Holen : diforc'h etre ar stummoù

Merdeiñ etreoberiat en istor

← Kemm kent Kemm nevesoc'h →

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet

GweletWikitestenn

Inline

Stumm eus an 9 Gwe 2019 da 16:56

An holen a zo ur maenad kloridenn sodiom (Na Cl) dreist-holl hag a zo ret evit ma vefe buhez war an douar, met a-nebeudadoù. Fall e teu da vezañ d'al loened ha d'ar plant pa vez re anezhañ.

Un temz-boued eo ivez, unan eus ar re goshañ hag ar re voutinañ er bed. Implijet e vez ivez evit ar salerezh, a zo un doare da virout ar boued.
Meur a stumm zo d'an holen a lakaer er boued : holen-taol puraet pe get, e meur a vent, blaz ha liv. Eztennet eo gant an den eus ar mor pe an douar, abaoe pell.

Istor

Pa'z eo gouest an den a-vremañ da virout e voued e boestoù pe dre ar yenijenn abaoe ur c'hant vloaz bennak nemetken, an holen a oa bet an doare da virout ar boued abaoe miliadoù a vloavezhioù. Kavet eo bet war ul lec'hienn henoniel e Roumania e veze dija implijet gant tud eus an Neolitik eus sevenadur Cucuteni-Trypillia war-dro 6050 kent JK.^[1]. Ul lec'hienn broduiñ all a zo bet kavet e rannvro Shanxi, e Sina, a zo ker kozh all.

Eus ar Grennamzer d'an Dispac'h gall e oa un tailh war an holen e Bro-C'hall anvet an dell-holen (gabelle e galleg). Ne oa ket anezhi e Breizh avat, neuze e oa kalz floderien etre an div vro, da skouer war Marzoù Breizh.

Rummoù

Holen naturel

Pa n'eo ket bet puraet an holen e chom gant holl e vaenadoù naturel, ha yac'hoc'h eo eta, pinvidikoc'h e magneziom hag e louc'helfennoù. Menegomp ar flour-holen a zo dornzastumet e paludoù. Brudet eo hini Gwenrann da skouer.

Holen puraet

Puraat an holen a ro un holen gwenn-kann ha munut, met kollet gantañ e berzhioù boued hag ouzhpennet ennañ harperioù ha danvez fluoret ha iodet. Implijet e vez ar muiañ gant an dud er bed avat. Implijet e vez ivez evit produiñ paper, gwiadoù, soavon ha skarzherioù.

Holenn-taol

An holen-taol a zo un holenn puraet, 95% pe ouzhpenn kloridenn sodiom ennañ. Graet e vez gantañ e keginerezh broioù ar c'hornôg. Kavet e vez alies war an taolioù gant ar pebr.

Pa'z eo bras ar greunioù e vez kaoz eus holen kras, holen glas, holen gros, pe holen rous. A-hend-all eo "holen fin". Gallout a ra bezañ holen gwenn pe holen gris.

Teknikoù produiñ

Holenn-maen : ur gwiskad maenad kalz holen ennañ eo, graet pell-pell zo dre ziaezhennadur lennoù pe morioù diabarzh. Eztennet e vez eus ur vengleuz pe dre ensinklañ dour.
Holen-mor : produet eo dre ziaezhennañ an dour mor en ur palud.
Gallout a reer tennañ an holen end-eeun eus ar mor dre an hili, da lâret eo dour gant kalz holen ennañ.

Ul lestr o kargañ holen en Areia Branca, Brazil

Evit keginañ hag all

Implijet e vez an holen evit temzañ ar meuzioù ha mirout ar boued : an irvin, ar c'hig (kaoz vez neuze eus "kig-sezon"), ar pesked (harink, moru...). Evit dierc'hañ pe diskornañ an hentoùevez implijet holen ivez.

Skouerioù meuzioù ma vez graet gant holen : braog pe glazenn pobet en holen...

A bep seurt

35 g/l eo holenegezh an dour mor well-wazh, met ar morioù serr pe peuzserr a zo kalz nebeutoc'h pe muioc'h a holen enno, evel ar Mor Baltel (10 g/l) pe er c'hontrol ar Mor Marv (330 g/l) hag ar Mor Ruz, sallañ mor ar bed.
En Testamant Nevez, Jezuz a gomz eus "holen ar bed" evit an Iliz pe ar Gristenien.
Bagad Holen Mor, eus Gwenrann.

