Melc'hwed-krogennek : diforc'h etre ar stummoù

Eus Wikipedia
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
D Bot: Migrating 57 interwiki links, now provided by Wikidata on d:Q308841
Keritiad (kaozeal | degasadennoù)
Reizhet hag astennet
Linenn 1: Linenn 1:
[[Restr:Páll-Gergely, Hunyadi, Jochum & Asami 2015 Figs.12 Angustopila dominikae.png|thumb|upright=1.5|''Angustopila dominikae'', bihanañ maligorn douar ar bed<br>(e krao un nadoz amañ)]]
[[Image:Common snail.jpg|thumb|right|250px|Ur velc'hwedenn grogennek ordinal]]
'''Maligorned''' <ref>[[Geriadur Ménard]]</ref>, '''melc'hwed-klorek''' <ref name="D">[[Devri]]</ref>, '''melc'hwed-kornek''' <ref name="D" />, '''melc'hwed-krogennek''' <ref name="D" />, '''melc'hwed-krogilhennet''' <ref name="D" />, '''melc'hwed-moger''' <ref name="D" />, '''melc'hwed-podek''' <ref name="D" /> a reer eus [[blotvil]]ed krogennek hag a vev en dour dous, en dour mor pe war an douar (40% anezho). <ref>Solem, Alan & Van Bruggen, A. C. : ''World-wide Snails'', E.J. Brill/W. Backhuys, 1984 {{ISBN|978-90-04-07417-0}}</ref><br>
'''Melc'hwed-krogennek''' (ivez: '''melc'hwed-kregilhennek''', '''melc'hwed-klorek''', '''melc'hwed-podek''') a zo ur seurt [[Melc'hwed|melc'hwed]], anvet ivez '''maligorned''', hag a vev diwar plant ha delioù hag a gaver el liorzhoù.
An 40% diwezhañ-se dreist-holl a anaver mat, p'en o c'haver el [[Liorzherezh|liorzhoù]]. [[Gastropoda|Gasteropoded]] int, a vev diwar plant hepken, pe diwar plant ha loened, pe diwar loened hepken, pe diwar lastez. Ur grogenn rodellet o deus, bras a-walc'h evit ma c'hellfe a loen en em zidennañ penn-da-benn enni.


Tremen 50&nbsp;000 spesad maligorned zo ; pouezus int e [[sevenadur]] [[mab-den]], pa vezont maget ha debret ha pa vez stourmet outo.
Arouez ar c'horregezh int.
==Annezva==

