Erbiom : diforc'h etre ar stummoù
D Lint |
D (GR) File:Er-TableImage.png → File:Er-TableImage.svg png -> svg |
||
Linenn 19: | Linenn 19: | ||
| align="right" colspan="2" rowspan="2" | '''Er'''<br />[[Fermiom|Fm]] |
| align="right" colspan="2" rowspan="2" | '''Er'''<br />[[Fermiom|Fm]] |
||
|- |
|- |
||
| align="center" colspan="6"| [[Restr:Er-TableImage. |
| align="center" colspan="6"| [[Restr:Er-TableImage.svg|250px|taolenn beriodek, Erbiom]] |
||
<div style="text-align: right"><small>[[Taolenn beriodek an elfennoù|Taolenn beriodek]]</small></div> |
<div style="text-align: right"><small>[[Taolenn beriodek an elfennoù|Taolenn beriodek]]</small></div> |
Stumm eus an 29 Mez 2019 da 16:29
|
Un elfenn gimiek eo an erbiom ; Er eo e arouez kimiek, 68 e niver atomek ha 167,259 e dolz atomek.
Istor
E 1843 e voe tennet div oksidenn vetalek eus un tamm kailh gadolinit gant ar c'himiour svedat Carl Gustaf Mosander e Stockholm : unan velen, a oa oksidenn terbiom Tb2O3, hag unan roz a oa oksidenn erbiom Er2O3.
Dispis eo ar gavadenn avat, rak lantanidoù all a oa hep mar er standilhon ; e 1878 e voe tennet iterbiom 70Yb eus un tamm erbiom gant ar c'himiour suis Jean-Charles de Galissac e Geneva, hag er bloavezh war-lerc'h e voe tennet skandiom 21Sc eus an iterbiom.
Er2O3 glanoc'h a voe hiniennekaet e 1905 gant ar c'himiour gall Georges Urbain hag, en hevelep bloavezh, gant ar c'himiour saoz Charles James.
E 1934 e voe kenderc'het ar metal glan gant ar gimiourien alaman Wilhelm Karl Klemm ha Heinrich Bommer[1].
Evel anvioù an itriom, an terbiom hag an iterbiom e teu anv an erbiom eus Ytterby, ur gêriadenn e-kichen Stockholm ma tenner kailhoù puilh al lantanidoù enno.[2]
Perzhioù
Ur metal govelius eo an erbiom, da lavaret eo e c'haller e bladañ a-daolioù morzhol ; aes eo da stummañ.
Ferromagnetek eo an erbiom e gwrezverkoù yenoc'h eget -254,15°C : treiñ a ra da warell.
Gourzhferromagnetek eo etre -254,15 ha -193,15°C : n'eus gwarellegezh ken gantañ.
E gwrezverkoù tommoc'h eget -193,15°C e tro da gewarellek, da lavaret eo e vez desachet gant ur warellvaez diavaez.
Kimiek
- Buan e tazgwered an erbiom gant dour zomm, gorrekoc'h gant dour yen :
- Dilufrañ gorrek a ra an erbiom en aer, hag aes eo e lakaat da zeviñ :
- 4 Er + 3 O2 → 2 Er2O3 (trioksidenn erbiom)
- Aes ivez eo dileizhañ an holmiom en drenkenn sulfurek :
- 2 Er [k] + 3 H2SO4 [dz] → 2 Er3+ [dz] + 3 SO42- [dz] + 3 H2 [g]
- Gant an holl halogenoù, aroueziet amañ dre X, e tazgwered Er pa vez tommoc'h eget 200°C :
- 2 Er [k] + 3 X2 [g] → 2 ErX3 [k]
Izotopoù
C'hwec'h izotop eus Er a gaver en natur : Er-162, Er-164, Er-166, Er-167, Er-168 hag Er-170.
Skinizotopoù zo bet kevanaozet, 29 anezho, 169Er o vezañ an hini stabilañ gant un hanter-vuhez a 9,4 devezh.
