Heñveladur (yezhoniezh) : diforc'h etre ar stummoù
Neal (kaozeal | degasadennoù) DDiverradenn ebet eus ar c'hemm |
Neal (kaozeal | degasadennoù) DDiverradenn ebet eus ar c'hemm |
||
Linenn 2: | Linenn 2: | ||
Er [[yezhoniezh]] e vez implijet an termen '''heñveladur''' ([[Saozneg|saoz.]]: [[:en:Assimilation (linguistics)|''assimilation'']]) war tachennoù ar [[fonetik]] hag ar [[fonologiezh]] evit komz eus ar fed ma c'hell kemmañ perzhioù resis ur [[fonem]] dre levezon ur [[fonenn]] all tost outañ, da skouer "[[amforenn]]" ma c'hell bezañ distaget [ɱf] e lec'h [mf] dre ma teu da vezañ distaget al lizherenn "m" gant [[Kensonenn gweuz-dent|ar gweuz izelañ o stekiñ ouzh dent krec'h]] kentoc'h evit gant an [[kensonenn diweuz|diweuz o stekiñ an eil ouzh eben]] dre levezon ar [[kensonenn|gensonenn]] gweuz-dent [f] a deu diouzhtu war he lerc'h. |
Er [[yezhoniezh]] e vez implijet an termen '''heñveladur''' ([[Saozneg|saoz.]]: [[:en:Assimilation (linguistics)|''assimilation'']]) war tachennoù ar [[fonetik]] hag ar [[fonologiezh]] evit komz eus ar fed ma c'hell kemmañ perzhioù resis ur [[fonem]] dre levezon ur [[fonenn]] all tost outañ, da skouer "[[amforenn]]" ma c'hell bezañ distaget [ɱf] e lec'h [mf] dre ma teu da vezañ distaget al lizherenn "m" gant [[Kensonenn gweuz-dent|ar gweuz izelañ o stekiñ ouzh dent krec'h]] kentoc'h evit gant an [[kensonenn diweuz|diweuz o stekiñ an eil ouzh eben]] dre levezon ar [[kensonenn|gensonenn]] gweuz-dent [f] a deu diouzhtu war he lerc'h. |
||
An heñveladur a c'hell bezañ skrivet pe get hervez reolennoù reizhskrivañ pep [[yezh]] ha hervez pep degouez resis. |
|||
Pevar doare heñveladur disheñvel ez eus: |
Pevar doare heñveladur disheñvel ez eus: |
||
: '''Heñveladur a-dost''' |
: '''Heñveladur a-dost''' |
||
:: Kemmañ a ra perzh ur fonem dre leveon ur fonenn all tost outañ, da lâret eo stag outañ, d.s. |
:: Kemmañ a ra perzh ur fonem dre leveon ur fonenn all tost outañ, da lâret eo stag outañ, d.s. "''dek '''g'''wech" distaget "dek '''k'''wech" |
||
: '''Heñveladur a-bell''' |
: '''Heñveladur a-bell''' |
||
Linenn 29: | Linenn 31: | ||
[[Tonal language]]s may exhibit tone assimilation (tonal umlaut, in effect), while [[sign languages]] also exhibit assimilation when the characteristics of neighbouring phonemes may be mixed. |
[[Tonal language]]s may exhibit tone assimilation (tonal umlaut, in effect), while [[sign languages]] also exhibit assimilation when the characteristics of neighbouring phonemes may be mixed. |
||
Linenn 36: | Linenn 37: | ||
Tolerably common, and often has the nature of a sound law. Proto-Indo-Eruopean *-''ln''- > -''ll''- in both Germanic and Italic. Thus *''ḱļnis'' "hill" > PreLat. *''kolnis'' > Lat. ''collis''; > PGmc *''hulniz, *hulliz'' > OE ''hyll'' {{IPA|/hyl/}} > ''hill''. The enclitic form of English ''is'', shedding the vowel, becomes voiceless when adjacent to a word-final voiceless non-sibilant. |
Tolerably common, and often has the nature of a sound law. Proto-Indo-Eruopean *-''ln''- > -''ll''- in both Germanic and Italic. Thus *''ḱļnis'' "hill" > PreLat. *''kolnis'' > Lat. ''collis''; > PGmc *''hulniz, *hulliz'' > OE ''hyll'' {{IPA|/hyl/}} > ''hill''. The enclitic form of English ''is'', shedding the vowel, becomes voiceless when adjacent to a word-final voiceless non-sibilant. |
||
===Lag assimilation at a distance=== |
|||
Rare, and usually sporadic (except when part of something bigger, as in the Skt. ''śaśa''- example, above): Greek ''leirion'' > Lat. ''līlium'' "lily". |
|||
[[Vowel harmony]] is the reverse of umlaut, namely, a following vowel's phonetics is influenced by that of a preceding vowel. Thus for example most Finnish case markers come in two flavors, with {{IPA|/a/}} and {{IPA|/æ/}} (written ''ä'') depending on whether the preceding vowel is back or front. However, it's a difficult question to know just where and how in the history of Finnish an actual ''assimilatory change'' took place. The ''distribution'' of pairs of endings in Finnish is just that, is not in any sense the operation of an assimilatory innovation (though probably the outbirth of such an innovation in the past). |
|||
===Coalescence (fusion)=== |
===Coalescence (fusion)=== |
Stumm eus an 16 Mez 2007 da 11:09
Un danvez pennad eo ar pennad-mañ ha labour zo d'ober c'hoazh a-raok e beurechuiñ.
