Bevoniezh : diforc'h etre ar stummoù
Diverradenn ebet eus ar c'hemm |
|||
| Linenn 6: | Linenn 6: | ||
[[Restr:Gemmatimonas aurantiaca.jpg|thumb|150px|Bacteria - ''Gemmatimonas aurantiaca'' (- = 1 Micrometer)]] |
[[Restr:Gemmatimonas aurantiaca.jpg|thumb|150px|Bacteria - ''Gemmatimonas aurantiaca'' (- = 1 Micrometer)]] |
||
[[Restr:Halobacteria.jpg|thumb|150px|Archaea - ''Halobacteria'']] |
[[Restr:Halobacteria.jpg|thumb|150px|Archaea - ''Halobacteria'']] |
||
[[Restr:Gamma phage.png|thumb|150px| |
[[Restr:Gamma phage.png|thumb|150px|Viruz - ''Gamma phage'']] |
||
Ar ger '''bevoniezh''' a zo bet savet diwar ar brezhoneg ''bev''-, ur [[penngef]] hag a denn d'ar boudoù a zo buhez enno, ar [[bev]]ien a vez graet anezho.<br /> |
Ar ger '''bevoniezh''' a zo bet savet diwar ar brezhoneg ''bev''-, ur [[penngef]] hag a denn d'ar boudoù a zo buhez enno, ar [[bev]]ien a vez graet anezho.<br /> |
||
Implijet e vez ivez an termen ''biologiezh'', savet diwar ar [[gregach]] ''βίος'' = ''buhez'' ha ''λόγος'' = ''gouiziegezh''. |
Implijet e vez ivez an termen ''biologiezh'', savet diwar ar [[gregach]] ''βίος'' = ''buhez'' ha ''λόγος'' = ''gouiziegezh''. |
||
| Linenn 19: | Linenn 19: | ||
Savet ez eus bet meur a renkadurezh evit ar bevien goude ma oa bet kinniget gant ar [[Sveden|Svedad]] [[Carl von Linné]] er [[XVIIvet kantved|{{XVIIvet}} kantved]] renkañ anezho e daou [[renadur]] : al loened hag ar plant. Bremañ e vez kinniget sistemoù kladistik gant muioc'h eget ugent renadur. |
Savet ez eus bet meur a renkadurezh evit ar bevien goude ma oa bet kinniget gant ar [[Sveden|Svedad]] [[Carl von Linné]] er [[XVIIvet kantved|{{XVIIvet}} kantved]] renkañ anezho e daou [[renadur]] : al loened hag ar plant. Bremañ e vez kinniget sistemoù kladistik gant muioc'h eget ugent renadur. |
||
Ar skiant a denn da studi ar vuhez eo ar vevoniezh, ha da gentañ ar [[mikro-organeg]]où hag a zo ar [[bakteri]], ar c'huanobakteriennoù (?) hag ar mikroplasmoù, met an darn vuiañ eus ar [[bevoniour|vevoniourien]] n'eo ket evit sellout ouzh ar [[ |
Ar skiant a denn da studi ar vuhez eo ar vevoniezh, ha da gentañ ar [[mikro-organeg]]où hag a zo ar [[bakteri]], ar c'huanobakteriennoù (?) hag ar mikroplasmoù, met an darn vuiañ eus ar [[bevoniour|vevoniourien]] n'eo ket evit sellout ouzh ar [[viruz]]où, ar [[viroid]]où hag ar [[Prion (protein)|prion]] evel bevien. |
||
Anvet eo kellennoù eukariot ar c'hellennoù a zo dezho an dafar genetek rodellet en ur [[kalonenn|galonenn]] ha gwarezet gant ur goc'henn. An [[organeg]]où-mañ a vez graet [[eukariot]]ed anezho. |
Anvet eo kellennoù eukariot ar c'hellennoù a zo dezho an dafar genetek rodellet en ur [[kalonenn|galonenn]] ha gwarezet gant ur goc'henn. An [[organeg]]où-mañ a vez graet [[eukariot]]ed anezho. |
||
Stumm eus an 18 Meu 2020 da 12:56
Un danvez pennad eo ar pennad-mañ ha labour zo d'ober c'hoazh a-raok e beurechuiñ.
