Wikipedia:Fazioù stankañ

Setu amañ notennoù evit an implijerien a fell dezho teurel evezh, da glokaat gant neb a garo, diouzh ezhomm.
Ne vo ket lakaet ar yezhadur en e hed amañ, netra nemet ar goulennoù a sav gwech ha gwech all.
Talvoudus e vo ar bajenn-mañ d'ar studierien vrezhonek ivez, evel d'ar re a ra skol dezho.

---

Klikit war ul lizherenn evit mont war-eeun d'ar gerioù a grog drezi.

A •

B •

C •

D •

E •

F •

G •

H •

I •

J •

K •

L •

M •

N •

O •

P •

R •

S •

T •

U •

V •

W •

Y •

Z

A

Abaoe, adalek

• Un araogenn-amzeriañ a ra dave d'an amzer-dremenet eo abaoe.
  • Abaoe dec'h, abaoe ar brezel.
• Implijet e vez e frazennoù en amzer dremenet pe en amzer-vremañ (n'hall ket servij en amzer da zont).
  • Abaoe ar beure ne ra nemet gouelañ.
  • Abaoe pell zo e oa klañv.
• Un araogenn-lec'hiañ hag amzeriañ eo adalek, implijet alies gant betek. N'eo ket stag ouzh amzer ebet.
  • Adalek ar beure betek an noz ne ra nemet gouelañ.
  • Adalek Pempoull betek Pontrev n'hallimp ket mont buan .

Amezeg

Un amezeg, un amezegez, met un enezenn amezek (ha n'eo ket enezenn amezegez : rak, kontrol d'ar yezhoù latin, n'eus stumm gwregel ebet d'an anv-gwan e brezhoneg, war-bouez mezvez ha n'eo anavezet nemet e rannyezh Kerne-Izel).

Anv-verb

Merkoù zo d'an anv-verb e brezhoneg. Lavaret ha skrivet e vez :

• digeriñ
• gallout, gwelout
• kemmañ, kregiñ
• labourat, lavarout
• sellout

Arabat kemmeskañ an anv-verb ha pennrann ar verb (a dalvez da stummañ an doare-gourc'hemenn) : digeriñ / digor ! pe labourat / labour ! Gwelit ivez : listennad an anvioù-verboù hep dibenn anv-verb.

Anv-stroll

Un anv lies eo an anv-stroll, evel er skouerioù-mañ :

• An arc'hant zo berr o lost.
• Ar geot n'int ket sec'h.
• Pa vo lakaet ar bezhin bern-war-vern e vint fonnusoc'h da gargañ.

Arme

Benel eo ar ger arme : div arme vras. Gourel avat eo ar ger lu.

Arz, arzh

An arzoù hag an arzhed n'int ket heñvel tamm ebet.

-at, -ek

Ar c'hemm a vez graet e brezhoneg etre -at (a verk ar vro) hag -ek (a verk ar yezh):

• Ur c'haner kembraek, peogwir e kan e kembraeg,
• Ur c'haner kembreat, peogwir eo eus Kembre.

Avat

Un adverb eo avat, ha lakaet e vez war-lerc'h ur ger bennak: disheñvel eo diouzh met a zo ur stagell, lakaet etre div frazenn.

• Ma breur Yann zo sot, me avat a zo kalz finoc'h.

B

Bennak

Ne vez ket implijet bennak el liester. Lavaret e vez :

• un dra bennak, unan bennak
• un nebeud traoù (pe un toullad traoù), un nebeud tud

Kavet e vez a-wechoù un deizioù bennak, ur geriennoù bennak, ur re bennak..., met ral int.

Bezañ

Bet on

• Lavarout a reer : emaon o pourmen, ha dre se e lavarer bet on o pourmen.
  • Neuze n'haller ket lavarout "bet on da welout", met bet on o welout, rak gant ar verb bezañ n'haller ket implij da. Evel er ganaouenn: Penaos 'ouie ar c'hozh kog-se/E oan-me bet o verc'hete.

Bez' ez eus

Klevet e vez Bez 'zo pe Bezañ zo e-maez Leon, met skrivet e vez "Bez' ez eus" kentoc'h, hervez doare Leon.

Bloaz

Graet e vez kemmadurioù dre vlotaat er ger bloaz war-lerc'h ar ger "pet" hag an niveroù (war-bouez 1, 3, 4, 5, 9, 1000): Pet vloaz?, 67 vloaz, 75 vloaz (peogwir eo "pemzek vloaz ha tri-ugent"), hogen 55 bloaz (pemp bloaz ha hanter-kant).

