Bedreuziad COVID-19 : diforc'h etre ar stummoù

Kemmañ al liammoù
Eus Wikipedia
Merdeiñ etreoberiat en istor
← Kemm kentKemm nevesoc'h →
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
GweletWikitestenn
Oc'h erlec'hiañ ar bajenn gant 'ǣġƿçǔģțử î ðǫÿĵčǽğůṭṯìł === ϡ ŋō, Ϡϡ žō, ʈ đō, ɻ ħęß, 中 ññąü, ʄ ɦāɸ, വി ķŭɠ ==='
Tikedenn : Erlerc'hiet
D Kemmoù 2001:14BB:431:D6:E114:CBD7:16A1:1A1B (Kaozeal) distaolet; adlakaet da stumm diwezhañ Lekemok
Linenn 1: Linenn 1:
{{Gouzavadenn COVID-19}}
ǣġƿçǔģțử î ðǫÿĵčǽğůṭṯìł
[[Restr:COVID-19 Outbreak World Map per Capita.svg|upright=1.2|thumb|upright=2.1|Red COVID-19 dre ar bed '''(30 Meurzh 2020)'''<br>{{legend|#900000| > 100 den klañv evit 100 000 annezad}}
{{legend|#c80200| 10–100 den klañv evit 100 000 annezad}}
{{legend|#ee7070| 1–10 den klañv evit 100,000 annezad}}
{{legend|#ffC0C0| 0.1–1 den klañv evit 100 000 annezad}}
{{legend|#ffdfe0| 0.001–0.1 den klañv evit 100 000 annezad}}
{{legend|#e0e0e0| N'eus den klañv ebet disklêriet/N'eus den ebet}}]]
D'ar [[1añ a viz Kerzu]] [[2019]] e stagas ur c'hleñved da redek e kêr [[Wuhan]], e [[Republik Pobl Sina]] : ar c'h[[COVID-19]]. Ur c'hurunviruz nevez, anvet [[SARS-CoV-2]], a oa krog da redek dre [[Wuhan]], kêr-benn proviñs [[Hubei]]. Meur a zen a oa bet tapet gant [[tanijenn skevent]] hep ma vefe sklaer eus pelec'h e teue ar c'hleñved. An holl pareoù implijet a oa chomet diefed. Buan a-walc'h e oa deuet war-wel e oa eus un eskemm den-den evel doare treuzkas. An niver a dud klañv a oa aet buan war gresk betek tizhout milieroù a dud e fin miz Genver 2020. Meur a vro a oa bet tapet gant ar c'hleñved ouzhpenn Sina, en Europa, Norzhamerika ha dreist-holl en Azia. Mare goradur ar c'hleñved (pa vezer kontamet betek ar c'hentañ azonoù) zo etre 2 ha 14 devezh. Gallout a ra un den klañv binimañ tud all pad ma vez klañv met ivez e-pad meur a zevezh ur wech pareet. An azonoù zo lies met an daou azon diazez eo an derzhienn uhel hag ur skuizhder bras. Goude-se e krog kudennoù gant ar reizhiad analañ, kudennoù gant al lounezh, ar reizhiad gwazhiadur. Gellout a reer mervel diwar ar c'hleñved.


Diaes spontus eo kaout sifroù skiantel war an niver a dud klañv hag an niver a dud marvet. D'ar 1añ a viz C'hwevrer 2020 e voe embannet gant [[Sina]] e vefe bet 361 den marvet nemetken ha 17 300 den klañv. Hervez skiantourien arbennikaet war ar c'hleñvedoù-red, e vefe e-tro 44 000 den klañv d'ar 27 a viz Genver hag e miz C'hwevrer e vefe 100 000 den klañv d'an nebeutañ, pell-tre diouzh sifroù ofisiel ar vro. <ref>{{Liamm web|url=https://www.ouest-france.fr/sante/virus/connait-vraiment-le-taux-de-mortalite-du-coronavirus-6717061|titl=Connaît-on vraiment le taux de mortalité du coronavirus|oberour=Ouest-France}}</ref>


D'an 11 a viz Meurzh 2020 eo disklêriet gant [[Aozadur Bedel ar Yec'hed]] eo deuet kleñved-red Wuhan da vezañ ur bedreuziad.


Evit ar 26 a viz Meurzh a oa bet testeniekaet ouzhpenn 522 000 den klañv gant ar c'hCOVID-19 en ouzhpenn 190 bro ha tiriad, gant 23 701 den marvet gant ar c'hleñved hag ouzhpenn 123 000 den pareet.<ref>{{Liamm web|url=https://www.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html#/bda7594740fd40299423467b48e9ecf6|titl=Coronavirus COVID-19 Global Cases by the Center for Systems Science and Engineering (CSSE) at Johns Hopkins University (JHU)|oberour=Johns Hopkins University|lennet d'=ar 27 a viz Meurzh 2020}}</ref>
=== ϡ ŋō, Ϡϡ žō, ʈ đō, ɻ ħęß, 中 ññąü, ʄ ɦāɸ, വി ķŭɠ ===

==Doareoù==
{| class="infobox" style="font-size:80%;"
|-
|colspan="2" align="center"|[[Restr:Symptoms of 2019 novel coronavirus.svg|260px]]<br>Kudennoù degaset gant COVID-19<hr>
|-
!Azonoù<ref name="1Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)">{{Liamm web|url=https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/who-china-joint-mission-on-covid-19-final-report.pdf|titl=1Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)|oberour=Aozadur Bed ar Yec'hed (ABY) - World Health Organization (WHO)|deiziad=16-24.02.2020|lennet d'=ar 26 a viz Meurzh 2020}}</ref>
!%
|-
|Terzhienn||87.9%
|-
|Paz sec'h||67.7%
|-
|Skuizhder||38.1%
|-
|[[Digraostiñ]]||33.4%
|-
|[[Anosmiezh]] (koll ar c'hlevet dre ar fri)<ref>{{Liamm web|url=https://www.entuk.org/sites/default/files/files/Loss%20of%20sense%20of%20smell%20as%20marker%20of%20COVID.pdf|titl=ENT UK at The Royal College of Surgeons of England 35-43 Lincoln’s Inn Fields London WC2A 3PE Tel: 020 7404 8373 | Email: entuk@entuk.org|Web: www.entuk.org1Loss of sense of smell as marker of COVID-19 infection|oberour=ENT UK|lennet d'=ar 27 a viz Meurzh 2020}}</ref>||30–66%
|-
|Berranal||18.6%
|-
|Poan-gigennoù||14.8%
|-
|Gourlañchenn sec'h||13.9%
|-
|Poan-benn||13.6%
|-
|Krenañ gant ar riv||11.4%
|-
|C'hoant rechetiñ||5.0%
|-
|Stoufet ar fri||4.8%
|-
|Dipadapa||3.7–31%<ref>{{cite book |last=Wei|first=Xiao-Shan|last2=Wang|first2=Xuan|last3=Niu|first3=Yi-Ran|last4=Ye|first4=Lin-Lin|last5=Peng|first5=Wen-Bei|last6=Wang|first6=Zi-Hao|last7=Yang|first7=Wei-Bing|last8=Yang|first8=Bo-Han|last9=Zhang|first9=Jian-Chu|last10=Ma|first10=Wan-Li|last11=Wang|first11=Xiao-Rong|date=26 February 2020|title=Clinical Characteristics of SARS-CoV-2 Infected Pneumonia with Diarrhea|language=en|location=Rochester, NY|ssrn=3546120}}</ref>
|-
|Pasat gwad||0.9%
|-
|Poan-lagad||0.8%
|}
Ur viruz eus familh ar [[Grip|grip]] hag ar [[Sifern|sifern]] eo, kar ivez da hini ar [[SRAS]] (2003) hag d'ar gripoù [[H5N1]] hag [[H1N1]]. Infektiñ a ra dreist-holl ar skevent. 80% eus an dud detektet o dez simptomoù bihan (terzhienn, pas) met evit ar peurrest anezho e c'hell ar c'hleñved bezañ grevus a-walc'h, betek kas unan bennak d'an ospital ma n'eo ket e lazhañ<ref>{{Liamm web|url=https://www.who.int/fr/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/q-a-coronaviruses|titl=Maladie à coronavirus 2019 (COVID-19) : questions-réponses|oberour=ABY (Aozadur Bed ar Yec'hed) - WHO (World Health Organization)|lennet d'=an 30 a viz Meurzh 2020}}</ref>. Seblantout a ra chom hep touchal ar vugale dindan 10 vloaz<ref name="1Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)" /> ha seul goshoc'h an den klañv, seul zañjerusoc'h evitañ, dreist-holl ma vez klañv gant traoù all ([[krign-bev]]...). Adalek 60% e c'hell ar c'hleñved lazhañ 30% eus an dud detektet.

Kavet e oa bet e c'hell ivez ur bern tud tapet ar viruz hep bezañ klañv gantañ. Evit doare e vije un den disimptom evit un den gant simptomoù, pezh zo e c'hell an dud disimpton kas ar viruz d'ar re all memestra.

Gorrek eo ar viruz da gemmañ e [[TDN]] hervez enklaskoù bet graet e [[Sina]] hag en [[Italia]]<ref>{{Liamm web|url=https://www.iflscience.com/health-and-medicine/stability-of-coronavirus-genome-is-good-news-for-vaccine-development-scientists-say/?fbclid=IwAR08_ZGXcI0rFQc5GnGDM3-WguNEkSt13erWL97n4LPuqmnmlJndkJ-B2WI|titl=Stability Of Coronavirus Genome Is Good News For Vaccine Development, Scientists Say|oberour=IFLS|deiziad=27.03.2020|lennet d'=ar 27 a viz Meurzh 2020}}</ref> ar pezh a zo keloù mat evit kavet ur brec'hiadur.

===Treuzkas===
Diouer zo a vunudoù war an doare ma vez treuzkaset etre an dud. Ur studiadenn bet embannet d'ar [[27 a viz Meurzh]] a ziskouez penaos e vez treuzkaset dreist-holl dre darempredoù tost ha [[takennoù halañ]] produet en ur streviañ pe en ur basaat<ref>{{Liamm web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/prepare/transmission.html|titl=How Coronavirus Spreads|oberour=Center for Disease Control and Prevention (SUA)|deiziad=4.03.2020|lennet d'=ar 26 a viz Meurzh 2020}}</ref>. Darempredoù tost a dalvez dindan ur metrad pe zaou. Takennoù halañ a vez kaset ivez en ur gaozeal, met ne seblant ket ar viruz bezañ kaset pelloc'h gant an aer.<ref name="Q&A on coronaviruses (COVID-19) - WHO">{{Liamm web|url=https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses|titl=Q&A on coronaviruses (COVID-19)|oberour=Aozadur Bed ar Yec'hed (ABY) - World Health Organization (WHO)|deiziad=9.03.2020|lennet d'=ar 26 a viz Meurzh 2020}}</ref> Gallout a reer tapet ar viruz en ur douchal goreoù koñtaminet a-raok touchal e fri, e zaoulagad pe e c'henoù.<ref name="Q&A on coronaviruses (COVID-19) - WHO" />

Evit en em wareziñ eus ar viruz e oa bet erbedet da walc'hiñ an daouarn alies, gant soavon (a zo gouest da derriñ he c'hurunenn<ref>{{Liamm web|url=https://covid19.govt.nz/|titl=United against Covid-19|oberour=Gouarnamant [[Zeland-Nevez]]|deiziad=25.03.2020|lennet d'=ar 25 a viz Meurzh 2020}}</ref>) pe gant kaod dour-alkool hag ober kement-all d'ar gorreoù.<ref>Kampf, G.; Todt, D.; Pfaender, S.; Steinmann, E. (March 2020). "Persistence of coronaviruses on inanimate surfaces and their inactivation with biocidal agents". The Journal of Hospital Infection. </ref>

===Viruz===
Ar [[SARS-CoV-2]] (Kleñved halañ grevus kurunviruz 2) zo ur viruz nevez kavet da gentañ e-barzh tri den tapet gant ur bneumoniezh e-liamm ouzh ar skoulmad kleñvedoù-halañ e [[Wuhan]] e [[Sina]].<ref name="Outbreak of severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2): increased transmission beyond China – fourth update">{{Liamm web|url=https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/SARS-CoV-2-risk-assessment-14-feb-2020.pdf|titl=Outbreak of severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2): increased transmission beyond China – fourth update|oberour=ECDC (Kreizenn Europa evit diwall diouzh ar c'hleñvedoù)|deiziad=14.02.2020|lennet d'=an 28 a viz Meurzh 2020}}</ref> Dre e orin e tenn kalz eus ar c'hurunviruzoù all. Seblantout a ra ar viruz bezañ ur chimera etre daou viruz, unan boaz da iñfektiñ [[logod-dall]], egile boaz da iñfektiñ ar [[pangolin]]ed.<ref>{{Liamm web|url=https://www.iflscience.com/health-and-medicine/coronavirus-origins-genome-analysis-suggests-two-viruses-may-have-combined/?fbclid=IwAR03THMxlrzvzFRw1rFcNpZM12unRJFJ8xqKip4jq6Uc_HZU_QCa1KAjDmI|titl=Coronavirus Origins: Genome Analysis Suggests Two Viruses May Have Combined|oberour=IFLS|deiziad=24.03.2020|lennet d'=an 28 a viz Meurzh 2020}}</ref> Tostoc'h eo viruz ar pangolin ouzh ar SARS-CoV-2 met mankout a ra eus ur protein a laka anezhañ da vezañ gouest da vont e-barzh kelloù mab-den, evel hini al logo-dall.

===En em wareziñ diouzh ar viruz===
Erbedet eo da gentañ bezañ naet evit talañ ouzh ar viruz, da gentañ penn gwalc'hiñ an daouarn alies, chom hep touchal e zremm, e zaoulagad, e c'henoù dre vras, met dreist-holl gant daouarn lous, goude bezañ paset. Pasat pe streviañ a rankjed ober en ur mouchouer da skarzhañ, pe da nebeutañ en e ilin evit chom hep louzañ an daouarn. Ar re glañv hag a oar a rankje dougen ur meskl evit chom hep kas ar c'hleñved da dud all.<ref name="Coronavirus disease (COVID-19) advice for the public">{{Liamm web|url=https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public|titl=Coronavirus disease (COVID-19) advice for the public|oberour=ABY (Aozadur Bed ar Yec'hed) - WHO (World Health Organization|deiziad=8.02.2020 bet nevesaet d'an 18.03.2020|lennet d'=an 28 a viz Meurzh 2020}}</ref> Erbedet eo ivez da lakaat e plas doareoù evit lakaat an dud da bellaat an eil diouzh egile (''physical distancing'' e saozneg, ''pellaat sokial'' e brezhoneg da c'hortoz e vije studiet an term-se).<ref>{{Liamm web|url=https://publichealthmatters.blog.gov.uk/2020/03/04/coronavirus-covid-19-5-things-you-can-do-to-protect-yourself-and-your-community/|titl=Coronavirus (COVID-19) – 5 things you can do to protect yourself and your community|oberour=Public Health England|deiziad=4.03.2020|lennet d'=28 a viz Meurzh 2020}}</ref>

Pa oa nevez a-walc'h ar viruz e veze erbedet gant ur bern broioù chom hep beajiñ d'ar broioù pe rannvroioù tapet gant ar viruz, da lavaret eo [[Wuhan]], [[Sina]] da gentañ penn, met dibosupl e oa deuet da vezañ heuliañ an ali-se adalek fin miz C'hwevrer 2020 abalamour ma rede ar c'hleñved un tammig e pep lec'h er bed.

Dañjerus-kenañ eo ar viruz evit ar vedisined, ar glañvdiourien hag an dud a labour tost ouzh ar re glañv dre vras<ref>{{Liamm web|url=http://www.officiel-prevention.com/sante-hygiene-medecine-du-travail-sst/service-de-sante-au-travail-reglementations/detail_dossier_CHSCT.php?rub=37&ssrub=151&dossid=556|titl=Les mesures de prévention et de protection du personnel en cas de pandémie|oberour=Officiel Prévention - Santé et Sécurité au travail|deiziad=Meurzh 2020|lennet d'=an 28 a viz Meurzh 2020}}</ref> hag aliet eo dezho labourat gant meskloù [[Meskl FFP2|FFP2]], dreist-dilhad ha lunedoù-gwareziñ. E broioù zo, evel Frañs, evelato o doa savet ur bern tud a vicher war ar yec'hed o mouezh evit klemm e vankont eus peadra evit en em wareziñ<ref>{{Liamm web|url=https://www.lavoixdunord.fr/727741/article/2020-03-17/coronavirus-les-professionnels-de-sante-en-colere-contre-la-penurie-de-masques|titl=Coronavirus : les professionnels de santé en colère contre la pénurie de masques|oberour=La Voix du Nord|deiziad=17.03.2020|lennet d'=an 28 a viz Meurzh 2020}}</ref> abalamour da choazoù bet graet gant ar gouarnamantoù tremenet a-raok<ref>{{Liamm web|url=https://www.francetvinfo.fr/sante/maladie/coronavirus/coronavirus-pourquoi-la-france-manque-t-elle-de-masques-respiratoires_3871243.html|titl=Coronavirus : pourquoi la France manque-t-elle de masques de protection respiratoire ?|oberour=France Info TV|deiziad=19.03.2020|lennet d'=an 28 a viz Meurzh}}</ref> ha da stad an ospitalioù dre vras.<ref>{{Liamm web|url=https://www.sciencesetavenir.fr/politique/greves-illimitees-et-demissions-massives-l-appel-a-l-aide-de-l-hopital_140490|titl=Grèves illimitées et démissions massives : l'appel à l'aide de l'hôpital|oberour=Sciences & Avenir|deiziad=15.01.2020|lennet d'=an 28 a viz Meurzh 2020}}</ref>

[[Heuliañ an darempredoù (medisinerezh)|Heuliañ an darempredoù]] zo un hentenn a-bouez evit talañ ouzh ar viruz. Klask a reer gouzout gant piv eo bet unan iñfektet e darempred evit kelaouiñ, gwareziñ ha dispellañ ha neuze kavet mammenn ur skoulmad-infektiñ ha miret ouzh ar viruz strewiñ muioc'h.<ref>{{Liamm web|url=https://publichealthmatters.blog.gov.uk/2020/02/13/expert-interview-what-is-contact-tracing/|titl=Coronavirus (COVID-19) Expert interview: What is contact tracing?|oberour=Public Health England|deiziad=13.03.2020|lennet d'=an 29 a viz Meurzh 2020}}</ref> E fin miz Meurzh 2020 ne oa ket c'hoazh eus [[brec'hiad|brec'hiadoù]] evit ar viruz-se, daoust ma'z eus leizh ha labourvaioù oc'h ober war-dro.<ref>{{Liamm web|url=https://www.medicalnewstoday.com/articles/coronavirus-vaccine|titl=Coronavirus vaccine: Everything you need to know|oberour=Medical News Today|deiziad=12.03.2020|lennet d'=an 29 a viz Meurzh 2020}}</ref>

====Gwalc'hiñ e zaouarn====
Gwalc'hiñ e zaouarn zo aliet groñs evit talañ ouzh ar viruz. Gant ar [[Center for Disease Control and Prevention|Greizenn evit kontroliñ ha diwall diouzh ar c'hleñvedoù]] amerikan e oa bet erbedet gwalc'hiñ e zaouarn gant dour ha soavon alies, e-pad 20 eilenn da nebeutañ, drest-holl goude bezañ bet er privezioù pe ma vez lous an daouarn da vat ; a-raok mont da zebriñ ; goude bezañ streviet, pasaet pe c'hwezhet e fri. Ma n'haller ket gwalc'hiñ an daouarn diouzhtu e c'heller implijet kaod dour-alkool, gant 60% alkool ennañ da nebeutañ.<ref>{{Liamm web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/prevent-getting-sick/prevention.html?CDC_AA_refVal=https%3A%2F%2Fwww.cdc.gov%2Fcoronavirus%2F2019-ncov%2Fprepare%2Fprevention.html|titl=How to Protect Yourself|oberour=CDC|deiziad=18.03.2020|lennet d'=29 a viz Meurzh 2020}}</ref> Erbedet eo ivez gant [[Aozadur Bedel ar Yec'hed]] chom hep touchal an daoulagad, ar fri, ar genoù ma n'eo ket gwalc'het an daouarn.<ref name="Coronavirus disease (COVID-19) advice for the public"/>

====Yec'hed an analiñ====
Erbeded eo gant aozadurioù ar yec'hed da c'holoiñ e c'henoù hag e fri pa vezer o pasaat pe o streviañ, gant pleg e vrec'h pe ur mouchouer d'en em zizober diouzhtu en un doare sur.<ref name="Coronavirus disease (COVID-19) advice for the public"/> An dud iñfektet a rankfe dougen ur meskl surjian<ref>{{Liamm web|url=https://www.chp.gov.hk/files/pdf/pneumonia_respiratory_health_advice_abstract.pdf|titl=Prevention of Pneumonia and Respiratory Tract Infection|oberour=Gouarnamant Hong Kong|deiziad=Genver 2020|lennet d'=29 a viz Meurzh 2020}}</ref><ref>{{Liamm web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/if-you-are-sick/steps-when-sick.html|titl=What To Do if You Are Sick|oberour=CDC|deiziad=25.03.2020|lennet d'=an 29 a viz Meurzh 2020}}</ref> abalamour ma c'hell ar meskl herzel d'an takennoù analiñ mont re bell ha re niverus pa vezer o pasaat, o streviañ pe o kaozeal c'hoazh, met dreist-holl hervez Stephen Griffin, ur virologour eus [[Skol-Veur Leeds]], e c'hell miret ouzh an dud da douchal o bizaj.<ref>{{Liamm web|url=https://www.bbc.com/future/article/20200317-how-to-stop-touching-your-face|titl=How to avoid touching your face so much|oberour=BBC|deiziad=18.03.2020|lennet d'=an 29 a viz Meurzh 2020}}</ref> Alioù zo bet roet gant [[Aozadur Bedel ar Yec'hed]] evit penaos dougen ar meskl<ref name="Coronavirus disease (COVID-19) advice for the public: When and how to use masks">{{Liamm web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/2019%E2%80%9320_coronavirus_pandemic#cite_note-WHO_masks-358|titl=Coronavirus disease (COVID-19) advice for the public: When and how to use masks|oberour=WHO - ABY|lennet d'=an 29 a viz Meurzh 2020}}</ref>.

