Stadoù-Unanet Amerika : diforc'h etre ar stummoù

Kemmañ al liammoù
Eus Wikipedia
Merdeiñ etreoberiat en istor
← Kemm kentKemm nevesoc'h →
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
GweletWikitestenn
Diverradenn ebet eus ar c'hemm
Wikicode
Linenn 1: Linenn 1:
:[[Restr:Confusion colour.svg|20px]]''Evit sterioù all, gwelet [[USA (disheñvelout)]], [[Stadoù Unanet|Stadoù-Unanet (disheñvelout)]]''
:[[Restr:Confusion colour.svg|20px]]''Evit sterioù all, gwelet [[USA (disheñvelout)]], [[Stadoù Unanet|Stadoù-Unanet (disheñvelout)]]''
<hr>
<HR noShade>
{| class="infobox" style="font-size:90%;"

{| border=1 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=250 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%"
|colspan="2"|<center><big>'''''United States of America'''''</big><br />'''Stadoù-Unanet Amerika'''</center>
|-
|-
{{Infobox/Titl|''United States of America''<br>Stadoù-Unanet Amerika|b31d31|talbenn map|fff}}
| style="background:#efefef;" align="left" colspan=2 |
|- align="center"
{| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" style="padding-top: 0.5em;"
| colspan="2" |
{|
|-
|-
| align="center" width="125px" | [[Restr:Flag of the United States.svg|125px|Banniel SUA]]
| align="center" width="50%" | [[Restr:Flag of the United States.svg|125px|Banniel SUA]]
| align="center" width="110px" | [[Restr:US-GreatSeal-Obverse.svg|85px|Siell SUA]]
| align="center" width="50%" | [[Restr:US-GreatSeal-Obverse.svg|85px|Siell SUA]]
|-
|-
| align="center" width="125px" | <small>'''[[Banniel Stadoù-Unanet Amerika|Banniel]]'''</small>
| align="center" width="50%" | [[Banniel Stadoù-Unanet Amerika|Banniel]]
| align="center" width="110px" | <small>'''Siell'''<!-- '''Skod-ardamez''' --><!-- '''Ardamezioù''' --></small>
| align="center" width="50%" | [[Ardamezouriezh|Siell]]
|-
| align="center" colspan=2 | [[Restr:LocationUSA.png|250px]]
|}
|}
|- align="center"
|-bgcolor=#efefef
| colspan="2" | [[Restr:LocationUSA.png|280px]]
| align="center" colspan=2 | [[Kan broadel]]'''
|- bgcolor="#efefef"
| colspan="2" align="center" | '''[[Kan broadel]]'''
|- align="center"
| colspan="2" | ''The Star-Spangled Banner''<br><small>"Ar banniel steredek"</small><br>[[Restr:Star Spangled Banner instrumental.ogg]]
|- bgcolor="#efefef"
| colspan="2" align="center" | '''[[Sturienn]]'''
|- align="center"
| colspan="2" | Ofisiel : ''"In God We Trust"''<br><small>"E Doue e fiziomp"</small><br>Hengounel : ''"E Pluribus Unum"''<br><small>"Diwar lies, unan"</small>
|- bgcolor="#b31d31"
| colspan="2" align="center" style="color:#fff;" | '''Melestradur'''
|-
| '''[[Kêr-benn]]''' || [[Washington D.C.]]<br><small>[https://www.google.com/maps/place/38%C2%B053'42.0%22N+77%C2%B002'12.0%22W/@38.8950041,-77.0388554,13z/data=!4m5!3m4!1s0x0:0x0!8m2!3d38.895!4d-77.0366667 38° 53' 42" N 77° 02' 12" W]</small><br>
|-
| '''Kêr vrasañ'''|| [[New York City]]<br><small>[https://www.google.com/maps/place/40%C2%B039'51.0%22N+73%C2%B056'19.0%22W/@40.6641707,-73.9407998,11z/data=!4m5!3m4!1s0x0:0x0!8m2!3d40.6641667!4d-73.9386111 40° 39' 51" N 73° 56' 19" W]</small>
|-
| '''Yezhoù ofisiel''' || Hini ebet. <ref>Ar saozneg eo yezh ofisiel 28 Stad da nebeutañ, hervez ar ster a roer d'ar ger "ofisiel". Saozneg ha [[Hawaiieg]] zo ofisiel e Stad [[Hawaii]].</ref>
|-
| '''Yezh vroadel''' || Saozneg (''[[de facto]]'') <ref>Ar saozneg eo ''de facto'' yezh gouarnamant SUA hag ar yezh nemeti a vez komzet er gêr gant 80% eus an Amerikaned koshoc'h eget 5 bloaz. Ar [[spagnoleg]] eo an eil yezh komzet ar muiañ.</ref>
|-
| '''[[Gouarnamant]]''' || [[Republik]] kevreadel
|-
| '''Prezidant :''' || [[Donald Trump]]<br>([[Strollad Republikan (Stadoù-Unanet)|Strollad Republikan]])
|-
| '''Korf-lezenniñ'''<br> Kambre izelañ<br>• Kambr uhelañ || [[Kongres ar Stadoù-Unanet]]<br>[[Kambr an Dilennidi (SUA)|Kambr an Dilennidi]]<br>[[Sened (SUA)|Sened]]
|-
|-
| '''Dizalc'hiezh'''<br>• Disklêriet<br>• Anzavet<br>• Bonreizh e pleustr || {{Rouantelezh-Unanet}}<br>[[4 a viz Gouere]] [[1776]]<br>[[3 a viz Gwengolo]] [[1783]]<br>[[21 a viz Even]] [[1788]]
| align="center" | ''The Star-Spangled Banner''<br /><small>"Ar banniel steredek"</small><br />
|- bgcolor="#b31d31"
[[Restr:Star Spangled Banner instrumental.ogg]]
| colspan="2" align="center" style="color:#fff;" | '''Douaroniezh'''
|-bgcolor=#efefef
| align="center" colspan=2 | '''Ger-stur broadel'''
|-
|-
| '''Gorread''' (renk)<br>• Hollek<br>• Dour (%) || 9 833 517 km² (4<sup>re</sup>) <ref>Goude [[Rusia]], [[Antarktika]] ha [[Kanada]]. Gorread jedet diwar ar 50 Stad + [[Washington D.C.|District of Columbia]], hep an tiriegezhioù diavaez.</ref><br>6,76
| align="center" | Ofisiel : ''"In God We Trust"''<br /><small>"E Doue e fiziomp"</small><br />Hengounel : ''"E Pluribus Unum"''<br /><small>"Diwar lies, unan"</small>
|-bgcolor=#efefef
| align="center" colspan=2 | '''[[Kêr-benn]]'''
|-
|-
| '''[[Poblañs]]''' (renk)<br>([[2012]], brasjedet) || 329 256 465 (3<sup>de</sup>)
| align="center" | [[Washington D.C.]]<br />