E pep lec'h ez eus maligorned douar, zoken en [[dezerzh]]ioù ; maligorned dour a gaver en holl stêrioù (war-dro 4&nbsp;000 spesad) hag er morioù betek an abisoù, da lavarout eo izeloc'h eget 3&nbsp;000 [[metr|m]] dindan live keitat ar mor.
==Skeudennoù==
==Deskrivadur==
<gallery>
[[Restr:Grapevinesnail 01a.jpg|thumb|upright=2.6|''Helix pomatia'', «&nbsp;maligorn [[Bourgogn]]&nbsp;»]]
Image:Snail2.JPG|''Cornu aspersa'', melc'hwedenn-grogennek al liorzhoù e [[SUA]]
{| class="wikitable" align="center"
Image:GardenSnail1.jpg|''Cornu aspersa'', melc'hwedenn-grogennek al liorzhoù e [[Hampshire]], e [[Bro-Saoz]]
|-
Image:European brown snail.jpg|''C. aspersa''
|[[Restr:Scheme snail anatomy-numbers.svg|650px]]
Image:Gardensnail.jpg|''C. aspersa''
|-
Image:Snail-WA edit02.jpg|''Cepaea hortensis''
|
Image:Snail WA.jpg|(''Cepaea hortensis'')
{| width="100%" style="font-size:95%;"
Image:Cepaea_nemoralis_pair_banded_shells.jpg| ''Cepaea nemoralis''
|-
Image:Achatina fulica Thailand.jpg|''Achatina fulica'', Mell Maligorn Reterafrika.
|
Image:Kadina-snails-climb-fence-0716.jpg|''[[Theba pisana]]'' enbroet e [[Kadina, South Australia]]
<div style="column-count:3;-moz-column-count:3;-webkit-column-count:3">
#Krogenn
#Avu
#Skevent
#Fraezh
#Toullig analañ
#Lagad
#Brec'h
#Gwerblenn an empenn
#San halv
#Genoù
#Kof
#San ar gouennañ
#Kalc'h
#Gouin
#Sac'had daredoù
#Troad
#Stomog
#Lounezh
#Mantell
#Kalon
#San sper
</div>
|}
|}
;Ment
[[Restr:Syrinx aruanus shell.jpg|thumb|''Syrinx aruanus'']]
Ledan-kenañ eo skalfad mentoù kregin ar maligorned en o oad, pa'z eo ar spesad brasañ 900 gwech brasoc'h eget an hini bihanañ : ''Syrinx aruanus'', 91 cm ha 18 [[kilogramm|kg]]— maligorned mor all, <nowiki><</nowiki> 1 mm.<br>
En [[Afrika ar C'hornaoueg]] e kaver ar brasañ maligorned douar, ar spesad ''Achatina achatina'', betek 30 cm o c'hrogenn hag 1 kg a bouez enno.
;Analadur
Lod maligorned a anal dre [[skevent]] evel an darn vuiañ eus al loened a vev war an douar, lod all a ra dre [[brenk|vrenkoù]] evel an darn vuiañ eus ar re a vev en dour.<br>
Koulskoude, kement a [[spesad]]où maligorned zo emdroet war an Douar a-hed istor ar blanedenn ma kaver maligorned o deus brenkoù war an douar ha re o deus skevent er stêrioù hag er morioù.
==Boued==
E genoù an darn vuiañ eus ar maligorned ez eus un doare [[teod]] warnañ miliadoù a vegennoùigoù hag a labour evel ul [[livn]] a-benn drailhañ ar boued.<br>
[[Geotdebrer]]ien eo an darn vrasañ eus ar maligorned (re ar morioù a zebr [[bezhin]]), hogen lod zo hollezat ha lod all zo preizherien [[Kigdebrer|kigezat]].
==Maligorned ha mab-den==
;Anv-tiegezh
*Un [[anv-tiegezh brezhonek]] eo «&nbsp;Maligorn&nbsp;» (''Malgorn'', ''Malgorne'', ''Maligorne'' ar stummoù gallekaet). <ref>Deshayes, Albert : ''Dictionnaire des noms de famille bretons'', Le Chasse-Marée/ArMen, 1995 {{ISBN|978-2-903708-61-0}}</ref>
;Boued
Maget e vez maligorned, ''Helix pomatia'' ha ''Cornu aspersum'' dreist-holl, evit sevel meuzioù cheuc'h e keginerezh [[Europa]]. Maligorned all a vez debret en [[Afrika]] hag en [[Azia]] da dapout [[protein]].<br>
War aodoù ar bed a-bezh e vez debret maligorned mor.
[[Restr:Rumina decollata 0106.JPG|thumb|upright=0.7|''Rumina decollata'']]
{|class="infobox" style="font-size:95%;"
|- align="center"
!colspan="2"|<big>Mouk Tir</big>
|-
{{Infobox/Titl|Mouk Tir|66023c|talbenn defaut|66023c}}
|-
|'''[[CMYK]]||(45, 100, 47, 42)
|-
|'''[[HSV]]'''||(235°, 98%, 40%)
|-
|'''[[HTML]]'''||#66023c
|-
|'''sRGB'''||(102, 2, 60)
|}
;Gounezerezh
Fall eo ar maligorned evit ar [[gounezerezh]] dre vras, abalamour ma tebront ar plant yaouank. Klask a reer o lazhañ dre zisastuzerioù kimiek, dre kenderc'hadoù [[huelenn]] pe [[kignen|gignen]] enno. Lod labourerien-douar a glask mirout outo a bignat er [[gwez]] dre lakaat ur gwiskad [[kouevr]] tro-dro d'ar c'hef anezho, pe dre skuilañ tammoù klor vioù war al leur a-benn mirout ouzh armaligorned a ruzañ.<br>
Un doare all zo bet klasket, dre zegas maligorned preizher ''Rumina decollata'' eus diazad ar mor [[Mor Kreizdouar|Kreizdouar]] ; ar re-se a-zebr maligorned al liorzhoù ha gasteropoded all evel ar [[melc'hwed]].
;Gwezeladoù
[[Gwezelad]]où evit yec'hed ar [[kroc'hen|c'hroc'hen]] a vez fardet diwar ''Helix aspersa'' rak sikour a reont da gleizhennañ ar goulioùigoù, da vouestaat ar c'hroc'hen, da beuzdiverkañ ar roufennoùigoù ha da bareañ an [[akne]].
;Sevenadur
*Peogwir ez eo gorrek ar maligorned ez int bet lakaet da arouez al leziregezh gant ar [[Katoligiezh|Gatoligiezh]] ; en [[Testamant Nevez]] ez eus lakaet ur velc'hwedenn da gastiz ([[Levr ar Salmoù]] [http://testamant.nevez.pagesperso-orange.fr/testamant.kozh.salmou.htm 58:9]).
*En [[Henamzer]] e farded gant borc'hadur maligorned mor ar [[Kerentiad|c'herentiad]] [[Muricidae]] ul [[liv]] anvet [[mouk (liv)|mouk]] [[Tir (Fenikia)|Tir]]. Ker koustus e oa kenderc'hañ al liv-se ma ne veze arveret nemet gant an dud pinvidik-mor, alese lod arlivioù glas ha mouk hag a zo arouez ar binvidigezh, ar rouelezh ha galloud [[kardinal]]ed ar gatoligiezh.
==Skeudennaoueg==
[[Restr:Cochlicella acuta 2.jpg|thumb|''Theba pisana'' (ront) ha <br>''Cochlicella acuta'' (begek)<br>enbroet e [[Kadina, South Australia]]]]
{{Commons|Category:Snails}}
*''Bukit war ar skeudenn evit gwelout an alc'hwez''
<div style="width:80%; margin-top:15px;">
<gallery mode="packed-hover" heights="180px">
Snail moving across leaves.webm|Ur maligorn o vont<br>eus an eil delienn d'eben
European brown snail.jpg|''Helix aspersa''
Snail-WA edit02.jpg|''Cepaea hortensis''
Cepaea_nemoralis_pair_banded_shells.jpg| ''Cepaea nemoralis''
Achatina fulica Thailand.jpg|''Achatina fulica''
Snail black on grass2.jpg|''Arianta arbustorum''
Lymnaea stagnalis Arboretum de Paris.jpg|''Lymnaea stagnalis''<br>o tont war gorre an dour<br>da leuniañ e skevent
</gallery>
</gallery>
</div>