Aliet eo groñs dougen ur meskl evit an dud a labour e bed ar yec'hed, dreist-holl ar re a labour gant tud klañv gant ar viruz<ref name="Coronavirus disease (COVID-19) advice for the public: When and how to use masks"/> met an dud n'int ket klañv ne rankfent dougen ur meskl nemet ma vez riskloù (abalamour ma reont war-dro unan bennak klañv da skouer). Burutellaet eo bet gouarnamant [[Frañs]] avat abalamour d'an alioù disheñvel roet diwar-benn talvoudegezh ar meskl, ar pezh zo bet liammet ouzh an diouer a veskloù miret gant ar Stad.<ref>{{Liamm web|url=https://www.liberation.fr/debats/2020/03/24/masques-mais-de-qui-se-moque-t-on_1782908|titl=Masques : mais de qui se moque-t-on ? - Pennad gant Serge Galam, enklaskour e CNRS ha CEVIPOF|oberour=Libération|deiziad=24.03.2020|lennet d'=an 29 a viz Meurzh 2020}}</ref> <ref>{{Liamm web|url=https://www.europe1.fr/medias-tele/pour-marina-carrere-dencausse-on-a-menti-sur-lutilite-des-masques-pour-une-bonne-cause-3959187|titl=Pour Marina Carrère d'Encausse, on a menti sur l'utilité des masques "pour une bonne cause" - Pennad gant Par Jonathan Grelier|oberour=Europe1|deiziad=01.04.2020|lennet d'=an 01 a viz Ebrel 2020}}</ref>

====Pellaat sokial====
[[Restr:Covid-19-Transmission-graphic-01.gif|thumb|upright=1.4|Ur gif e saozneg evit taolenniñ penaos e c'heller herzel ouzh red ar c'hleñved.]]
Un doare da herzel ouzh red ar c'hleñved zo bihanaat niver a zarempredoù a c'hell unan bennak kaout e-korf un devezh. Gallout a ra mont betek un dispell ; herzel ouzh ar beajoù ; berziñ ar bodadoù ouzhpenn un niver resis a dud (5000, 1000, 100 a dud) ; serriñ ar skolioù, an embregerezhioù n'int ket ret evit buhez ar vro, al lec'hioù-sport pe sevenadur, ar stalioù... Erbediñ an dud da chom er gêr a c'heller ober ivez, pe da vihanañ da chom hep mont da lec'hioù paket gant ur mor a dud, implijet doare d'en em saludiñ hep touchal an den all, chom pell an eil diouzh egile.<ref name="Coronavirus disease (COVID-19) advice for the public"/>

Aliet eo d'an dud deuet kozh a-walc'h pe d'an dud tapet gant ur c'hleñved evel an [[diabet]], ar [[Kleñvedoù kalongwazhiedel|c'hleñvedoù kalongwazhiedel]], an [[uswask]] pe c'hoazh an [[immunodigresk]] chom er gêr ivez abalamour ma vez muioc'h a riskloù da ziorren ur stumm kreñv eus ar c'hleñved.<ref>{{Liamm web|url=https://www.who.int/indonesia/news/detail/08-03-2020-knowing-the-risk-for-covid-19|titl=Media Statement: Knowing the risks for COVID-19|oberour=ABY ([[Aozadur Bedel ar Yec'hed]]) - WHO (World Health Organization)|deiziad=8.03.2020|lennet d'=an 29 a viz Meurzh 2020}}</ref>

Kavet e oa bet e-kerzh miz Meurzh 2020 e oa re forc'hellek ar ger saoznek ''social distancing'' ha gwelloc'h e vije bet implijet ar ger ''physical distancing'' (''pellaat fizikel'') evit diskouez e c'heller digreskiñ an niver a zarempredoù fiziel en ur viret an darempredoù sokial, alies eus un tammig pelloc'h pe gant ar binvioù niverel.

== Er bed ==
<gallery mode="packed" heights="180px" style="margin-top:20px;">
Coronavirus patients at the Imam Khomeini Hospital in Tehran, Iran -- بخش ویژه بیماران کرونا در بیمارستان امام خمینی تهران -- March 1, 2020.jpg|Un ospital e [[Tehran]]
蔡總統視導33化學兵群 02.jpg|Karbed naetaat e [[Taipei]]
Avenue CdG - confinement.jpg|Bali Charles de Gaulle e Neuilly-sur-Seine d'an 18 a viz Meurzh
</gallery>
<gallery mode="packed" heights="180px">
Dried pasta shelves empty in an Australian supermarket.jpg|Gourmarc'had [[aostralian]] goullonderet
Emergenza coronavirus (49501382461).jpg|Tud a youl vat ar surentez trevour en Italia
Affichette rupture stock pharmacie Strasbourg 1er mars 2020.jpg|Skritell o kelaouiñ n'eus ket ken a veskloù e Strasbourg</gallery>

Meur a vartezeadenn a zo diwar-benn ar [[Klañvour kentañ|c'hlañvour kentañ]]<ref>{{Liamm web|url=https://www.bbc.com/future/article/20200221-coronavirus-the-harmful-hunt-for-covid-19s-patient-zero|titl=Who is 'patient zero' in the coronavirus outbreak?|oberour=Fernando Duarte|embanner=BBC Future|deiziad=24.02.2020|lennet d'=an 30 a viz Meurzh 2020}}</ref> ha eus a belec'h e teu. An hini kentañ zo bet kavet e oa bet paket klañv gant ar viruz nevez a oa bet kavet roudoù anezhañ d'ar 1añ a viz Kerzu [[2019]] e [[Wuhan]] e [[Sina]].<ref>{{Liamm web|url=https://www.sciencemag.org/news/2020/01/wuhan-seafood-market-may-not-be-source-novel-virus-spreading-globally|titl=Wuhan seafood market may not be source of novel virus spreading globally|oberour=John Cohen|embanner=Science|deiziad=26.01.2020|lennet d'=an 30 a viz Meurzh 2020}}</ref> Hervez lod avat e oa bet marvet ar c'hlañvour kentañ, un den 55 vloaz anezhañ, d'ar 17a viz Du [[2020]].<ref>{{Liamm web|url=https://www.scmp.com/news/china/society/article/3074991/coronavirus-chinas-first-confirmed-covid-19-case-traced-back|titl=Coronavirus: China’s first confirmed Covid-19 case traced back to November 17|oberour=Joséphine Ma|embanner=South China Morning Post|deiziad=13.03.2020|lennet d'=an 30 a viz Meurzh 2020}}</ref> D'an 30 a viz Kerzu [[2019]] e voe sachet evezh gouarnamant [[Sina]] gant ur strollad medisined eus Ospital Kreiz Wuhan, renet gant Dr. Ai Fen ha [[Li Wenliang]], diwar-benn ur c'hurunviruz nevez heñvel ouzh ar [[SARS-CoV]].

D'an 31 a viz Kerzu e voe a-walc'h a glañvourien evit ma voe savet un enklask e [[Wuhan]] gant an aozadurioù yec'hed, ha liammet e voe ar bneumoniezh nevez ouzh [[Marc'had Boued Mor Huanan]].<ref>{{Liamm web|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-china-50984025|titl=China pneumonia outbreak: Mystery virus probed in Wuhan|oberour=BBC|deiziad=3.01.2020|lennet d'=an 30 a viz Meurzh 2020}}</ref><ref>{{Liamm web|url=https://www.who.int/westernpacific/emergencies/covid-19|titl=Coronavirus disease (COVID-19) outbreak|oberour=ABY (Aozadur Bed ar Yec'hed) - WHO (World Health Organization)|lennet d'=an 30 a viz Meurzh 2020}}</ref> Soñjet e voe neuze e oa ar c'hleñved a-orin an anevaled gouez gwerzhet er marc'had ha ne dremene ket a dud da dud.

Gant lidoù ar [[Bloaz Nevez Sinat]], ha gant [[Wuhan]] bezañ un hub a-bouez e treuzdougen ar vro, e strewas ar c'hleñved e-kerzh miz Genver da broviñsoù all [[Sina]]<ref name="1Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)" /> goude ur prantad ma zouble an niver a dud klañv bep sizhun. D'an 20 a viz Genver 2020 e oa bet kelaouet e oa 6174 a dud o doa bet simptomoù.<ref>The Novel Coronavirus Pneumonia Emergency Response Epidemiology Team. [http://weekly.chinacdc.cn/en/article/id/e53946e2-c6c4-41e9-9a9b-fea8db1a8f51 The Epidemiological Characteristics of an Outbreak of 2019 Novel Coronavirus Diseases (COVID-19) — China, 2020][J]. China CDC Weekly, 2020, 2(8): 113-122. </ref>

D'an 10 a viz Genver e voe embannet gant [[Aozadur Bedel ar Yec'hed]] ur gemmennadenn evit goulenn gant an dud o veajiñ e rannvro Wuhan da heuliañ doareoù da "zigreskiñ riskloù iñfektiñ en ur veajiñ."<ref>{{Liamm web|url=https://www.who.int/news-room/articles-detail/who-advice-for-international-travel-and-trade-in-relation-to-the-outbreak-of-pneumonia-caused-by-a-new-coronavirus-in-china/|titl=WHO advice for international travel and trade in relation to the outbreak of pneumonia caused by a new coronavirus in China|oberour=ABY (Aozadur Bed ar Yec'hed) - WHO (World Health Organization)|deiziad=10.01.2020|lennet d'=an 30 a viz Meurzh 2020}}</ref> Ne c'houlenne ket e vije berzet beajiñ e Wuhan avat, goude ma chome amsklaer an doareoù iñfektiñ. D'an 12 a viz Genver e voe embannet gant an [[Aozadur Bedel ar Yec'hed|ABY]] ne oa ket riskloù evit micherourien ar yec'hed ha ne oa ket prouet e veze kaset ar c'hleñved a zen da zen.<ref>{{Liamm web|url=https://www.who.int/csr/don/12-january-2020-novel-coronavirus-china/en/|titl=Novel Coronavirus – China|oberour=ABY - WHO|deiziad=12.01.2020|lennet d'=an 30 a viz Meurzh 2020}}</ref>

D'an 13 a viz Genver e voe diskuliet ar c'hlañvour kentañ er-maez eus [[Sina]], ur beajour sinat.<ref>{{Liamm web|url=https://www.statnews.com/2020/01/13/woman-with-novel-pneumonia-virus-hospitalized-in-thailand-the-first-case-outside-china/|titl=Woman with novel pneumonia virus hospitalized in Thailand — the first case outside China|oberour=Andrew Joseph|embanner=Stat News|deiziad=13.01.2020|lennet d'=an 30 a viz Meurzh 2020}}</ref> D'an 20 a viz Genver e voe disklêriet gant [[Bodad Yec'hed Broadel Sina]] e oa eus treuzkazoù den da zen gant ar c'hCOVID-19.<ref>{{Liamm web|url=https://www.theguardian.com/world/2020/jan/20/coronavirus-spreads-to-beijing-as-china-confirms-new-cases|titl=China confirms human-to-human transmission of coronavirus|oberour=Lily Kuo|embanner=The Guardian|deiziad=21.01.2020|lennet d'=30 a viz Meurzh 2020}}</ref> D'ar 24 a viz Genver e voe nevesaet alioù an ABY diwar-benn ar beajoù o c'houlenn ma vije arsellet ar veajourien, hep berziñ ar beajoù avat.<ref>{{Liamm web|url=https://www.who.int/news-room/articles-detail/updated-who-advice-for-international-traffic-in-relation-to-the-outbreak-of-the-novel-coronavirus-2019-ncov-24-jan/|titl=Updated WHO advice for international traffic in relation to the outbreak of the novel coronavirus 2019-nCoV|oberour=ABY -WHO|deiziad=24.01.2020|lennet d'=an 30 a viz Meurzh 2020}}</ref> D'an 27 a viz Genver e voe lakaet gourdrouz ar c'hCOVID-19 da "uhel dre vras" gant an ABY.<ref>{{Liamm web|url=https://www.lemonde.fr/planete/article/2020/01/27/coronavirus-en-france-quels-criteres-de-risques-comment-reagir-les-questions-que-vous-vous-posez_6027408_3244.html|titl=Coronavirus en France : quels symptômes ? Comment réagir ? Les questions que vous vous posez|oberour=Le Monde avec AFP|embanner=[[Le Monde]]|deiziad=27.01.2020|lennet d'=an 30 a viz Meurzh 2020}}</ref>

[[Restr:COVID-19 Outbreak lockdowns.svg|350px|vignette|dehou|Kartenn an dispelloù broadel (glas teñval) ha rannvroel (glas sklaer)]]

Daou zevezh war-lerc'h e voe disklêriet gant an ABY e oa ar c'hleñved ur g[[Kudenn Etrevroadel a Yec'hed Publik Mallus]], o kelaouiñ an holl vroioù o doa da brientiñ doareoù da dalañ ouzh ar c'hleñved, da lavaret eo eveshaat, anavezet abred piv zo klañv, emglozañ, ober war-dro an dud klañv ha dont war-lerc'h roudoù o darempredoù.<ref>{{Liamm web|url=https://www.who.int/news-room/detail/30-01-2020-statement-on-the-second-meeting-of-the-international-health-regulations-(2005)-emergency-committee-regarding-the-outbreak-of-novel-coronavirus-(2019-ncov)|titl=Statement on the second meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus (2019-nCoV)|oberour=ABY - WHO|deiziad=30.01.2020|lennet d'=ar 31{{añ}} a viz Meurzh 2020}}</ref> O welet an niver a dud klañv o kreskiñ er-maez eus Sina e voe disklêriet gant rener [[Aozadur Bedel ar Yec'hed|ABY]] [[Tedros Adhanom]] e oa dañjer d'ar viruz dont da [[bedreuziad|vedreuziad]].<ref>{{Liamm web|url=https://www.nationalreview.com/news/who-head-warns-of-potential-pandemic-after-initially-praising-chinas-response-to-coronavirus/|titl=WHO Head Warns of ‘Potential Pandemic’ after Initially Praising China’s Response to Coronavirus|oberour=Tobias Hoonhout|embanner=National Review|deiziad=24.02.2020|lennet d'=ar 31{{añ}} a viz Meurzh 2020}}</ref>

Ez ofisiel e voe disklêriet ar stad a [[bedreuziad|vedreuziad]] evit ar c'h[[COVID-19]] d'an 11 a viz Meurzh gant [[Aozadur Bedel ar Yec'hed]], goude ur prantad ma chome ar c'hleñved-red kontrollet tamm pe tamm e meur a lec'h er bed<ref>{{Liamm web|url=https://www.who.int/dg/speeches/detail/who-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19---11-march-2020|titl=WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19 - 11 March 2020|oberour=ABY - WHO|deiziad=11.03.2020|lennet d'=ar 31{{añ}} a viz Meurzh 2020}}</ref> gant [[Europa]] o tont tamm ha tamm da vezañ kreiz ar c'hleñved-red.<ref>{{Liamm web|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-51876784|titl=Coronavirus: Europe now epicentre of the pandemic, says WHO|oberour=BBC|deiziad=13.03.2020|lennet d'=ar 31{{añ}} a viz Meurzh 2020}}</ref> Muioc'h a dud klañv anavezet a oa bet kavet er-maez eus [[Sina]] eget e-barzh ar vro adalek ar 16 a viz Meurzh.<ref>{{Liamm web|url=https://edition.cnn.com/2020/03/16/world/coronavirus-covid-19-update-intl-hnk/index.html|titl=More coronavirus cases outside mainland China than inside as pandemic accelerates|oberour=Helen Regan|embanner=CNN|deiziad=17.03.2020|lennet d'=ar 31{{añ}} a viz Meurzh 2020}}</ref> D'an 19 a viz Meurzh ne voe disklêriet tamm den klañv nevez ebet e [[Sina]] (war-bouez tud deuet eus an estrenvro) tra ma voe muioc'h a dud marvet gant ar c'hleñved en [[Italia]] eget e [[Sina]] d'an deiz-se.<ref>{{Liamm web|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-51964307|titl=Coronavirus: Italy's death toll overtakes China's|oberour=BBC|deiziad=19.03.2020|lennet d'=ar 31{{añ}} a viz Meurzh 2020}}</ref>

D'ar 1{{añ}} a viz Ebrel [[2020]] e oa 823 626 den bet klañv kadarnet er bed a-bezh (72 736 nevez) ha 40 598 den marvet gant ar c'hleñved (4193 nevez).<ref name="Rentañ-kont ABY 1.04.2020">{{Liamm web|url=https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200401-sitrep-72-covid-19.pdf?sfvrsn=3dd8971b_2|titl=Coronavirus disease 2019 (COVID-19)Situation Report –72|oberour=ABY - WHO|deiziad=1.04.2020|lennet d'=ar 1{{añ}} a viz Ebrel 2020}}</ref>

=== E Sina ===
[[Restr:COVID-19 Confirmed Cases Animated Map.webm|thumb|upright=1.2|Red e Sina abaoe ar 24 a viz Genver]]
D'ar [[1añ a viz C'hwevrer]] [[2020]] e voe embannet gant Sina e vefe bet 361 den marvet nemetken ha 17 300 den klañv
D'ar 6 a viz C'hwevrer 2020 e vez embannet e oa bet 564 den marvet ha 28 359 den klañv. D'an 10 a viz C'hwevrer e vez embannet gant Sina e vefe 908 den marvet ha 40 000 den klañv. <ref>https://www.ouest-france.fr/sante/virus/coronavirus/coronavirus-le-bilan-grimpe-908-morts-en-chine-et-plus-de-40-000-contamines-6728993</ref>. D'an [[2 a viz Meurzh]] [[2020]] e oa 3058 den marvet ha 89252 klañv gant 45216 den pareet.<ref> https://www.worldometers.info/coronavirus/</ref>

=== En Europa ===
D'an 9 a viz Meurzh 2020 eo lakaet Italia a-bezh en dispell gant gouarnamant ar vro. Graet eo kement all gant [[Spagn]] d'ar 15, ha gant [[Frañs]] d'ar 17. Ret eo d'an dud chom er gêr, nemet ha ne c'hallont ket pellabourat. Gant broioù all avat (An Izelvroioù, Sued, Breizh-Veur er penn-kentañ) eo dibabet ur strategiezh all, an immuniezh a-stroll. An holl stadoù a serr o harzoù, o skolioù hag an darn vuiañ eus an embregerezhioù hag an amaezhiadurezh.

D'ar 1{{añ}} a viz Ebrel [[2020]] e oa 464 121 den bet klañv kadarnet er bed a-bezh (40 226 nevez) ha 30 089 den marvet gant ar c'hleñved (4193 nevez).<ref name="Rentañ-kont ABY 1.04.2020" />

==== E Frañs ====
[[Restr:COVID-19 Outbreak Hospitalized in France 13 Regions & DomTom.svg|thumb|left|Rannvroioù Frañs hervez an niver a dud klañv ospitalizet]]
Kavet e oa bet an den klañv kentañ gant ar viruz d'ar 24 a viz Genver, e [[Bourdel]]. Un den 48 vloaz, eus [[Frañs]] ha [[Sina]] a oa erruet e [[Frañs]] daou zervezh a-raok.<ref>{{Cite news|url=https://www.francetvinfo.fr/sante/maladie/coronavirus/coronavirus-en-france-le-parcours-des-trois-patients_3799837.html|title=Coronavirus en France : le parcours des trois patients|date=24 January 2020|work=France Info|access-date=26 February 2020|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200221231826/https://www.francetvinfo.fr/sante/maladie/coronavirus/coronavirus-en-france-le-parcours-des-trois-patients_3799837.html|archive-date=21 February 2020|language=fr}}</ref> Da c'houde e oa bet detektet un nebeud tud c'hoazh, en o zouez 6 den eus ar [[Rouantelezh-Unanet]] e [[Savoia]], betek lakaat an niver-se da 12. En o zouez e oa pareet 11 hag unan zo marvet, un tourist eus [[Sina]], 80 vloaz anezhañ, a oa chomet da reanimañ e-pad pell.<ref name=":6">{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-51514837|title=First coronavirus death confirmed in Europe|date=2020-02-15|work=BBC News|access-date=2020-02-27|language=en-GB|archive-url=https://web.archive.org/web/20200219204410/https://www.bbc.com/news/world-europe-51514837|archive-date=19 February 2020|url-status=live}}</ref> Ar wezh kentañ e oa marvet unan bennak en [[Europa]] abalamour d'ar c'hleñved-se.

D'an 29 a viz C'hwevrer e oa 100 den bet klañv gant ar c'hleñved-red-se e Frañs : 11 o doa pareet, 2 a oa marvet. Kresket e voe buan an niver a dud klañv avat : ouzhpenn 2000 e voe d'an 11 a viz Meurzh<ref>https://www.francetvinfo.fr/sante/maladie/coronavirus/direct-coronavirus-le-passage-au-stade-3-devrait-arriver-dans-les-prochains-jours_3861193.html</ref> ha 48 den a oa marvet gantañ, ken ma voe lakaet ar gaoz war aozadur an dilennadegoù ti-kêr. Nullet e voe ur bern darvoudoù sportel (marathon Pariz) pe sevenadurel (sonadegoù [[Tri Yann]] e Pariz) ha serret e voe ar skolioù en [[Oise]], [[Haut-Rhin]] ha [[Korsika]]. Klañv e oa ivez un nebeud kannaded eus ar [[Bodadenn Vroadel (Frañs)|Vodadeg Vroadel]] ha ministr ar sevenadur [[Franck Riester]]. [[Nicole Belloubet]], ministrerezh ar Justis zo bet testet ivez, met negatif e oa<ref>https://www.francetvinfo.fr/sante/maladie/coronavirus/coronavirus-pourquoi-nicole-belloubet-franck-riester-et-olivier-veran-ont-ils-pu-etre-depistes-alors-que-le-test-n-est-plus-systematique_3860613.html</ref>.

D'an 12 a viz Meurzh, pa oa 2876 den iñfektet (pe bet iñfektet) ha 61 den marv, e oa bet disklêriet gant Prezidant ar Republik [[Emmanuel Macron]] e vije serret ar skolioù, ar skolajoù, al liseoù, ar skolioù-meur hag ar magourioù e Frañs a-bezh, ouzhpenn goulenn gant an dud koshoc'h eget 70 vloaz da chom er gêr ar muiañ ma c'hellent ha d'an holl dud chom hep mont re er-maez dre vras. Divizet e oa bet memestra delc'her an dilennadegoù ti-kêr d'ar 15 a viz Meurzh daoust d'ar riskloù.<ref>{{Liamm web|url=https://www.francetvinfo.fr/sante/maladie/coronavirus/direct-coronavirus-les-etats-unis-ferment-leurs-frontieres-aux-europeens_3862735.html|titl=DIRECT. Coronavirus : Emmanuel Macron annonce la fermeture de tous les établissements scolaires dès lundi|oberour=France Info|deiziad=12 a viz Meurzh 2020|lennet d'=12 viz Meurzh 2020}}</ref> Er [[Stadoù-Unanet]] e oa bet disklêriet gant ar Prezidant [[Donald Trump]] e oa berzet d'ar Frañsizien mont di e-pad 14 devezh.

Daou zervezh war-lerc'h, d'ar 14 a viz Meurzh e oa bet disklêriet gant [[Édouard Philippe]] e vije serret an holl stalioù n'int ket eus ar redioù kentañ (tavarnioù, sinemaioù...) ha goulennet gant an dud chom "ar muiañ posupl er gêr". Chom a ra digor ar stalioù-boued, an apotikerezhioù hag un nebeud stalioù all. Koulskoude e chomo dalc'het an dilennadegoù ti-kêr raktreset an deiz war-lerc'h hag ar genstrivadegoù publik daoust d'an niver a dud o komañs da sevel o mouezh.<ref>{{Liamm web|url=https://www.francetvinfo.fr/sante/maladie/coronavirus/direct-epidemie-de-coronavirus-covid-19-les-restrictions-sur-les-voyages-se-multiplient-dans-le-monde_3866075.html|titl=DIRECT. Coronavirus : l'Espagne interdit les déplacements sauf pour travailler ou aller faire ses courses|oberour=France Info|deiziad=14 a viz Meurzh 2020|lennet d'=ar 14.03.2020}}</ref>

==== E Breizh ====
D'an 29 a viz C'hwevrer e oa 5 den klañv e Breizh : 2 ospitalaet e [[Brest]] goude beaj ar gwaz en [[Ejipt]], daou e [[Roazhon]] goude ur veaj en [[Oise]] hag unan en [[Naoned]], medisinez an den bet klañv en Oise da gentañ, a oa e vakañsoù er [[Ar Baol-Eskoubleg|Baol-Eskoubleg]].
D'an 2 a viz Meurzh e oa bet kavet 20 den klañv e Breizh<ref name="Coronavirus en Bretagne : l'Agence Régionale de Santé confirme 19 cas, la préfecture prend des mesures de restrictions">{{Liamm web|url=https://france3-regions.francetvinfo.fr/bretagne/morbihan/covid-19-cas-confirmes-morbihan-ecoles-fermees-1793731.html|title=Coronavirus en Bretagne : l'Agence Régionale de Santé confirme 19 cas, la préfecture prend des mesures de restrictions|website=France 3 Bretagne|language=fr|access-date=2020-03-02}}</ref>, 13 anezho en ur skoulmad nevez kavet tro-dro [[Krac'h]], [[Karnag]] hag [[An Alre]].<ref name="Coronavirus en Bretagne : l'Agence Régionale de Santé confirme 19 cas, la préfecture prend des mesures de restrictions" /> Tamm ha tamm e oa kresket ar skoulmad-se betek tizhet [[Kiberen]] ha [[Brec'h]].