<small>38° 53' 42" N — 77° 02' 12" W</small><br />
----
'''Kêr vrasañ'''<br />
[[New York City]]<br />
<small>40° 39' 51" N — 73° 56' 19" W</small>
|-bgcolor=#efefef
| align="center" colspan="2" | '''Yezhoù ofisiel'''
|-
|-
| '''[[Stankted ar boblañs|Stankter]]''' || 33,48 ann. /km²
| align="center" | Hini ebet.<sup>(1)</sup><br />
|- bgcolor="#b31d31"
----
| colspan="2" align="center" style="color:#fff;" | '''Armerzh'''
'''Yezh vroadel'''<br />
Saozneg ''(de facto)''<sup>(2)</sup>
|-bgcolor=#efefef
| align="center" colspan="2" | '''[[Gouarnamant]]'''<br />[[Republik]] kevreadel
|-
|-
| '''[[Moneiz]]''' || [[dollar SUA]] (US$)
| • ''Prezidant :'' [[Donald Trump]] ([[Strollad Republikan (Stadoù-Unanet)|Strollad Republikan]])<br />
• ''Besprezidant :'' [[Mike Pence]]<br />
• ''Penn ar Parlamant :'' Paul Ryan<br />
• ''Maodiern ar Justis :'' John Roberts
|-bgcolor=#efefef
| align="center" colspan="2" | '''Korf-lezenniñ'''<br />[[Kongres ar Stadoù-Unanet]]
|-
|-
| '''[[Produadur diabarzh gros|PDG]]''' <small>([[2017]])</small><br>• Hollek (renk)<br>• Dre zen (renk) || <br>US$ 19,49 x 10<sup>12</sup> (2)<br>US$ 59 800 (19)
| • ''Bodadenn uhelañ :'' [[Sened (SUA)|Sened]]<br />
• ''Bodadenn izelañ :'' [[Kambr an Dilennidi (SUA)|Kambr an Dilennidi]]
|-bgcolor=#efefef
| align="center" colspan="2" | '''Dizalc'hiezh'''<br />
diouzh ar [[Rouantelezh-Unanet]]
|-
|-
| '''Feur kreskiñ gwirion''' || 2,2 % <small>([[2017]])</small> (145<sup>vet</sup>)
| • ''Disklêriet :'' 4 a viz Gouere [[1776]]<br />
|- bgcolor="#b31d31"
• ''Anzavet :'' 3 a viz Gwengolo [[1783]]<br />
| colspan="2" align="center" colspan="2" style="color:#fff;" | '''Titouroù all'''
• ''Bonreizh e pleustr :'' 21 a viz Even [[1788]]
|-bgcolor=#efefef
| align="center" colspan="2" | '''Gorread'''
|-
|-
| '''[[Gwerzhid-eur]]''' || [[UTC]] -5 da -10<br>• Hañv : [[UTC]] -4 da -10
| • Hollek : 9 826 676 km² (3<sup>de</sup> er bed<sup>(3)</sup>)<br />
• Dour (%) : 6,76
|-bgcolor=#efefef
| align="center" colspan="2" | '''Poblañs'''
|-
|-
| '''[[Kod ISO 3166]]'''|| US
| • [[2012]] (brasjedet) : 314 785 000 (3<sup>de</sup> er bed)<br />
• Stankter : 33,7 /km²
|-bgcolor=#efefef
| align="center" colspan="2" | '''Armerzh''' ([[2011]], brasjedet)
|-
|-
| '''[[Pellgomz]]''' || +1
| • [[Moneiz]] : [[dollar SUA]] (US$)<br />
• [[Kenderc'h broadel kriz|KBK]] ([[Kevatalder ar barr prenañ|KBP]]) : US$ 1 508 miliard (2<sup>vet</sup>)<br />
• KBK - Feur kreskiñ gwirion : 1,8 % (157<sup>vet</sup> er bed)<br />
• KBK dre zen : US$ 48 300 (11<sup>vet</sup> er bed)
|-bgcolor=#efefef
| align="center" colspan="2" | '''Eur'''
|-
|-
| '''[[Internet|Kod Internet]]''' || .us .gov .mil .edu
| • Gwerzhid-eur : [[UTC]] -5 da -10<br />
• Hañv : [[UTC]] -4 da -10
|-
|-
| colspan="2" | <hr>
|-bgcolor=#efefef
| align="center" colspan="2" | '''[[Pellgehenterezh]]'''
|-
|-
| '''[[Internet]]''' || [https://www.usa.gov/ www.usa.gov]
| • [[Kod ISO 3166]] : US<br />
• [[Pellgomz]] : +1<br />
• [[Internet]] : .us .gov .mil .edu
|-
|-
| colspan="2" | <hr>
|<small>Andon : [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/us.html ''CIA - The World Factbook''] {{en}} 18/11/2012</small>
|-
|-
| colspan="2" | <small>Andon : {{en}} [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/us.html ''CIA - The World Factbook'' (07 KZU 2018)]</small>
| align="center" colspan="2" | Kartenn
|-
|-
| colspan="2" | <hr>
|[[Restr:Map of USA DC.svg|Map of USA DC|250px]]
|-
|-
| colspan="2" align="center" | [[Restr:Map of USA DC.svg|Map of USA DC|280px]]
| align="left" colspan="2" |
<small>'''1.''' Ar saozneg eo yezh ofisiel 28 Stad da nebeutañ, hervez ar ster a roer d'ar ger "ofisiel". Saozneg ha [[Hawaiieg]] zo ofisiel e Stad [[Hawaii]].<br />
'''2.''' Ar saozneg eo ''de facto'' yezh gouarnamant SUA hag ar yezh nemeti a vez komzet er gêr gant 80% eus an Amerikaned koshoc'h eget 5 bloaz. Ar [[spagnoleg]] eo an eil yezh komzet ar muiañ.<br />
'''3.''' Goude [[Rusia]] ha [[Kanada]]. Gorread jedet diwar ar 50 Stad + [[Washington D.C.|District of Columbia]], hep an tiriegezhioù diavaez.</small>
|}
|}
Ur vro etre ar [[Meurvor Atlantel]] hag ar [[Meurvor Habask]] en [[Amerika an Norzh]] eo '''Stadoù-Unanet Amerika''' ([[saozneg]]: ''United States of America'') ([[teskanv]]: '''SUA''', [[saozneg]]: ''USA''), stumm berr: '''(ar) Stadoù-Unanet''' ((''the'') ''United States''). Aliezik e vez graet ''[[Amerika]]'' pe ''Bro-Amerika'' ivez dre verrdro, ha gant an teskanv amerikanek USA. Abaoe deroù an {{XXvet kantved}} eo ar Stadoù-Unanet ar [[riez]] c'halloudusañ er bed.
Ur vro etre ar [[Meurvor Atlantel]] hag ar [[Meurvor Habask]] en [[Amerika an Norzh]] eo '''Stadoù-Unanet Amerika''' ([[saozneg]]: ''United States of America'') ([[teskanv]]: '''SUA''', [[saozneg]]: ''USA''), stumm berr: '''(ar) Stadoù-Unanet''' ((''the'') ''United States''). Aliezik e vez graet ''[[Amerika]]'' pe ''Bro-Amerika'' ivez dre verrdro, ha gant an teskanv amerikanek USA. Abaoe deroù an {{XXvet kantved}} eo ar Stadoù-Unanet ar [[riez]] c'halloudusañ er bed.


