Henc'hresianeg : diforc'h etre ar stummoù

Henc'hresianeg; (Ἀρχαία Ἑλληνική)
Perzhioù
Komzet e :	Gres, Kiprenez, Albania, Turkia, Italia hag en trevadennoù gresian
Rannved :	Europa, Azia-Vihanañ
Komzet gant :	Dianav
Familh-yezh :	Yezhoù Indezeuropek; Gresianeg; Henc'hresianeg; ;
Statud ofisiel
Yezh ofisiel e :	-
Akademiezh :	-
Kodoù ar yezh
ISO 639-1	-
ISO 639-2	grc
ISO 639-3
Kod SIL	-
	Sellit ivez ouzh ar pennad Yezh.

Merdeiñ etreoberiat en istor

← Kemm kent Kemm nevesoc'h →

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet

GweletWikitestenn

Inline

Stumm eus an 17 Mae 2007 da 13:35

An henc'hresianeg (e henc'hresianeg : ἡ Ἑλληνικὴ γλῶττα, hê hellênikề glỗtta) eo eil prantad istorel ar gresianeg a badas etre an IXvet kantved kent J.-K. hag IVe kantved kent J.-K.. Gallout a reer rannañ ar prantad-se e daou varevezh : an Henc'hres (IXvet-VIvet kantved kent J.K.),ha Bro-C'hres klasel (Vvet-IVe kantved kent J.K.). En istor Bro-C'hres en henamzer e kaver ivez ar prantad helenistel a ya d'ober ur prantad disheñvel eus istor an henc'hresianeg anvet "Koine".

En henc'hresianeg e oa bet savet barzhonegoù Homeros, en o zouez an Ilias hag an Odisseia, hag an oberennoù bras eus al lennegezh pe ar brederouriezh, bet krouet en oadvezh aour atenat, zo bet diazez hor skiantoù hag hor matematikoù a vremañ.

Evit kavout titouroù diwar-benn yezhoù Bro-C'hres kent krouidigezh al lizherenneg c'hresian, sellet ouzh ar pennadoù gresianeg Mikene ha kentgresianeg.

Ar rannyezhoù

En deroù e oa kalz rannyezhoù, a c'haller bodañ e pevar strollad : ar strollad arkadiat-ha-kiprenezat, ar strollad kornogat, ar strollad eolian hag ar strollad ionian-hag-attek :

Strollad kornogat
- Henc'hresianeg ar gwalarn (NW war ar gartenn)
- Doreg

Strollad eolian
- Eolieg Azia
- Thesalieg
- Boeotiaeg

Strollad ionian-hag-attek
- Atteg
- Euboea ha trevadennoù en Italia
- Kikladoù
- Ionia Azia

Strollad arkadiat-ha-kiprenezat
- Arkadieg
- Kiprenezeg
- Pañfilieg

Peurliesañ, pa gomzer eus an henc'hesianeg e komzer eus rannyezh Aten, ur rannyezh eus ar strollad ionian-hag-attek. An atteg, anv ar rannyezh-se, eo ar yezh bet implijet evit skrivañ ar pep brasañ eus al lennegezh c'hresian klasel. Da-heul aloubadegoù Aleksandr Veur hag ar meskad gresianed a orin diheñvel a voe, e kreskas implij ar c'h/koinè, kenyezh (hemañ eo ster an anv-gwan koinos) diwanet diwar meur a rannyezh eus ar strollad ionian-hag-attek. Implijet e veze en arme hag er melestradur ha desket e veze gant annezidi ar broioù aloubet, ar varc'hadourien, ha kement zo. Dont a reas evel se da vezañ lingua franca an henamzer, war un dro gant al latin. ar c'hoine a zeuas da vezañ yezh ofisiel impalaeriezh roman ar reter. Diwezhatoc'h e emdroas a-nebeudoù evit dont da vezañ ar gresianeg a-vremañ.

Doareoù skrivañ

Al linenneg B eo ar c'hentañ doare skrivañ testeniekaet evit skrivañ ur rannyezh c'hresian. Ur silabenneg eo ha n'en deus tamm kerentiezh ebet gant al lizherenneg c'hresian. Implijet e veze e Kreta ha war an douar-bras evit diskrivañ ur stumm kozh-bras eus ur rannyezh arkadiat-ha-kiprenezat etre -1500 ha -1200. Etre -800 ha -200 e voe implijet un doare skrivañ tost, ar silabenneg kiprenezat, e Kiprenez evit diskrivañ henc'hresianeg hag eteokiprenezeg)

Bet zo bet skriturioù koshoc'h evit al linenneg B hag ar silabenneg kiprenezat e Bro-C'hres, met n'o deus ket servijet evit skrivañ henc'hresianeg moarvat :

Al linenneg A (etre -1800 ha -1450, e Kreta hag en inizi an Enezvor) ;
An hieroglifoù kretat (etre -1750 ha -1600, e Kreta) ;
Kavout a reer ur skritur dianav all war Pladenn Faistos (bloaziad diasur) ;
Ar c'hiprenezeg-minoeeg, anvet a-wezhioù "linenneg C", (etre -1500 ha -1200, e Kiprenez), deveret eus al linenneg A marteze ; talvezout a rae ar silabenneg-se da skrivañ ur stumm kozh-bras eus eteokiprenezeg.