An hini kentañ a varvas e [[Breizh]] a voe un den 92 vloaz, ospitalizet e [[Gwened]].<ref>{{Liamm web|url=https://www.letelegramme.fr/bretagne/coronavirus-en-bretagne-les-dernieres-infos-en-direct-02-03-2020-12515408.php|title=Coronavirus en Bretagne : premier décès dans le Morbihan [Direct]|date=2020-03-02|website=Le Telegramme|language=fr|access-date=2020-03-03}}</ref><ref>{{Liamm web|url=https://france3-regions.francetvinfo.fr/bretagne/morbihan/coronavirus-quatrieme-mort-france-homme-92-ans-morbihan-1794551.html|title=[VIDEO] Coronavirus : un quatrième mort en France, un homme de 92 ans dans le Morbihan|website=France 3 Bretagne|language=fr|access-date=2020-03-03}}</ref>

Divizet e oa bet gant prefed Morbihan chom a-sav gant an holl zarvourdoù publik en departamant ha goulenn gant tud ar parrezioù tapet er skoulmad chom eno ha chom hep mont re er-maez. D'an dud a vije aet kuit dija e oa bet goulennet chom er gêr e-pad pemzekteiz da c'hortoz e vijent sur da chom hep bezañ klañv.

D'an 9 a viz Meurzh e voe lakaet war-wel 80 rannet evel-se : 11 en [[Il-ha-Gwilun]], 9 e [[Liger-Atlantel]], 5 e [[Penn ar Bed]], 55 er [[Morbihan]] hag hini ebet en [[Aodoù an Arvor]]<ref>{{Liamm web|url=https://www.bretagne.ars.sante.fr/system/files/2020-03/2020-03-09%20bulletin%20information%20COVID-19%20%28002%29.pdf|title=Bulletin d'information n°3 Covid19|date=2020-03-09|website=Agence Régionale de Santé en Bretagne|language=fr|access-date=2020-03-09}}</ref><ref>{{Liamm web|url=https://www.pays-de-la-loire.ars.sante.fr/system/files/2020-03/2020-03-09%20bulletin%20information%20COVID-19.pdf|title=Bulletin d'information n°7 Covid19|date=2020-03-09|website=Agence Régionale de Santé en Pays de la Loire|language=fr|access-date=2020-03-09}}</ref>.

D'an 11 a viz Meurzh e oa bet kavet 105 den klañv e Breizh : 13 en [[Il-ha-Gwilun]], 12 e [[Liger-Atlantel]], 7 e [[Penn ar Bed]], 73 e [[Morbihan]] hag hini ebet c'hoazh en [[Aodoù an Arvor]]<ref>{{Liamm web|url=https://www.bretagne.ars.sante.fr/system/files/2020-03/2020-03-11-bulletin%20information%20COVID-19_numero5_VF.pdf|titl=Bulletin de l'ARS|oberour=ARS rannvro Breizh|deiziad=11.03.2020|lennet d'=an 11 a viz Meurzh 2020}}</ref>. Kavet e oa bet ur skoulmad nevez kostez [[Bruz]], e-kichen [[Roazhon]]<ref>{{Liamm web|url=https://www.francetvinfo.fr/sante/maladie/coronavirus/direct-coronavirus-le-passage-au-stade-3-devrait-arriver-dans-les-prochains-jours_3861193.html|titl=DIRECT. Coronavirus : l'Italie ferme tous ses commerces en dehors des enseignes alimentaires et des pharmacies|oberour=Mathilde Goupil ; Kocila Makdeche : Yann Thompson|embanner=France TV Info|lennet d'=ar 1{{añ}} a viz Ebrel 2020}}</ref>

D'an 12 a viz Meurzh e voe disklêriet e oa marvet ur vaouez a 93 vloaz er [[Morbihan]]<ref>{{Liamm web|url=https://www.letelegramme.fr/morbihan/coronavirus-un-deuxieme-deces-dans-le-morbihan-12-03-2020-12523534.php?utm_term=Autofeed&utm_medium=Social&utm_source=Twitter#Echobox=1584009956|titl=Coronavirus : un deuxième décès dans le Morbihan|oberour=Le Telegramme|deiziad=12.03.2020|lennet d'=13.03.2020}}</ref>. Kemeret e oa bet ivez an diviz nullañ [[Tro Breizh (belo)|an Dro Breizh war velo]] evit e 54{{vet}} redadeg, raktreset e miz Ebrel 2020.<ref>{{Liamm web|url=https://twitter.com/tourdebretagne/status/1238056294159876097|titl=Tweet Aozadur Tro-Breizh war velo evit displegañ e oa bet nullet ar redadeg|oberour=Aozadur Tro-Breizh war velo|deiziad=12.03.2020|lennet d'=an 2 a viz Ebrel 2020}}</ref> D'an noz e oa bet kavet 135 den klañv e Breizh : 22 en [[Il-ha-Gwilun]], 15 e [[Liger-Atlantel]], 12 e [[Penn ar Bed]], 85 e [[Morbihan]] hag unan en [[Aodoù an Arvor]]<ref>{{Liamm web|url=https://www.bretagne.ars.sante.fr/system/files/2020-03/2020-03-12-bulletin%20information%20COVID-19_VF.pdf|titl=BULLETIN D’INFORMATION N°6 COVID-19|oberour=ARS Breizh|deiziad=12/03/2020|lennet d'=an 12 a viz Meurzh 2020}}{{Liamm web|url=https://www.pays-de-la-loire.ars.sante.fr/system/files/2020-03/2020-03-12%20bulletin%20information%20COVID-19%20%282%29.pdf|titl=BULLETIN D’INFORMATION COVID-19|oberour=ARS Broioù al Liger|deiziad=12/03/2020|lennet d'=an 12 a viz Meurzh 2020}}</ref>

Evel e Frañs a-bezh e oa bet serret ar skolioù e Breizh adalek ar 16 a viz Meurzh ha kenfinet an holl dud adalek ar 17 a viz Meurzh. Mouezhioù a savas kerkent pa voe gouezet e oa deuet ur bern tud eus Pariz d'en em genfinañ lec'h all, en o eil tiez, e Breizh ivez, ha dreist-holl war an aod pe en inizi.<ref>{{Liamm web|url=https://www.nouvelobs.com/coronavirus-de-wuhan/20200318.OBS26267/re-belle-ile-groix-les-parisiens-se-confinent-sur-les-iles-et-ne-sont-pas-forcement-les-bienvenus.html#modal-msg|titl=Ré, Belle-Ile, Groix… les Parisiens se confinent sur les îles, et ne sont pas forcément les bienvenus|oberour=Le Nouvel Obs|deiziad=19 a viz Meurzh 2020|lennet d'=22.03.2020}}</ref> Nec'het e oa an dud kar n'eo ket savet ospitalioù an inizi evit kement a dud, dreist-holl ma vez kudennoù ken don, ha dre vras e oa kavet ne oa ket sirius a-walc'h ar c'henfinañ gant darn eus an dud nevez-emgavet, dre ma oa brav an amzer.

Adalek an 22 a viz Meurzh e oa lakaet war wel gant prefeti rannvro Breizh sifroù an dud n'emaint ket o chom e rannvro Breizh met a zo ospitalizet enni asambles gant sifroù an dud testet hep gouzout e peseurt departamant emaint o chom.<ref>{{Liamm web|url=http://www.prefectures-regions.gouv.fr/bretagne/Actualites/Coronavirus-informations-recommandations-et-mesures-sanitaires|titl=Situation en Bretagne : 446 cas confirmés au 22 mars 2020|embanner=Prefeti Rannvro Breizh|deiziad=22 a viz Meurzh 2020|lennet d'=an 22 av viz Meurzh 2020}}</ref>

Embannet e oa bet d'an 23 a viz Meurzh e oa kenfinet [[Johanna Rolland]], maerez [[Naoned]] en he zi abalamour ma oa he merc'h tapet gant simptomoù ar viruz.<ref>{{Liamm web|url=https://www.letelegramme.fr/bretagne/sa-fille-suspectee-de-covid-19-la-maire-de-nantes-se-place-en-confinement-23-03-2020-12530586.php|titl=Covid-19 : sa fille présente des symptômes, la maire de Nantes se place en confinement|oberour=Le Telegramme|deiziad=23.03.2020|lennet d'=an 23 a viz Meurzh 2020}}</ref>

7 den eus skipailh a zo klañv war mordreizher Celebrity Apex e [[Sant-Nazer]]. Ar sipailh eus 1407 a zo bet kenfinet ar vourzh. <ref>{{Liamm web|url=https://france3-regions.francetvinfo.fr/pays-de-la-loire/loire-atlantique/saint-nazaire/coronavirus-7-cas-testes-positifs-bord-du-paquebot-celebrity-apex-saint-nazaire-1807142.html|titl=Coronavirus : 7 cas testés positifs à bord du paquebot Celebrity Apex à Saint-Nazaire|oberour=France 3 Pays de la Loire|deiziad=26.03.2020|lennet d'=an 26 a viz Meurzh 2020}}</ref>

D'ar 31{{añ}} a viz Meurzh e voe embannet e oa 106 gwele evit ar glañvourien, ha 40 gwele advevaat e [[Sant-Brieg]] ( Ospital Y. ar Foll) ha [[Plerin]] ( Ospital Prevez Aodoù an Arvor ).<ref>{{Liamm web|url=https://www.ouest-france.fr/sante/virus/coronavirus/coronavirus-le-nombre-de-lits-en-reanimation-augmente-dans-le-secteur-de-saint-brieuc-6796903|titl=Coronavirus. Un train médicalisé arrive ce mercredi : combien de lits disponibles à Saint-Brieuc ?|oberour=Ouest-France|deiziad=31.03.2020|lennet d'=an 31 a viz Meurzh 2020}}</ref> E skipailh ar mordreizher Celebrity Apex e Sant-Nazer, e-mesk 157 den corona-pozitivel, e oa 144 n'ho doa tamm azon ebet eus ar c'hleñved.<ref>{{Liamm web|url=https://www.ouest-france.fr/economie/entreprises/crise-du-coronavirus/coronavirus-saint-nazaire-157-cas-positifs-bord-du-paquebot-apex-6796845|titl=Coronavirus. Saint-Nazaire : 157 cas positifs à bord du paquebot Apex|oberour=Ouest-France|deiziad=31.03.2020|lennet d'=an 31 a viz Meurzh 2020}}</ref>

D'ar 1{{añ}} a viz Ebrel e erruas 12 den klañv e Roazhon gant un [[Tren Tizh-ha-Tizh|TTB]] mezegel, ha kaset d'ar pennospital.<ref>{{Liamm web|url=https://www.ouest-france.fr/sante/virus/coronavirus/rennes-un-train-voyageurs-transforme-en-train-medicalise-6797850|titl=Rennes un train voyageurs transforme en train medicalise|oberour=Ouest-France|deiziad=01.04.2020|lennet d'=ar 1 a viz Ebrel 2020}}</ref> Kaset e voe tud all da [[Sant-Brieg]] ha da [[Brest|Vrest]].

D'ar 4 a viz Ebrel : 7 den eus AHDOD (annez herberc'hiañ evit an dud oadet dalc'het) Stz Ana e [[Lannuon]] a zo marv e-pad ar sizhunvezh. 14 tud all eus Stz Ana a zo klanv. <ref>{{Liamm web|url=https://france3-regions.francetvinfo.fr/bretagne/cotes-d-armor/coronavirus-six-residents-ehpad-sainte-anne-lannion-sont-morts-du-covid-19-1811610.html|titl=six-residents-ehpad-sainte-anne-lannion-sont-morts-du-covid-19|oberour=France3|deiziad=04.04.2020|lennet d'=ar 4 a viz Ebrel 2020}}</ref>

===== Stadegoù Breizh =====
{{Patrom:Coronavirus/Graph/Breizh}}
{|
|-valign="top"
|
{| class="wikitable" style="margin-left:3%; text-align:center; margin-top:20px; font-size:90%;"
|-
|+ Niver a dud bet tapet gant ar viruz e pep departamant Breizh
|- valign="top"
! Deiziad !! [[Penn-ar-Bed|29]] !! [[Aodoù-an-Arvor|22]] !! [[Mor-Bihan|56]] !! [[Il-ha-Gwilun|35]] !! [[Liger-Atlantel|44]] !! Hollad<br>Breizh !! Diavaezidi !! Tud<br>dianav o<br>departamant !! Hollad
|-
| 6.03.2020 || 4 || 0 || 24 || 6 || 3 || '''41''' ||colspan="3" rowspan="16"|[[Restr:Skritell Koronavirus Skol Diwna Kommanna.png|200px]]<br>Skritell vrezhonek<br>Skol Diwan Kommanna
|-
| 7.03.2020 || 5 || 0 || 35 || 7 || 4 || '''51'''
|-
| 8.03.2020 || 5 || 0 || 47 || 7 || 8 || '''67'''
|-
| 9.03.2020 || 5 || 0 || 55 || 11 || 9 || '''80'''
|-
| 10.03.2020 || 7 || 0 || 63 || 11 || 9 || '''90'''
|-
| 11.03.2020 || 7 || 0 || 73 || 13 || 12 || '''105'''
|-
| 12.03.2020 || 12 || 1 || 85 || 22 || 15 || '''135'''
|-
| 13.03.2020 || 22 || 1 || 100 || 34 || 22 || '''179'''
|-
| 14.03.2020 || 34 || 4 || 106 || 34 || 32 || '''210'''
|-
| 15.03.2020 || 34 || 4 || 114 || 43 || 39 || '''234'''
|-
| 16.03.2020 || 35 || 5 || 129 || 44 || 39 <ref>D'ar 16 a viz Meurzh e oa bet disklêriet gant ARS Broioù-al-Liger ne vije ket roet ar sifroù hollek ken, ha chomet e oant a-sav da reiñ ar sifroù dre zepartamant.</ref> || '''252'''
|-
| 17.03.2020 || 43 || 11 || 132 || 50 || ? || '''> 275'''
|-
| 18.03.2020 || 51 || 12 || 134 || 55 || ? || '''> 291'''
|-
| 19.03.2020 || 60 || 16 || 134 || 58 || ? || '''> 307'''
|-
| 20.03.2020 || 79 || 21 || 134 || 72 || ? || '''> 345'''
|-
| 21.03.2020 || 91 || 27 || 157 || 84 || ? || '''> 398'''
|-
| 22.03.2020 || 99 || 33 || 174 || 91 || ? || '''> 436''' || 11 || 38 || '''> 485'''
|-
| 23.03.2020 || 112 || 36 || 181 || 105 || ? || '''> 473''' || 14 || 42 || '''> 529'''
|-
| 24.03.2020 || 127 || 38 || 185 || 115 || 147<ref>{{Liamm web|url=https://france3-regions.francetvinfo.fr/pays-de-la-loire/coronavirus-pays-loire-comptent-14-victimes-359-cas-testes-positif-ce-24-mars-1805872.html|titl=Coronavirus : les Pays de la Loire comptent 14 victimes et 368 cas testés positifs ce 24 mars|oberour=France 3 Pays de la Loire|en linenn d'=ar 25 a viz Meurzh 2020|lennet d'=ar 26 a viz Meurzh 2020}}</ref> || '''612''' || 19 || 42 || '''673'''
|-
| 25.03.2020 || 143 || 47 || 206 || 135 || ? || '''> 678''' || 24 || 48 || '''> 750'''
|-
| 26.03.2020 || 171 || 60 || 231 || 152 || 191<ref>{{Liamm web|url=https://france3-regions.francetvinfo.fr/pays-de-la-loire/coronavirus-seuil-epidemique-est-depasse-point-region-ars-ce-jeudi-26-mars-1807182.html|titl=Coronavirus : le seuil épidémique est dépassé, le point dans la région avec l'ARS ce jeudi 26 mars|oberour=France 3 Pays de la Loire|deiziad=26.03.2020|lennet d'=ar 26 a viz Meurzh 2020}}</ref> || '''805''' || 32 || 61 || '''898'''
|-
| 27.03.2020 || 191 || 77 || 256 || 167 || ? || '''> 882''' || 39 || 67 || '''> 988'''
|-
| 28.03.2020 || 210 || 92 || 276 || 187 || ? || '''> 956''' || 46 || 78 || '''> 1 080'''
|-
| 29.03.2020 || 230 || 107 || 313 || 208 || ? || '''> 1 049''' || 48 || 56 || '''> 1 153'''
|-
| 30.03.2020 || 235 || 112 || 320 || 220 || ? || '''> 1 078''' || 49 || 57 || '''> 1 184'''
|-
| 31.03.2020 || 249 || 122 || 338 || 236 || ? || '''> 1 136''' || 51 || 44 || '''> 1 231'''
|-
| 01.04.2020 || 260 || 136 || 357 || 257 || ? || '''> 1 201''' || 52 || 47 || '''> 1 300'''
|-
| 02.04.2020 || 270 || 154 || 372 || 272 || 425<ref>{{Liamm web|url=https://www.pays-de-la-loire.ars.sante.fr/system/files/2020-04/2020-04-02-bulletin%20information%20COVID-19.pdf|titl=Bulletin d'Information COVID-19 - 29|oberour=ARS Broioù al Liger|deiziad=02.04.2020|lennet d'=an 2 a viz Ebrel 2020}}</ref> || '''1493''' || 55 || 48 || '''1576'''
|-
| 03.04.2020 || 285 || 157 || 391 || 282 || 471 || '''1 586''' || 66 || 54 || '''1 706'''
|-
| 04.04.2020 || 291 || 167 || 414 || 289 || 510 || '''1 671''' || 72 || 52 || '''1 795'''
|-
| 05.04.2020 || 305 || 177 || 428 || 303 || 542 || '''1 755''' || 74 || 55 || '''1 884'''
|-
| 06.04.2020 || 312 || 178 || 438 || 308 || 556 || '''1 792''' || 75 || 57 || '''1 924'''
|-
| 07.04.2020 || 314 || 182 || 452 || 324 || 575 || '''1 847''' || 88 || 54 || '''1 989'''
|-
| 08.04.2020 || 326 || 188 || 459 || 338 || 633 || '''1 944''' || 98 || 51 || '''2 093'''
|-
| 09.04.2020 || 339 || 200 || 475 || 362 || 651 || '''2 027''' || 98 || 46 || '''2 171'''
|-
| 10.04.2020 || 366 || 209 || 478 || 377 || 689 || '''2 119''' || 102 || 49 || '''2 270'''
|-
| 11.04.2020 || 371 || 213 || 489 || 391 || 734 || '''2 198''' || 106 || 51 || '''2 355'''
|-
| 12.04.2020 || 375 || 222 || 491 || 404 || 762 || '''2 254''' || 107 || 60 || '''2 421'''
|-
| 13.04.2020 || 377 || 223 || 496 || 414 || 779 || '''2 289''' || 107 || 60 || '''2 456'''
|-
| 14.04.2020 || 380 || 226 || 501 || 416 || 779 || '''2 302''' || 106 || 58 || '''2 466'''
|}
{| class="wikitable" style="margin-left:3%; text-align:center; margin-top:20px; font-size:90%;"
|-
|+ Niver a dud en Ospital (Deuet, Adreiñ buhez ''(Réa.)'', Distro d'ar gêr, Marv )<ref>{{Liamm web|url=https://www.ouest-france.fr/sante/virus/coronavirus/carte-coronavirus-le-point-sur-les-malades-hospitalises-et-les-deces-departement-par-departement-6792616|titl=carte-coronavirus-le-point-sur-les-malades-hospitalises-et-les-deces-departement-par-departement|oberour=ouest-france|deiziad=29.03.2020|lennet d'=an 29 a viz Meurzh 2020}}</ref><ref>{{Liamm web|url=https://dashboard.covid19.data.gouv.fr/|titl=Tableau de bord COVID 19 Données santé publique France|deiziad=03.04.2020|lennet d'=an 3 a viz Ebrel 2020}}</ref>
|-
|
|colspan=6| Ospital
|colspan=6| Advevaat
|colspan=6| Distro d'ar gêr
|colspan=6| Marv
|-
! Deiziad !! [[Penn-ar-Bed|29]] !! [[Aodoù-an-Arvor|22]] !! [[Mor-Bihan|56]] !! [[Il-ha-Gwilun|35]] !! [[Liger-Atlantel|44]] !! Hollad
! [[Penn-ar-Bed|29]] !! [[Aodoù-an-Arvor|22]] !! [[Mor-Bihan|56]] !! [[Il-ha-Gwilun|35]] !! [[Liger-Atlantel|44]] !! Hollad
! [[Penn-ar-Bed|29]] !! [[Aodoù-an-Arvor|22]] !! [[Mor-Bihan|56]] !! [[Il-ha-Gwilun|35]] !! [[Liger-Atlantel|44]] !! Hollad
! [[Penn-ar-Bed|29]] !! [[Aodoù-an-Arvor|22]] !! [[Mor-Bihan|56]] !! [[Il-ha-Gwilun|35]] !! [[Liger-Atlantel|44]] !! Hollad
|-
| 29.03.2020 || 50 || 36 || 98 || 84 || 158 || '''426''' || 11 || 5 || 26 || 15 ||39 || '''96''' || 28 || 8 || 79 || 51 || 41 || '''207''' || 5 || 3 || 28 || 5 || 23 || '''64'''
|-
| 30.03.2020 || 54 || 39 || 106 || 91 || 158 || '''448''' || 12 || 5 || 29 || 17 ||40 || '''103''' || 29 || 9 || 79 || 53 || 53 || '''223''' || 6 || 3 || 29 || 7 || 28 || '''73'''
|-
| 01.04.2020 || 56 || 47 || 133 || 106 || 188 || '''530''' || 17 || 5 || 32 || 25 || 45 || '''124''' || 41 || 13 || 86 || 62 || 81 || '''283''' || 7 || 6 || 32 || 10 || 36 || '''91'''
|-
| 02.04.2020 || 66 || 59 || 138 || 106 || 204 || '''595''' || 27 || 16 || 30 || 38 || 52 || '''163''' || 48 || 16 || 95 || 68 || 91 || '''318''' || 7 || 9 || 35 || 12 || 38 || '''101'''
|-
| 03.04.2020 || 74 || 65 || 143 || 129 || 216 || '''627''' || 32 || 17 || 29 || 36 || 60 || '''174''' || 55 || 20 || 98 || 72 || 109 || '''354''' || 7 || 9 || 37 || 16 || 43 || '''112'''
|-
| 04.04.2020 || 79 || 62 || 136 || 131 || 244 || '''652''' || 33 || 17 || 24 || 38 || 63 || '''175''' || 56 || 25 || 110 || 82 || 121 || '''394''' || 8 || 10 || 40 || 17 || 45 || '''120'''
|-
| 05.04.2020 || 82 || 70 || 135 || 136 || 250 || '''673''' || 34 || 16 || 24 || 38 || 67 || '''179''' || 59 || 25 || 113 || 83 || 133 || '''413''' || 9 || 10 || 45 || 17 || 45 || '''126'''
|-
| 06.04.2020 || 93 || 75 || 147 || 156 || 261 || '''732''' || 40 || 17 || 35 || 49 || 69 || '''210''' || 60 || 29 || 119 || 88 || 138 || ''434''' || 9 || 11 || 48 || 20 || 47 || '''135'''
|-
| 07.04.2020 || 94 || 69 || 144 || 154 || 264 || '''625''' || 42 || 13 || 34 || 44 || 64 || '''197''' || 62 || 42 || 127 || 104 || 160 || '''495''' || 9 || 13 || 52 || 23 || 51 || '''148'''
|-
| 08.04.2020 || 102 || 66 || 154 || 162 || 263 || '''747''' || 43 || 13 || 34 || 46 || 66 || '''202''' || 66 || 45 || 149 || 113 || 169 || '''552''' || 11 || 14 || 55 || 27 || 54 || '''161'''
|-
| 09.04.2020 || 109 || 64 || 147 || 173 || 274 || '''767''' || 40 || 12 || 33 || 48 || 66 || '''199''' || 69 || 49 || 162 || 117 || 197 || '''594''' || 11 || 16 || 55 || 27 || 57 || '''166'''
|-
|}
|-
|}

== Levezon ar bedreuziad ==
=== War an deskadurezh ===
[[Restr:COVID-19 school closures.svg|thumb|upright=1.6|Skolidi touchet gant ar bedreuziad COVID-19 (17/03/2020) {{legend|#e6550d|Skolioù serret er vro a-bezh}} {{legend|#fdae6b|Skolioù serret e lec'hioù zo}} {{legend|#1f78b4|Skol serret ebet}} {{legend|#c0c0c0|Titour ebet}}]]
E fin miz Meurzh 2020 e oa 1.5 miliard a skolidi a oa bet serret o skol evit ar vro a-bezh er bed, muioc'h c'hoazh e broioù zo ma oa bet kemeret an diviz gant rannvroioù zo ha pas reoù all.<ref name="COVID-19 Educational Disruption and Response">{{Liamm web|url=https://en.unesco.org/covid19/educationresponse|titl=COVID-19 Educational Disruption and Response|oberour=UNESCO|lennet d'=ar 1{{añ}} a viz Ebrel 2020}}</ref> Hogozik 90% eus studierien ar bed a oa er-maez eus o skol neuze. E [[Taiwan]], [[Singapour]], [[Aostralia]], [[Sveden]] hag e stadoù zo eus an [[Stadoù-Unanet Amerika|SUA]] e chome digor ar skolioù avat.