Un ezel diazezer eus [[Aozadur ar Broadoù Unanet]] (ABU) eo hag emañ ar sez anezhañ e [[New York City|New York]]. Un ezel padus eus Kuzul Surentez ABU eo.<br /> Broudet en deus ar gouarnamant amerikan ar broioù a fell dezho lakaat un harz d'an [[Unaniezh Soviedel]] da sinañ e 1945 [[Aozadur Feur-emglev Norzh-Atlantel|Aozadur Feur-emglev Norzhatlantel]].
Un ezel diazezer eus [[Aozadur ar Broadoù Unanet]] (ABU) eo hag emañ ar sez anezhañ e [[New York City|New York]]. Un ezel padus eus Kuzul Surentez ABU eo.<br> Broudet en deus ar gouarnamant amerikan ar broioù a fell dezho lakaat un harz d'an [[Unaniezh Soviedel]] da sinañ e 1945 [[Aozadur Feur-emglev Norzh-Atlantel|Aozadur Feur-emglev Norzhatlantel]].


Roet eo bet an anv Amerika diwar hini an [[ergerzhour]] [[Italia|italian]], [[Amerigo Vespucci]].
Roet eo bet an anv Amerika diwar hini an [[ergerzhour]] [[Italia|italian]], [[Amerigo Vespucci]].
Linenn 116: Linenn 96:


== Douaroniezh ==
== Douaroniezh ==
Trede brasañ bro ar bed eo ar Stadoù-Unanet war-lerc’h [[Rusia]] ha [[Kanada]] hag a-raok [[Republik Poblek Sina]]. An tiriad amerikan, en em led war 7 % eus douaroù divoret ar blanedenn, zo ken bras ha kevandir Europa. Gorread ar Stadoù-Unanet zo 17 gwech kement ha hini Frañs ar c’hevandir. Brasoc’h eget Frañs eo stad [[Alaska]] pe hini [[Texas]]. Ar bloc’had 48 stad, da lavaret eo an holl stadoù war-bouez [[Alaska]] ha [[Hawaii]], a vez anvet « ''Mainland'' » a-wechoù, zo dezhañ ur stumm hag a denn d'ur pempkorneg, hag en em led war 4 gwerzhid-eur. 4 500 km hed zo etre ar Meurvor Atlantel (reter) hag ar Meurvor Habask (kornôg) <ref> J.-Y. Cleach [...], “La puissance américaine” p.104 </ref>. 2 500 km, a-hend-all, zo etre harzoù Kanada hag harzoù Mec’hiko. Ar stêr [[Missouri (stêr)|Missouri]] hag ar stêr [[Mississippi (stêr)|Mississippi]] a zo 6 000 km a hed ganto o-div ha redek a reont dre greiz ar ''mainland''. Ken hir int o-div hag ar stêr [[Amazon]] a zo o redek e [[Suamerika]].
Trede brasañ bro ar bed eo ar Stadoù-Unanet war-lerc’h [[Rusia]] ha [[Kanada]] hag a-raok [[Republik Poblek Sina]]. An tiriad amerikan, en em led war 7 % eus douaroù divoret ar blanedenn, zo ken bras ha kevandir Europa. Gorread ar Stadoù-Unanet zo 17 gwech kement ha hini Frañs ar c’hevandir. Brasoc’h eget Frañs eo stad [[Alaska]] pe hini [[Texas]]. Ar bloc’had 48 stad, da lavaret eo an holl stadoù war-bouez [[Alaska]] ha [[Hawaii]], a vez anvet « ''Mainland'' » a-wechoù, zo dezhañ ur stumm hag a denn d'ur pempkorneg, hag en em led war 4 gwerzhid-eur. 4 500 km hed zo etre ar Meurvor Atlantel (reter) hag ar Meurvor Habask (kornôg) <ref> J.-Y. Cleach [...], “La puissance américaine” p.104 </ref>. 2 500 km, a-hend-all, zo etre harzoù Kanada hag harzoù Mec’hiko. Ar stêr [[Missouri (stêr)|Missouri]] hag ar stêr [[Mississippi (stêr)|Mississippi]] a zo 6 000 km a hed ganto o-div ha redek a reont dre greiz ar ''mainland''. Ken hir int o-div hag ar stêr [[Amazon]] a zo o redek e [[Suamerika]].
=== Harzoù gant broioù all ===
=== Harzoù gant broioù all ===
12 034 km harzoù
12 034 km harzoù
<ref name = cia>source : [https://cia.gov/cia//publications/factbook/geos/us.html CIA - The World Factbook]</ref>:
<ref name = cia>Andon : [https://cia.gov/cia//publications/factbook/geos/us.html CIA - The World Factbook]</ref>:
* 8 893 km gant [[Kanada]] (en o mesk 2 477 km gant [[Alaska]])
* 8 893 km gant [[Kanada]] (en o mesk 2 477 km gant [[Alaska]])
* 3 141 km gant [[Mec’hiko]]
* 3 141 km gant [[Mec’hiko]]
Linenn 125: Linenn 105:
[[Restr:Mesquite Sand Dunes in Death Valley.jpg|thumb|[[Traoñienn ar Marv]], al lec’h izelañ ha tommañ eus ar Stadoù-Unanet]]
[[Restr:Mesquite Sand Dunes in Death Valley.jpg|thumb|[[Traoñienn ar Marv]], al lec’h izelañ ha tommañ eus ar Stadoù-Unanet]]
* Un nebeud lec'hioù dibar:
* Un nebeud lec'hioù dibar:
** '''Ar beg uhelañ''' : [[Menez Denali|Denali]] en Alaska (6 168 metr)
** '''Ar beg uhelañ''' : [[Menez Denali|Denali]] en Alaska (6 168 metr)
** '''Al lec’h izelañ''' : [[Badwater]] e [[Traoñienn ar Marv]] e Kalifornia (- 86 metr)
** '''Al lec’h izelañ''' : [[Badwater]] e [[Traoñienn ar Marv]] e Kalifornia (- 86 metr)
** '''Ar stêr bennañ''' : ar [[Missouri (stêr)|Missouri]]-[[Mississippi (stêr)|Mississippi]] zo ouzhpenn 6 000 km hed dezhi.
** '''Ar stêr bennañ''' : ar [[Missouri (stêr)|Missouri]]-[[Mississippi (stêr)|Mississippi]] zo ouzhpenn 6 000 km hed dezhi.
Linenn 132: Linenn 112:
** '''An uhelderioù pellañ''': - 86 m > + 6 194 m
** '''An uhelderioù pellañ''': - 86 m > + 6 194 m
==== Torosennadur ====
==== Torosennadur ====
[[Restr: Snakeriver.jpg|thumb|right|[[Snake River]] ha [[Grand Teton]], [[Wyoming]]]]
[[Restr: Snakeriver.jpg|thumb|[[Snake River]] ha [[Grand Teton]], [[Wyoming]]]]
Liesseurt eo torosennadur ar Stadoù-Unanet:
Liesseurt eo torosennadur ar Stadoù-Unanet:


Torosennadur ar Stadoù-Unanet zo er reter hag en em led a norzh da su dreist-holl.
Torosennadur ar Stadoù-Unanet zo er reter hag en em led a norzh da su dreist-holl.


Er C'hornôg emañ ar [[Menezioù Roc'hellek]] (''Rocky Mountains''), al [[Lammoù-dour]] hag ar [[Sierra Nevada]], 4 500 metr well-wazh a uhelder dezho. En o zouez emañ plateizioù ha diazadoù [[Colorado]].
Er C'hornôg emañ ar [[Menezioù Roc'hellek]] (''Rocky Mountains''), al [[Lammoù-dour]] hag ar [[Sierra Nevada]], 4 500 metr well-wazh a uhelder dezho. En o zouez emañ plateizioù ha diazadoù [[Colorado]].