Bourc'h, bourk

• Bourc'h, ur vourc'h, ar Vourc'h-Wenn, gwregel
• Bourk, ur bourk, gourel.

C

C'hoant

Kaout c'hoant da ober un dra bennak an hini a vez lavaret. Gwelout ar skouerioù niverus amañ.

Copyright

Copyright (arouez ©) ha Gwirioù skridaozer zo daou dra a zo kar, hogen disheñvel. Evit an dalvoudegezh diwezhañ e c'haller ober gant:

• Holl gwirioù miret, (Buhez ar Sent, 1912)
• Pep gwir miret strizh, an doare ordinal.

D

Da

• Ne vez ket implijet da en troiennoù-mañ:
  • Klask ober un dra bennak
  • Lavarout (da un den) ober un dra bennak.
• Implijet e vez en troiennoù-mañ:
  • Ur mab da Edern, ur verc'h din. Hennezh zo kenderv d'ar pab .

Da-geñver

Un araogenn-amzer eo bremañ:

• Da-geñver ar Redadeg, da-geñver Nedeleg.

Darn (vrasañ)

Lavarout a reer darn eus un dra bennak hag an darn vrasañ eus an traoù ha n'eo ket "darn un dra bennak" pe "darn vrasañ an traoù".
En hevelep doare e lavarer an hanter eus an dud (ha n'eo ket "hanter an dud" !) hag ar peurrest eus an dud (ha n'eo ket "peurrest an dud"...).

Degemer mat

Daoust d'an droienn Degemer mat deoc'h bezañ anavezet mat bremañ e vehe mat lakaat Deuet mat oc'h a-wezhioù, pe Donemat (deoc'h).

Deiziad

• Skrivet e vo : ganet d'an 12 a viz Du, hep ankounac'haat "da", nag ar bennlizherenn evit ar miz.
• Lavaret e vo: D'an dri a viz Gwengolo emañ an distro-skol. Kemmadur dre vlotaat en niveroù (nemet d'ar c'hentañ, dre c'hwezhadenniñ).

Denañ

Arabat eo droukveskañ denañ ha tennañ.

Di

Arabat droukveskañ di hag eno. Lavaret e vez:

• Mont di, d'ober tra pe dra.
• Bezañ eno, oc'h ober tra pe dra.

Digant

• Amprestañ un dra bennak digant unan bennak.
• Deskiñ brezhoneg digant e vamm-gozh.
• Goulenn un dra bennak digant unan bennak.

Diouzh

• Ret eo diwall da veskañ diouzh hag eus. N'eus ket eus an droienn *diouzh tu ar sav-heol :
  • pe ez eo eus tu ar sav-heol, ma komzer eus ul lec'h orin (dont)
  • pe ez eo e-tu ar sav-heol, ma komzer eus al lec'hiañ rik (bezañ, chom).
• Pell(aat), nepell, diouzh un den. Ouzh.
• Reizh eo diouzh ar gwalarn, diouzh ar sav-heol (GBAH).
• Tout diouzh un tu, êl parrez Brec'h _{(Krennlavar hengounel)}

Gwelit ivez : Ouzh.

Dont

• Dont da Vreizh. Dont da Gemper : implijet e vez da war-lerc'h ar verb dont, evel war-lerc'h ar verboù mont, kas, degas.
• An dud a zeu, pe an dud a deu. Ar c'hemmadur zo diret er verb-se (evel e-barzh dleout). Gwelout oberennoù Leoniz evel Lan Inizan ha Gabriel Milin.
  • Ne vez ket skrivet an dud a teu, kemmadur rannyezhel eus Kerne-Izel.
• Lavaret e vez ar sizhun a zeu;
  • ar sizhun o tont n'emañ ket e-barzh ar brezhoneg yac'h.

Dre

Tapet e vez ar c'hi dre e lost, met renket e vez an dud "hervez" urzh al lizherenneg, pe hervez o oad, o yezhoù. Dont a ra ar c'hej-mej eus liessterioù ar ger gallek "par".

E

E

Tri ger e zo :

• unan ha ne ra kemmadur ebet (e Breizh, e Kraozon)
• ha daou all a ra kemmadurioù disheñvel (Bemdez e teu e dad e kêr).

E, en

• Skrivet e vo : en Arizona, en arabeg (en dirak ur vogalenn).