==Notennoù==
{{Commons|Category:Snails}}
{{Daveoù}}

[[Rummad:Divellkeineged]]
[[Rummad:Divellkeineged]]

Stumm eus an 14 Meu 2019 da 18:23

Angustopila dominikae, bihanañ maligorn douar ar bed
(e krao un nadoz amañ)

Maligorned [1], melc'hwed-klorek [2], melc'hwed-kornek [2], melc'hwed-krogennek [2], melc'hwed-krogilhennet [2], melc'hwed-moger [2], melc'hwed-podek [2] a reer eus blotviled krogennek hag a vev en dour dous, en dour mor pe war an douar (40% anezho). [3]
An 40% diwezhañ-se dreist-holl a anaver mat, p'en o c'haver el liorzhoù. Gasteropoded int, a vev diwar plant hepken, pe diwar plant ha loened, pe diwar loened hepken, pe diwar lastez. Ur grogenn rodellet o deus, bras a-walc'h evit ma c'hellfe a loen en em zidennañ penn-da-benn enni.

Tremen 50 000 spesad maligorned zo ; pouezus int e sevenadur mab-den, pa vezont maget ha debret ha pa vez stourmet outo.

Annezva

E pep lec'h ez eus maligorned douar, zoken en dezerzhioù ; maligorned dour a gaver en holl stêrioù (war-dro 4 000 spesad) hag er morioù betek an abisoù, da lavarout eo izeloc'h eget 3 000 m dindan live keitat ar mor.

Deskrivadur

Helix pomatia, « maligorn Bourgogn »
  1. Krogenn
  2. Avu
  3. Skevent
  4. Fraezh
  5. Toullig analañ
  6. Lagad
  7. Brec'h
  8. Gwerblenn an empenn
  9. San halv
  10. Genoù
  11. Kof
  12. San ar gouennañ
  13. Kalc'h
  14. Gouin
  15. Sac'had daredoù
  16. Troad
  17. Stomog
  18. Lounezh
  19. Mantell
  20. Kalon
  21. San sper
Ment
Syrinx aruanus

Ledan-kenañ eo skalfad mentoù kregin ar maligorned en o oad, pa'z eo ar spesad brasañ 900 gwech brasoc'h eget an hini bihanañ : Syrinx aruanus, 91 cm ha 18 kg— maligorned mor all, < 1 mm.
En Afrika ar C'hornaoueg e kaver ar brasañ maligorned douar, ar spesad Achatina achatina, betek 30 cm o c'hrogenn hag 1 kg a bouez enno.