Plaenennoù ha plateizioù bras-ec’hon kreiz ar Stadoù-Unanet zo hollad ar stêrioù [[Mississippi (stêr)|Mississippi]] ha [[Missouri (stêr)|Missouri]] o redek enno. Eus an dibab eo an douaroù enno ivez.
Plaenennoù ha plateizioù bras-ec’hon kreiz ar Stadoù-Unanet zo hollad ar stêrioù [[Mississippi (stêr)|Mississippi]] ha [[Missouri (stêr)|Missouri]] o redek enno. Eus an dibab eo an douaroù enno ivez.


Er reter ez eus menezioù kozh, an [[Appalachoù]] (''Appalaches'') o anv, dezho 2 300 metr a uhelder. Plaenennoù strizh zo e-touez ar menezioù-se hag ar Meurvor Atlantel.
Er reter ez eus menezioù kozh, an [[Appalachoù]] (''Appalaches'') o anv, dezho 2 300 metr a uhelder. Plaenennoù strizh zo e-touez ar menezioù-se hag ar Meurvor Atlantel.
==== Menezioù-tan ====
==== Menezioù-tan ====
[[Restr:MtHood TrilliumLake.jpg|thumb|Menez Hood, Oregon]]
[[Restr:MtHood TrilliumLake.jpg|thumb|Menez Hood, Oregon]]
Linenn 156: Linenn 136:
An holl zoareoù hinoù a ren war ar Stadoù-Unanet, eus ar yenañ ([[hinad pennahelel]] en Alaska) d'an tommañ ([[Traoñienn ar Marv]]), eus ar glepañ (Gwalarn, ([[Washington (Stad)|Stad Washington]]) d’ar sec’hañ (hinad krin ha gouelec’hioù er Mervent). Gant an hinoù hag an torosennadurioù a bep seurt zo bet er Stadoù-Unanet ez eus bet stummet maezioù ha rannvroioù liesseurt enno.
An holl zoareoù hinoù a ren war ar Stadoù-Unanet, eus ar yenañ ([[hinad pennahelel]] en Alaska) d'an tommañ ([[Traoñienn ar Marv]]), eus ar glepañ (Gwalarn, ([[Washington (Stad)|Stad Washington]]) d’ar sec’hañ (hinad krin ha gouelec’hioù er Mervent). Gant an hinoù hag an torosennadurioù a bep seurt zo bet er Stadoù-Unanet ez eus bet stummet maezioù ha rannvroioù liesseurt enno.
==== Stêrioù ====
==== Stêrioù ====
[[Restr:Grand_Canyon_from_Moran_Point.jpeg|thumb|right| [[Grand Canyon]]]]
[[Restr:Grand_Canyon_from_Moran_Point.jpeg|thumb|[[Grand Canyon]]]]
* Missouri-Mississippi : 6 270 km
* Missouri-Mississippi : 6 270 km
* [[Missouri (stêr)|Missouri]] : 4 370 km
* [[Missouri (stêr)|Missouri]] : 4 370 km
Linenn 168: Linenn 148:
* [[Tennessee (stêr)|Tennessee]] : 1 049 km
* [[Tennessee (stêr)|Tennessee]] : 1 049 km
==== Lennoù ====
==== Lennoù ====
[[Restr:Great Lakes from space.jpg|thumb|right|Skeudenn dre loarell eus al Lennoù Bras]]
[[Restr:Great Lakes from space.jpg|thumb|Skeudenn dre loarell eus al Lennoù Bras]]
Gorread hollek al [[Lennoù Meur Amerika|Lennoù Bras]] zo war-dro 250 000 km², bezet an hanter eus gorread Frañs ar c’hevandir.
Gorread hollek al [[Lennoù Meur Amerika|Lennoù Bras]] zo war-dro 250 000 km², bezet an hanter eus gorread Frañs ar c’hevandir.
* Roll al Lennoù meur, eus an hini vrasañ d'an hini vihanañ :
* Roll al Lennoù meur, eus an hini vrasañ d'an hini vihanañ :
** [[Lenn Superior]]
** [[Lenn Superior]]
Linenn 191: Linenn 171:
==== Kêrioù ha niver an dud enno ====
==== Kêrioù ha niver an dud enno ====
En tu all d’an tri c’hard eus an dud zo o chom e kêr er Stadoù-Unanet. [[megalopolenn]] [[BosWash]] zo e biz ar vro.
En tu all d’an tri c’hard eus an dud zo o chom e kêr er Stadoù-Unanet. [[megalopolenn]] [[BosWash]] zo e biz ar vro.
* Roll an tolpad-kêrioù pennañ eus ar Stadoù-Unanet, o stad kevreat hag an niver a dud zo o chom enno <ref>source : [http://www.populationdata.net/palmaresvilles.php populationdata.net]</ref> :
* Roll an tolpad-kêrioù pennañ eus ar Stadoù-Unanet, o stad kevreat hag an niver a dud zo o chom enno <ref>Andon : [http://www.populationdata.net/palmaresvilles.php populationdata.net]</ref> :
[[Restr:Hollywood boulevard from kodak theatre.jpg|thumb|180 px|right|Los Angeles, Kalifornia]]
[[Restr:Hollywood boulevard from kodak theatre.jpg|thumb|180 px|right|Los Angeles, Kalifornia]]
[[Restr:DowntownChicagoILatNight.jpg|thumb|Chicago, Illinois]]
[[Restr:DowntownChicagoILatNight.jpg|thumb|Chicago, Illinois]]
Linenn 216: Linenn 196:
C’hwennet e voe an Indianed gant ar c’hleñvedoù-red (brec’h, ruzell) a oa bet degaset gant an difraosterien. Miliadoù a Indianed all a voe lazhet en ur vrezeliañ gant Europiz ivez. E-pad ar brezel brasañ ez aloubas ar Vreizhveuridi tiriadoù ar C’hallaoued hag e-se e oant deuet a-benn da zaougementiñ gorread an douaroù a oa dalc'het ganto betek ar mare-se.
C’hwennet e voe an Indianed gant ar c’hleñvedoù-red (brec’h, ruzell) a oa bet degaset gant an difraosterien. Miliadoù a Indianed all a voe lazhet en ur vrezeliañ gant Europiz ivez. E-pad ar brezel brasañ ez aloubas ar Vreizhveuridi tiriadoù ar C’hallaoued hag e-se e oant deuet a-benn da zaougementiñ gorread an douaroù a oa dalc'het ganto betek ar mare-se.