• Lavaret e vez
  • soñjal en unan bennak, hag hunvreal en un dra bennak
  • kaout fiziañs en un den.

E, he

Ret eo disheñvelout ar c'hemmadurioù gant ar perc'hennañ : e dad hag he zad.

Ebet

• Implijet e vez war-lerc'h un anv-kadarn unan, hep ger-mell (hep kemmadur ivez eta), ha gant ur verb er stumm-nac'h :
  • N'eus den ebet. N'en deus lavaret tra ebet.
• Er yezh komzet, e-maez Leon (Treger, Gwened, arvor Kerne Izel), e vez lavaret :
  • N'eus ket den ebet. N'en deus ket laret tra.

Peurvuiañ ne vez ket heuliet ar boaz-se er skridoù brezhonek.

• Gallout a reer lakaat ar stroll-anv dirak ar verb : Ki ebet n'em eus.

... pe gant ur verb ha n'emañ ket er stumm nac'h :

• ne viot ket troublet pa zegaso deoc'h ivez afliksion ebet (RS.p.350)
• kement-mañ a heuliot atav pa erruo gouel doubl ebet e-giz-se e-keñver ar Sul. (HB.p.500)
• mar hoc'h eus gwelet gwech e-bed un den en e dremenvan ... (JKS.p.84)
• ha kavet hoc'h eus-hu loen ebet ken faeüs ... ? (ISV.p.473)

Ebet gant ur ger hollek

Ne vez ket implijet ebet gant gerioù hollek evel bara, dour, brezhoneg, ha kant all. Ne vo ket lavaret : *bara ebet, met tamm bara ebet

• Ne vo ket lavaret : *dour ebet, met banne dour ebet
• Ne vo ket lavaret : *brezhoneg ebet, met tamm brezhoneg ebet, pe, hervez an degouezh, rannyezh vrezhonek ebet.

Eget

Ne vez implijet an araogenn-se nemet en derez uheloc'h

• Brasoc'h eget Molenez eo Eusa.

Neuze 'ta ne vez ket implijet morse evit an derez kevatal.

Div skouer direizh ha dibosupl :

• *ar memes tra eget, implijet e-lec'h ar memes tra ha, pe ar memes tra evel, an daou stumm reizh nemeto,
• *ken bras eget, e-lec'h ken bras ha, pe ken bras evel.

-ek, -at

Ar c'hemm a vez graet e brezhoneg etre -ek (a verk ar yezh) hag -at (a verk ar vro):

• Ur c'haner kembreat, peogwir eo eus Kembre.
• Ur c'haner kembraek, peogwir e kan e kembraeg.

E-kerz, e-kerzh

• E-kerz a denn d'ar perc'hennañ: al levr zo em c'herz
• E-kerzh a denn d'an amzeriañ : e-kerzh an hañv.

Emañ/zo

Lavaret e vez: Hiriv emañ ma deiz-ha-bloaz, ha Ma deiz-ha-bloaz zo hiriv.

Eno

Implijet e vez eno evit chom hep advenegiñ ul lec'h bennak:

• E Kemper e oan o chom, eno em eus graet ma studioù.

En ur c'hortoz

Ne vez ket implijet an droienn-se evel adverb : da c'hortoz a vez lavaret.

• Butunet em eus dek sigaretenn en ur c'hortoz ma merc'h a oa o pellgomz. Met :
• Prenañ a rin ur c'harr nevez dit, met da c'hortoz e tremeni gant an hini kozh.

Envel

Envel, anvet.

• Envel a rin ma mab evel e dad. Anvet e vo Ernest.

Gwelit ivez : Gervel.

Eo/Ez eus

Lavaret e vez: Savet eo an ti, met savet ez eus un ti.

Eo/Zo

Lavaret e vez

• Ur stêr eo an Elorn, met An Elorn zo ur stêr .
• Hennezh eo ar gwellañ hag Ar gwellañ eo hennezh.

Gwelit ivez : Zo/Eo.

Erlec'hiañ

Ret eo teurel evezh ouzh an ereadurezh :

• X a laka Y e-lec'h Z : X a erlec'h Y ouzh Z ha n'eo ket X a erlec'h Z gant Y.
• Lakaat Y e-lec'h Z : Erlec'hiañ Y ouzh Z, ha n'eo ket Erlec'hiañ Z gant Y.
• X a ya e-lec'h Y : X a erlec'h Y.

Eskemm

Ar ger eskemm ne dalv ket kement ha komz e brezhoneg. Gerioù all zo: kaozeal, divizout, kendivizout, prezeg, ....