Troioù-lavar

Ali hag holen / A roer d'an hini a c'houlenn.

Gwelit ivez

Notennoù

↑ Antiquity.ac.uk Olivier Weller & Gheorghe Dumitroaia : The earliest salt production in the world: an early Neolithic exploitation in Poiana Slatinei-Lunca, Romania.

Liammoù diavaez

Gwivan ur paludour breizhat : http://www.sel-de-bourgneuf.eu

[1] Antiquity.ac.uk Olivier Weller & Gheorghe Dumitroaia : The earliest salt production in the world: an early Neolithic exploitation in Poiana Slatinei-Lunca, Romania.

[1]

@@ Linenn 1: / Linenn 1: @@
-[[File:Table salt with salt shaker V1.jpg|thumb|300px|Holen]]
+[[File:Table salt with salt shaker V1.jpg|thumb|Holen]]
-[[Restr:Salt - close-up.jpg|thumb|300px|Strinkennoù holen a-dost]]
+[[Restr:Salt - close-up.jpg|thumb|Strinkennoù holen a-dost]]
+[[Restr:Piles of Salt Salar de Uyuni Bolivia Luca Galuzzi 2006 a.jpg|thumb|Bernioù holen e [[Bolivia]]]]
-An [[holen]] a zo ur [[maenad]] graet eus [[kloridenn sodiom]] dreist-holl. An holen a zo ret evit ma vefe buhez war an douar, met e nebeudadoù. Fall e teu da vezañ d'al loened ha d'ar plant pa ez eus re anezhañ.
+[[Restr:France-Noirmoutier-Sel brut.jpg|thumb|Holen eus [[Nervouster]] nevez dastumet]]
+[[Restr:139 Fauteuil à sel Tad Coz.jpg|thumb|Ur gador "Tad-kozh", a oa un arc'h evit an holen ivez.]]
+An [[holen]] a zo ur [[maenad]] [[kloridenn sodiom]] ([[Natriom|Na]][[Klor|Cl]]) dreist-holl hag a zo ret evit ma vefe buhez war an douar, met a-nebeudadoù. Fall e teu da vezañ d'al loened ha d'ar plant pa vez re anezhañ.
-Un temz-boued eo ivez, unan eus ar re goshañ hag ar re voutin er bed. Hag implijet e vez ivez evit ar [[salladur]], a zo un doare da virout ar boued gantañ. An holen evit bezañ debret a c'hall kaout meur a stumm : holen-taol puraet pe get, e meur a vent, blaz ha liv. Eztennet eo gant an den eus ar mor pe an douar, abaoe pell.
+Un temz-boued eo ivez, unan eus ar re goshañ hag ar re voutinañ er bed. Implijet e vez ivez evit ar salerezh, a zo un doare da virout ar boued.<br>
+Meur a stumm zo d'an holen a lakaer er boued : holen-taol puraet pe get, e meur a vent, blaz ha liv. Eztennet eo gant an den eus ar mor pe an douar, abaoe pell.
 == Istor ==
+Pa'z eo gouest an den a-vremañ da virout e voued e boestoù pe dre ar yenijenn abaoe ur c'hant vloaz bennak nemetken, an holen a oa bet an doare da virout ar boued abaoe miliadoù a vloavezhioù. Kavet eo bet war ul lec'hienn henoniel e [[Roumania]] e veze dija implijet gant tud eus an [[Neolitik]] eus [[sevenadur Cucuteni-Trypillia]] war-dro 6050 kent JK.<ref>[http://antiquity.ac.uk/projgall/weller/ Antiquity.ac.uk] Olivier Weller & Gheorghe Dumitroaia : ''The earliest salt production in the world: an early Neolithic exploitation in Poiana Slatinei-Lunca, Romania''. </ref>. Ul lec'hienn broduiñ all a zo bet kavet e rannvro [[Shanxi]], e [[Sina]], a zo ker kozh all.
-[[Restr:SaltInWaterSolutionLiquid.jpg|thumb|right|Dileizh holen en dour]]