Daoust ma klasked serriñ ar skolioù war berr-amzer ez eus bet levezonoù e meur a zoare war buhez ar familhoù ha doareoù da zeskiñ ar vugale. N'eo ket gouest an holl familhoù da gemer amzer d'ober [[skol er gêr]], dreist-holl ma rankont [[pell-labourat]] pe chom a-sav da labourat.<ref name="COVID-19 Educational Disruption and Response" /><ref>{{Liamm web|url=https://france3-regions.francetvinfo.fr/bretagne/penaos-ober-skol-bar-ger-respontet-vez-deoc-h-gant-an-aotrou-ministr-jean-michel-blanquer-1809486.html|titl=Penaos ober skol bar gêr ? Respont a ra an Aotrou ministr, Jean-Michel Blanquer, deoc'h.|oberour=Chloé Tempéreau|embanner=Frañs 3 Breizh|deiziad=01.04.2020|lennet d'=ar 1{{añ}} a viz Ebrel 2020}}</ref>

Evit ober war-dro ar skolidi e oa erbedet gant an [[UNESCO]] implijet hentennoù [[deskiñ a-bell]] ha arloadoù evit deskiñ dre an internet evit liammañ ar skolidi hag o c'helennerien hag eskemm dielloù, ober kentelioù video, a-seurt ma chomje un deskadurezh e-keit ma voe serret ar skolioù.<ref>{{Liamm web|url=https://en.unesco.org/news/290-million-students-out-school-due-covid-19-unesco-releases-first-global-numbers-and-mobilizes|titl=290 million students out of school due to COVID-19: UNESCO releases first global numbers and mobilizes response|oberour=UNESCO|deiziad=04.03.2020|lennet d'=ar 1{{añ}} a viz Ebrel 2020}}</ref> Klask a reas ar skolioù hag ar rouedadoù skolioù aozañ ur "c'hendalc'husted d'ar c'helenn" gant a-bep seurt mennozhioù ha doareoù.<ref>{{Liamm web|url=https://www.diwan.bzh/br/diwan-e-mare-ar-chenfinan|titl=Diwan e mare ar c’henfinañ|oberour=Diwan Breizh|deiziad=24.03.2020|lennet d'=ar 1{{añ}} a viz Ebrel 2020}}</ref>

Kudenn ar [[brezhoneg]] a oa bet lakaet war-wel evit ar skolidi en hentennoù divyezhek dre soubidigezh [[Diwan]] pe gant eurvezhioù par ([[Div Yezh]] ; [[Dihun]]) : aon a oa e kollje ar vugale o liamm gant ar brezhoneg, da nebeutañ evit ar re zo e familhoù gallek nemetken. Gant Diwan e oa bet renablet danvez evit delc'her gant ar brezhoneg<ref>{{Liamm web|url=https://www.diwan.bzh/br/renabl-danvez-niverel-e-brezhoneg-evit-talan-ouzh-epidemiezh-ar-chovid-19|titl=Renabl danvez niverel e brezhoneg evit talañ ouzh epidemiezh ar c’hovid-19|oberour=Diwan Breizh|lennet d'=ar 1{{añ}} a viz Ebrel 2020}}</ref><ref>{{Liamm web|url=http://www.skolaerien.diwan.bzh/embann/|titl=Dafar Diwan|oberour=Skolaerien Diwan|lennet d'=ar 1{{añ}} a viz Ebrel 2020}}</ref> pa oa bet klasket gant ar stummadurioù hir doareoù nevez da gelenn.

=== War an abadennoù sevenadur ===
Dre an divizoù bet kemeret evit talañ ouzh ar bedreuziad (berziñ ar bodadoù tud ouzhpenn 5000 den, da c'houde 500, 10... ; kenfinañ an dud hag all...) a oa bet ul levezon kreñv war bed ar sevenadur, evit ar publik kenkoulz hag evit an dud a labour er bed-se. Er broioù a oa bet tapet ar muiañ e oa bet nullet pe daleet ur bern abadennoù arz, diskouezadegoù ha serret an holl virdioù, levraouegoù, stalioù-levrioù e fin miz Meurzh<ref>{{Liamm web|url=https://www.theartnewspaper.com/news/here-are-the-museums-that-have-closed-due-to-coronavirus|titl=Here are the museums that have closed (so far) due to coronavirus|oberour=Hannah McGivern ; Nancy Kenney|embanner=The Art Newspaper|deiziad=14.03.2020|lennet d'=an 2 a viz Ebrel 2020}}</ref><ref>{{Liamm web|url=https://www.francetvinfo.fr/culture/coronavirus-chateau-de-versailles-le-louvre-orsay-l-olympia-le-chatelet-le-theatre-des-champs-elysees-une-avalanche-de-fermetures_3864933.html|titl=Coronavirus : Château de Versailles, Tour Eiffel, Louvre, Centre Pompidou, Musée d'Orsay, Olympia, Châtelet, Théâtre des Champs-Elysées... des fermetures en cascade|oberour=France Info|deiziad=14.03.2020|lennet d'=an 2 a viz Ebrel 2020}}</ref> Diaezamantoù a oa bet savet ivez e greanterezh ar [[sinema]] abalamour ma oa bet ranket serriñ ar seveniñ evit meur a film, daleet embannadur filmoù zo a-raok ma oa bet serret ar sinemaoù el lec'hioù tapet gant ar viruz. Daleet e voe [[Gouel ar filmoù Canas]] d'un deiziad ne oa ket bet lavaret e penn-kentañ.<ref>{{Liamm web|url=http://www.allocine.fr/article/fichearticle_gen_carticle=18688648.html|titl=Cannes 2020 : le Festival reporté !|oberour=Vincent Garnier|embanner=Allociné|deiziad=19.03.2020|lennet d'=2 a viz Ebrel 2020}}</ref>

E [[Breizh]] e oa bet divizet nullañ (pe daleañ en ur cheñch ar stumm) ar [[Redadeg 2020]], a oa sañset bezañ redet e miz Mae,<ref>{{Liamm web|url=https://www.francebleu.fr/infos/culture-loisirs/redadeg-2020-annulee-ou-reportee-en-raison-du-coronavirus-1584813970|titl=Redadeg 2020 annulée en raison du Coronavirus|oberour=Tudi Crequer|embanner=France Bleu Breizh Izel|deiziad=21.03.2020|lennet d'=an 2 a viz Ebrel 2020}}</ref> hag ivez [[Gouel Breizh]]. Serret e voe ar c'hentelioù-noz hag ar stummadurioù hir er vro a-bezh.<ref>{{Liamm web|url=https://7seizh.info/2020/03/16/brest-nullet-ar-chenteliou-e-sked-suspension-des-cours-a-sked/|titl=Brest : Nullet ar c’hentelioù e SKED/Suspension des cours à SKED|oberour=7seizh|deiziad=16.03.2020|lennet d'=an 2 a viz Ebrel 2020}}</ref> Evit talañ ouzh an diouer a vrezhoneg er mediaoù abalamour ma oa digresket plas an abadennoù vrezhonek<ref>Nullet e oa bet [[Bali Breizh]] hag an [[Taol Lagad]] ouzhpenn ar c'heleier e brezhoneg war [[France Bleu Breizh Izel]]</ref><ref>{{Liamm web|url=https://france3-regions.francetvinfo.fr/bretagne/info-breton-au-ralenti-1810152.html|titl=Coronavirus. L'info en breton au ralenti.|oberour=Bleuenn ar Borgn|embanner=Frañs 3 Breizh|deiziad=02.04.2020|lennet d'=an 2 a viz Ebrel 2020}}</ref> e oa bet kaset un nebeud raktresoù war-raok, evel ar podkast [[Klozet]] kinniget gant [[Metig Jakez-Vargas]] ha [[Tudi Crequer]] war [[Dispak]].<ref>{{Liamm web|url=http://www.dispak.bzh/klozet-ar-podkast-savet-dindan-ar-cholched/|titl=Klozet – ar podkast savet dindan ar c’holc’hed|oberour=Metig Jakez-Vargas|embanner=Dispak|deiziad=01.04.2020|lennet d'=an 2 a viz Ebrel 2020}}</ref>

=== War an abadennoù sport ===

Ur bern abadennoù meur a denne d'ar sport a oa bet daleet pa ne oant ket nullet e-pad mizioù kentañ 2020. Amañ dindan e kavoc'h ur renabl eus an abadennoù-se :

{|
|-valign="top"
|
{| class="wikitable sortable" style="margin: auto; text-align:center; margin-top:20px; font-size:90%;"
|-
|+ Abadennoù sport daleet, ehanet pe nullet abalamour d'ar bedreuziad
|- valign="top"
! Abadenn !! Sport !! Deiziad !! Statud !! Bro
|-
| [[C'hoarioù Olimpek]] hañv 2020 || A bep seurt || Gouere [[2020]] || Daleet da [[2021]] || Etrevroadel
|-
| [[UEFA Euro 2020]] || [[Mell-droad]] || Gouere [[2020]] || Daleet da [[2021]] || Etrevroadel
|-
| [[Tournamant ar C'hwec'h Bro]] [[2020]] || [[Rugbi]] || C'hwevrer - Meurzh [[2020]] || Daleet pevar c'hrogad || Etrevroadel
|-
| [[Kevezadeg bed ar Formulenn 1 2020]] || [[Redadegoù kirri]] || Meurzh 15 - Du 29 [[2020]] || 2 redadeg nullet<br>6 redadeg daleet || Etrevroadel
|-
| [[IndyCar 2020]] || [[Redadegoù kirri]] || Meurzh 15 - Gwengolo [[2020]] || 3 redadeg nullet<br>3 redadeg daleet || [[Stadoù-Unanet]]
|-
| [[Indianapolis 500]] 2020 || [[Redadegoù kirri]] || Mae [[2020]] || Daleet da viz Eost [[2020]] || [[Stadoù-Unanet]]
|-
| [[Tournamant Wimbledon]] 2020 || [[Tennis]] || Even [[2020]] || Nullet || [[Bro-Saoz]]
|-
| [[Tro Breizh war varc'h-houarn]] 2020 || [[Marc'h-houarn]] || Ebrel [[2020]] || Nullet || [[Breizh]]
|-
| [[Tro Menez Are]] 2020 || [[Bale]] || Mae [[2020]] || Nullet || [[Breizh]]
|-
| [[Kampionad mell-droad Frañs]] 2019-2020 || [[Mell-droad]] || Eost [[2019]] - Miz Even [[2020]] || Ehanet || [[Bro-C'hall]]
|-
| [[Tro Bro-C'hall war varc'h-houarn]] 2020 || [[Marc'h-houarn]] || Gouere [[2020]] || Dalc'het || [[Bro-C'hall]]
|-
| [[Paris-Nice]] 2020 || [[Marc'h-houarn]] || Meurzh [[2020]] || Dalc'het<br>Nullet an devezh diwezhañ || [[Bro-C'hall]]
|-
| [[Tro Italia war varc'h-houarn]] 2020 || [[Marc'h-houarn]] || Mae [[2020]] || Daleet || [[Italia]]
|-
| [[Tournamant Roland Garros]] [[2020]] || [[Tennis]] || Mae [[2020]] || Daleet da viz Gwengolo [[2020]] || [[Bro-C'hall]]
|}

=== War ar vuhez relijiel ===
Dre ma oa c'hoarvezet da vare gouelioù relijiel bras (evel ar [[Bloaz Nevez Sinat]], [[Pask]] pe [[Pesac'h]]) en deus bet ar bedreuziad ul levezon bras war buhez ar gredourien, met diheñchet eo bet ivez ar vuhez pemdez, dreist-holl evit ar relijionoù reolennet-tre.<ref name="Orthodox Union Guidance Regarding COVID-19">{{Liamm web|url=https://www.ou.org/covid19/|titl=Orthodox Union Guidance Regarding COVID-19|oberour=Orthodox Union - Kevredigezh ar yuzevien reizhkredour en [[SUA]]|lennet d'=ar 4 a viz Ebrel 2020}}</ref>

Gant difenn ar bodadoù tud ouzhpenn 5000 (da c'houde 1000 ma ne oa ket aet betek 10) a dud e voe serret an [[Iliz|ilizioù]], ar [[Sinagogenn|sinagogennoù]] hag ar [[Moskeenn|moskeennoù]] en ur bern broioù. Nullet e oa bet lidoù [[Sizhun Fask]] er [[Vatikan]]<ref name="The great shutdown 2020: What churches, mosques and temples are doing to fight the spread of coronavirus">{{Liamm web|url=https://edition.cnn.com/2020/03/14/world/churches-mosques-temples-coronavirus-spread/index.html|titl=The great shutdown 2020: What churches, mosques and temples are doing to fight the spread of coronavirus|oberour=Daniel Burke|embanner=CNN|deiziad=14.03.2020|lennet d'=ar 4 a viz Ebrel 2020}}</ref> tra ma oa bet aozet [[Oferenn|oferennoù]] dre ar radio evit derc'hel an dud er gêr.<ref>{{Liamm web|url=https://www.foxnews.com/us/coronavirus-update-church-sunday-service-online|titl=Churches cancel Sunday service, move online amid coronavirus outbreak|oberour=Caleb Parke|embanner=Fox News|deiziad=13.03.2020|lennet d'=ar 4 a viz Ebrel 2020}}</ref><ref name="The great shutdown 2020: What churches, mosques and temples are doing to fight the spread of coronavirus" /> Komañs ar reas ar [[pab]] [[Frañsez (pab)|Frañsez]] d'ober oferennoù e-unan war [[plasenn Sant-Pêr]] da bediñ evit ar bed.<ref>{{Liamm web|url=https://www.la-croix.com/Monde/Virus-pape-preside-solitaire-priere-planetaire-2020-03-27-1301086448|titl=Le pape affronte «la tempête» du coronavirus, seul sur la place Saint-Pierre|embanner=La Croix, gant an AFP|deiziad=27.03.2020|lennet d'=ar 4 a viz Ebrel 2020}}</ref> Nullet e voe ivez pirc'hinaj [[Mekka]] gant [[Arabia Saoudat]].<ref>{{Liamm web|url=https://www.middleeasteye.net/news/coronavirus-saudi-arabia-bans-umrah-pilgrimage-residents-and-citizens|titl=Coronavirus: Saudi Arabia bans all Umrah pilgrimage to Mecca|embanner=Middle East Eye|deiziad=4.03.2020|lennet d'=ar 4 a viz Ebrel 2020}}</ref>

E metoù ar [[yuzevegezh]] ez eus bet tabutoù diwar-benn lidoù ar [[Chabat]] ma ranker sañset kaout ur minyan a zek den. Lod eus ar sinagogennoù o deus graet ar choaz da zelc'her ar minyanoù-se en linenn<ref>{{Liamm web|url=https://www.timesofisrael.com/in-shadow-of-coronavirus-american-jews-brace-for-a-shabbat-like-no-other/|titl=In shadow of coronavirus, American Jews brace for a Shabbat like no other|oberour=Ben Harris ha Josefin Dolsten|embanner=Times of Israel|deiziad=13.03.2020|lennet d'=ar 6 a viz Ebrel 2020}}</ref> padal e voe divizet chom a-sav gant ar minyan, ha pa vije prevez, gant lod all.<ref name="Orthodox Union Guidance Regarding COVID-19" /> A-benn lidoù [[Pesac'h]] (eus an 8 betek ar 16 a viz Ebrel e [[2020]]), tra ma oa difennet bodañ familhoù asambles evit ar [[Seder Pesac'h|seder]], e oa bet erbedet gant kumuniezhioù zo aozañ ur rak-seder gant ar familh a-raok ma kouezhje an noz gant doareoù elektronek<ref>{{Liamm web|url=https://fr.chabad.org/holidays/passover/pesach_cdo/aid/4706874/jewish/Comment-tenir-un-rassemblement-familial-pr-Sder-sur-Zoom.htm|titl=Comment tenir un rassemblement familial pré-Séder sur Zoom|oberour=Chabad|lennet d'=ar 6 a viz Ebrel 2020}}</ref> ha, zoken, derc'hel ar seder e-unan dre zoareoù elektronek (gant ma vezont lakaet war elum a-raok an noz), gant rabined reizhkredour eus en [[Israel]], o lakaat war wel pegen dibar e oa an amzerioù-se.<ref>{{Liamm web|url=https://www.jpost.com/israel-news/raabis-approve-the-use-of-zoom-to-celebrate-passover-due-to-coronavirus-622221|titl=Senior Orthodox rabbis allow Zoom for Passover Seder due to coronavirus|oberour=Jeremy Sharon|embanner=Jerusalem Post|deiziad=25.03.2020|lennet d'=ar 6 a viz Ebrel 2020}}</ref> Holl zoareoù ar yuzevegezh o deus lakaet pouez war an ezhomm saveteiñ buhezioù a oa dreist pep tra hervez o lezenn.<ref name="The great shutdown 2020: What churches, mosques and temples are doing to fight the spread of coronavirus" />

Tabut zo bet e [[Frañs]] e penn-kentañ ar c'henfinañ abalamour ma vije bet roet gwir d'ar yuzevien mont d'ar sinagogenn d'ar Sadorn hep an atestadenn dleet (n'eus ket droed kaout objedoù gantañ devezh ar Chabat). Savet e oa bet ur bern mouezhioù a-enep ar gwir-se, daoust ma ne oa diwar intrudu ur post-polis bennak nemetken, hep goulenn alioù gant ar hierarikiezh, ha daoust ma oa serret holl sinagonennoù ar vro hag e oa diezhomm reiñ seurt aotre. Evelato e oa bet ur bern evezhiadennoù enebyuzev goude bezañ embannet ar c'heloù-se.<ref>{{Liamm web|url=https://www.i24news.tv/fr/actu/international/europe/1584880598-polemique-autour-d-une-pretendue-derogation-permettant-aux-juifs-de-se-promener-pendant-le-shabbat-sans-attestation|titl=Polémique autour d'une prétendue "dérogation" permettant aux Juifs de se promener pendant le shabbat sans attestation|oberour=i24 News|deiziad=22.03.2020|lennet d'=ar 6 a viz Ebrel 2020}}</ref>

=== War an endro ===
[[Restr:Pollutant Drops in wuhan china due to virus.png|200px|vignette|dehou|Skeudenn graet gant an [[NASA]] a ziskouez live ar CO2 kaset e kêr [[Wuhan]] d'an hevelep deiziadoù e [[2019]] hag e [[2020]]]]
Abalamour d'ar muzulioù bet kemeret evit talañ ouzh ar c'hleñved, abalamour d'an digresk e-keñver implij an trañsportoù e oa bet kavet e oa nebeutoc'h a saotradur en aer en ur bern broioù ha rannvroioù er bed<ref>{{Liamm web|url=https://www.theguardian.com/environment/2020/mar/23/coronavirus-pandemic-leading-to-huge-drop-in-air-pollution|titl=Coronavirus pandemic leading to huge drop in air pollution|oberour=Jonathan Watts ha Niko Kommenda|embanner=The Guardian|deiziad=04.04.2020|lennet d'=ar 7 a viz Ebrel 2020}}</ref> : da skouer e oa 25% nebeutoc'h a garbon en aer e [[Sina]] e-pad ar c'henfinañ.<ref>{{Liamm web|url=https://www.forbes.com/sites/jeffmcmahon/2020/03/16/coronavirus-lockdown-may-have-saved-77000-lives-in-china-just-from-pollution-reduction/#109ddd1b34fe|titl=Study: Coronavirus Lockdown Likely Saved 77,000 Lives In China Just By Reducing Pollution|oberour=Jeff McMahon|embanner=Forbes|deiziad=16.03.2020|lennet d'=ar 7 a viz Ebrel 2020}}</ref> Kavet e oa bet gant [[Ajañs European an Egor]] e oa bet digresket ar saotradur oksid nitrus produet gant an otoioù, ar greizennoù tredan hag an ijinadegoù e plaenenn ar [[Pô]] en [[Italia]] etre deroù miz Genver hag an 11 a viz Meurzh [[2020]].<ref>{{Liamm web|url=https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-italy-pollution/air-pollution-clears-in-northern-italy-after-coronavirus-lockdown-satellite-shows-idUSKBN2102X4|titl=Air pollution clears in northern Italy after coronavirus lockdown, satellite shows|oberour=Matthew Green|embanner=Reuters|deiziad=13.03.2020|lennet d'=ar 7 a viz Ebrel 2020}}</ref> Koulskoude e oa bet kavet ne oa ket keloù mat dre ret abalamour d'ar c'hoant m'o dije ar broioù da adtapet o dale<ref>{{Liamm web|url=https://www.csis.org/analysis/global-impacts-coronavirus-outbreak|titl=The Global Impacts of the Coronavirus Outbreak|oberour=Center for Strategic & International Studies|deiziad=05.03.2020|lennet d'=ar 7 a viz Ebrel 2020}}</ref> pe c'hoazh d'an diouer a arc'hant abalamour d'an enkadenn ekonomiezh gortozet evit arc'hantaouiñ e-barzh an energiezhioù padus.<ref>{{Liamm web|url=https://www.cnbc.com/2020/03/13/coronavirus-could-weaken-climate-change-action-hit-clean-energy.html|titl=Coronavirus could weaken climate change action and hit clean energy investment, researchers warn|oberour=Emma Newburger|embanner=CNBC|deiziad=13.03.2020|lennet d'=ar 7 a viz Ebrel 2020}}</ref> Sachet e oa bet evezh an dud ivez diwar-benn ar meskloù d'en em zizober anezho hag a veze skarzhet en natur.<ref>{{Liamm web|url=https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-hongkong-environme/discarded-coronavirus-masks-clutter-hong-kongs-beaches-trails-idUSKBN20Z0PP|titl=Discarded coronavirus masks clutter Hong Kong's beaches, trails|oberour=Reuters|deiziad=12.03.2020|lennet d'=ar 7 a viz Ebrel 2020}}</ref> Un efed padus eus ar bedreuziad a vije war ar [[pell-labour]], ar pezh en deus ul levezon mat war ar saotradur abalamour d'an trañsportoù met ul levezon fall war ar saotradur abalamour d'ar rouedad internet.<ref>{{Liamm web|url=https://fortune.com/2020/03/10/coronavirus-remote-flexible-work-from-home/|titl=Coronavirus may finally force businesses to adopt workplaces of the future|oberour=Erin L. Kelly ha Phyllis Moen|embanner=Fortune|deiziad=10.03.2020|lennet d'=ar 7 a viz Ebrel 2020}}</ref>