[[Restr:Declaration of Independence (1819), by John Trumbull.jpg|thumb|right|Diskleriadur Dizalc'hidigezh ar Stadoù-Unanet]]
[[Restr:Declaration of Independence (1819), by John Trumbull.jpg|thumb|Disklêriadur Dizalc'hidigezh ar Stadoù-Unanet]]


Trizek trevadenn vreizhveuriat a c’hounezas o dizalc’hiezh diouzh Breizh-Veur d'ar [[4 Gouere|4 a viz Gouere]] [[1776]]. Degemeret e voe ganto [[Bonreizh Stadoù-Unanet Amerika]] e [[1787]]. Ar vonreizh kentañ bet degemeret e broioù ar c'hornôg. Diazezet eo bet an identelezh amerikan gant an daou skrid-se.
Trizek trevadenn vreizhveuriat a c’hounezas o dizalc’hiezh diouzh Breizh-Veur d'ar [[4 Gouere|4 a viz Gouere]] [[1776]]. Degemeret e voe ganto [[Bonreizh Stadoù-Unanet Amerika]] e [[1787]]. Ar vonreizh kentañ bet degemeret e broioù ar c'hornôg. Diazezet eo bet an identelezh amerikan gant an daou skrid-se.
Linenn 222: Linenn 202:
Disklêriet e voe ar [[Brezel diabarzh Stadoù-Unanet Amerika|Brezel Diabarzh]] e [[1861]] abalamour d'ar sklavelezh ha da blegoù fall an armerzh er Stadoù-Unanet. Ne viras ket ouzh a vro avat da vont war-raok. Evit gwir e oa bet miliadoù a dud o vont d'ober o annez ahont a-hed an {{XIXvet}} kantved. D'ar mare-se eo ivez e voe diorroet ar greantelerezh er vro hag e voe aloubet ar c’hornôg pa voe diorret an hentoù-houarn ahont.
Disklêriet e voe ar [[Brezel diabarzh Stadoù-Unanet Amerika|Brezel Diabarzh]] e [[1861]] abalamour d'ar sklavelezh ha da blegoù fall an armerzh er Stadoù-Unanet. Ne viras ket ouzh a vro avat da vont war-raok. Evit gwir e oa bet miliadoù a dud o vont d'ober o annez ahont a-hed an {{XIXvet}} kantved. D'ar mare-se eo ivez e voe diorroet ar greantelerezh er vro hag e voe aloubet ar c’hornôg pa voe diorret an hentoù-houarn ahont.


En {{XXvet}} kantved eo deuet ar Stadoù-Unanet da vezañ galloudusañ bro ar bed a-fet armerzh, sevenadur ha politikerezh (dresit-holl war-lerc'h an [[Eil Brezel Bed]]), daoust m'o doa renerien ar vro c'hwitet war o zaol da vare ar [[brezel]] er [[Vietnam|Viêt-nam]]. Gwall skoet e voe an Amerikaned gant se. Abaoe m'eo peurechu ar [[brezel yen]] hag abaoe ma n'eus ket mui eus an [[URSS]] (Unaniezh ar Republikoù Sokialour ha Soviedel) eo ar Stadoù-Unanet ar vro dreistgalloudekañ nemeti er bed, evit a sell ar gallout milourel peurgetket.
En {{XXvet kantved}} eo deuet ar Stadoù-Unanet da vezañ galloudusañ bro ar bed a-fet armerzh, sevenadur ha politikerezh (dresit-holl war-lerc'h an [[Eil Brezel Bed]]), daoust m'o doa renerien ar vro c'hwitet war o zaol da vare ar [[brezel]] er [[Vietnam|Viêt-nam]]. Gwall skoet e voe an Amerikaned gant se. Abaoe m'eo peurechu ar [[brezel yen]] hag abaoe ma n'eus ket mui eus an [[URSS]] (Unaniezh ar Republikoù Sokialour ha Soviedel) eo ar Stadoù-Unanet ar vro dreistgalloudekañ nemeti er bed, evit a sell ar gallout milourel peurgetket.


== Politikerezh ==
== Politikerezh ==
[[Restr:White house south.jpg|thumb|right|An [[Ti Gwenn]], [[Washington DC]]]]
[[Restr:White house south.jpg|thumb|An [[Ti Gwenn]], [[Washington DC]]]]
Ar vro zo anezhi hanter-kant [[Stad]] kevreat a astenn o beli leun war meur a dachenn : ur c'hevread eo.
Ar vro zo anezhi hanter-kant [[Stad]] kevreat a astenn o beli leun war meur a dachenn : ur c'hevread eo.


Linenn 239: Linenn 219:
Gouarnamant ar Stadoù-Unanet ne c'houlenn ket digant e geodediz petra eo o feiz. Dispartiet eo ar relijion diouzh ar Stad kevreadel en ur mod ofisiel. Asuret eo ar bennaenn-mañ gant ar vonreizh a ziogel ar frankiz krediñ. Ar stad kevreadel ne zegas skoazell ebet da skol relijiel ebet{{daveoù a vank}}. Ar bedenn renket gant ar skol zo difennet abaoe 1962 gant an diferadenn « Engel a-enep Vitale ».
Gouarnamant ar Stadoù-Unanet ne c'houlenn ket digant e geodediz petra eo o feiz. Dispartiet eo ar relijion diouzh ar Stad kevreadel en ur mod ofisiel. Asuret eo ar bennaenn-mañ gant ar vonreizh a ziogel ar frankiz krediñ. Ar stad kevreadel ne zegas skoazell ebet da skol relijiel ebet{{daveoù a vank}}. Ar bedenn renket gant ar skol zo difennet abaoe 1962 gant an diferadenn « Engel a-enep Vitale ».


Enklaskoù prevez a bep seurt a ziskouez ez eus etre 75 % ha 90 % eus an Amerikaned a gred e Doue. Koulskoude emaint 44 % o lavaret o deus cheñchet relijion ur wech da nebeutañ en o buhez. Ha lavaret a reont ne votont ket hervez o c'hredennoù.
Enklaskoù prevez a bep seurt a ziskouez ez eus etre 75 % ha 90 % eus an Amerikaned a gred e Doue. Koulskoude emaint 44 % o lavaret o deus cheñchet relijion ur wech da nebeutañ en o buhez. Ha lavaret a reont ne votont ket hervez o c'hredennoù.


Ar [[protestantiezh|brotestanted]] eo ar re niverusañ, met a-raok pell e vint dindan 50 %. Ur c'hard eus an Amerikaned zo [[Katoligiezh|katoliked roman]]. Bez' ez eus ivez [[dizoueidi|tud dizoue]] (16%), [[yuzevien]] (1,7%), [[boudisted]] (0.7%), [[muzulmaned]] (0.6%),, [[hindouisted]] ha kement zo.
Ar [[protestantiezh|brotestanted]] eo ar re niverusañ, met a-raok pell e vint dindan 50 %. Ur c'hard eus an Amerikaned zo [[Katoligiezh|katoliked roman]]. Bez' ez eus ivez [[dizoueidi|tud dizoue]] (16%), [[yuzevien]] (1,7%), [[boudisted]] (0.7%), [[muzulmaned]] (0.6%),, [[hindouisted]] ha kement zo.


