN 0446816655)
• Elvis par Dave Marsh, Rolling Stone Press Book/Times Books, 1982, (ISBN 081290947)
• Last Train to Memphis: The Rise of Elvis Presley par Peter Guralnick, Little, Brown and Company, 1ière édition, 1994, (ISBN 0316332208)

Filmoù ar "Roue"

Bloavezh	Film	Roll
1956	Love Me Tender	Clint Reno
1957	Loving You	Jimmy Tompkins / Deke Rivers
1957	Jailhouse Rock	Vince Everett
1958	King Creole	Danny Fisher
1960	G.I. Blues	Tulsa McLean
1960	Flaming Star	Pacer Burton
1961	Wild in the Country	Glenn Tyler
1961	Blue Hawaii	Chad Gates
1962	Follow That Dream	Toby Kwimper
1962	Kid Galahad	Walter Gulick/Kid Galahad
1962	Girls! Girls! Girls!	Ross Carpenter
1963	It Happened at the World's Fair	Mike Edwards
1963	Fun in Acapulco	Mike Windgren
1964	Kissin' Cousins	Josh Morgan / Jodie Tatum
1964	Viva Las Vegas	Lucky Jackson
1964	Roustabout	Charlie Rogers
1965	Girl Happy	Rusty Wells
1965	Tickle Me	Lonnie Beale / Panhandle Kid
1965	Harum Scarum	Johnny Tyrone aka Harem Holiday
1966	Frankie and Johnny	Johnny
1966	Paradise, Hawaiian Style	Rick Richards
1966	Spinout	Mike McCoy
1967	Easy Come, Easy Go	Lt. Ted Jackson
1967	Double Trouble	Guy Lambert
1967	Clambake	Scott Heyward/’Tom Wilson’
1968	Stay Away, Joe	Joe Lightcloud
1968	Speedway	Steve Grayson
1968	Live a Little, Love a Little	Greg Nolan
1969	Charro!	Jess Wade
1969	The Trouble with Girls	Walter Hale
1969	Change of Habit	Dr. John Carpenter