Gallout a rit skoazellañ Wikipedia dre glokaat anezhañ.
Er yezhoniezh e vez implijet an termen heñveladur (saoz.: assimilation) war tachennoù ar fonetik hag ar fonologiezh evit komz eus ar fed ma c'hell kemmañ perzhioù resis ur fonem dre levezon ur fonenn all tost outañ, da skouer "amforenn" ma c'hell bezañ distaget [ɱf] e lec'h [mf] dre ma teu da vezañ distaget al lizherenn "m" gant ar gweuz izelañ o stekiñ ouzh dent krec'h kentoc'h evit gant an diweuz o stekiñ an eil ouzh eben dre levezon ar gensonenn gweuz-dent [f] a deu diouzhtu war he lerc'h.
An heñveladur a c'hell bezañ skrivet pe get hervez reolennoù reizhskrivañ pep yezh ha hervez pep degouez resis.
Pevar doare heñveladur disheñvel ez eus:
- Heñveladur a-dost
- Kemmañ a ra perzh ur fonem dre leveon ur fonenn all tost outañ, da lâret eo stag outañ, d.s. "dek gwech" distaget "dek kwech"
- Heñveladur a-bell
- Kalz raloc'h. Kemmañ a ra perzh ur fonem dre leveon ur fonenn all pelloc'h dioutañ, d.s. henc'halleg: "cercher" /ser.ʧer/ > galleg a-vremañ "chercher" /ʃɛʁ.ʃe/ ("klask").
- Heñveladur war-gil
- An doare heñveladur kavet an aliesañ e yezhoù ar bed pa vez a-dost. Kemmañ a ra perzh ur fonem dre levezon ur fonenn all dirazañ, d.s. galleg "in-" + "possible" > "impossible" ("dibosupl") pe brezhoneg "mat eo" ma vez mouezhiet ar kensonenn dre serriñ divouezh [t] > [d] dirak ur vogalenn (mouezhiet atav e brezhoneg).
- Heñveladur war-raok
- Kemmañ a ra perzh ur fonem dre levezon ur fonenn all war e lerc'h, d.s. $
Ha bez' a c'hell bezañ levezonet n'eus forzh psuert perzh eus ur fonem, da lâret eo:
- Ar vouezh: mouezhiet pe divouezhiet a c'hell bezañ ur fonem dre levezon ur sonenn all, da skouer:
- Al lec'h distagañ: kemmañ a c'hell al lec'h distagañ dre levezon ur sonenn all, da skouer:
- Al lec'h distagañ: kemmañ a c'hell al lec'h distagañ dre levezon ur sonenn all, da skouer staonekaet e c'hell bezañ dre levezon ur fonenn staon tost outañ.
- Kendistagadurioù: ouzhpennet a c'hell bezañ ouzh perzhioù diazez ur fonemenn kendistagadurioù a eil reink, da skouer staonekaet e c'hell bezañ dre levezon ur fonenn staon tost outañ, d.s. /k/ > [ʧ] dirak [i] pe [e] e rannyezhoù brezhonek 'zo komzet e Bro-Wened.
Tonal languages may exhibit tone assimilation (tonal umlaut, in effect), while sign languages also exhibit assimilation when the characteristics of neighbouring phonemes may be mixed.
Lag assimilation to a contiguous segment
Tolerably common, and often has the nature of a sound law. Proto-Indo-Eruopean *-ln- > -ll- in both Germanic and Italic. Thus *ḱļnis "hill" > PreLat. *kolnis > Lat. collis; > PGmc *hulniz, *hulliz > OE hyll /hyl/ > hill. The enclitic form of English is, shedding the vowel, becomes voiceless when adjacent to a word-final voiceless non-sibilant.
Coalescence (fusion)
Proto-Italic *dw > Latin b, as in *dwis "twice" > Lat. bis. Proto-Celtic *sw shows up in Old Irish in initial position as s, thus *swesōr "sister" > OIr siur */ʃuɾ/, *spenyo- > *swinea- > *swine "nipple" > sine. But when a vowel preceded, the *sw sequence becomes /f/: má fiur "my sister", bó tri-fne "a cow with three teats". There's also the famous change in P-Celtic of kW -> p. Proto-Celtic also underwent the change gw -> b.