Estreget

• Estreget studierien zo er skol-veur.

E brezhoneg e vez graet gant ur stumm-kadarnaat, pa vez graet gant ur stumm- nac'h e galleg: "Il n'y a pas que".

Eta

N'hall ket eta bezañ lakaet e penn kentañ ur frazenn, evit treiñ donc (gwelout eta).
N'eus nemet ober gant gant se, rak-se, neuze, pe abalamour da se, hervez an dro.

• Bremañ 'ta eo dimezet.
• Neuze eo dimezet.

Eus

Abeg

• Trugarekaet e vez un den eus ur prof.

Kerentiezh

• Ne vez ket lavaret Ur mab eus Edern nemet ma teu ar mab eus kumun Edern (e-kichen Brieg), met ma'z eo Edern anv e dad e ranker lavarout Ur mab da Edern.

Oberour

Ne verk ket an oberour avat. Neuze ne vo lavaret Ur romant eus Brieg nemet ma teu eus Brieg, met mar deo bet skrivet gant un den anvet Brieg e vo lavaret ur romant gant Brieg , ken plaen ha tra.

• Ur film gant Roman Polanski. Ha n'eo ket eus Roman Polanski.

Orin

Merkañ an orin a vez graet gant eus.

• Un den eus Brieg.

Tud zo a gav ne c'hall ket ur gêr bezañ *eus Elzas neuze, en Elzas emañ.

Evit

Diwar batrom ar galleg e weler tud oc'h ober gant evit da zisplegañ an abeg: n'eo ket brezhoneg. Ne vez ket roet ur priz d'un den evit ul levr, pe evit bezañ skrivet ul levr met gant ul levr: Koll am eus bet gant ma legumaj, ur priz am eus bet gant ma fladenn nevez.

• Trugarekaet e vez un den eus ur prof.

F

Fazi

Lavaret e vez

• dre fazi, pa vez faziet, pa vez graet ur fazi gant unan bennak.
• dre ma faot pa vez komzet eus piv zo kaoz. Gwelout mea culpa.
• Er stumm nac'h e vo lavaret kentoc'h : N'eo ket me zo kaoz.

Fellout

Ar verb fellout a vez implijet atav

• gant an araogenn da,
• en trede gour unan.

Ne vez ket lavaret :

• evel ma fell, met evel ma fell d'an dud, pe evel a garer ;
  • a fellan, met a fell din.

Fest

Ur fest a zo un abadenn. Pa vez lavaret "gouel" e vez graet anv eus an deiz.
Gwelit ivez : Gouel.

Feur-emglev

Feur-emglev a vez skrivet e daou c'her, ha liammet gant ur varrennig-stagañ, evel ma vez kavet en holl c'heriadurioù dave.

G

Gallout

Faziañ a ra lod a-wechoù pa n'ouzont ket e c'haller ober meur a dra gant ar verb-mañ :

• merkañ galloud, gouested ha gouestoni :
  • Gallout a rez kerzhout ma n'hallez ket redek
  • Gallout a rez gwiskañ ur gravatenn evit ur wech
• reiñ un aotre :
  • Ya, gallout a rez kemer kafe hep goulenn
  • Gallout a ran mont er-maez da c'hoari ?
• martezeañ
  • Gallout a rez kouezhañ ma ne ziwallez ket.
  • Gallout a ra c'hoarvezout dizemglev, pa n'hall ket an dud en em gompren.

Ganet

• Gwelout Genel.

Gant

Ur romant gant Jack London (ha n'eo ket eus) a vo lavaret peogwir eo bet skrivet gantañ.

Gant ar pal ober

Gant ar pal ober zo un droienn c'hallek nevezijinet.
E brezhoneg e verker ar pal gant an araogennoù-mañ:

• da: Da betra?
• evit (kreñvoc'h), met a-benn a glever aliesoc'h e rannyezh Kerne-Izel)
• e-sell da (e rannyezh Treger)

Genel

Genel ha bezañ ganet zo daou dra un tamm disheñvel.

• Genel bugale a vez graet gant ar maouezed, hag ar vedesined pe amiegezed a vez ouzh o skoazellañ.
• Eus ur bugel e vez lavaret ez eo ganet.

Geriaoueg

• Geriaoueg, ur c'heriaoueg, a zo gwregel pe benel, evel balaneg, ur valaneg.