Tremenet e oa bet kalzig a skeudennoù eus anevaled o pourmen e kêrioù dilezet gant an dud (marmouzed e [[Thailand]],<ref>{{Liamm web|url=https://www.huffingtonpost.fr/entry/coronavirus-affames-ces-singes-se-battent-en-pleine-rue-en-thailande_fr_5e6cf7bfc5b6bd8156f85149|titl=Coronavirus: affamés, ces singes se battent en pleine rue en Thaïlande|oberour=Matthieu Balu|embanner=The Huffington Post|deiziad=14.03.2020|lennet d'=ar 7 a viz Ebrel 2020}}</ref> moc'h gouez e [[Barcelona]], [[Katalonia]],<ref>{{Liamm web|url=https://www.lci.fr/planete/video-coronavirus-singes-daims-dauphins-les-animaux-sauvages-a-l-assaut-des-villes-2148637.html|titl=VIDÉO - Coronavirus : Singes, daims, dauphins… Les animaux sauvages à l’assaut des villes|oberour=Jerôme Vermelin|embanner=LCI|deiziad=20.03.2020|lennet d'=ar 7 a viz Ebrel 2020}}</ref>, youc'hed en [[Aovergn]]<ref>{{Liamm web|url=https://france3-regions.francetvinfo.fr/auvergne-rhone-alpes/loire/saint-etienne/loire-confinement-animaux-plus-plus-pres-maisons-1808480.html|titl=Loire : avec le confinement, des animaux de plus en plus près des maisons|oberour=Matthieu Boudet|embanner=France 3 Auvergne Rhône-Alpe|deiziad=29.03.2020|lennet d'=ar 7 a viz Ebrel 2020}}</ref>...). Gortozet e oa un efed mat war parañ al laboused ivez.<ref>{{Liamm web|url=https://www.francetvinfo.fr/sante/maladie/coronavirus/coronavirus-quand-le-monde-animal-reprend-ses-droits_3890509.html|titl=Coronavirus : quand le monde animal reprend ses droits|oberour=France 2|embanner=France TV Info|deiziad=29.03.2020|lennet d'=ar 7 a viz Ebrel 2020}}</ref> Sklaeroc'h e voe ivez dourioù [[Venezia]], met hervez ar maer ne oa ket abalamour ma oa nebeutoc'h a saotradur met kentoc'h abalamour ne oa ket a vont ha dont bigi a veske dour ha sedimantoù ar c'hanolioù.<ref>{{Liamm web|url=https://thehill.com/changing-america/sustainability/environment/488286-italys-coronavirus-lockdown-shows-what-nature|titl=As Italy quarantines over coronavirus, misleading reports of swans and dolphins in Venice canals go viral|oberour=Anagha Srikanth|embanner=The Hill|deiziad=18.03.2020|lennet d'=ar 7 a viz Ebrel 2020}}</ref> Kontrol d'ar pezh a oa bet lavaret gant mediaoù zo ne oa ket distroet [[Delfin|delfined]] eno, nag [[Alarc'h|elerc'h]] (a oa kustum da zaremprediñ ar Serenissima a-raok ar c'henfinañ).<ref>{{Liamm web|url=https://www.nationalgeographic.fr/environnement/2020/03/coronavirus-attention-aux-fake-news-sur-le-retour-de-la-vie-sauvage|titl=Coronavirus : attention aux fake news sur le retour de la vie sauvage|oberour=Natasha Daly|embanner=National Geographic|deiziad=24.03.2020|lennet d'=ar 7 a viz Ebrel 2020}}</ref>

=== Kaz ouzh an estrañjourien ha gouennelouriezh ===
Abaoe ma oa tarzhet ar c'hleñved-red, ha dre ma oa tarzhet en [[Azia]] ar Gevred, a-raok en em zilec'hiañ en [[Europa]] hag en [[Amerika an Norzh]], e oa bet notennet ur c'hresk en emzalc'hioù hag e tagadennoù gouennelour e-keñver tud a-orin eus al lec'hioù-se, dreist-holl Azia.<ref>{{Liamm web|url=http://www.koreatimes.co.kr/www/world/2020/02/683_282767.html|titl=Fears of coronavirus trigger anti-China sentiment worldwide|oberour=The Korea Times|deiziad=02.02.2020|lennet d'=an 8 a viz Ebrel 2020}}</ref> Tra ma chome ar c'hleñved-red e [[Sina]] dreist-holl e oa bet lakaet war-wel ur santimant gouennelour a-enep tud a-orin Azia ar Gevred, o lavaret e veritent tapet ar c'hleñved,<ref>{{Liamm web|url=https://www.psychologytoday.com/us/blog/its-catching/202002/the-coronavirus-and-the-search-scapegoats|titl=The Coronavirus and the Search for Scapegoats|oberour=Robert Bartholomew Ph.D.|embanner=Psychology Today|deiziad=06.02.2020|lennet d'=an 8 a viz Ebrel 2020}}</ref><ref>{{Liamm web|url=https://www.nbcnews.com/think/opinion/coronavirus-pangolins-racism-why-conservationism-prejudice-shouldn-t-mix-ncna1136681|titl=Coronavirus, pangolins and racism: Why conservationism and prejudice shouldn't mix|oberour=Dr. Jonathan Kolby|embanner=NBC News|deiziad=15.02.2020|lennet d'=an 8 a viz Ebrel 2020}}</ref> liammet alies ouzh ar soñj n'eo ket propr ar Sinaiz.<ref>{{Liamm web|url=https://www.vox.com/2020/2/7/21126758/coronavirus-xenophobia-racism-china-asians|titl=The coronavirus exposes the history of racism and “cleanliness”|oberour=Nylah Burton|embanner=Vox|deiziad=7.02.2020|lennet d'=an 8 a viz Ebrel 2020}}</ref> Annezidi [[Wuhan]] ha proviñs [[Hubei]] o doa klemmet bezañ bet drougziforc'hiet e Sina abalamour d'al lec'h ma oant o chom.<ref>{{Liamm web|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/international/world-news/china-desperate-to-stop-coronavirus-turns-neighbor-against-neighbor/articleshow/73922967.cms|titl=China, desperate to stop coronavirus spread, turns neighbor against neighbor|oberour=New York Times|embanner=Economic Times|deiziad=04.02.2020|lennet d'=an 8 a viz Ebrel 2020}}</ref> Tud a-orin [[Italia]] o doa bet kudennoù ivez dre ar bed.<ref>{{Liamm web|url=https://www.wsj.com/articles/italians-are-being-treated-as-a-risk-abroad-over-coronavirus-11582913454|titl=Italians Are Being Treated as a Risk Abroad Over Coronavirus|oberour=Margherita Stancati|embanner=The Wall Street Journal|deiziad=28.02.2020|lennet d'=an 8 a viz Ebrel 2020}}</ref>

Keodedourien eus [[Malaysia]],<ref>{{Liamm web|url=https://www.nst.com.my/news/nation/2020/01/559942/some-malaysians-calling-ban-chinese-tourists|titl=Some Malaysians calling for ban on Chinese tourists|oberour=Farah Solhi|embanner=News Straits Times|deiziad=26.01.2020|lennet d'=an 8 a viz Ebrel 2020}}</ref>, [[Zeland-Nevez]],<ref>{{Liamm web|url=https://www.nzherald.co.nz/nz/news/article.cfm?c_id=1&objectid=12304816|titl=Calm urged as anti-Chinese sentiment felt in New Zealand|oberour=Ben Leahy|embanner=New Zealand Herald|deiziad=2.02.2020|lennet d'=an 8 a viz Ebrel 2020}}</ref> [[Singapour]]<ref>{{Liamm web|url=https://eu.usatoday.com/story/news/nation/2020/01/31/coronavirus-chinese-xenophobia-racism-misinformation/2860391001/|titl=Coronavirus is spreading. And so is anti-Chinese sentiment and xenophobia.|oberour=Marco della Cava ha Kristin Lam|embanner=USA Today|deiziad=03.02.2020|lennet d'=an 8 a viz Ebrel 2020}}</ref> ha broioù all o doa savet sinadegoù evit difenn ouzh ar Sinaiz mont e-barzh o bro. E [[Japan]] e voe krouet an hashtag #ChineseDontComeToJapan (#SinaizNaZeuitKetDaJapan) a reas berzh war [[Twitter]].<ref>{{Liamm web|url=https://www.forbes.com/sites/sarahkim/2020/01/30/coronavirus-racism-asian-communities/#381321ee2865|titl=As The Coronavirus Spreads, So Does Racism — Both Against And Within Asian Communities|oberour=Sarah Kim|embanner=Forbes|deiziad=30.01.2020|lennet d'=an 8 a viz Ebrel 2020}}</ref> Tud a-orin Sina, pe c'hoazh a-orin Azia dre vras, ha pa vijent tud ganet ha maget en o bro, a voe kunujennet pe taget e [[Stadoù-Unanet]]<ref>{{Liamm web|url=https://www.nytimes.com/2020/03/23/us/chinese-coronavirus-racist-attacks.html|titl=Spit On, Yelled At, Attacked: Chinese-Americans Fear for Their Safety|oberour=Tavernise, Sabrina; Oppel Jr, Richard A.|embanner=The New York Times|deiziad=23.03.2020|lennet d'=an 8 a viz Ebrel 2020}}</ref> hag e [[Frañs]].<ref>{{Liamm web|url=https://www.huffingtonpost.fr/entry/le-coronavirus-chinois-reveille-les-stereotypes-racistes-envers-les-asiatiques_fr_5e2ff88cc5b68f86c8cd7e87|titl=Le coronavirus chinois réveille les stéréotypes racistes envers les Asiatiques|oberour=Marine Le Breton|embanner=The Huffington Post|deiziad=28.01.2020|lennet d'=an 8 a viz Ebrel 2020}}</ref> Feuket e oa bet tud o klevet Prezidant ar [[Stadoù-Unanet]] [[Donald Trump]] oc'h ober "biruz Sina" eus ar viruz-se<ref>{{Liamm web|url=https://www.nytimes.com/2020/03/18/us/politics/china-virus.html|titl=Trump Defends Using ‘Chinese Virus’ Label, Ignoring Growing Criticism|oberour=Rogers, Katie; Jakes, Lara; Swanson, Anna|embanner=The New York Times|deiziad=18.03.2020 nevesaet d'an 19.03.2020|lennet d'=an 11 a viz Ebrel 2020}}</ref> hag embannet e voe gant prezidant ar [[Bharatiya Janata Party]] e [[Kornôg Bengal]] [[Dilip Gosh]], en [[India]], e oa bet distrujet an natur gant ar Sinaiz hag e oa abalamour d'an dra-se en doa "kemeret Doue rebech outo", ar pezh en doa desachet ur respont feuket gant kannad Sina e [[Kolkata]].<ref>{{Liamm web|url=https://www.thehindu.com/news/national/other-states/chinese-government-condemns-bjp-bengal-presidents-comment-on-coronavirus/article31044588.ece|titl=Chinese government condemns BJP Bengal president’s comment on Coronavirus|embanner=The Hindu|deiziad=12.03.2020|lennet d'=an 11 a viz Ebrel 2020}}</ref>

Ne voe ket tapet tud Azia nemetken avat, tud distro eus [[Sina]] o doa gouzañvet emzalc'hioù feuls ivez, evel [[Ukraina|Ukrainaniz]] (ha tud a-estrenvro) a oa bet digarzhet eus Wuhan ha taget gant manifestourien en [[Ukraina]]<ref>{{Liamm web|url=https://edition.cnn.com/2020/02/21/europe/ukraine-wuhan-bus-coronavirus-intl/index.html|titl=Protesters attack buses carrying Wuhan evacuees in Ukraine|oberour=Nathan Hodge, Anastasia Graham-Yooll ha Tara John|embanner=CNN|deiziad=21.02.2020|lennet d'=an 11 a viz Ebrel 2020}}</ref> pe c'hoazh studierien a-orin eus [[India]] ar Biz, tost ouzh Sina, o chom e kêrioù bras a oa bet harellet e-liamm ouzh ar c'hleñved evit doare.<ref>{{Liamm web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/delhi/students-from-northeast-complain-of-racism-at-kmc/articleshow/74071475.cms|titl=Students from Northeast complain of racism at Kirori Mal Col .. Read more at: http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/74071475.cms?utm_source=contentofinterest&utm_medium=text&utm_campaign=cppst|oberour=Mohammad Ibrar|embanner=The Times of India|deiziad=11.02.2020|lennet d'=an 11 a viz Ebrel 2020}}</ref> Drougziforc'hiezh ha feulster a oa kresket ivez a-enep kumuniezh [[Islam|muzulman]] India, abalamour ma oa bet lakaet ar biz war bodadoù anezho evel mammenn ar c'hleñved en India.<ref>{{Liamm web|url=https://slate.com/news-and-politics/2020/04/tablighi-jamaat-india-muslims-coronavirus.html|titl=Indian Muslims Are Being Scapegoated for the Coronavirus|oberour=Namrata Kolachalam|embanner=Slate|deiziad=09.04.2020|lennet d'=an 11 a viz Ebrel 2020}}</ref><ref>{{Liamm web|url=https://foreignpolicy.com/2020/04/07/islamophobia-coronavirus-crisis-worse-india-tablighi-jamaat/|titl=Islamophobia Is Making the Coronavirus Crisis Worse|oberour=Ravi Agrawal|embanner=Foreign Policy|deiziad=07.04.2020|lennet d'=an 11 a viz Ebrel 2020}}</ref> E [[Sina]] ivez e oa savet sañtimantoù e-enep an dud estren, taolennet evel "lastez estren" gant tud zo, "da gas d'ar boubellenn".<ref>{{Liamm web|url=https://www.abc.net.au/news/2020-04-09/coronavirus-intensifies-anti-foreigner-sentiment-in-china/12128224|titl=Print Email Facebook Twitter More As coronavirus sparks anti-Chinese racism, xenophobia rises in China itself|oberour=Max Walden ha Samuel Yang|embanner=ABC|deiziad=09.04.2020|lennet d'=an 11 a viz Ebrel 2020}}</ref>

== Pennadoù kar ==
* [[COVID-19]]
* [[SARS-CoV-2]]
* [[Li Wenliang]], [[sacher evezh]] ar c'hurunviruz-mañ e Wuhan.

== Liammoù diavaez ==
===Aozadurioù yec'hed===
* {{en}} [https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019 Pajenn gouestlet d'ar bedreuziad war lec'hienn an ABY]
* {{en}} [https://www.ecdc.europa.eu/en/covid-19-pandemic COVID-19 Lec'hienn Kreizenn Europa evit Diwall ha Kontrolliñ ar C'hleñvedoù-red]]
* {{fr}} [https://www.bretagne.ars.sante.fr/coronavirus-actualite-et-conduite-tenir-8 ARS rannvro Breizh]
* {{fr}} [https://www.ch-stbrieuc.fr/IMG/pdf/tutoriel_masque_patron.pdf Ospital Sant-Brieg : fardañ maskloù]
* {{fr}} [http://www.prefectures-regions.gouv.fr/bretagne/Actualites/Coronavirus-informations-recommandations-et-mesures-sanitaires Pajenn Prefeti Rannvro Breizh diwar-benn ar c'hleñved-red]
* {{fr}} [https://www.gouvernement.fr/info-coronavirus Lec'hienn gouarnamant Frañs diwar-benn ar c'hleñved-red]
* {{fr}} [https://www.canada.ca/fr/sante-publique/services/maladies/2019-nouveau-coronavirus/symptomes.html Lec'hienn gouarnamant Kanada diwar-benn ar c'hleñved]

===Kartennoù ha data===
*{{fr}} [https://bing.com/covid Benveg kartennel hizivaet bep kardeur]
*{{en}} [https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/situation-reports/ Lizher-kelaouiñ an ABY diwar-benn ar bedreuziad (gant ur gartenn)]
*{{en}} [https://www.worldometers.info/coronavirus/ Worldometers]
*{{en}} [https://experience.arcgis.com/experience/685d0ace521648f8a5beeeee1b9125cd Kartenn bedel red ar c'hleñved]

== Notennoù ha daveennoù ==
{{Daveoù|bannoù=3}}
[[Rummad:Kleñvedoù-red]]
[[Rummad:Istor Sina]]

Stumm eus an 15 Ebr 2020 da 14:16

Wikipedia ne ro ket alioù mezegel pe yec'hedel
Titouroù diamzeriet pe diwir a c'hall bout er pennad-mañ. Un den a vicher war ar vezegiezh hepken a c'hall reiñ un ali mezegel deoc'h, ha pennadurezhioù yec'hedel ho pro hepken zo anaoudek war ar c'hemennoù da reiñ a-fet ar yec'hed foran.
Diwar-benn Bedreuziad ar c'hCOVID-19 e 2019 ha 2020 eo ar pennad-mañ. Gwelit COVID-19 m'emaoc'h o klask deskrivadur ar c'hleñved, SARS-CoV-2 m'emaoc'h o klask deskrivadur ar viruz.
Red COVID-19 dre ar bed (30 Meurzh 2020)
  • ██  > 100 den klañv evit 100 000 annezad
  • ██  10–100 den klañv evit 100 000 annezad
  • ██  1–10 den klañv evit 100,000 annezad
  • ██  0.1–1 den klañv evit 100 000 annezad
  • ██  0.001–0.1 den klañv evit 100 000 annezad
  • ██  N'eus den klañv ebet disklêriet/N'eus den ebet

    • D'ar 1añ a viz Kerzu 2019 e stagas ur c'hleñved da redek e kêr Wuhan, e Republik Pobl Sina : ar c'hCOVID-19. Ur c'hurunviruz nevez, anvet SARS-CoV-2, a oa krog da redek dre Wuhan, kêr-benn proviñs Hubei. Meur a zen a oa bet tapet gant tanijenn skevent hep ma vefe sklaer eus pelec'h e teue ar c'hleñved. An holl pareoù implijet a oa chomet diefed. Buan a-walc'h e oa deuet war-wel e oa eus un eskemm den-den evel doare treuzkas. An niver a dud klañv a oa aet buan war gresk betek tizhout milieroù a dud e fin miz Genver 2020. Meur a vro a oa bet tapet gant ar c'hleñved ouzhpenn Sina, en Europa, Norzhamerika ha dreist-holl en Azia. Mare goradur ar c'hleñved (pa vezer kontamet betek ar c'hentañ azonoù) zo etre 2 ha 14 devezh. Gallout a ra un den klañv binimañ tud all pad ma vez klañv met ivez e-pad meur a zevezh ur wech pareet. An azonoù zo lies met an daou azon diazez eo an derzhienn uhel hag ur skuizhder bras. Goude-se e krog kudennoù gant ar reizhiad analañ, kudennoù gant al lounezh, ar reizhiad gwazhiadur. Gellout a reer mervel diwar ar c'hleñved.

    Diaes spontus eo kaout sifroù skiantel war an niver a dud klañv hag an niver a dud marvet. D'ar 1añ a viz C'hwevrer 2020 e voe embannet gant Sina e vefe bet 361 den marvet nemetken ha 17 300 den klañv. Hervez skiantourien arbennikaet war ar c'hleñvedoù-red, e vefe e-tro 44 000 den klañv d'ar 27 a viz Genver hag e miz C'hwevrer e vefe 100 000 den klañv d'an nebeutañ, pell-tre diouzh sifroù ofisiel ar vro. [1]

    D'an 11 a viz Meurzh 2020 eo disklêriet gant Aozadur Bedel ar Yec'hed eo deuet kleñved-red Wuhan da vezañ ur bedreuziad.

    Evit ar 26 a viz Meurzh a oa bet testeniekaet ouzhpenn 522 000 den klañv gant ar c'hCOVID-19 en ouzhpenn 190 bro ha tiriad, gant 23 701 den marvet gant ar c'hleñved hag ouzhpenn 123 000 den pareet.[2]

    Doareoù


    Kudennoù degaset gant COVID-19
    Azonoù[3] %
    Terzhienn 87.9%
    Paz sec'h 67.7%
    Skuizhder 38.1%
    Digraostiñ 33.4%
    Anosmiezh (koll ar c'hlevet dre ar fri)[4] 30–66%
    Berranal 18.6%
    Poan-gigennoù 14.8%
    Gourlañchenn sec'h 13.9%
    Poan-benn 13.6%
    Krenañ gant ar riv 11.4%
    C'hoant rechetiñ 5.0%
    Stoufet ar fri 4.8%
    Dipadapa 3.7–31%[5]
    Pasat gwad 0.9%
    Poan-lagad 0.8%

    Ur viruz eus familh ar grip hag ar sifern eo, kar ivez da hini ar SRAS (2003) hag d'ar gripoù H5N1 hag H1N1. Infektiñ a ra dreist-holl ar skevent. 80% eus an dud detektet o dez simptomoù bihan (terzhienn, pas) met evit ar peurrest anezho e c'hell ar c'hleñved bezañ grevus a-walc'h, betek kas unan bennak d'an ospital ma n'eo ket e lazhañ[6]. Seblantout a ra chom hep touchal ar vugale dindan 10 vloaz[3] ha seul goshoc'h an den klañv, seul zañjerusoc'h evitañ, dreist-holl ma vez klañv gant traoù all (krign-bev...). Adalek 60% e c'hell ar c'hleñved lazhañ 30% eus an dud detektet.

    Kavet e oa bet e c'hell ivez ur bern tud tapet ar viruz hep bezañ klañv gantañ. Evit doare e vije un den disimptom evit un den gant simptomoù, pezh zo e c'hell an dud disimpton kas ar viruz d'ar re all memestra.

    Gorrek eo ar viruz da gemmañ e TDN hervez enklaskoù bet graet e Sina hag en Italia[7] ar pezh a zo keloù mat evit kavet ur brec'hiadur.