== Stadoù ar Stadoù-Unanet ==
== Stadoù ar Stadoù-Unanet ==
Linenn 329: Linenn 309:
== C'hoarierion echedoù ==
== C'hoarierion echedoù ==
{|
{|
|- valign="top"
|-
|
| width="33%" style="vertical-align:top;" |
* [[Oscar Chajes]]
* [[Oscar Chajes]]
* [[David H. Li]]
* [[David H. Li]]
Linenn 340: Linenn 320:
* [[Edward Lasker]]
* [[Edward Lasker]]
* [[Georges-Henri MacKenzie]]
* [[Georges-Henri MacKenzie]]
|
| width="34%" style="vertical-align:top;" |
* [[Frank Marshall]]
* [[Frank Marshall]]
* [[Paul Charles Morphy]]
* [[Paul Charles Morphy]]
Linenn 350: Linenn 330:
* [[Eugène Rousseau]]
* [[Eugène Rousseau]]
* [[Yasser Seirawan]]
* [[Yasser Seirawan]]
|
| width="33%" style="vertical-align:top;" |
* [[Elizabeth Shaughnessy]]
* [[Elizabeth Shaughnessy]]
* [[Jackson Showalter]]
* [[Jackson Showalter]]
Linenn 390: Linenn 370:
* {{en}} [http://www.firstgov.gov Porched ofisiel Stadoù-Unanet Amerika]
* {{en}} [http://www.firstgov.gov Porched ofisiel Stadoù-Unanet Amerika]
* {{fr}} [http://usinfo.state.gov/fr/ Programmoù keleier etrebroadel skignet gant Servij kelaouiñ departamant-Stad ar Stadoù-Unanet]== Notennoù ==
* {{fr}} [http://usinfo.state.gov/fr/ Programmoù keleier etrebroadel skignet gant Servij kelaouiñ departamant-Stad ar Stadoù-Unanet]== Notennoù ==

== Notennoù ==
{{Daveoù}}
{{Daveoù}}

----
----
{{Amerika NKK}}
{{Amerika NKK}}
----
----
{{AFNA}}
{{AFNA}}
----
----
{{Kuzul Surentez ABU}}
{{Kuzul Surentez ABU}}


Stumm eus an 7 Kzu 2018 da 15:03

Evit sterioù all, gwelet USA (disheñvelout), Stadoù-Unanet (disheñvelout)
United States of America
Stadoù-Unanet Amerika
Banniel SUA Siell SUA
Banniel Siell
Kan broadel
The Star-Spangled Banner
"Ar banniel steredek"
Sturienn
Ofisiel : "In God We Trust"
"E Doue e fiziomp"
Hengounel : "E Pluribus Unum"
"Diwar lies, unan"
Melestradur
Kêr-benn Washington D.C.
38° 53' 42" N 77° 02' 12" W
Kêr vrasañ New York City
40° 39' 51" N 73° 56' 19" W
Yezhoù ofisiel Hini ebet. [1]
Yezh vroadel Saozneg (de facto) [2]
Gouarnamant Republik kevreadel
Prezidant : Donald Trump
(Strollad Republikan)
Korf-lezenniñ
Kambre izelañ
• Kambr uhelañ		 Kongres ar Stadoù-Unanet
Kambr an Dilennidi
Sened
Dizalc'hiezh
• Disklêriet
• Anzavet
• Bonreizh e pleustr		 Banniel ar Rouantelezh Unanet Rouantelezh-Unanet
4 a viz Gouere 1776
3 a viz Gwengolo 1783
21 a viz Even 1788
Douaroniezh
Gorread (renk)
• Hollek
• Dour (%)		 9 833 517 km² (4re) [3]
6,76
Poblañs (renk)
(2012, brasjedet)		 329 256 465 (3de)
Stankter 33,48 ann. /km²
Armerzh
Moneiz dollar SUA (US$)
PDG (2017)
• Hollek (renk)
• Dre zen (renk)
US$ 19,49 x 1012 (2)
US$ 59 800 (19)
Feur kreskiñ gwirion 2,2 % (2017) (145vet)
Titouroù all
Gwerzhid-eur UTC -5 da -10
• Hañv : UTC -4 da -10
Kod ISO 3166 US
Pellgomz +1
Kod Internet .us .gov .mil .edu
Internet www.usa.gov
Andon : (en) CIA - The World Factbook (07 KZU 2018)
Map of USA DC

Ur vro etre ar Meurvor Atlantel hag ar Meurvor Habask en Amerika an Norzh eo Stadoù-Unanet Amerika (saozneg: United States of America) (teskanv: SUA, saozneg: USA), stumm berr: (ar) Stadoù-Unanet ((the) United States). Aliezik e vez graet Amerika pe Bro-Amerika ivez dre verrdro, ha gant an teskanv amerikanek USA. Abaoe deroù an XXvet kantved eo ar Stadoù-Unanet ar riez c'halloudusañ er bed.

Un ezel diazezer eus Aozadur ar Broadoù Unanet (ABU) eo hag emañ ar sez anezhañ e New York. Un ezel padus eus Kuzul Surentez ABU eo.
Broudet en deus ar gouarnamant amerikan ar broioù a fell dezho lakaat un harz d'an Unaniezh Soviedel da sinañ e 1945 Aozadur Feur-emglev Norzhatlantel.

Roet eo bet an anv Amerika diwar hini an ergerzhour italian, Amerigo Vespucci.

Ur rann hag un drevadenn eus ar Rouantelezh-Unanet e oa a-raok ma voe graet an Dispac'h amerikan a-enep d'ar Saozon. Ur republik kevreadel gant 50 stad eo ar vro bremañ.

Saozneg ha spagnoleg eo ar yezhoù komzet ar muiañ, met ouzhpenn yezhoù an Amerindianed e vez komzet meur a yezh all gant familhoù an embroidi en o zouez ar brezhoneg (war-dro 20 000 yezher hervez un enklask e dibenn an XXvet kantved).

Stadoù ar Stadoù-Unanet

Evel ma tiskouez splann an anv ez eo Stadoù-Unanet Amerika un unaniezh stadoù disheñvel. Abaoe 1960 ez eus 50 anezho.

Douaroniezh

Trede brasañ bro ar bed eo ar Stadoù-Unanet war-lerc’h Rusia ha Kanada hag a-raok Republik Poblek Sina. An tiriad amerikan, en em led war 7 % eus douaroù divoret ar blanedenn, zo ken bras ha kevandir Europa. Gorread ar Stadoù-Unanet zo 17 gwech kement ha hini Frañs ar c’hevandir. Brasoc’h eget Frañs eo stad Alaska pe hini Texas. Ar bloc’had 48 stad, da lavaret eo an holl stadoù war-bouez Alaska ha Hawaii, a vez anvet « Mainland » a-wechoù, zo dezhañ ur stumm hag a denn d'ur pempkorneg, hag en em led war 4 gwerzhid-eur. 4 500 km hed zo etre ar Meurvor Atlantel (reter) hag ar Meurvor Habask (kornôg) [4]. 2 500 km, a-hend-all, zo etre harzoù Kanada hag harzoù Mec’hiko. Ar stêr Missouri hag ar stêr Mississippi a zo 6 000 km a hed ganto o-div ha redek a reont dre greiz ar mainland. Ken hir int o-div hag ar stêr Amazon a zo o redek e Suamerika.

Harzoù gant broioù all

12 034 km harzoù [5]:

Douaroniezh fizik

Traoñienn ar Marv, al lec’h izelañ ha tommañ eus ar Stadoù-Unanet
  • Un nebeud lec'hioù dibar:
    • Ar beg uhelañ : Denali en Alaska (6 168 metr)
    • Al lec’h izelañ : Badwater e Traoñienn ar Marv e Kalifornia (- 86 metr)
    • Ar stêr bennañ : ar Missouri-Mississippi zo ouzhpenn 6 000 km hed dezhi.
    • Gorread : 9 826 676 km² (en trede plas war-lerc'h Rusia ha Kanada)
    • Aod: 19 924 km
    • An uhelderioù pellañ: - 86 m > + 6 194 m

Torosennadur

Snake River ha Grand Teton, Wyoming

Liesseurt eo torosennadur ar Stadoù-Unanet:

Torosennadur ar Stadoù-Unanet zo er reter hag en em led a norzh da su dreist-holl.