Ger-mell

Ne vez ket implijet ar ger-mell dirak an anv

• pa vez ebet da-heul : N'eus ki ebet
• pa vez ur renadenn-anv war-lerc'h :
  • Mor Breizh , met ar Mor Bihan;
  • Ar Redadeg, met Redadeg 2010.

Ne vez ket implijet ar ger-mell dirak an anv-gwan en derez uhelañ

• pa vez lakaet dirak un anv-kadarn ha...
• pa vez ur verb displeget war lerc'h : Ya, gwashañ tra am boa graet biskoazh/Oa diwiskañ mamm-gozh en noazh (Son da zañsal).

Gervel hag envel

Arabat droukveskañ gervel hag envel.

• Gervel a rin ar medisin.
• Envel a rin ma mab Nikeforos.

Gouel

Ur gouel (Gouel Yann, Gouel Nedeleg, Gouel ar Brezhoneg) zo un deiz eus ar bloaz.
Ur fest a zo un abadenn : festoù-noz zo, festoù-deiz ivez.

Gouest

Lavaret e vez gouest da ober udb.

Goulenn

• Goulenn digant unan bennak pe ouzh unan bennak zo heñvel. Lakaat da n'eo ket brezhoneg.

Gwelit ivez : Ma.

Gouzout

Gwelit ivez : Ma.

Graet e vez

• Graet e vez a verk ur boaz, ha n'eo ket un dra graet ur wech..

H

Hepken

Ur wech hepken, ha n'eo ket *hepken ur wech. Goude an anv e vez lakaet hepken, ha n'eo ket dirak.

Hini

• Ne vez ket lavaret *an hini-mañ, nag *an hini-se : ret eo ober gant hemañ /homañ, pe hennezh/honnezh e brezhoneg.
• Distaget e vez an /h/ er ger hini, neuze e skriver ha hini, n'eo ket *hag hini.

J

Jener

Gourel pe gwregel(benel) eo ar gerioù e brezhoneg, gwelit : Jener an dibennoù-gerioù e brezhoneg.

Just

Arabat eo implij just e-lec'h nemet.
E-lec'h C'hoant am boa lâr just un dra e ranker ober

• pe gant: C'hoant am boa da lavarout un dra nemetken,
• pe N'em boa c'hoant da lavarout nemet un dra.

K

Keit, kement

• Keit zo kenster gant ken pell pe ken hir
• Kement gant ken bras.

Kemmadurioù

Lavaret e vez :

• ur pennad hag ur bajenn, ha neuze daou bennad ha div bajenn.
• ar preder, ar peoc'h

Gwelit ivez : Listennad gerioù gourel ha gwregel.

Graet e vez kemmadur G/C'H (evel ar c'hemmadurioù dre vlotaat all, war-bouez D/Z) :

• goude ar ger-mell : ur c'hallez, ar C'hallaoued
• goude an anv -kadarn
  • gwregel unan : ur ganerez c'hall
  • tud gourel lies : kanerien c'hall

Gwelit ivez : Kemmadurioù ar brezhoneg.

D/Z

Ar c'hemmadur D>Z

• a vez graet, evel ar c'hemmadurioù dre vlotaat all, war-lerc'h da, na (rannig-verb), e (perc'hennañ), ne, re, pe ...
• ne vez ket graet gwech ebet war-lerc'h ar ger-mell: un diaoul, un diaoulez, an diaouled hag an diaoulezed, un debrer kig, un debrerez kig, an debrerien kig, an debrererezed kig.

Kêr

Peurvuiañ ne vez ket lakaet ar ger-mell strizh dirak kêr :

• Mont e kêr, bale dre gêr, hag an ti-kêr, tud kêr.

Ket

N'haller ket implij ket hep verb evel e galleg.

• Ne lavarer ket  : Ober a ran chistr, ha ket lambig, lavaret e vez : Ober a ran chistr, ha n'eo ket lambig.
• Ne lavarer ket : Skuizh on, ket te, lavaret e vez : Skuizh on, te n'out ket.

Klask

• Klask boued, a vez lavaret. Ha klask debriñ un dra bennak. Morse ne vez implijet an araogenn "da" goude ar verb klask.

Klevet e vez

Ne vez ket implijet stummoù an araogenn a (ac'hanon, ...anezhañ) evel renadenn gant ar verb bezañ.

Klotañ

N'eus ket a verb *klotaat e brezhoneg, penegwir n'eus ket eus ar ger klot. Klotañ eo ar verb reizh.