Gallout a rit skoazellañ Wikipedia dre glokaat anezhañ.
Ar ger bevoniezh a zo bet savet diwar ar brezhoneg bev-, ur penngef hag a denn d'ar boudoù a zo buhez enno, ar bevien a vez graet anezho.
Implijet e vez ivez an termen biologiezh, savet diwar ar gregach βίος = buhez ha λόγος = gouiziegezh.
Ur skourr eus Skiantoù an Natur eo ha gouestlet eo da studi ar vuhez diwar an holl savboentoù a c'hell bezañ kavet :
- Skouerioù ha doareennoù ar bevien : loenoniezh, Louzawouriezh, mikrobevoniezh...,
- Frammadur ar bevien hag o mont en-dro a c'hell bezañ sellet outo diwar veur a savboent : molekul (bevoniezh volekulel), kellennoù (bevoniezh kelligel), organoù (bevoniezh an organoù), deskrivadur ar c'horfoù (anatomiezh), mont en-dro (fiziologiezh),
- Darempredoù ar bevien gant o endro (ekologiezh),
- Studi renkadurezh ar spesadoù liammet gant o istor pe emdroadel pe fullogenel ; sistematik a vez graet eus an dachenn-mañ.
Savet ez eus bet meur a renkadurezh evit ar bevien goude ma oa bet kinniget gant ar Svedad Carl von Linné er XVIIvet kantved renkañ anezho e daou renadur : al loened hag ar plant. Bremañ e vez kinniget sistemoù kladistik gant muioc'h eget ugent renadur.
Ar skiant a denn da studi ar vuhez eo ar vevoniezh, ha da gentañ ar mikro-organegoù hag a zo ar bakteri, ar c'huanobakteriennoù (?) hag ar mikroplasmoù, met an darn vuiañ eus ar vevoniourien n'eo ket evit sellout ouzh ar viruzoù, ar viroidoù hag ar prion evel bevien.
Anvet eo kellennoù eukariot ar c'hellennoù a zo dezho an dafar genetek rodellet en ur galonenn ha gwarezet gant ur goc'henn. An organegoù-mañ a vez graet eukarioted anezho.
Koulskoude ez eus organegoù unkellennek hag a zo o dafar genetek strewet e-barzh o c'hitoplasm hep kalonenn ebet. Ar seurt kellennoù-mañ a vez graet prokarioted anezho.
Kelennoù bevoniezhel ha termenoù liammet outo
- Anatomiezh
- Bakteriologiezh
- Bevfizik
- Bevfizik molekulel
- Bevgimiezh
- Bevoniezh an diorren
- Bevoniezh an organoù
- Bevoniezh kelligel
- Bevoniezh volekulel
- Bevoniezh frammadurel
- Bioteknologiezh
- Bio-urzhiataerezh
- Ekologiezh
- Emdroadur
- Etologiezh
- Fiziologiezh
- Foueoniezh
- Fullogeneliezh
- Genetik
- Gwaredoniezh
- Kleñvedoù kontammus
- Louzawouriezh
- Mikrobiologiezh
- Morvevoniezh[1] (Bevoniezh ar mor)
- Neurobiologiezh
- Onkologiezh
- Ontogeneliezh
- Paleontologiezh (pe Henouennoniezh)
- Pistriegiezh
- Rummataouriezh
- Suneriezh
- Taksonomiezh
Istor
Bevoniourien vrudet
- Albert Calmette
- Alexander Fleming
- François Jacob
- Robert Koch
- Félix Le Dantec
- Louis Pasteur
- Émile Roux
Notennoù ha daveennoù
- ↑ Martial Ménard, Dictionnaire français-breton, Éditions Palantines, 2012, pajenn 160a.