Er C'hornôg emañ ar Menezioù Roc'hellek (Rocky Mountains), al Lammoù-dour hag ar Sierra Nevada, 4 500 metr well-wazh a uhelder dezho. En o zouez emañ plateizioù ha diazadoù Colorado.

Plaenennoù ha plateizioù bras-ec’hon kreiz ar Stadoù-Unanet zo hollad ar stêrioù Mississippi ha Missouri o redek enno. Eus an dibab eo an douaroù enno ivez.

Er reter ez eus menezioù kozh, an Appalachoù (Appalaches) o anv, dezho 2 300 metr a uhelder. Plaenennoù strizh zo e-touez ar menezioù-se hag ar Meurvor Atlantel.

Menezioù-tan

Menez Hood, Oregon

An darn vrasañ eus ar menezioù-tan bev zo er c’hornôg, en Alaska hag en enezeg Hawaii :

Hinoù

An holl zoareoù hinoù a ren war ar Stadoù-Unanet, eus ar yenañ (hinad pennahelel en Alaska) d'an tommañ (Traoñienn ar Marv), eus ar glepañ (Gwalarn, (Stad Washington) d’ar sec’hañ (hinad krin ha gouelec’hioù er Mervent). Gant an hinoù hag an torosennadurioù a bep seurt zo bet er Stadoù-Unanet ez eus bet stummet maezioù ha rannvroioù liesseurt enno.

Stêrioù

Grand Canyon

Lennoù

Skeudenn dre loarell eus al Lennoù Bras

Gorread hollek al Lennoù Bras zo war-dro 250 000 km², bezet an hanter eus gorread Frañs ar c’hevandir.

Lenn Powell, Utah

Douaroniezh denel

Gourhentoù pennañ ar Stadoù-Unanet

Dasparzh an annezidi

An Amerikaned zo o chom dreist-holl war an aodoù ha tro-dro d’al Lennoù Bras. Eus ar c’hantved hedredenn, eus tu ar c'hornôg, betek ar Meurvor Habasak hag en Alaska n'eo ket bras-tre an niver a annezidi, war-bouez en ur gêr zistro bennak hag ivez e Kalifornia. Kalifornia zo ar Stad amerikan ma'z eus an niver brasañ a dud o chom enno ha kenderc'hel a ra ar Stad-se da zesachañ an dud eus diabarzh pe eus diavaez ar Stadoù-Unanet.

Kêrioù ha niver an dud enno

En tu all d’an tri c’hard eus an dud zo o chom e kêr er Stadoù-Unanet. megalopolenn BosWash zo e biz ar vro.

  • Roll an tolpad-kêrioù pennañ eus ar Stadoù-Unanet, o stad kevreat hag an niver a dud zo o chom enno [6] :
Los Angeles, Kalifornia
Chicago, Illinois
San Francisco, Kalifornia
  1. New York (New York) : 24 112 176
  2. Los Angeles (Kalifornia) : 18 313 809
  3. Chicago (Illinois) : 11 318 384
  4. Washington (DC) - Baltimore (Maryland) : 8 026 607
  5. San Francisco (Kalifornia) : 7 159 693
  6. Philadelphia (Pennsylvania) : 5 951 797
  7. Dallas - Fort Worth (Texas) : 5 931 956
  8. Detroit (Michigan) : 5 905 754
  9. Miami (Florida) : 5 726 495
  10. Houston (Texas) : 5 280 752
  11. Atlanta (Georgia) : 5 034 362
  12. Boston (Massachusetts) : 4 411 000

Istor berr SUA

An Indianed e oa bet an dud kentañ o chom er Stadoù-Unanet. Tri meuriad indian a oa ha meur a gant yezh ha sevenadurioù disheñvel o doa. N’ouzer ket kalz a draoù diwar o fenn, dreist-holl evit a sell ar pobloù kantreat. Er XVIvet kantved hag er XVIIvet kantved e voe an Indianed o taremprediñ Europiz evit ar gwechoù kentañ. Diazezañ a reas dreist-holl ar Spagnoled er su, ar Saozon er reter hag ar Frañsizien en norzh hag en draoñienn ar Mississippi ha da-heul e voe enebet meur a sevenadur an eil ouzh egile.

E 1607 e tiazezas ar Saozon o c’hêriadenn gentañ, Jamestown hec’h anv. Da c’houde en em stalias trevadennoù niverus a-hed an aod er reter. En o zouez e oa Plymouth, Boston, Salem, Williamburg. D'ar mare-se e voe krog da harluañ ha da werzhañ tud du eus Afrika da sklaved. Gant ar morianeta e voe diorroet ar plantadegoù kotoñs er su dreist-holl ha diorroet e voe an danframmoù.

C’hwennet e voe an Indianed gant ar c’hleñvedoù-red (brec’h, ruzell) a oa bet degaset gant an difraosterien. Miliadoù a Indianed all a voe lazhet en ur vrezeliañ gant Europiz ivez. E-pad ar brezel brasañ ez aloubas ar Vreizhveuridi tiriadoù ar C’hallaoued hag e-se e oant deuet a-benn da zaougementiñ gorread an douaroù a oa dalc'het ganto betek ar mare-se.

Disklêriadur Dizalc'hidigezh ar Stadoù-Unanet

Trizek trevadenn vreizhveuriat a c’hounezas o dizalc’hiezh diouzh Breizh-Veur d'ar 4 a viz Gouere 1776. Degemeret e voe ganto Bonreizh Stadoù-Unanet Amerika e 1787. Ar vonreizh kentañ bet degemeret e broioù ar c'hornôg. Diazezet eo bet an identelezh amerikan gant an daou skrid-se.

Disklêriet e voe ar Brezel Diabarzh e 1861 abalamour d'ar sklavelezh ha da blegoù fall an armerzh er Stadoù-Unanet. Ne viras ket ouzh a vro avat da vont war-raok. Evit gwir e oa bet miliadoù a dud o vont d'ober o annez ahont a-hed an XIXvet kantved. D'ar mare-se eo ivez e voe diorroet ar greantelerezh er vro hag e voe aloubet ar c’hornôg pa voe diorret an hentoù-houarn ahont.

En XXvet kantved eo deuet ar Stadoù-Unanet da vezañ galloudusañ bro ar bed a-fet armerzh, sevenadur ha politikerezh (dresit-holl war-lerc'h an Eil Brezel Bed), daoust m'o doa renerien ar vro c'hwitet war o zaol da vare ar brezel er Viêt-nam. Gwall skoet e voe an Amerikaned gant se. Abaoe m'eo peurechu ar brezel yen hag abaoe ma n'eus ket mui eus an URSS (Unaniezh ar Republikoù Sokialour ha Soviedel) eo ar Stadoù-Unanet ar vro dreistgalloudekañ nemeti er bed, evit a sell ar gallout milourel peurgetket.

Politikerezh

An Ti Gwenn, Washington DC

Ar vro zo anezhi hanter-kant Stad kevreat a astenn o beli leun war meur a dachenn : ur c'hevread eo.

Ar Stadoù-Unanet zo anezho ur republik kevreadel prezidantel divgambr. Distag eo an tri galloud (galloud lezenniñ, galloud erounit ha galloud barn) an eil diouzh egile. Dilennet e vez ar prezidant hag ar besprezidant asambles e-pad 4 bloaz, gant ar mouezhiañ hollek dieeun. Pep Stad a vez dileuriet gant ur skolaj dilennerien veur zo kenfeur well-wazh ouzh niver hec’h annezidi. Abaoe 1951 n’hall ket prezidant ar Stadoù-Unanet ren war ar vro ouzhpenn daou respet. Daou strollad politikel bras zo er vro dreist-holl : ar Strollad Republikan hag ar Strollad Demokratel.