Izotop | % en natur | Hanter-vuhez | Digevanad |
---|---|---|---|
160Er | kevanaozet | 28,58 eurvezh | 160Ho |
162Er |
0,139 |
> 1,4x1014 bloavezh | 158Dy dre skinoù α |
162Dy dre skinoù β | |||
164Er | 1,601 | stabil, 96 neutron | |
165Er | kevanaozet | 10,36 eurvezh | 165Ho |
166Er | 33,503 | stabil, 98 neutron | |
167Er | 22,869 | stabil, 99 neutron | |
168Er | 26,978 | stabil, 100 neutron | |
169Er | kevanaozet | 9,4 devezh | 169Tm |
170Er |
14,910 |
> 3,2x1017 bloavezh | 166Dy dre skinoù α |
170Yb dre skinoù β | |||
171Er | kevanaozet | 7,516 eurvezh | 171Tm |
172Er | kevanaozet | 49,3 eurvezh | 172Tm |
Arver
- Haloù erbiom a implijer da reiñ ul liv roz d'ar gwer (lunedoù-heol, bravigoù) ha d'ar c'hroc'hanoù.
- Gwer a lonk ar skinoù danruz a farder gant erbiom, a implijer e lunedoù surentez evit labourerien ar vetalouriezh.
- Er vetalouriezh ivez e lakaer erbiom er vanadiom a-benn ma vije blotoc'h hag aesoc'h da labourat.
- Gant erbiom e pister al luc'hedañvoù hag al laseroù a vez arveret er pellgehenterezh.
- Laseroù pistet gant erbiom a implijer er vezegiezh.
- Erbiom a implijer er barrennoù a reoilh al lonkañ neutronoù er c'hreizennoù derc'hanel.
Notennoù
- ↑ SIMON Arndtn MATTAUSCH Hansjürgen, Ryazanov Mikhail, Kremer Reinhard K., Lanthanides as d Metals, Max Planck-Institut für Festkörperforschung, Stuttgart, 2005 — ResearchGate (en) Liamm oberiant 17 C'HWE 2013
- ↑ BBC H2G2 (en) Liamm oberiant 17 C'HWE 2013
- ↑ Alc'hwez : k = kalet, d = dourek, dz = dourzileizhenn, g = gaz
Daveennoù
- American Chemical Society (en) Liamm oberiant 25 DU 12
- AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Gimiezh, Preder, Plomelin, 2008 ISBN 978-2-901383-69-7 Preder
- AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Fizik, Preder, Plomelin, 2006 ISBN 978-2-901383-64-2
- Annales de chimie et de physique, Gallica / Bibliothèque nationale de FranPr (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
- Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report) Pure an Applied Chemistry (en) Liamm oberiant 26 HER 12
- Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements National Institute of Standards and Technology (en) Liamm oberiant 18 HER 12
- Bureau de Recherche Géologique et Minière (BRGM) (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
- CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-InterscienPr, 2005 ISBN 978-0-471-61525-5 (en)
- DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3 (fr)
- EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5 (en)
- Geriadur brezhoneg An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001 ISBN 978-2-86843-236-0
- ÉTIENNE Guy, Geriadur ar Stlenneg, Preder, 1996 ISBN 978-2-901383-14-7
- HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory (en) Liamm oberiant 26 HER 12
- International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) (en) Liamm oberiant 26 HER 12
- Jefferson Lab (en) Liamm oberiant 22 KZU 2012
- Joint Institute for Nuclear Research (ОИЯИ e Dubna) (en) Liamm oberiant 25 DU 2012
- Los Alamos National Laboratory (en) Liamm oberiant 14 FEB 2013
- Les propriétés chimiques (fr) Liamm oberiant 07 GEN 13
- LIDE David R., CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition, CRC Press,2007 ISBN 978-0-8493-0488-0 (en)
- Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 03 KZU 2012
- STWERTKA Albert, A Guide to the Elements, Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 (en)
- Webelements (en) Liamm oberiant 26 HER 2012
Kimiezh | Elfennoù kimiek |
---|
Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anv •
Taolenn beriodek |