    Treuzkas

    Diouer zo a vunudoù war an doare ma vez treuzkaset etre an dud. Ur studiadenn bet embannet d'ar 27 a viz Meurzh a ziskouez penaos e vez treuzkaset dreist-holl dre darempredoù tost ha takennoù halañ produet en ur streviañ pe en ur basaat[8]. Darempredoù tost a dalvez dindan ur metrad pe zaou. Takennoù halañ a vez kaset ivez en ur gaozeal, met ne seblant ket ar viruz bezañ kaset pelloc'h gant an aer.[9] Gallout a reer tapet ar viruz en ur douchal goreoù koñtaminet a-raok touchal e fri, e zaoulagad pe e c'henoù.[9]

    Evit en em wareziñ eus ar viruz e oa bet erbedet da walc'hiñ an daouarn alies, gant soavon (a zo gouest da derriñ he c'hurunenn[10]) pe gant kaod dour-alkool hag ober kement-all d'ar gorreoù.[11]

    Viruz

    Ar SARS-CoV-2 (Kleñved halañ grevus kurunviruz 2) zo ur viruz nevez kavet da gentañ e-barzh tri den tapet gant ur bneumoniezh e-liamm ouzh ar skoulmad kleñvedoù-halañ e Wuhan e Sina.[12] Dre e orin e tenn kalz eus ar c'hurunviruzoù all. Seblantout a ra ar viruz bezañ ur chimera etre daou viruz, unan boaz da iñfektiñ logod-dall, egile boaz da iñfektiñ ar pangolined.[13] Tostoc'h eo viruz ar pangolin ouzh ar SARS-CoV-2 met mankout a ra eus ur protein a laka anezhañ da vezañ gouest da vont e-barzh kelloù mab-den, evel hini al logo-dall.

    En em wareziñ diouzh ar viruz

    Erbedet eo da gentañ bezañ naet evit talañ ouzh ar viruz, da gentañ penn gwalc'hiñ an daouarn alies, chom hep touchal e zremm, e zaoulagad, e c'henoù dre vras, met dreist-holl gant daouarn lous, goude bezañ paset. Pasat pe streviañ a rankjed ober en ur mouchouer da skarzhañ, pe da nebeutañ en e ilin evit chom hep louzañ an daouarn. Ar re glañv hag a oar a rankje dougen ur meskl evit chom hep kas ar c'hleñved da dud all.[14] Erbedet eo ivez da lakaat e plas doareoù evit lakaat an dud da bellaat an eil diouzh egile (physical distancing e saozneg, pellaat sokial e brezhoneg da c'hortoz e vije studiet an term-se).[15]

    Pa oa nevez a-walc'h ar viruz e veze erbedet gant ur bern broioù chom hep beajiñ d'ar broioù pe rannvroioù tapet gant ar viruz, da lavaret eo Wuhan, Sina da gentañ penn, met dibosupl e oa deuet da vezañ heuliañ an ali-se adalek fin miz C'hwevrer 2020 abalamour ma rede ar c'hleñved un tammig e pep lec'h er bed.

    Dañjerus-kenañ eo ar viruz evit ar vedisined, ar glañvdiourien hag an dud a labour tost ouzh ar re glañv dre vras[16] hag aliet eo dezho labourat gant meskloù FFP2, dreist-dilhad ha lunedoù-gwareziñ. E broioù zo, evel Frañs, evelato o doa savet ur bern tud a vicher war ar yec'hed o mouezh evit klemm e vankont eus peadra evit en em wareziñ[17] abalamour da choazoù bet graet gant ar gouarnamantoù tremenet a-raok[18] ha da stad an ospitalioù dre vras.[19]

    Heuliañ an darempredoù zo un hentenn a-bouez evit talañ ouzh ar viruz. Klask a reer gouzout gant piv eo bet unan iñfektet e darempred evit kelaouiñ, gwareziñ ha dispellañ ha neuze kavet mammenn ur skoulmad-infektiñ ha miret ouzh ar viruz strewiñ muioc'h.[20] E fin miz Meurzh 2020 ne oa ket c'hoazh eus brec'hiadoù evit ar viruz-se, daoust ma'z eus leizh ha labourvaioù oc'h ober war-dro.[21]

    Gwalc'hiñ e zaouarn

    Gwalc'hiñ e zaouarn zo aliet groñs evit talañ ouzh ar viruz. Gant ar Greizenn evit kontroliñ ha diwall diouzh ar c'hleñvedoù amerikan e oa bet erbedet gwalc'hiñ e zaouarn gant dour ha soavon alies, e-pad 20 eilenn da nebeutañ, drest-holl goude bezañ bet er privezioù pe ma vez lous an daouarn da vat ; a-raok mont da zebriñ ; goude bezañ streviet, pasaet pe c'hwezhet e fri. Ma n'haller ket gwalc'hiñ an daouarn diouzhtu e c'heller implijet kaod dour-alkool, gant 60% alkool ennañ da nebeutañ.[22] Erbedet eo ivez gant Aozadur Bedel ar Yec'hed chom hep touchal an daoulagad, ar fri, ar genoù ma n'eo ket gwalc'het an daouarn.[14]

    Yec'hed an analiñ

    Erbeded eo gant aozadurioù ar yec'hed da c'holoiñ e c'henoù hag e fri pa vezer o pasaat pe o streviañ, gant pleg e vrec'h pe ur mouchouer d'en em zizober diouzhtu en un doare sur.[14] An dud iñfektet a rankfe dougen ur meskl surjian[23][24] abalamour ma c'hell ar meskl herzel d'an takennoù analiñ mont re bell ha re niverus pa vezer o pasaat, o streviañ pe o kaozeal c'hoazh, met dreist-holl hervez Stephen Griffin, ur virologour eus Skol-Veur Leeds, e c'hell miret ouzh an dud da douchal o bizaj.[25] Alioù zo bet roet gant Aozadur Bedel ar Yec'hed evit penaos dougen ar meskl[26].

    Aliet eo groñs dougen ur meskl evit an dud a labour e bed ar yec'hed, dreist-holl ar re a labour gant tud klañv gant ar viruz[26] met an dud n'int ket klañv ne rankfent dougen ur meskl nemet ma vez riskloù (abalamour ma reont war-dro unan bennak klañv da skouer). Burutellaet eo bet gouarnamant Frañs avat abalamour d'an alioù disheñvel roet diwar-benn talvoudegezh ar meskl, ar pezh zo bet liammet ouzh an diouer a veskloù miret gant ar Stad.[27] [28]

    Pellaat sokial

    Ur gif e saozneg evit taolenniñ penaos e c'heller herzel ouzh red ar c'hleñved.

    Un doare da herzel ouzh red ar c'hleñved zo bihanaat niver a zarempredoù a c'hell unan bennak kaout e-korf un devezh. Gallout a ra mont betek un dispell ; herzel ouzh ar beajoù ; berziñ ar bodadoù ouzhpenn un niver resis a dud (5000, 1000, 100 a dud) ; serriñ ar skolioù, an embregerezhioù n'int ket ret evit buhez ar vro, al lec'hioù-sport pe sevenadur, ar stalioù... Erbediñ an dud da chom er gêr a c'heller ober ivez, pe da vihanañ da chom hep mont da lec'hioù paket gant ur mor a dud, implijet doare d'en em saludiñ hep touchal an den all, chom pell an eil diouzh egile.[14]

    Aliet eo d'an dud deuet kozh a-walc'h pe d'an dud tapet gant ur c'hleñved evel an diabet, ar c'hleñvedoù kalongwazhiedel, an uswask pe c'hoazh an immunodigresk chom er gêr ivez abalamour ma vez muioc'h a riskloù da ziorren ur stumm kreñv eus ar c'hleñved.[29]

    Kavet e oa bet e-kerzh miz Meurzh 2020 e oa re forc'hellek ar ger saoznek social distancing ha gwelloc'h e vije bet implijet ar ger physical distancing (pellaat fizikel) evit diskouez e c'heller digreskiñ an niver a zarempredoù fiziel en ur viret an darempredoù sokial, alies eus un tammig pelloc'h pe gant ar binvioù niverel.

    Er bed

    • Un ospital e Tehran
      Un ospital e Tehran
    • Karbed naetaat e Taipei
      Karbed naetaat e Taipei
    • Bali Charles de Gaulle e Neuilly-sur-Seine d'an 18 a viz Meurzh
      Bali Charles de Gaulle e Neuilly-sur-Seine d'an 18 a viz Meurzh
    • Gourmarc'had aostralian goullonderet
      Gourmarc'had aostralian goullonderet
    • Tud a youl vat ar surentez trevour en Italia
      Tud a youl vat ar surentez trevour en Italia
    • Skritell o kelaouiñ n'eus ket ken a veskloù e Strasbourg
      Skritell o kelaouiñ n'eus ket ken a veskloù e Strasbourg

    Meur a vartezeadenn a zo diwar-benn ar c'hlañvour kentañ[30] ha eus a belec'h e teu. An hini kentañ zo bet kavet e oa bet paket klañv gant ar viruz nevez a oa bet kavet roudoù anezhañ d'ar 1añ a viz Kerzu 2019 e Wuhan e Sina.[31] Hervez lod avat e oa bet marvet ar c'hlañvour kentañ, un den 55 vloaz anezhañ, d'ar 17a viz Du 2020.[32] D'an 30 a viz Kerzu 2019 e voe sachet evezh gouarnamant Sina gant ur strollad medisined eus Ospital Kreiz Wuhan, renet gant Dr. Ai Fen ha Li Wenliang, diwar-benn ur c'hurunviruz nevez heñvel ouzh ar SARS-CoV.

    D'an 31 a viz Kerzu e voe a-walc'h a glañvourien evit ma voe savet un enklask e Wuhan gant an aozadurioù yec'hed, ha liammet e voe ar bneumoniezh nevez ouzh Marc'had Boued Mor Huanan.[33][34] Soñjet e voe neuze e oa ar c'hleñved a-orin an anevaled gouez gwerzhet er marc'had ha ne dremene ket a dud da dud.

    Gant lidoù ar Bloaz Nevez Sinat, ha gant Wuhan bezañ un hub a-bouez e treuzdougen ar vro, e strewas ar c'hleñved e-kerzh miz Genver da broviñsoù all Sina[3] goude ur prantad ma zouble an niver a dud klañv bep sizhun. D'an 20 a viz Genver 2020 e oa bet kelaouet e oa 6174 a dud o doa bet simptomoù.[35]

    D'an 10 a viz Genver e voe embannet gant Aozadur Bedel ar Yec'hed ur gemmennadenn evit goulenn gant an dud o veajiñ e rannvro Wuhan da heuliañ doareoù da "zigreskiñ riskloù iñfektiñ en ur veajiñ."[36] Ne c'houlenne ket e vije berzet beajiñ e Wuhan avat, goude ma chome amsklaer an doareoù iñfektiñ. D'an 12 a viz Genver e voe embannet gant an ABY ne oa ket riskloù evit micherourien ar yec'hed ha ne oa ket prouet e veze kaset ar c'hleñved a zen da zen.[37]

    D'an 13 a viz Genver e voe diskuliet ar c'hlañvour kentañ er-maez eus Sina, ur beajour sinat.[38] D'an 20 a viz Genver e voe disklêriet gant Bodad Yec'hed Broadel Sina e oa eus treuzkazoù den da zen gant ar c'hCOVID-19.[39] D'ar 24 a viz Genver e voe nevesaet alioù an ABY diwar-benn ar beajoù o c'houlenn ma vije arsellet ar veajourien, hep berziñ ar beajoù avat.[40] D'an 27 a viz Genver e voe lakaet gourdrouz ar c'hCOVID-19 da "uhel dre vras" gant an ABY.[41]

    Kartenn an dispelloù broadel (glas teñval) ha rannvroel (glas sklaer)
    Kartenn an dispelloù broadel (glas teñval) ha rannvroel (glas sklaer)

    Daou zevezh war-lerc'h e voe disklêriet gant an ABY e oa ar c'hleñved ur gKudenn Etrevroadel a Yec'hed Publik Mallus, o kelaouiñ an holl vroioù o doa da brientiñ doareoù da dalañ ouzh ar c'hleñved, da lavaret eo eveshaat, anavezet abred piv zo klañv, emglozañ, ober war-dro an dud klañv ha dont war-lerc'h roudoù o darempredoù.[42] O welet an niver a dud klañv o kreskiñ er-maez eus Sina e voe disklêriet gant rener ABY Tedros Adhanom e oa dañjer d'ar viruz dont da vedreuziad.[43]

    Ez ofisiel e voe disklêriet ar stad a vedreuziad evit ar c'hCOVID-19 d'an 11 a viz Meurzh gant Aozadur Bedel ar Yec'hed, goude ur prantad ma chome ar c'hleñved-red kontrollet tamm pe tamm e meur a lec'h er bed[44] gant Europa o tont tamm ha tamm da vezañ kreiz ar c'hleñved-red.[45] Muioc'h a dud klañv anavezet a oa bet kavet er-maez eus Sina eget e-barzh ar vro adalek ar 16 a viz Meurzh.[46] D'an 19 a viz Meurzh ne voe disklêriet tamm den klañv nevez ebet e Sina (war-bouez tud deuet eus an estrenvro) tra ma voe muioc'h a dud marvet gant ar c'hleñved en Italia eget e Sina d'an deiz-se.[47]

    D'ar 1añ a viz Ebrel 2020 e oa 823 626 den bet klañv kadarnet er bed a-bezh (72 736 nevez) ha 40 598 den marvet gant ar c'hleñved (4193 nevez).[48]

    E Sina

    Red e Sina abaoe ar 24 a viz Genver

    D'ar 1añ a viz C'hwevrer 2020 e voe embannet gant Sina e vefe bet 361 den marvet nemetken ha 17 300 den klañv D'ar 6 a viz C'hwevrer 2020 e vez embannet e oa bet 564 den marvet ha 28 359 den klañv. D'an 10 a viz C'hwevrer e vez embannet gant Sina e vefe 908 den marvet ha 40 000 den klañv. [49]. D'an 2 a viz Meurzh 2020 e oa 3058 den marvet ha 89252 klañv gant 45216 den pareet.[50]

    En Europa

    D'an 9 a viz Meurzh 2020 eo lakaet Italia a-bezh en dispell gant gouarnamant ar vro. Graet eo kement all gant Spagn d'ar 15, ha gant Frañs d'ar 17. Ret eo d'an dud chom er gêr, nemet ha ne c'hallont ket pellabourat. Gant broioù all avat (An Izelvroioù, Sued, Breizh-Veur er penn-kentañ) eo dibabet ur strategiezh all, an immuniezh a-stroll. An holl stadoù a serr o harzoù, o skolioù hag an darn vuiañ eus an embregerezhioù hag an amaezhiadurezh.

    D'ar 1añ a viz Ebrel 2020 e oa 464 121 den bet klañv kadarnet er bed a-bezh (40 226 nevez) ha 30 089 den marvet gant ar c'hleñved (4193 nevez).[48]

    E Frañs

    Rannvroioù Frañs hervez an niver a dud klañv ospitalizet

    Kavet e oa bet an den klañv kentañ gant ar viruz d'ar 24 a viz Genver, e Bourdel. Un den 48 vloaz, eus Frañs ha Sina a oa erruet e Frañs daou zervezh a-raok.[51] Da c'houde e oa bet detektet un nebeud tud c'hoazh, en o zouez 6 den eus ar Rouantelezh-Unanet e Savoia, betek lakaat an niver-se da 12. En o zouez e oa pareet 11 hag unan zo marvet, un tourist eus Sina, 80 vloaz anezhañ, a oa chomet da reanimañ e-pad pell.[52] Ar wezh kentañ e oa marvet unan bennak en Europa abalamour d'ar c'hleñved-se.

    D'an 29 a viz C'hwevrer e oa 100 den bet klañv gant ar c'hleñved-red-se e Frañs : 11 o doa pareet, 2 a oa marvet. Kresket e voe buan an niver a dud klañv avat : ouzhpenn 2000 e voe d'an 11 a viz Meurzh[53] ha 48 den a oa marvet gantañ, ken ma voe lakaet ar gaoz war aozadur an dilennadegoù ti-kêr. Nullet e voe ur bern darvoudoù sportel (marathon Pariz) pe sevenadurel (sonadegoù Tri Yann e Pariz) ha serret e voe ar skolioù en Oise, Haut-Rhin ha Korsika. Klañv e oa ivez un nebeud kannaded eus ar Vodadeg Vroadel ha ministr ar sevenadur Franck Riester. Nicole Belloubet, ministrerezh ar Justis zo bet testet ivez, met negatif e oa[54].

    D'an 12 a viz Meurzh, pa oa 2876 den iñfektet (pe bet iñfektet) ha 61 den marv, e oa bet disklêriet gant Prezidant ar Republik Emmanuel Macron e vije serret ar skolioù, ar skolajoù, al liseoù, ar skolioù-meur hag ar magourioù e Frañs a-bezh, ouzhpenn goulenn gant an dud koshoc'h eget 70 vloaz da chom er gêr ar muiañ ma c'hellent ha d'an holl dud chom hep mont re er-maez dre vras. Divizet e oa bet memestra delc'her an dilennadegoù ti-kêr d'ar 15 a viz Meurzh daoust d'ar riskloù.[55] Er Stadoù-Unanet e oa bet disklêriet gant ar Prezidant Donald Trump e oa berzet d'ar Frañsizien mont di e-pad 14 devezh.

    Daou zervezh war-lerc'h, d'ar 14 a viz Meurzh e oa bet disklêriet gant Édouard Philippe e vije serret an holl stalioù n'int ket eus ar redioù kentañ (tavarnioù, sinemaioù...) ha goulennet gant an dud chom "ar muiañ posupl er gêr". Chom a ra digor ar stalioù-boued, an apotikerezhioù hag un nebeud stalioù all. Koulskoude e chomo dalc'het an dilennadegoù ti-kêr raktreset an deiz war-lerc'h hag ar genstrivadegoù publik daoust d'an niver a dud o komañs da sevel o mouezh.[56]

    E Breizh

    D'an 29 a viz C'hwevrer e oa 5 den klañv e Breizh : 2 ospitalaet e Brest goude beaj ar gwaz en Ejipt, daou e Roazhon goude ur veaj en Oise hag unan en Naoned, medisinez an den bet klañv en Oise da gentañ, a oa e vakañsoù er Baol-Eskoubleg. D'an 2 a viz Meurzh e oa bet kavet 20 den klañv e Breizh[57], 13 anezho en ur skoulmad nevez kavet tro-dro Krac'h, Karnag hag An Alre.[57] Tamm ha tamm e oa kresket ar skoulmad-se betek tizhet Kiberen ha Brec'h.

    An hini kentañ a varvas e Breizh a voe un den 92 vloaz, ospitalizet e Gwened.[58][59]

    Divizet e oa bet gant prefed Morbihan chom a-sav gant an holl zarvourdoù publik en departamant ha goulenn gant tud ar parrezioù tapet er skoulmad chom eno ha chom hep mont re er-maez. D'an dud a vije aet kuit dija e oa bet goulennet chom er gêr e-pad pemzekteiz da c'hortoz e vijent sur da chom hep bezañ klañv.

    D'an 9 a viz Meurzh e voe lakaet war-wel 80 rannet evel-se : 11 en Il-ha-Gwilun, 9 e Liger-Atlantel, 5 e Penn ar Bed, 55 er Morbihan hag hini ebet en Aodoù an Arvor[60][61].

    D'an 11 a viz Meurzh e oa bet kavet 105 den klañv e Breizh : 13 en Il-ha-Gwilun, 12 e Liger-Atlantel, 7 e Penn ar Bed, 73 e Morbihan hag hini ebet c'hoazh en Aodoù an Arvor[62]. Kavet e oa bet ur skoulmad nevez kostez Bruz, e-kichen Roazhon[63]

    D'an 12 a viz Meurzh e voe disklêriet e oa marvet ur vaouez a 93 vloaz er Morbihan[64]. Kemeret e oa bet ivez an diviz nullañ an Dro Breizh war velo evit e 54vet redadeg, raktreset e miz Ebrel 2020.[65] D'an noz e oa bet kavet 135 den klañv e Breizh : 22 en Il-ha-Gwilun, 15 e Liger-Atlantel, 12 e Penn ar Bed, 85 e Morbihan hag unan en Aodoù an Arvor[66]

    Evel e Frañs a-bezh e oa bet serret ar skolioù e Breizh adalek ar 16 a viz Meurzh ha kenfinet an holl dud adalek ar 17 a viz Meurzh. Mouezhioù a savas kerkent pa voe gouezet e oa deuet ur bern tud eus Pariz d'en em genfinañ lec'h all, en o eil tiez, e Breizh ivez, ha dreist-holl war an aod pe en inizi.[67] Nec'het e oa an dud kar n'eo ket savet ospitalioù an inizi evit kement a dud, dreist-holl ma vez kudennoù ken don, ha dre vras e oa kavet ne oa ket sirius a-walc'h ar c'henfinañ gant darn eus an dud nevez-emgavet, dre ma oa brav an amzer.

    Adalek an 22 a viz Meurzh e oa lakaet war wel gant prefeti rannvro Breizh sifroù an dud n'emaint ket o chom e rannvro Breizh met a zo ospitalizet enni asambles gant sifroù an dud testet hep gouzout e peseurt departamant emaint o chom.[68]

    Embannet e oa bet d'an 23 a viz Meurzh e oa kenfinet Johanna Rolland, maerez Naoned en he zi abalamour ma oa he merc'h tapet gant simptomoù ar viruz.[69]

    7 den eus skipailh a zo klañv war mordreizher Celebrity Apex e Sant-Nazer. Ar sipailh eus 1407 a zo bet kenfinet ar vourzh. [70]

    D'ar 31añ a viz Meurzh e voe embannet e oa 106 gwele evit ar glañvourien, ha 40 gwele advevaat e Sant-Brieg ( Ospital Y. ar Foll) ha Plerin ( Ospital Prevez Aodoù an Arvor ).[71] E skipailh ar mordreizher Celebrity Apex e Sant-Nazer, e-mesk 157 den corona-pozitivel, e oa 144 n'ho doa tamm azon ebet eus ar c'hleñved.[72]

    D'ar 1añ a viz Ebrel e erruas 12 den klañv e Roazhon gant un TTB mezegel, ha kaset d'ar pennospital.[73] Kaset e voe tud all da Sant-Brieg ha da Vrest.