Kartenn Stadoù ar Stadoù-Unanet

Dilennet e oa bet George W. Bush da brezidant ar Stadoù-Unanet e miz Du 2000 (d'an 20 a viz Genver 2001 e krogas e respet). E 2004 e oa bet dilennet en-dro. E 2009 e voe Barack H. Obama, eus ar strollad demokratel, dilennet da prezidant. Dilennet eo bet Donald Trump (Strollad Republikan) da brezidant d'an 8 a viz Du 2016.

Al lez-veur eo ensavadur uhelañ ar reizhiad lezvarnel kevreadel.

Ar feiz

An Iliz-veur katolik roman Sant Padrig e New York

Gouarnamant ar Stadoù-Unanet ne c'houlenn ket digant e geodediz petra eo o feiz. Dispartiet eo ar relijion diouzh ar Stad kevreadel en ur mod ofisiel. Asuret eo ar bennaenn-mañ gant ar vonreizh a ziogel ar frankiz krediñ. Ar stad kevreadel ne zegas skoazell ebet da skol relijiel ebet(Daveoù a vank). Ar bedenn renket gant ar skol zo difennet abaoe 1962 gant an diferadenn « Engel a-enep Vitale ».

Enklaskoù prevez a bep seurt a ziskouez ez eus etre 75 % ha 90 % eus an Amerikaned a gred e Doue. Koulskoude emaint 44 % o lavaret o deus cheñchet relijion ur wech da nebeutañ en o buhez. Ha lavaret a reont ne votont ket hervez o c'hredennoù.

Ar brotestanted eo ar re niverusañ, met a-raok pell e vint dindan 50 %. Ur c'hard eus an Amerikaned zo katoliked roman. Bez' ez eus ivez tud dizoue (16%), yuzevien (1,7%), boudisted (0.7%), muzulmaned (0.6%),, hindouisted ha kement zo.

Stadoù ar Stadoù-Unanet

Amerikaned brudet

Skiantourien

Lenn ar pennadoù Skiantourien amerikan dre urzh al lizherenneg ha Jedoniourien, dre goulzad.

Harozed an armeoù amerikan

Livourien

Lenn pennadoù Rummad: Livourien amerikan.

Luc’hskeudennerien

Lenn pennadoù Rummad : Luc’hskeudennerien amerikan.

Istorourien

Politikourien

Lenn ivez ar pennad Prezidanted Stadoù-Unanet Amerika

Sonerien

Gwelet Sonerezh Stadoù-Unanet Amerika

Filmaozerien

Lenn pennadoù Filmaozerien amerikan, dre brantadoù.

Lennegezh

• Skrivagnerien amerikan, dre urzh al lizherenneg

Priz Nobel ar Peoc'h

King o komz e-pad ar gerzhadeg evit ar gwirioù keodedel.

Gizourien

C'hoarierion echedoù

Tud all

  • Benjamin Franklin, kefredour ha politikour e-pad ar brezel dizalc'hiezh
  • Thomas Alva Edison, krouer ha den afer
  • Howard Hughes, nijer, produer sinema hag un oristal a zen a afer
  • Stan Lee, senarioer comics, seurt bannoù-treset a bouez er Stadoù-Unanet
  • Allan Pinkerton, a grouas un ajañs bras a igounierien brevez
  • Paul Revere, dispac’her e-pad ar brezel dizalc’hiezh
  • Harriet Tubman, a roas skoazell da gantadoù a sklavourien da dec’hel kuit e norzh ar Stadoù-Unanet a-raok ar brezel disrannidigezh
  • Wilbur Wright, unan an nijerien vrudet kentañ.

Un nebeud sifroù

  • Dispignoù an armeoù : 400 miliard a USD (e 2004)
  • Linennoù pellgomz : 268 milion a USD (e 2003) [2]
  • Pellgomzerioù hezoug : 219 milion a USD (e 2005) [2]
  • Skingomzerioù : 575 milion a euroioù (e 1997)
  • Skinwelerioù : 219 milion a euroioù (e 1997)
  • Pellgomzerioù : 659 evit 1000 annezad
  • Implijerien Genrouedad : 205 milion a USD (e 2005) [2]
  • Pourchaserien moned war ar Genrouedad : 7 800 (en 2000)
  • Hentoù : 6 407 637 km (en o zouez 4 164 964 km hentoù terduet) (e 2004) [2]
  • Hentoù-houarn : 226 605 km (en 2004) [2]
  • Hentoù : 41 009 km (en 2004) [2]
  • Niver a aerborzhioù : 14 858 (en o zouez 5 119 aerborzh gant roudennoù terduet) (e 2006) [2]

Liammoù diavaez

Lec’hiennoù ofisiel:

Notennoù

  1. ↑ Ar saozneg eo yezh ofisiel 28 Stad da nebeutañ, hervez ar ster a roer d'ar ger "ofisiel". Saozneg ha Hawaiieg zo ofisiel e Stad Hawaii.
  2. ↑ Ar saozneg eo de facto yezh gouarnamant SUA hag ar yezh nemeti a vez komzet er gêr gant 80% eus an Amerikaned koshoc'h eget 5 bloaz. Ar spagnoleg eo an eil yezh komzet ar muiañ.
  3. ↑ Goude Rusia, Antarktika ha Kanada. Gorread jedet diwar ar 50 Stad + District of Columbia, hep an tiriegezhioù diavaez.
  4. ↑ J.-Y. Cleach [...], “La puissance américaine” p.104
  5. ↑ Andon : CIA - The World Factbook
  6. ↑ Andon : populationdata.net


g • ka • ke
Broioù ha Stadoù Kreizamerika, an Antilhez ha Norzhamerika
Stadoù

Antigua ha Barbuda • Bahamas • Barbados • Belize • Costa Rica • Dominica • Republik Dominikan • Grenada • Guatemala • Haiti • Honduras • Jamaika • Kanada • Kuba • Mec'hiko • Nicaragua • Panamá • Saint Kitts ha Nevis • Santez Lusia • Sant-Visant hag ar Grenadinez • El Salvador • Stadoù-Unanet Amerika • Trinidad ha Tobago

Tiriadoù dalc'het
Banniel Danmark Danmark : Greunland
Frañs Frañs : Clipperton • Gwadeloup • Martinik • Saint-Barthélemy • Saint-Martin • Sant-Pêr-ha-Mikelon
Izelvroioù Izelvroioù : Aruba • Bonaire • Curaçao • Saba • Sint Eustatius • Sint Maarten
Banniel ar Rouantelezh Unanet Rouantelezh-Unanet : Anguilla • Bermuda • Inizi Gwerc'h Breizh-Veur • Inizi Cayman • Montserrat • Turks ha Caicos

Banniel ar Stadoù-Unanet Stadoù-Unanet : Navassa • Puerto Rico • Inizi Gwerc'h ar Stadoù-Unanet


g • ka • ke
Aozadur ar Feur-emglev Norzh-Atlantel (AFNA)
Izili
Flag of NATO
Flag of NATO
Istor
Arouezioù
Adtapet diwar « https://br.wikipedia.org/w/index.php?title=Stadoù-Unanet_Amerika&oldid=1813194 »