Komz

Evel en un toullad yezhoù all, ne gomz ket al levrioù nag ar pennadoù nag ar skeudennoù nag ar c'hanaouennoù. Met anv, kaoz, meneg, zo enno eus traoù pe tud a bep seurt.

Kont

Daou c'her kont zo e brezhoneg :

• un anv-kadarn gourel, kont, ar c'hont, brezelour, ha diwezhatoc'h aotrou, den eus an noblañs ; gwelout kontelezh.
• un anv-kadarn gwregel, kont, ur gont ; ur gont eo ar pezh a zo bet kontet, an niver, ha pa vez kontet mat e vez mat ar gont ; ur gont-bank.

Kornog, kornôg, kornaoueg, ha kornok, kornôk, kornaouek

Skrivet e vez ar c'hornaoueg pe ar c'hornôg, evel ma vez skrivet genaoueg, distaget genôg e kornioù zo.
Hag evel ma vez skrivet genaouek ivez e vez skrivet kornôk ha kornaouek, stummoù a gaver er geriadurioù.

Kozh, koshoc'h, koshañ

Skrivet ha lavaret e vez koshoc'h, koshañ ([[3]]) evel sershoc'h, sershañ ([[4]]), pishoc'h, reishoc'h ( [[5]]), ha gwashoc'h ([[6]]), gwashañ ([[7]]) hervez a zo displeget en holl yezhadurioù.

L

Lec'h ha lerc'h

Daou c'her zo, ha daou dra :

• lec'h, evel e pelec'h, hag e-lec'h ma, a verk al lec'hiañ,
• lerc'h, evel e-barzh war-lerc'h ha lerc'h-ouzh-lerc'h.

Liammañ

• Liammañ un dra ouzh un dra bennak all.

Lizher

• Gourel eo ar ger lizher e brezhoneg. Lavaret e vo: Resevet em eus daou lizher, pe Kaset em eus anezhañ (al lizher) d'an ti-post.

M

Ma

Nag er yezh skrivet, nag er yezh komzet e Kerne-Uhel, Treger pe Leon, ne reer gant goulenn ma na n'ouzon ket ma. Lavaret e vez :

• Goulenn digant Doue ha wiski zo er baradoz, e doare Leon.
• Goulenn digant an eskob hag-eñ e vo wiski da eured e verc'h, e doare Treger ha Kerne-Uhel.
• N'ouzon ket ha c'hwezh ar bezhin brein zo kaoz da varv mab ma amezeg saver-moc'h, e doare Leon.
• N'ouien ket hag-eñ e vije dilennet mab Sarkozy da brezidant war-lerc'h e dad.

Ar stumm goulenn ma, ha na gleved en XXvet kantved nemet e doare Gwened hag arvor Kerne-Izel (betek Bro ar Bigoudenned) ne vez ket implijet er yezh skrivet.

Memes

Nann, ne vez ket lavaret ar memes tra egedon (gwelout eget uheloc'h), rak e brezhoneg e vez lavaret :

• pe ar memes tra ganin,
• pe ar memes tra eveldon,

an daou stumm reizh nemeto.

Mengleuz

Ur vengleuz, benel eo an anv.

Meur

Lavaret e vez meur a dra, meur a zen, meur a wech, atav gant an unander. Gwelout [8].

Mil (1000)

Kemmadur a vez a-wechoù goude mil:

• hep kemmadur : mil bennozh, mil mallozh
• gant ar c'hemmadur : mil c'hast

Milion

Un anv-kadarn eo milion. Neuze e vo lavaret atav :
ur milion a dud, daou vilion a euroioù, gant ul liester war-lerc'h an araogenn a,
goude ma vez lavaret nav c'hant mil den, daou c'hant mil euro gant an unander goude ar gerioù niveriñ (pe nav c'hant mil a dud, daou c'hant mil a euroioù, evel a garer).

Miz

E brezhoneg e vez lakaet ur bennlizherenn d'ar mizioù. Skouer : ar 24 a viz Ebrel 2024 zo hiziv.

Mui

Mui a dalvez kement ha muioc'h, pe ken er frazennoù-nac'h : Ne oar ket mui petra ober.
Talvezout a ra ivez da c'heriañ ar sammañ er jedoniezh ha d'ober anv eus an arouez +.
Diwar an implij fazius a vez graet eus ar galleg plus ez eus tud tuaet da implijout mui e-lec'h ha·g.
Gant-se ne zlefed ket skrivañ *« Koskoriad an Heol a vez graet eus hollad ar c’horfoù-egor a zo tro-dro d’an Heol, [...] mui an Heol end-eeun. » met « Koskoriad an Heol a vez graet eus hollad ar c’horfoù-egor a zo tro-dro d’an Heol, [...] hag an Heol end-eeun. ».