-Pa'z eo gouest an den modern da virout e voued e boestoù pe dre ar yenijenn abaoe ur c'hant bloaz bennak nemetken, an holen a oa bet an doare da virout ar boued abaoe miliadoù a vloavezhioù. Kavet eo bet war ul lec'hienn henoniel e Roumania e veze dija implijet gant tud eus an [[Neolitik]] eus [[sevenadur Cucuteni-Trypillia]] war-dro 6050 kent JK<ref>[http://antiquity.ac.uk/projgall/weller/ Antiquity.ac.uk] Antiquity, Vol 79 No 306 December 2005 The earliest salt production in the world: an early Neolithic exploitation in Poiana Slatinei-Lunca, Romania Olivier Weller & Gheorghe Dumitroaia</ref>. Ul lec'hienn broduiñ all a zo bet kavet e rannvro [[Shanxi]], e [[Sina]], kozh-noe ivez (6000 bloaz kent JK).
-Eus ar Grennamzer d'an [[dispac'h gall]] e oa un tailh war an holen e Bro-C'hall anvet an [[tell-holen|dell-holen]] (''gabelle'' e galleg). Ne oa ket anezhi e Breizh avat, neuze e oa kalz floderien etre an div vro, da skouer war [[Marzoù Breizh]].
+Eus ar [[Krennamzer|Grennamzer]] d'an [[Dispac'h gall]] e oa un tailh war an holen e Bro-C'hall anvet an [[tell-holen|dell-holen]] (''gabelle'' e galleg). Ne oa ket anezhi e Breizh avat, neuze e oa kalz floderien etre an div vro, da skouer war [[Marzoù Breizh]].
 == Rummoù ==
-[[Restr:Piles of Salt Salar de Uyuni Bolivia Luca Galuzzi 2006 a.jpg|thumb|left|Bernioù holen e [[Bolivia]].]]
 === Holen naturel ===
-Pa n'eo ket bet puraet an holen e chom gant holl e vaenadoù naturel, ha yac'hoc'h eo eta, pinvidikoc'h e [[magneziom]] hag e [[louc'helfenn]]où. Menegomp ar [[flour-holen]] a zo dornzastumet er paludoù. Brudet eo [[Holen Gwenrann|hini Gwenrann]] da skouer.
+Pa n'eo ket bet puraet an holen e chom gant holl e vaenadoù naturel, ha yac'hoc'h eo eta, pinvidikoc'h e [[magneziom]] hag e [[louc'helfenn]]où. Menegomp ar [[flour-holen]] a zo dornzastumet e [[palud]]où. Brudet eo [[Holen Gwenrann|hini Gwenrann]] da skouer.
 === Holen puraet ===
-Puraat an holen a ro un holen gwenn-kann ha munut, met kollet gantañ e berzhioù boued hag ouzhpennet ennañ harperioù ha danvez fluoret ha iodet. Implijet e vez ar muiañ gant an dud er bed avat. Implijet e vez ivez evit produiñ paper, gwiad, soavon ha skarzherioù.
+Puraat an holen a ro un holen gwenn-kann ha munut, met kollet gantañ e berzhioù boued hag ouzhpennet ennañ harperioù ha danvez [[fluor]]et ha [[iod]]et. Implijet e vez ar muiañ gant an dud er bed avat. Implijet e vez ivez evit produiñ [[paper]], [[gwiad]]où, [[soavon]] ha skarzherioù.
 === Holenn-taol ===
-An holen-taol a zo un holenn puraet, 95% pe ouzhpenn [[kloridenn sodiom]] ennañ. Graet e vez gantañ e keginerezh broioù ar c'hornog. Kavet e vez alies war an taolioù gant ar [[pebr]].
+An holen-taol a zo un holenn puraet, 95% pe ouzhpenn kloridenn sodiom ennañ. Graet e vez gantañ e keginerezh broioù ar c'hornôg. Kavet e vez alies war an taolioù gant ar [[pebr]].
-Pa eo bras ar greunioù e vez kaoz eus holen kras, holen glas, holen gros, pe holen rous. A-hend-all eo "holen fin". Gallout a ra bezañ holen gwenn pe holen gris.