Analadur

Lod maligorned a anal dre skevent evel an darn vuiañ eus al loened a vev war an douar, lod all a ra dre vrenkoù evel an darn vuiañ eus ar re a vev en dour.
Koulskoude, kement a spesadoù maligorned zo emdroet war an Douar a-hed istor ar blanedenn ma kaver maligorned o deus brenkoù war an douar ha re o deus skevent er stêrioù hag er morioù.

Boued

E genoù an darn vuiañ eus ar maligorned ez eus un doare teod warnañ miliadoù a vegennoùigoù hag a labour evel ul livn a-benn drailhañ ar boued.
Geotdebrerien eo an darn vrasañ eus ar maligorned (re ar morioù a zebr bezhin), hogen lod zo hollezat ha lod all zo preizherien kigezat.

Maligorned ha mab-den

Anv-tiegezh
Boued

Maget e vez maligorned, Helix pomatia ha Cornu aspersum dreist-holl, evit sevel meuzioù cheuc'h e keginerezh Europa. Maligorned all a vez debret en Afrika hag en Azia da dapout protein.
War aodoù ar bed a-bezh e vez debret maligorned mor.

Rumina decollata
Mouk Tir
Mouk Tir
CMYK (45, 100, 47, 42)
HSV (235°, 98%, 40%)
HTML #66023c
sRGB (102, 2, 60)
Gounezerezh

Fall eo ar maligorned evit ar gounezerezh dre vras, abalamour ma tebront ar plant yaouank. Klask a reer o lazhañ dre zisastuzerioù kimiek, dre kenderc'hadoù huelenn pe gignen enno. Lod labourerien-douar a glask mirout outo a bignat er gwez dre lakaat ur gwiskad kouevr tro-dro d'ar c'hef anezho, pe dre skuilañ tammoù klor vioù war al leur a-benn mirout ouzh armaligorned a ruzañ.
Un doare all zo bet klasket, dre zegas maligorned preizher Rumina decollata eus diazad ar mor Kreizdouar ; ar re-se a-zebr maligorned al liorzhoù ha gasteropoded all evel ar melc'hwed.

Gwezeladoù

Gwezeladoù evit yec'hed ar c'hroc'hen a vez fardet diwar Helix aspersa rak sikour a reont da gleizhennañ ar goulioùigoù, da vouestaat ar c'hroc'hen, da beuzdiverkañ ar roufennoùigoù ha da bareañ an akne.

Sevenadur
  • Peogwir ez eo gorrek ar maligorned ez int bet lakaet da arouez al leziregezh gant ar Gatoligiezh ; en Testamant Nevez ez eus lakaet ur velc'hwedenn da gastiz (Levr ar Salmoù 58:9).
  • En Henamzer e farded gant borc'hadur maligorned mor ar c'herentiad Muricidae ul liv anvet mouk Tir. Ker koustus e oa kenderc'hañ al liv-se ma ne veze arveret nemet gant an dud pinvidik-mor, alese lod arlivioù glas ha mouk hag a zo arouez ar binvidigezh, ar rouelezh ha galloud kardinaled ar gatoligiezh.

Skeudennaoueg

Theba pisana (ront) ha
Cochlicella acuta (begek)
enbroet e Kadina, South Australia

Commons
Commons
Muioc'h a restroù diwar-benn

a vo kavet e Wikimedia Commons.

  • Bukit war ar skeudenn evit gwelout an alc'hwez

Notennoù

  1. Geriadur Ménard
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 ha2,5 Devri
  3. Solem, Alan & Van Bruggen, A. C. : World-wide Snails, E.J. Brill/W. Backhuys, 1984 (ISBN 978-90-04-07417-0)
  4. Deshayes, Albert : Dictionnaire des noms de famille bretons, Le Chasse-Marée/ArMen, 1995 (ISBN 978-2-903708-61-0)