    D'ar 4 a viz Ebrel : 7 den eus AHDOD (annez herberc'hiañ evit an dud oadet dalc'het) Stz Ana e Lannuon a zo marv e-pad ar sizhunvezh. 14 tud all eus Stz Ana a zo klanv. [74]

    Stadegoù Breizh
    Tud klañv gant bedreuziad COVID-19 kavet e Breizh e 2020
         marvet     pareet     tud klañv kavet
    Deiziad
    Niver a dud klañv*
    29/02
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 5 
    02/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 20 
    06/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 41 
    07/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 51 (+24%) 
    08/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 67 (+31%) 
    09/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 80 (+19%) 
    10/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 90 (+13%) 
    11/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 105 (+17%) 
    12/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 135 (+28%) 
    13/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 179 (+32%) 
    14/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 210 (+17%) 
    15/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 234 (+11%) 
    16/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 252 (+7%) 
    17/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 275 (+9%) 
    18/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 291 (+5%) 
    19/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 307 (+5%) 
    20/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 345 (+12%) 
    21/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 398 (+15%) 
    22/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 485 (+22%) 
    23/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 529 (+9%) 
    24/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 673 (+27) 
    25/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 750 (+11%) 
    26/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 898 (+20%) 
    27/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 988 (+10%) 
    28/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 1 080 (+9%) 
    29/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 1 153 (+7%) 
    30/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 1 184 (+3%) 
    31/03
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 1 231 (+4%) 
    01/04
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 1 300 (+7%) 
    02/04
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 1 576 (+21%) 
    03/04
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 1 706 (+8%) 
    04/04
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 1 795 (+5%) 
    05/04
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 1 884 (+5%) 
    06/04
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 1 924 (+2%) 
    07/04
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 1 989 (+3%) 
    08/04
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 2 093 (+5%) 
    09/04
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 2 171 (+4%) 
    10/04
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 2 270 (+5%) 
    11/04
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 2 355 (+4%) 
    12/04
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 2 421 (+3%) 
    13/04
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 2 456 (+1%) 
    14/04
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 2 466 (+0.4%) 
    15/04
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 2 807 (+14%) 
    16/04
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 2 865 (+2%) 
    17/04
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 2 933 (+2%) 
    20/04
    ​
    ​
    ​
    ​
    ​
    		 3 047 (+4%) 
    • Mammenn: keleier ARS Breizh ha Broioù al Liger
    • Etre ar 16 a viz Meurzh hag an 2 a viz Ebrel ne veze ket bet roet ar sifroù dre zepartamant gant ARS Broioù al Liger ken, n'eo ket klok ken sifroù Breizh 5 departamant adalek an deiz-se neuze, nemet adalek d'ar 24 ha d'ar 26 a viz Meurzh ma oa bet embannet sifroù gant France 3 Pays de la Loire.
    Niver a dud bet tapet gant ar viruz e pep departamant Breizh
    Deiziad 29 22 56 35 44 Hollad
    Breizh    		 Diavaezidi Tud
    dianav o
    departamant    		 Hollad
    6.03.2020 4 0 24 6 3 41
    Skritell vrezhonek
    Skol Diwan Kommanna
    7.03.2020 5 0 35 7 4 51
    8.03.2020 5 0 47 7 8 67
    9.03.2020 5 0 55 11 9 80
    10.03.2020 7 0 63 11 9 90
    11.03.2020 7 0 73 13 12 105
    12.03.2020 12 1 85 22 15 135
    13.03.2020 22 1 100 34 22 179
    14.03.2020 34 4 106 34 32 210
    15.03.2020 34 4 114 43 39 234
    16.03.2020 35 5 129 44 39 [75] 252
    17.03.2020 43 11 132 50 ? > 275
    18.03.2020 51 12 134 55 ? > 291
    19.03.2020 60 16 134 58 ? > 307
    20.03.2020 79 21 134 72 ? > 345
    21.03.2020 91 27 157 84 ? > 398
    22.03.2020 99 33 174 91 ? > 436 11 38 > 485
    23.03.2020 112 36 181 105 ? > 473 14 42 > 529
    24.03.2020 127 38 185 115 147[76] 612 19 42 673
    25.03.2020 143 47 206 135 ? > 678 24 48 > 750
    26.03.2020 171 60 231 152 191[77] 805 32 61 898
    27.03.2020 191 77 256 167 ? > 882 39 67 > 988
    28.03.2020 210 92 276 187 ? > 956 46 78 > 1 080
    29.03.2020 230 107 313 208 ? > 1 049 48 56 > 1 153
    30.03.2020 235 112 320 220 ? > 1 078 49 57 > 1 184
    31.03.2020 249 122 338 236 ? > 1 136 51 44 > 1 231
    01.04.2020 260 136 357 257 ? > 1 201 52 47 > 1 300
    02.04.2020 270 154 372 272 425[78] 1493 55 48 1576
    03.04.2020 285 157 391 282 471 1 586 66 54 1 706
    04.04.2020 291 167 414 289 510 1 671 72 52 1 795
    05.04.2020 305 177 428 303 542 1 755 74 55 1 884
    06.04.2020 312 178 438 308 556 1 792 75 57 1 924
    07.04.2020 314 182 452 324 575 1 847 88 54 1 989
    08.04.2020 326 188 459 338 633 1 944 98 51 2 093
    09.04.2020 339 200 475 362 651 2 027 98 46 2 171
    10.04.2020 366 209 478 377 689 2 119 102 49 2 270
    11.04.2020 371 213 489 391 734 2 198 106 51 2 355
    12.04.2020 375 222 491 404 762 2 254 107 60 2 421
    13.04.2020 377 223 496 414 779 2 289 107 60 2 456
    14.04.2020 380 226 501 416 779 2 302 106 58 2 466
    Niver a dud en Ospital (Deuet, Adreiñ buhez (Réa.), Distro d'ar gêr, Marv )[79][80]
    Ospital Advevaat Distro d'ar gêr Marv
    Deiziad 29 22 56 35 44 Hollad 29 22 56 35 44 Hollad 29 22 56 35 44 Hollad 29 22 56 35 44 Hollad
    29.03.2020 50 36 98 84 158 426 11 5 26 15 39 96 28 8 79 51 41 207 5 3 28 5 23 64
    30.03.2020 54 39 106 91 158 448 12 5 29 17 40 103 29 9 79 53 53 223 6 3 29 7 28 73
    01.04.2020 56 47 133 106 188 530 17 5 32 25 45 124 41 13 86 62 81 283 7 6 32 10 36 91
    02.04.2020 66 59 138 106 204 595 27 16 30 38 52 163 48 16 95 68 91 318 7 9 35 12 38 101
    03.04.2020 74 65 143 129 216 627 32 17 29 36 60 174 55 20 98 72 109 354 7 9 37 16 43 112
    04.04.2020 79 62 136 131 244 652 33 17 24 38 63 175 56 25 110 82 121 394 8 10 40 17 45 120
    05.04.2020 82 70 135 136 250 673 34 16 24 38 67 179 59 25 113 83 133 413 9 10 45 17 45 126
    06.04.2020 93 75 147 156 261 732 40 17 35 49 69 210 60 29 119 88 138 434' 9 11 48 20 47 135
    07.04.2020 94 69 144 154 264 625 42 13 34 44 64 197 62 42 127 104 160 495 9 13 52 23 51 148
    08.04.2020 102 66 154 162 263 747 43 13 34 46 66 202 66 45 149 113 169 552 11 14 55 27 54 161
    09.04.2020 109 64 147 173 274 767 40 12 33 48 66 199 69 49 162 117 197 594 11 16 55 27 57 166

    Levezon ar bedreuziad

    War an deskadurezh

    Skolidi touchet gant ar bedreuziad COVID-19 (17/03/2020)
  • ██ Skolioù serret er vro a-bezh
  • ██ Skolioù serret e lec'hioù zo
  • ██ Skol serret ebet
  • ██ Titour ebet

    • E fin miz Meurzh 2020 e oa 1.5 miliard a skolidi a oa bet serret o skol evit ar vro a-bezh er bed, muioc'h c'hoazh e broioù zo ma oa bet kemeret an diviz gant rannvroioù zo ha pas reoù all.[81] Hogozik 90% eus studierien ar bed a oa er-maez eus o skol neuze. E Taiwan, Singapour, Aostralia, Sveden hag e stadoù zo eus an SUA e chome digor ar skolioù avat.

    Daoust ma klasked serriñ ar skolioù war berr-amzer ez eus bet levezonoù e meur a zoare war buhez ar familhoù ha doareoù da zeskiñ ar vugale. N'eo ket gouest an holl familhoù da gemer amzer d'ober skol er gêr, dreist-holl ma rankont pell-labourat pe chom a-sav da labourat.[81][82]

    Evit ober war-dro ar skolidi e oa erbedet gant an UNESCO implijet hentennoù deskiñ a-bell ha arloadoù evit deskiñ dre an internet evit liammañ ar skolidi hag o c'helennerien hag eskemm dielloù, ober kentelioù video, a-seurt ma chomje un deskadurezh e-keit ma voe serret ar skolioù.[83] Klask a reas ar skolioù hag ar rouedadoù skolioù aozañ ur "c'hendalc'husted d'ar c'helenn" gant a-bep seurt mennozhioù ha doareoù.[84]

    Kudenn ar brezhoneg a oa bet lakaet war-wel evit ar skolidi en hentennoù divyezhek dre soubidigezh Diwan pe gant eurvezhioù par (Div Yezh ; Dihun) : aon a oa e kollje ar vugale o liamm gant ar brezhoneg, da nebeutañ evit ar re zo e familhoù gallek nemetken. Gant Diwan e oa bet renablet danvez evit delc'her gant ar brezhoneg[85][86] pa oa bet klasket gant ar stummadurioù hir doareoù nevez da gelenn.

    War an abadennoù sevenadur

    Dre an divizoù bet kemeret evit talañ ouzh ar bedreuziad (berziñ ar bodadoù tud ouzhpenn 5000 den, da c'houde 500, 10... ; kenfinañ an dud hag all...) a oa bet ul levezon kreñv war bed ar sevenadur, evit ar publik kenkoulz hag evit an dud a labour er bed-se. Er broioù a oa bet tapet ar muiañ e oa bet nullet pe daleet ur bern abadennoù arz, diskouezadegoù ha serret an holl virdioù, levraouegoù, stalioù-levrioù e fin miz Meurzh[87][88] Diaezamantoù a oa bet savet ivez e greanterezh ar sinema abalamour ma oa bet ranket serriñ ar seveniñ evit meur a film, daleet embannadur filmoù zo a-raok ma oa bet serret ar sinemaoù el lec'hioù tapet gant ar viruz. Daleet e voe Gouel ar filmoù Canas d'un deiziad ne oa ket bet lavaret e penn-kentañ.[89]

    E Breizh e oa bet divizet nullañ (pe daleañ en ur cheñch ar stumm) ar Redadeg 2020, a oa sañset bezañ redet e miz Mae,[90] hag ivez Gouel Breizh. Serret e voe ar c'hentelioù-noz hag ar stummadurioù hir er vro a-bezh.[91] Evit talañ ouzh an diouer a vrezhoneg er mediaoù abalamour ma oa digresket plas an abadennoù vrezhonek[92][93] e oa bet kaset un nebeud raktresoù war-raok, evel ar podkast Klozet kinniget gant Metig Jakez-Vargas ha Tudi Crequer war Dispak.[94]

    War an abadennoù sport

    Ur bern abadennoù meur a denne d'ar sport a oa bet daleet pa ne oant ket nullet e-pad mizioù kentañ 2020. Amañ dindan e kavoc'h ur renabl eus an abadennoù-se :

    Abadennoù sport daleet, ehanet pe nullet abalamour d'ar bedreuziad
    Abadenn Sport Deiziad Statud Bro
    C'hoarioù Olimpek hañv 2020 A bep seurt Gouere 2020 Daleet da 2021 Etrevroadel
    UEFA Euro 2020 Mell-droad Gouere 2020 Daleet da 2021 Etrevroadel
    Tournamant ar C'hwec'h Bro 2020 Rugbi C'hwevrer - Meurzh 2020 Daleet pevar c'hrogad Etrevroadel
    Kevezadeg bed ar Formulenn 1 2020 Redadegoù kirri Meurzh 15 - Du 29 2020 2 redadeg nullet
    6 redadeg daleet    		 Etrevroadel
    IndyCar 2020 Redadegoù kirri Meurzh 15 - Gwengolo 2020 3 redadeg nullet
    3 redadeg daleet    		 Stadoù-Unanet
    Indianapolis 500 2020 Redadegoù kirri Mae 2020 Daleet da viz Eost 2020 Stadoù-Unanet
    Tournamant Wimbledon 2020 Tennis Even 2020 Nullet Bro-Saoz
    Tro Breizh war varc'h-houarn 2020 Marc'h-houarn Ebrel 2020 Nullet Breizh
    Tro Menez Are 2020 Bale Mae 2020 Nullet Breizh
    Kampionad mell-droad Frañs 2019-2020 Mell-droad Eost 2019 - Miz Even 2020 Ehanet Bro-C'hall
    Tro Bro-C'hall war varc'h-houarn 2020 Marc'h-houarn Gouere 2020 Dalc'het Bro-C'hall
    Paris-Nice 2020 Marc'h-houarn Meurzh 2020 Dalc'het
    Nullet an devezh diwezhañ    		 Bro-C'hall
    Tro Italia war varc'h-houarn 2020 Marc'h-houarn Mae 2020 Daleet Italia
    Tournamant Roland Garros 2020 Tennis Mae 2020 Daleet da viz Gwengolo 2020 Bro-C'hall

    War ar vuhez relijiel

    Dre ma oa c'hoarvezet da vare gouelioù relijiel bras (evel ar Bloaz Nevez Sinat, Pask pe Pesac'h) en deus bet ar bedreuziad ul levezon bras war buhez ar gredourien, met diheñchet eo bet ivez ar vuhez pemdez, dreist-holl evit ar relijionoù reolennet-tre.[95]

    Gant difenn ar bodadoù tud ouzhpenn 5000 (da c'houde 1000 ma ne oa ket aet betek 10) a dud e voe serret an ilizioù, ar sinagogennoù hag ar moskeennoù en ur bern broioù. Nullet e oa bet lidoù Sizhun Fask er Vatikan[96] tra ma oa bet aozet oferennoù dre ar radio evit derc'hel an dud er gêr.[97][96] Komañs ar reas ar pab Frañsez d'ober oferennoù e-unan war plasenn Sant-Pêr da bediñ evit ar bed.[98] Nullet e voe ivez pirc'hinaj Mekka gant Arabia Saoudat.[99]

    E metoù ar yuzevegezh ez eus bet tabutoù diwar-benn lidoù ar Chabat ma ranker sañset kaout ur minyan a zek den. Lod eus ar sinagogennoù o deus graet ar choaz da zelc'her ar minyanoù-se en linenn[100] padal e voe divizet chom a-sav gant ar minyan, ha pa vije prevez, gant lod all.[95] A-benn lidoù Pesac'h (eus an 8 betek ar 16 a viz Ebrel e 2020), tra ma oa difennet bodañ familhoù asambles evit ar seder, e oa bet erbedet gant kumuniezhioù zo aozañ ur rak-seder gant ar familh a-raok ma kouezhje an noz gant doareoù elektronek[101] ha, zoken, derc'hel ar seder e-unan dre zoareoù elektronek (gant ma vezont lakaet war elum a-raok an noz), gant rabined reizhkredour eus en Israel, o lakaat war wel pegen dibar e oa an amzerioù-se.[102] Holl zoareoù ar yuzevegezh o deus lakaet pouez war an ezhomm saveteiñ buhezioù a oa dreist pep tra hervez o lezenn.[96]

    Tabut zo bet e Frañs e penn-kentañ ar c'henfinañ abalamour ma vije bet roet gwir d'ar yuzevien mont d'ar sinagogenn d'ar Sadorn hep an atestadenn dleet (n'eus ket droed kaout objedoù gantañ devezh ar Chabat). Savet e oa bet ur bern mouezhioù a-enep ar gwir-se, daoust ma ne oa diwar intrudu ur post-polis bennak nemetken, hep goulenn alioù gant ar hierarikiezh, ha daoust ma oa serret holl sinagonennoù ar vro hag e oa diezhomm reiñ seurt aotre. Evelato e oa bet ur bern evezhiadennoù enebyuzev goude bezañ embannet ar c'heloù-se.[103]

    War an endro

    Skeudenn graet gant an NASA a ziskouez live ar CO2 kaset e kêr Wuhan d'an hevelep deiziadoù e 2019 hag e 2020
    Skeudenn graet gant an NASA a ziskouez live ar CO2 kaset e kêr Wuhan d'an hevelep deiziadoù e 2019 hag e 2020

    Abalamour d'ar muzulioù bet kemeret evit talañ ouzh ar c'hleñved, abalamour d'an digresk e-keñver implij an trañsportoù e oa bet kavet e oa nebeutoc'h a saotradur en aer en ur bern broioù ha rannvroioù er bed[104] : da skouer e oa 25% nebeutoc'h a garbon en aer e Sina e-pad ar c'henfinañ.[105] Kavet e oa bet gant Ajañs European an Egor e oa bet digresket ar saotradur oksid nitrus produet gant an otoioù, ar greizennoù tredan hag an ijinadegoù e plaenenn ar Pô en Italia etre deroù miz Genver hag an 11 a viz Meurzh 2020.[106] Koulskoude e oa bet kavet ne oa ket keloù mat dre ret abalamour d'ar c'hoant m'o dije ar broioù da adtapet o dale[107] pe c'hoazh d'an diouer a arc'hant abalamour d'an enkadenn ekonomiezh gortozet evit arc'hantaouiñ e-barzh an energiezhioù padus.[108] Sachet e oa bet evezh an dud ivez diwar-benn ar meskloù d'en em zizober anezho hag a veze skarzhet en natur.[109] Un efed padus eus ar bedreuziad a vije war ar pell-labour, ar pezh en deus ul levezon mat war ar saotradur abalamour d'an trañsportoù met ul levezon fall war ar saotradur abalamour d'ar rouedad internet.[110]

    Tremenet e oa bet kalzig a skeudennoù eus anevaled o pourmen e kêrioù dilezet gant an dud (marmouzed e Thailand,[111] moc'h gouez e Barcelona, Katalonia,[112], youc'hed en Aovergn[113]...). Gortozet e oa un efed mat war parañ al laboused ivez.[114] Sklaeroc'h e voe ivez dourioù Venezia, met hervez ar maer ne oa ket abalamour ma oa nebeutoc'h a saotradur met kentoc'h abalamour ne oa ket a vont ha dont bigi a veske dour ha sedimantoù ar c'hanolioù.[115] Kontrol d'ar pezh a oa bet lavaret gant mediaoù zo ne oa ket distroet delfined eno, nag elerc'h (a oa kustum da zaremprediñ ar Serenissima a-raok ar c'henfinañ).[116]

    Kaz ouzh an estrañjourien ha gouennelouriezh

    Abaoe ma oa tarzhet ar c'hleñved-red, ha dre ma oa tarzhet en Azia ar Gevred, a-raok en em zilec'hiañ en Europa hag en Amerika an Norzh, e oa bet notennet ur c'hresk en emzalc'hioù hag e tagadennoù gouennelour e-keñver tud a-orin eus al lec'hioù-se, dreist-holl Azia.[117] Tra ma chome ar c'hleñved-red e Sina dreist-holl e oa bet lakaet war-wel ur santimant gouennelour a-enep tud a-orin Azia ar Gevred, o lavaret e veritent tapet ar c'hleñved,[118][119] liammet alies ouzh ar soñj n'eo ket propr ar Sinaiz.[120] Annezidi Wuhan ha proviñs Hubei o doa klemmet bezañ bet drougziforc'hiet e Sina abalamour d'al lec'h ma oant o chom.[121] Tud a-orin Italia o doa bet kudennoù ivez dre ar bed.[122]

    Keodedourien eus Malaysia,[123], Zeland-Nevez,[124] Singapour[125] ha broioù all o doa savet sinadegoù evit difenn ouzh ar Sinaiz mont e-barzh o bro. E Japan e voe krouet an hashtag #ChineseDontComeToJapan (#SinaizNaZeuitKetDaJapan) a reas berzh war Twitter.[126] Tud a-orin Sina, pe c'hoazh a-orin Azia dre vras, ha pa vijent tud ganet ha maget en o bro, a voe kunujennet pe taget e Stadoù-Unanet[127] hag e Frañs.[128] Feuket e oa bet tud o klevet Prezidant ar Stadoù-Unanet Donald Trump oc'h ober "biruz Sina" eus ar viruz-se[129] hag embannet e voe gant prezidant ar Bharatiya Janata Party e Kornôg Bengal Dilip Gosh, en India, e oa bet distrujet an natur gant ar Sinaiz hag e oa abalamour d'an dra-se en doa "kemeret Doue rebech outo", ar pezh en doa desachet ur respont feuket gant kannad Sina e Kolkata.[130]

    Ne voe ket tapet tud Azia nemetken avat, tud distro eus Sina o doa gouzañvet emzalc'hioù feuls ivez, evel Ukrainaniz (ha tud a-estrenvro) a oa bet digarzhet eus Wuhan ha taget gant manifestourien en Ukraina[131] pe c'hoazh studierien a-orin eus India ar Biz, tost ouzh Sina, o chom e kêrioù bras a oa bet harellet e-liamm ouzh ar c'hleñved evit doare.[132] Drougziforc'hiezh ha feulster a oa kresket ivez a-enep kumuniezh muzulman India, abalamour ma oa bet lakaet ar biz war bodadoù anezho evel mammenn ar c'hleñved en India.[133][134] E Sina ivez e oa savet sañtimantoù e-enep an dud estren, taolennet evel "lastez estren" gant tud zo, "da gas d'ar boubellenn".[135]