N

Na

Daou c'her na zo e brezhoneg.

• na stagell-genurzhiañ : na kig na bara, kemmadur ebet war he lerc'h;
• na stagell-isurzhiañ (meur a stagell e gwirionez) : dall eo an hini na wel ket

an daou a gaver er frazenn an hini na drok netra na koll na gounit ne ra

Nemet

1 - Implijet e vez nemet, dirak un anv-kadarn pe un anv-verb peurvuiañ, gant ur verb er stumm nac'h :

• N'eus nemet Benead Bihan amañ. N'eus nemet tapout ur bal d'ober un toull en douar.

2 - Gallout a reer lavarout ivez :

• N'eus ket 'met Benead Bihan (pe N'eus ken 'metañ). Ar memes tra eo.

Alies e kred nevezvrezhonegerien zo e lavaront "Ya pas que", pa lavaront ar c'hontrol ("Ya que") : ret e vije dezho ober gant estreget, estrevit, pe ouzhpenn.

3 - Ar wech (n'eus) nemeti, gant ar ger-mell strizh. Ur wech hepken gant ar ger-mell amstrizh. Mar ha (n'eus) nemet mar.

Nemetken

Ur wech nemetken. Goude an anv e vez lakaet nemetken, ha n'eo ket dirak.

O

O tont

• Lavaret e vez Emaon o tont, met Er sizhun a zeu, rak ar sizhun o tont n'emañ ket er yezh.

Ouzh

• Skrivañ ouzh ur voger, ouzh an daolenn (ha n'eo ket "war").
• Tost(aat) ouzh un den, pell(aat) diouzh un den.

Gwelit ivez : Diouzh, Erlerc'hiañ, Goulenn, Liammañ.

P

Pa

Kemmadur dre vlotaat a zo war-lerc'h pa, evel a zo war-lerc'h da pe ne : Pa gollan, amzer da goll, ne gollan ket bep tro.

Pa + dont

Lavaret e vez "pa teu" e rannyezh Kerne-Izel. Koulskoude n'eo ket diazezet ar yezh skrivet war ar rannyezhekadur-se. Skrivet e vez pa zeu pe pa deu (ne vez ket graet ar c'hemmadur e-barzh deu atav), hervez an doareoù diazezet el lennegezh.

Pal

Ar pal hag ar bal

Ar pal a vez klasket tizhout gant ar rederien, ar bal eo ar benveg a vez gant al liorzher da dreiñ douar.

Ar pal da dizhout

• Un droienn fazius nevez-savet a lenner e kelaouennoù zo : gant ar pal mont. Ma teuje an droienn er yezh hervez ar patromoù-yezh diazezet mat (abalamour da, en sell da, gant c'hoant da...) e tlefe bezañ gant ar pal da vont. Koulskoude ez eus troiennoù er yezh evit lavarout ar memes tra :
  • evit, eo an araogenn hag a verk ar pal a glasker tizhout,
  • a-benn e rannyezh Kerne-Izel, implijet e Geriadur brezhoneg An Here
  • hag abalamour da, a zo un droienn araogennel.

Pennad

Pennad, ur pennad, daou bennad, gourel.

Pig, pik

Ur big, piged, hag ur pik, pikoù n'int ket heñvel tamm ebet.

Portugal

... ha neuze Portugalad, portugaleg.

R

Rak

• Ne vez ket implijet ar rannigoù-verb a, e, nag ar verboù displeget war-lerc'h rak : Sot on rak addimezet on.
• Implijet e vez ar verb er stumm-nac'h war-lerc'h rak avat : Fin out, rak n'out ket addimezet.

S

Saozneger, saoznek

• Ur saozneger (anv-kadarn), zo un den hag a gomz saozneg ; pa vez kalz tud : saoznegerien.
• Ar broioù, al levrioù, ar filmoù, n'int ket tud. Neuze : broioù saoznek, levrioù saoznek, filmoù saoznek (anv-gwan).

Skouer

Benel eo ar ger skouer:

• an div skouer gentañ, teir skouer vat.

Soñjal

• Soñjal en un dra, e-barzh un dra (ha n'eo *da un dra, diwar batrom ar galleg).