+Pa'z eo bras ar greunioù e vez kaoz eus holen kras, holen glas, holen gros, pe holen rous. A-hend-all eo "holen fin". Gallout a ra bezañ holen gwenn pe holen gris.
 == Teknikoù produiñ ==
+* Holenn-maen : ur gwiskad maenad kalz holen ennañ eo, graet pell-pell zo dre ziaezhennadur lennoù pe morioù diabarzh. Eztennet e vez eus ur vengleuz pe dre ensinklañ dour.
-[[Restr:France-Noirmoutier-Sel brut.jpg|thumb|300px|Holen eus [[Nervouster]] nevez dastumet]]
+* Holen-mor : produet eo dre ziaezhennañ an dour mor en ur palud.
-* Holenn-maen : ur gwiskad maenad kalz holen ennañ eo, graet pell-pell zo dre ziaezhennadur lennoù pe morioù diabarzh. Eztennet e vez eus ur vengleuz pe dre ensinklañ dour,
+* Gallout a reer tennañ an holen end-eeun eus ar mor dre an [[hili]], da lâret eo dour gant kalz holen ennañ.
-* Holen-mor : produet eo dre ziaezhennañ an dour mor en ur [[palud]],
+<div style="width:670px; margin:auto; margin-top:15px; border:1px solid #e1e1e1; text-align:center; font-size:90%; padding-top:15px;">
-* Gallout a reer tennañ an holen end-eeun eus ar mor dre an [[hili]], da lâret eo dour gant kalz holen ennañ.
+[[Restr:Salt ship loading.jpg|640px|center]]Ul lestr o kargañ holen en [[Areia Branca]], [[Brazil]]
+</div>
 == Evit keginañ hag all ==
-Implijet e vez an holen evit temzañ ar meuzioù ha mirout ar boued : an irvin, ar c'hig (kaoz vez neuze eus "kig-sezon"), ar pesked (an harink, ar moru...). Met ivez evit dousaat an dour evit ar skaoterezioù hag evit dierc'hañ pe diskornañ an hentoù.
+Implijet e vez an holen evit temzañ ar meuzioù ha mirout ar boued : an [[irvin]], ar [[Kig|c'hig]] (kaoz vez neuze eus "kig-sezon"), ar [[Pesk|pesked]] ([[harink]], [[moru]]...). Evit dierc'hañ pe diskornañ an hentoùevez implijet holen ivez.
-Skouerioù meuzioù ma vez graet gant holen : braog pe glazenn pobet en holen, ...
+Skouerioù meuzioù ma vez graet gant holen : braog pe glazenn pobet en holen...
 == A bep seurt ==
-* 35 g/l eo holenegezh an [[dour mor]] well-wazh, met ar morioù serr pe peuzserr a zo kalz nebeutoc'h pe muioc'h a holen enno, evel ar [[Mor Baltel]] (10 g/l) pe er c'hontrol ar [[Mor Marv]] (330 g/l) hag ar [[Mor Ruz]], mor salletañ ar bed.
+* 35 g/l eo holenegezh an [[dour mor]] well-wazh, met ar morioù serr pe peuzserr a zo kalz nebeutoc'h pe muioc'h a holen enno, evel ar [[Mor Baltel]] (10 g/l) pe er c'hontrol ar [[Mor Marv]] (330 g/l) hag ar [[Mor Ruz]], sallañ mor ar bed.
-* en [[Testamant Nevez]], [[Jezuz]] a gomz eus "holen ar bed" evit an Iliz pe ar Gristianed,
+* En [[Testamant Nevez]], [[Jezuz]] a gomz eus "holen ar bed" evit an Iliz pe ar Gristenien.
 * Bagad Holen Mor, eus Gwenrann.
 == Troioù-lavar ==
-* ''Ali hag holen A roer dan hini a c'houlenn''.
+* ''Ali hag holen / A roer d'an hini a c'houlenn''.
-[[Restr:Salt ship loading.jpg|thumb|400px|Ul lestr o kargañ holen en un termenva.]]
 == Gwelit ivez ==
@@ Linenn 51: / Linenn 52: @@
 == Notennoù ==
-{{Reflist}}
+{{Daveoù}}
 ==Liammoù diavaez==