    Pennadoù kar

    Liammoù diavaez

    Aozadurioù yec'hed

    Kartennoù ha data

    Notennoù ha daveennoù

    1. ↑ Ouest-France, « Connaît-on vraiment le taux de mortalité du coronavirus »
    2. ↑ Johns Hopkins University, « Coronavirus COVID-19 Global Cases by the Center for Systems Science and Engineering (CSSE) at Johns Hopkins University (JHU) ». Lennet d'ar 27 a viz Meurzh 2020
    3. ↑ 3,0 3,1 ha3,2 Aozadur Bed ar Yec'hed (ABY) - World Health Organization (WHO), « 1Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) », 16-24.02.2020. Lennet d'ar 26 a viz Meurzh 2020
    4. ↑ ENT UK, « ENT UK at The Royal College of Surgeons of England 35-43 Lincoln’s Inn Fields London WC2A 3PE Tel: 020 7404 8373 ». Lennet d'ar 27 a viz Meurzh 2020
    5. ↑ Wei, Xiao-Shan (26 February 2020). Clinical Characteristics of SARS-CoV-2 Infected Pneumonia with Diarrhea (in en). 
    6. ↑ ABY (Aozadur Bed ar Yec'hed) - WHO (World Health Organization), « Maladie à coronavirus 2019 (COVID-19) : questions-réponses ». Lennet d'an 30 a viz Meurzh 2020
    7. ↑ IFLS, « Stability Of Coronavirus Genome Is Good News For Vaccine Development, Scientists Say », 27.03.2020. Lennet d'ar 27 a viz Meurzh 2020
    8. ↑ Center for Disease Control and Prevention (SUA), « How Coronavirus Spreads », 4.03.2020. Lennet d'ar 26 a viz Meurzh 2020
    9. ↑ 9,0 ha9,1 Aozadur Bed ar Yec'hed (ABY) - World Health Organization (WHO), « Q&A on coronaviruses (COVID-19) », 9.03.2020. Lennet d'ar 26 a viz Meurzh 2020
    10. ↑ Gouarnamant Zeland-Nevez, « United against Covid-19 », 25.03.2020. Lennet d'ar 25 a viz Meurzh 2020
    11. ↑ Kampf, G.; Todt, D.; Pfaender, S.; Steinmann, E. (March 2020). "Persistence of coronaviruses on inanimate surfaces and their inactivation with biocidal agents". The Journal of Hospital Infection.
    12. ↑ ECDC (Kreizenn Europa evit diwall diouzh ar c'hleñvedoù), « Outbreak of severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2): increased transmission beyond China – fourth update », 14.02.2020. Lennet d'an 28 a viz Meurzh 2020
    13. ↑ IFLS, « Coronavirus Origins: Genome Analysis Suggests Two Viruses May Have Combined », 24.03.2020. Lennet d'an 28 a viz Meurzh 2020
    14. ↑ 14,0 14,1 14,2 ha14,3 ABY (Aozadur Bed ar Yec'hed) - WHO (World Health Organization, « Coronavirus disease (COVID-19) advice for the public », 8.02.2020 bet nevesaet d'an 18.03.2020. Lennet d'an 28 a viz Meurzh 2020
    15. ↑ Public Health England, « Coronavirus (COVID-19) – 5 things you can do to protect yourself and your community », 4.03.2020. Lennet d'28 a viz Meurzh 2020
    16. ↑ Officiel Prévention - Santé et Sécurité au travail, « Les mesures de prévention et de protection du personnel en cas de pandémie », Meurzh 2020. Lennet d'an 28 a viz Meurzh 2020
    17. ↑ La Voix du Nord, « Coronavirus : les professionnels de santé en colère contre la pénurie de masques », 17.03.2020. Lennet d'an 28 a viz Meurzh 2020
    18. ↑ France Info TV, « Coronavirus : pourquoi la France manque-t-elle de masques de protection respiratoire ? », 19.03.2020. Lennet d'an 28 a viz Meurzh
    19. ↑ Sciences & Avenir, « Grèves illimitées et démissions massives : l'appel à l'aide de l'hôpital », 15.01.2020. Lennet d'an 28 a viz Meurzh 2020
    20. ↑ Public Health England, « Coronavirus (COVID-19) Expert interview: What is contact tracing? », 13.03.2020. Lennet d'an 29 a viz Meurzh 2020
    21. ↑ Medical News Today, « Coronavirus vaccine: Everything you need to know », 12.03.2020. Lennet d'an 29 a viz Meurzh 2020
    22. ↑ CDC, « How to Protect Yourself », 18.03.2020. Lennet d'29 a viz Meurzh 2020
    23. ↑ Gouarnamant Hong Kong, « Prevention of Pneumonia and Respiratory Tract Infection », Genver 2020. Lennet d'29 a viz Meurzh 2020
    24. ↑ CDC, « What To Do if You Are Sick », 25.03.2020. Lennet d'an 29 a viz Meurzh 2020
    25. ↑ BBC, « How to avoid touching your face so much », 18.03.2020. Lennet d'an 29 a viz Meurzh 2020
    26. ↑ 26,0 ha26,1 WHO - ABY, « Coronavirus disease (COVID-19) advice for the public: When and how to use masks ». Lennet d'an 29 a viz Meurzh 2020
    27. ↑ Libération, « Masques : mais de qui se moque-t-on ? - Pennad gant Serge Galam, enklaskour e CNRS ha CEVIPOF », 24.03.2020. Lennet d'an 29 a viz Meurzh 2020
    28. ↑ Europe1, « Pour Marina Carrère d'Encausse, on a menti sur l'utilité des masques "pour une bonne cause" - Pennad gant Par Jonathan Grelier », 01.04.2020. Lennet d'an 01 a viz Ebrel 2020
    29. ↑ ABY (Aozadur Bedel ar Yec'hed) - WHO (World Health Organization), « Media Statement: Knowing the risks for COVID-19 », 8.03.2020. Lennet d'an 29 a viz Meurzh 2020
    30. ↑ Fernando Duarte, « Who is 'patient zero' in the coronavirus outbreak? », BBC Future, 24.02.2020. Lennet d'an 30 a viz Meurzh 2020
    31. ↑ John Cohen, « Wuhan seafood market may not be source of novel virus spreading globally », Science, 26.01.2020. Lennet d'an 30 a viz Meurzh 2020
    32. ↑ Joséphine Ma, « Coronavirus: China’s first confirmed Covid-19 case traced back to November 17 », South China Morning Post, 13.03.2020. Lennet d'an 30 a viz Meurzh 2020
    33. ↑ BBC, « China pneumonia outbreak: Mystery virus probed in Wuhan », 3.01.2020. Lennet d'an 30 a viz Meurzh 2020
    34. ↑ ABY (Aozadur Bed ar Yec'hed) - WHO (World Health Organization), « Coronavirus disease (COVID-19) outbreak ». Lennet d'an 30 a viz Meurzh 2020
    35. ↑ The Novel Coronavirus Pneumonia Emergency Response Epidemiology Team. The Epidemiological Characteristics of an Outbreak of 2019 Novel Coronavirus Diseases (COVID-19) — China, 2020[J]. China CDC Weekly, 2020, 2(8): 113-122.
    36. ↑ ABY (Aozadur Bed ar Yec'hed) - WHO (World Health Organization), « WHO advice for international travel and trade in relation to the outbreak of pneumonia caused by a new coronavirus in China », 10.01.2020. Lennet d'an 30 a viz Meurzh 2020
    37. ↑ ABY - WHO, « Novel Coronavirus – China », 12.01.2020. Lennet d'an 30 a viz Meurzh 2020
    38. ↑ Andrew Joseph, « Woman with novel pneumonia virus hospitalized in Thailand — the first case outside China », Stat News, 13.01.2020. Lennet d'an 30 a viz Meurzh 2020
    39. ↑ Lily Kuo, « China confirms human-to-human transmission of coronavirus », The Guardian, 21.01.2020. Lennet d'30 a viz Meurzh 2020
    40. ↑ ABY -WHO, « Updated WHO advice for international traffic in relation to the outbreak of the novel coronavirus 2019-nCoV », 24.01.2020. Lennet d'an 30 a viz Meurzh 2020
    41. ↑ Le Monde avec AFP, « Coronavirus en France : quels symptômes ? Comment réagir ? Les questions que vous vous posez », Le Monde, 27.01.2020. Lennet d'an 30 a viz Meurzh 2020
    42. ↑ ABY - WHO, « Statement on the second meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus (2019-nCoV) », 30.01.2020. Lennet d'ar 31añ a viz Meurzh 2020
    43. ↑ Tobias Hoonhout, « WHO Head Warns of ‘Potential Pandemic’ after Initially Praising China’s Response to Coronavirus », National Review, 24.02.2020. Lennet d'ar 31añ a viz Meurzh 2020
    44. ↑ ABY - WHO, « WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19 - 11 March 2020 », 11.03.2020. Lennet d'ar 31añ a viz Meurzh 2020
    45. ↑ BBC, « Coronavirus: Europe now epicentre of the pandemic, says WHO », 13.03.2020. Lennet d'ar 31añ a viz Meurzh 2020
    46. ↑ Helen Regan, « More coronavirus cases outside mainland China than inside as pandemic accelerates », CNN, 17.03.2020. Lennet d'ar 31añ a viz Meurzh 2020
    47. ↑ BBC, « Coronavirus: Italy's death toll overtakes China's », 19.03.2020. Lennet d'ar 31añ a viz Meurzh 2020
    48. ↑ 48,0 ha48,1 ABY - WHO, « Coronavirus disease 2019 (COVID-19)Situation Report –72 », 1.04.2020. Lennet d'ar 1añ a viz Ebrel 2020
    49. ↑ https://www.ouest-france.fr/sante/virus/coronavirus/coronavirus-le-bilan-grimpe-908-morts-en-chine-et-plus-de-40-000-contamines-6728993
    50. ↑ https://www.worldometers.info/coronavirus/
    51. ↑ "Coronavirus en France : le parcours des trois patients" (in fr), France Info (24 January 2020). 
    52. ↑ "First coronavirus death confirmed in Europe" (in en-GB), BBC News (2020-02-15). 
    53. ↑ https://www.francetvinfo.fr/sante/maladie/coronavirus/direct-coronavirus-le-passage-au-stade-3-devrait-arriver-dans-les-prochains-jours_3861193.html
    54. ↑ https://www.francetvinfo.fr/sante/maladie/coronavirus/coronavirus-pourquoi-nicole-belloubet-franck-riester-et-olivier-veran-ont-ils-pu-etre-depistes-alors-que-le-test-n-est-plus-systematique_3860613.html
    55. ↑ France Info, « DIRECT. Coronavirus : Emmanuel Macron annonce la fermeture de tous les établissements scolaires dès lundi », 12 a viz Meurzh 2020. Lennet d'12 viz Meurzh 2020
    56. ↑ France Info, « DIRECT. Coronavirus : l'Espagne interdit les déplacements sauf pour travailler ou aller faire ses courses », 14 a viz Meurzh 2020. Lennet d'ar 14.03.2020
    57. ↑ 57,0 ha57,1 Coronavirus en Bretagne : l'Agence Régionale de Santé confirme 19 cas, la préfecture prend des mesures de restrictions
    58. ↑ Coronavirus en Bretagne : premier décès dans le Morbihan [Direct]
    59. ↑ [VIDEO Coronavirus : un quatrième mort en France, un homme de 92 ans dans le Morbihan]
    60. ↑ Bulletin d'information n°3 Covid19
    61. ↑ Bulletin d'information n°7 Covid19
    62. ↑ ARS rannvro Breizh, « Bulletin de l'ARS », 11.03.2020. Lennet d'an 11 a viz Meurzh 2020
    63. ↑ Mathilde Goupil ; Kocila Makdeche : Yann Thompson, « DIRECT. Coronavirus : l'Italie ferme tous ses commerces en dehors des enseignes alimentaires et des pharmacies », France TV Info. Lennet d'ar 1añ a viz Ebrel 2020
    64. ↑ Le Telegramme, « Coronavirus : un deuxième décès dans le Morbihan », 12.03.2020. Lennet d'13.03.2020
    65. ↑ Aozadur Tro-Breizh war velo, « Tweet Aozadur Tro-Breizh war velo evit displegañ e oa bet nullet ar redadeg », 12.03.2020. Lennet d'an 2 a viz Ebrel 2020
    66. ↑ ARS Breizh, « BULLETIN D’INFORMATION N°6 COVID-19 », 12/03/2020. Lennet d'an 12 a viz Meurzh 2020ARS Broioù al Liger, « BULLETIN D’INFORMATION COVID-19 », 12/03/2020. Lennet d'an 12 a viz Meurzh 2020
    67. ↑ Le Nouvel Obs, « Ré, Belle-Ile, Groix… les Parisiens se confinent sur les îles, et ne sont pas forcément les bienvenus », 19 a viz Meurzh 2020. Lennet d'22.03.2020
    68. ↑ Situation en Bretagne : 446 cas confirmés au 22 mars 2020, Prefeti Rannvro Breizh, 22 a viz Meurzh 2020. Lennet d'an 22 av viz Meurzh 2020
    69. ↑ Le Telegramme, « Covid-19 : sa fille présente des symptômes, la maire de Nantes se place en confinement », 23.03.2020. Lennet d'an 23 a viz Meurzh 2020
    70. ↑ France 3 Pays de la Loire, « Coronavirus : 7 cas testés positifs à bord du paquebot Celebrity Apex à Saint-Nazaire », 26.03.2020. Lennet d'an 26 a viz Meurzh 2020
    71. ↑ Ouest-France, « Coronavirus. Un train médicalisé arrive ce mercredi : combien de lits disponibles à Saint-Brieuc ? », 31.03.2020. Lennet d'an 31 a viz Meurzh 2020
    72. ↑ Ouest-France, « Coronavirus. Saint-Nazaire : 157 cas positifs à bord du paquebot Apex », 31.03.2020. Lennet d'an 31 a viz Meurzh 2020
    73. ↑ Ouest-France, « Rennes un train voyageurs transforme en train medicalise », 01.04.2020. Lennet d'ar 1 a viz Ebrel 2020
    74. ↑ France3, « six-residents-ehpad-sainte-anne-lannion-sont-morts-du-covid-19 », 04.04.2020. Lennet d'ar 4 a viz Ebrel 2020
    75. ↑ D'ar 16 a viz Meurzh e oa bet disklêriet gant ARS Broioù-al-Liger ne vije ket roet ar sifroù hollek ken, ha chomet e oant a-sav da reiñ ar sifroù dre zepartamant.
    76. ↑ France 3 Pays de la Loire, « Coronavirus : les Pays de la Loire comptent 14 victimes et 368 cas testés positifs ce 24 mars ». Lakaet en linenn d'ar 25 a viz Meurzh 2020, lennet d'ar 26 a viz Meurzh 2020
    77. ↑ France 3 Pays de la Loire, « Coronavirus : le seuil épidémique est dépassé, le point dans la région avec l'ARS ce jeudi 26 mars », 26.03.2020. Lennet d'ar 26 a viz Meurzh 2020
    78. ↑ ARS Broioù al Liger, « Bulletin d'Information COVID-19 - 29 », 02.04.2020. Lennet d'an 2 a viz Ebrel 2020
    79. ↑ ouest-france, « carte-coronavirus-le-point-sur-les-malades-hospitalises-et-les-deces-departement-par-departement », 29.03.2020. Lennet d'an 29 a viz Meurzh 2020
    80. ↑ Tableau de bord COVID 19 Données santé publique France, 03.04.2020. Lennet d'an 3 a viz Ebrel 2020
    81. ↑ 81,0 ha81,1 UNESCO, « COVID-19 Educational Disruption and Response ». Lennet d'ar 1añ a viz Ebrel 2020
    82. ↑ Chloé Tempéreau, « Penaos ober skol bar gêr ? Respont a ra an Aotrou ministr, Jean-Michel Blanquer, deoc'h. », Frañs 3 Breizh, 01.04.2020. Lennet d'ar 1añ a viz Ebrel 2020
    83. ↑ UNESCO, « 290 million students out of school due to COVID-19: UNESCO releases first global numbers and mobilizes response », 04.03.2020. Lennet d'ar 1añ a viz Ebrel 2020
    84. ↑ Diwan Breizh, « Diwan e mare ar c’henfinañ », 24.03.2020. Lennet d'ar 1añ a viz Ebrel 2020
    85. ↑ Diwan Breizh, « Renabl danvez niverel e brezhoneg evit talañ ouzh epidemiezh ar c’hovid-19 ». Lennet d'ar 1añ a viz Ebrel 2020
    86. ↑ Skolaerien Diwan, « Dafar Diwan ». Lennet d'ar 1añ a viz Ebrel 2020
    87. ↑ Hannah McGivern ; Nancy Kenney, « Here are the museums that have closed (so far) due to coronavirus », The Art Newspaper, 14.03.2020. Lennet d'an 2 a viz Ebrel 2020
    88. ↑ France Info, « Coronavirus : Château de Versailles, Tour Eiffel, Louvre, Centre Pompidou, Musée d'Orsay, Olympia, Châtelet, Théâtre des Champs-Elysées... des fermetures en cascade », 14.03.2020. Lennet d'an 2 a viz Ebrel 2020
    89. ↑ Vincent Garnier, « Cannes 2020 : le Festival reporté ! », Allociné, 19.03.2020. Lennet d'2 a viz Ebrel 2020
    90. ↑ Tudi Crequer, « Redadeg 2020 annulée en raison du Coronavirus », France Bleu Breizh Izel, 21.03.2020. Lennet d'an 2 a viz Ebrel 2020
    91. ↑ 7seizh, « Brest : Nullet ar c’hentelioù e SKED/Suspension des cours à SKED », 16.03.2020. Lennet d'an 2 a viz Ebrel 2020
    92. ↑ Nullet e oa bet Bali Breizh hag an Taol Lagad ouzhpenn ar c'heleier e brezhoneg war France Bleu Breizh Izel
    93. ↑ Bleuenn ar Borgn, « Coronavirus. L'info en breton au ralenti. », Frañs 3 Breizh, 02.04.2020. Lennet d'an 2 a viz Ebrel 2020
    94. ↑ Metig Jakez-Vargas, « Klozet – ar podkast savet dindan ar c’holc’hed », Dispak, 01.04.2020. Lennet d'an 2 a viz Ebrel 2020
    95. ↑ 95,0 ha95,1 Orthodox Union - Kevredigezh ar yuzevien reizhkredour en SUA, « Orthodox Union Guidance Regarding COVID-19 ». Lennet d'ar 4 a viz Ebrel 2020
    96. ↑ 96,0 96,1 ha96,2 Daniel Burke, « The great shutdown 2020: What churches, mosques and temples are doing to fight the spread of coronavirus », CNN, 14.03.2020. Lennet d'ar 4 a viz Ebrel 2020
    97. ↑ Caleb Parke, « Churches cancel Sunday service, move online amid coronavirus outbreak », Fox News, 13.03.2020. Lennet d'ar 4 a viz Ebrel 2020
    98. ↑ Le pape affronte «la tempête» du coronavirus, seul sur la place Saint-Pierre, La Croix, gant an AFP, 27.03.2020. Lennet d'ar 4 a viz Ebrel 2020
    99. ↑ Coronavirus: Saudi Arabia bans all Umrah pilgrimage to Mecca, Middle East Eye, 4.03.2020. Lennet d'ar 4 a viz Ebrel 2020
    100. ↑ Ben Harris ha Josefin Dolsten, « In shadow of coronavirus, American Jews brace for a Shabbat like no other », Times of Israel, 13.03.2020. Lennet d'ar 6 a viz Ebrel 2020
    101. ↑ Chabad, « Comment tenir un rassemblement familial pré-Séder sur Zoom ». Lennet d'ar 6 a viz Ebrel 2020
    102. ↑ Jeremy Sharon, « Senior Orthodox rabbis allow Zoom for Passover Seder due to coronavirus », Jerusalem Post, 25.03.2020. Lennet d'ar 6 a viz Ebrel 2020
    103. ↑ i24 News, « Polémique autour d'une prétendue "dérogation" permettant aux Juifs de se promener pendant le shabbat sans attestation », 22.03.2020. Lennet d'ar 6 a viz Ebrel 2020
    104. ↑ Jonathan Watts ha Niko Kommenda, « Coronavirus pandemic leading to huge drop in air pollution », The Guardian, 04.04.2020. Lennet d'ar 7 a viz Ebrel 2020
    105. ↑ Jeff McMahon, « Study: Coronavirus Lockdown Likely Saved 77,000 Lives In China Just By Reducing Pollution », Forbes, 16.03.2020. Lennet d'ar 7 a viz Ebrel 2020
    106. ↑ Matthew Green, « Air pollution clears in northern Italy after coronavirus lockdown, satellite shows », Reuters, 13.03.2020. Lennet d'ar 7 a viz Ebrel 2020
    107. ↑ Center for Strategic & International Studies, « The Global Impacts of the Coronavirus Outbreak », 05.03.2020. Lennet d'ar 7 a viz Ebrel 2020
    108. ↑ Emma Newburger, « Coronavirus could weaken climate change action and hit clean energy investment, researchers warn », CNBC, 13.03.2020. Lennet d'ar 7 a viz Ebrel 2020
    109. ↑ Reuters, « Discarded coronavirus masks clutter Hong Kong's beaches, trails », 12.03.2020. Lennet d'ar 7 a viz Ebrel 2020
    110. ↑ Erin L. Kelly ha Phyllis Moen, « Coronavirus may finally force businesses to adopt workplaces of the future », Fortune, 10.03.2020. Lennet d'ar 7 a viz Ebrel 2020
    111. ↑ Matthieu Balu, « Coronavirus: affamés, ces singes se battent en pleine rue en Thaïlande », The Huffington Post, 14.03.2020. Lennet d'ar 7 a viz Ebrel 2020
    112. ↑ Jerôme Vermelin, « VIDÉO - Coronavirus : Singes, daims, dauphins… Les animaux sauvages à l’assaut des villes », LCI, 20.03.2020. Lennet d'ar 7 a viz Ebrel 2020
    113. ↑ Matthieu Boudet, « Loire : avec le confinement, des animaux de plus en plus près des maisons », France 3 Auvergne Rhône-Alpe, 29.03.2020. Lennet d'ar 7 a viz Ebrel 2020
    114. ↑ France 2, « Coronavirus : quand le monde animal reprend ses droits », France TV Info, 29.03.2020. Lennet d'ar 7 a viz Ebrel 2020
    115. ↑ Anagha Srikanth, « As Italy quarantines over coronavirus, misleading reports of swans and dolphins in Venice canals go viral », The Hill, 18.03.2020. Lennet d'ar 7 a viz Ebrel 2020
    116. ↑ Natasha Daly, « Coronavirus : attention aux fake news sur le retour de la vie sauvage », National Geographic, 24.03.2020. Lennet d'ar 7 a viz Ebrel 2020
    117. ↑ The Korea Times, « Fears of coronavirus trigger anti-China sentiment worldwide », 02.02.2020. Lennet d'an 8 a viz Ebrel 2020
    118. ↑ Robert Bartholomew Ph.D., « The Coronavirus and the Search for Scapegoats », Psychology Today, 06.02.2020. Lennet d'an 8 a viz Ebrel 2020
    119. ↑ Dr. Jonathan Kolby, « Coronavirus, pangolins and racism: Why conservationism and prejudice shouldn't mix », NBC News, 15.02.2020. Lennet d'an 8 a viz Ebrel 2020
    120. ↑ Nylah Burton, « The coronavirus exposes the history of racism and “cleanliness” », Vox, 7.02.2020. Lennet d'an 8 a viz Ebrel 2020
    121. ↑ New York Times, « China, desperate to stop coronavirus spread, turns neighbor against neighbor », Economic Times, 04.02.2020. Lennet d'an 8 a viz Ebrel 2020
    122. ↑ Margherita Stancati, « Italians Are Being Treated as a Risk Abroad Over Coronavirus », The Wall Street Journal, 28.02.2020. Lennet d'an 8 a viz Ebrel 2020
    123. ↑ Farah Solhi, « Some Malaysians calling for ban on Chinese tourists », News Straits Times, 26.01.2020. Lennet d'an 8 a viz Ebrel 2020
    124. ↑ Ben Leahy, « Calm urged as anti-Chinese sentiment felt in New Zealand », New Zealand Herald, 2.02.2020. Lennet d'an 8 a viz Ebrel 2020
    125. ↑ Marco della Cava ha Kristin Lam, « Coronavirus is spreading. And so is anti-Chinese sentiment and xenophobia. », USA Today, 03.02.2020. Lennet d'an 8 a viz Ebrel 2020
    126. ↑ Sarah Kim, « As The Coronavirus Spreads, So Does Racism — Both Against And Within Asian Communities », Forbes, 30.01.2020. Lennet d'an 8 a viz Ebrel 2020
    127. ↑ Tavernise, Sabrina; Oppel Jr, Richard A., « Spit On, Yelled At, Attacked: Chinese-Americans Fear for Their Safety », The New York Times, 23.03.2020. Lennet d'an 8 a viz Ebrel 2020
    128. ↑ Marine Le Breton, « Le coronavirus chinois réveille les stéréotypes racistes envers les Asiatiques », The Huffington Post, 28.01.2020. Lennet d'an 8 a viz Ebrel 2020
    129. ↑ Rogers, Katie; Jakes, Lara; Swanson, Anna, « Trump Defends Using ‘Chinese Virus’ Label, Ignoring Growing Criticism », The New York Times, 18.03.2020 nevesaet d'an 19.03.2020. Lennet d'an 11 a viz Ebrel 2020
    130. ↑ Chinese government condemns BJP Bengal president’s comment on Coronavirus, The Hindu, 12.03.2020. Lennet d'an 11 a viz Ebrel 2020
    131. ↑ Nathan Hodge, Anastasia Graham-Yooll ha Tara John, « Protesters attack buses carrying Wuhan evacuees in Ukraine », CNN, 21.02.2020. Lennet d'an 11 a viz Ebrel 2020
    132. ↑ Mohammad Ibrar, « Students from Northeast complain of racism at Kirori Mal Col .. Read more at: http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/74071475.cms?utm_source=contentofinterest&utm_medium=text&utm_campaign=cppst », The Times of India, 11.02.2020. Lennet d'an 11 a viz Ebrel 2020
    133. ↑ Namrata Kolachalam, « Indian Muslims Are Being Scapegoated for the Coronavirus », Slate, 09.04.2020. Lennet d'an 11 a viz Ebrel 2020
    134. ↑ Ravi Agrawal, « Islamophobia Is Making the Coronavirus Crisis Worse », Foreign Policy, 07.04.2020. Lennet d'an 11 a viz Ebrel 2020
    135. ↑ Max Walden ha Samuel Yang, « Print Email Facebook Twitter More As coronavirus sparks anti-Chinese racism, xenophobia rises in China itself », ABC, 09.04.2020. Lennet d'an 11 a viz Ebrel 2020
    Adtapet diwar « https://br.wikipedia.org/w/index.php?title=Bedreuziad_COVID-19&oldid=1871036 »