Spagnol

Ur Spagnol ha Spagnoled (ha gwin spagnol). N'eus ket eus ar ger *Spagnoliz, evel n'eus ket eus ar ger *Spagnolad. Pe neuze : Spagnad, Spagniz.

Ster ha stêr

Daou dra disheñvel int.

T

Tabut

Tabutal zo ober trouz, huchal. N'eo ket komz. Discuss a zo komz, kaozeal, divizout.

Telenn

Gwregel eo ar ger, neuze : un delenn.

Tennañ

• An den a denn d'e dud dre natur, met pa denn warne e vez gant un arm bennak.

Trugarez

Gwregel eo ar ger, neuze : trugarez vras.

Tu

E lec'h ober gant an nevezvrezhonekadur « tu zo », deuet diwar un droienn c'hallek, e vo implijet ar verb gallout : Ma n'ouzer ket ober bugale e c'haller goulenn digant ar pab.

« Tu zo », a zo un droienn vrezhonek nevez, implijet gant brezhonegerien yaouank an unanvet kantved warn-ugent e-lec’h ar verb gallout, hag a lenner e-barzh Rouzig a-wechoù.

• Deuet eo diwar an droienn gozh moien zo, deuet diwar ar galleg, a zo bet peurvrezhonekaet ar ger kentañ anezhi, nemet sistematikaet an implij anezhi ouzhpenn. En em ledet eo gant nevezvrezhonegerien ar bloavezhioù 1980 da gentañ, ha gant skolioù Diwan goude.

Gant an araogenn « da »

Klevet e vez implijet hep araogenn (tu zo ober) pa n’eus troienn ebet war ar memes patrom hep an araogenn da (amzer zo da vont, labour zo d’ober, tro a vo da chaseal), a zegas renadenn an anv-kadarn er skouerioù-se.
Sell amañ an arroudenn diwar-benn ar ger « tu » tennet eus Geriadur brezhoneg An Here: « Tu zo, n'eus ket tu, n'eus ket a du d'ober an dra-se : bez' e c'haller, ne c'haller ket kavout un doare evit e ober. »
Ne veze ket implijet na gant brezhonegerien an XXvet kantved, na gant ar skrivagnerien, evit komz eus gwir, urzh, aotre pe droed d'ober un dra bennak.

Gwelet e vez evel unan eus arouezioù ar roazhoneg, pe an diwaneg.
Diaes eo en em reizhañ avat d'an dud ha n'int ket kustum d'ober gant ar verb gallout.

Tu, e-tu, eus tu

Gwelout diouzh, uheloc'h.

En tu all

• En tu all da, ha n'eo ket *en tu all eus.

W

War

• Troiennoù gant war:
  • amzeriañ: war ar pemdez, war ar sizhun
  • lec'hiañ: war al lec'h, war an dachenn, war an douar, war ar bed, war ar vro, war ar maez, war ar mor, war ar straed...
  • Kemmadur goude war en troiennoù evel bern war vern, war vord ar mor, war zouar, war goust, war-grec'h, war varc'h, war vor, war-benn, war-bouez, war-draoñ, war-dreuzoù an ti, war-dro, war goad, war brenn...
    

Krennlavar : Na war gouevr, na war aour / War netra ne ra fae ar paour

• Diwar skouer (fall) ar galleg e vezer krog da implij "war" e-lec'h "e" e pennadoù zo :
  • en ul lec'h, hag en ul lec'hienn, ha n'eo ket *war ul lec'hienn.
  • e Kemper, e Kerne, ha n'eo ket *war Kemper, war Kerne;
• Ouzhpenn-se
  • er wikipedia, ha n'eo ket *war ar wikipedia, evel ma lavarer en ul levr, en un holloueziadur, daoust ma vez lâret: Gwelet em eus se war ar gazetenn.
  • er blasenn pe war ar blasenn (an eil hag egile a gaver e levrioù Jules Gros).

Z

Zo/Emañ

Lavaret e vez: Hiriv emañ ma deiz-ha-bloaz, ha Ma deiz-ha-bloaz zo hiriv.

Zo/Eo

Lavaret e vez:

• An Elorn zo ur stêr (amresis eo ur stêr), met An Elorn eo ar stêr-mañ (resis eo ar stêr-mañ).

Gwelit ivez : Eo/Zo.

Pennadoù kar

• Kemmadurioù
• Listennad gerioù gourel ha gwregel
• Jener an dibennoù-gerioù e brezhoneg