Goude se ez eo al lizherenneg c'hresian zo bet implijet, gant stummoù disheñvel, adalek an IXvet pe an VIIIvet kantved kent J.K.. Savet eo bet diwar skouer al lizherenneg fenikian. O lakaat vogalennoù ouzhpenn arouezennoù an abjad, ar C'hresianed o doa ijinet patrom al lizherennegoù kornogat.

@@ Linenn 1: / Linenn 1: @@
-An '''henc'hresianeg''' (e henc'hresianeg : ἡ Ἑλληνικὴ γλῶττα, ''hê hellênikề glỗtta'') eo prantad istorel ar gresianeg a badas etre an IXvet kantved kent J.-K. hag IVe kantved kent J.-K..
 {{Yezh|anv=Henc'hresianeg|anveyezh=Ἀρχαία Ἑλληνική
 |broiou=[[Gres]], [[Kiprenez]], [[Albania]], [[Turkia]], [[Italia]] hag en trevadennoù gresian
@@ Linenn 18: / Linenn 14: @@
 |lizherennoù= -
 }}
+An '''henc'hresianeg''' (e henc'hresianeg : ἡ Ἑλληνικὴ γλῶττα, ''hê hellênikề glỗtta'') eo eil prantad istorel ar gresianeg a badas etre an IXvet kantved kent J.-K. hag IVe kantved kent J.-K..
+Gallout a reer rannañ ar prantad-se e daou varevezh : an Henc'hres (IXvet-VIvet kantved kent J.K.),ha Bro-C'hres klasel (Vvet-IVe kantved kent J.K.).
+En istor Bro-C'hres en henamzer e kaver ivez ar [[rouantelezhioù helenistel|prantad helenistel]] a ya d'ober ur prantad disheñvel eus istor an henc'hresianeg anvet "[[Koine]]".
+En henc'hresianeg e oa bet savet barzhonegoù [[Homeros]], en o zouez an [[Ilias]] hag an [[Odisseia]], hag an oberennoù bras eus al [[lennegezh]] pe ar [[prederouriezh|brederouriezh]], bet krouet en oadvezh aour atenat, zo bet diazez hor [[skiant]]où hag hor [[matematikoù]] a vremañ.
+Evit kavout titouroù diwar-benn yezhoù Bro-C'hres kent krouidigezh al [[lizherenneg c'hresian]], sellet ouzh ar pennadoù  [[Yezh mikene|gresianeg Mikene]] ha [[yezh kentgresianek|kentgresianeg]].
@@ Linenn 23: / Linenn 30: @@
 == Ar rannyezhoù ==
-En deroù e oa kalz rannyezhoù, a c'haller bodañ e pevar strollad : ar strollad arkadiat-ha-kiprenezat, ar strollad kornogat, ar strollad eolian hag ar strollad ionian-hag-attek.
+En deroù e oa kalz rannyezhoù, a c'haller bodañ e pevar strollad : ar strollad arkadiat-ha-kiprenezat, ar strollad kornogat, ar strollad eolian hag ar strollad ionian-hag-attek :
+* Strollad kornogat
+** Henc'hresianeg ar gwalarn (NW war ar gartenn)
+** [[Henc'hresianeg dorek|Doreg]]
+* Strollad eolian
+** Eolieg Azia
+** Thesalieg
+** Boeotiaeg
+* Strollad ionian-hag-attek
+** [[Henc'hresianeg Aten|Atteg]]
+** Euboea ha trevadennoù en Italia
+** Kikladoù
+** Ionia Azia
+* Strollad arkadiat-ha-kiprenezat
+** Arkadieg
+** Kiprenezeg
+** Pañfilieg
+[[Image:Greek dialects.png|thumb|right|305px|Kartenn eus rannyezhoù an henc'hresianeg, war-dro [[-400|400]] kent J.K..]]
 Peurliesañ, pa gomzer eus an henc'hesianeg e komzer eus rannyezh [[Aten (Henamzer)|Aten]], ur rannyezh eus ar strollad ionian-hag-attek. An atteg, anv ar rannyezh-se, eo ar yezh bet implijet evit skrivañ ar pep brasañ eus al [[lennegezh c'hresian]] klasel. Da-heul aloubadegoù [[Aleksandr Veur]] hag ar meskad gresianed a orin diheñvel a voe, e kreskas implij ar ''c'h/koinè'', kenyezh (hemañ eo ster an anv-gwan ''koinos'') diwanet diwar meur a rannyezh eus ar strollad ionian-hag-attek. Implijet e veze en arme hag er melestradur ha desket e veze gant annezidi ar broioù aloubet, ar varc'hadourien, ha kement zo. Dont a reas evel se da vezañ ''lingua franca'' an [[henamzer]], war un dro gant al [[latin]]. ar ''c'hoine'' a zeuas da vezañ [[yezh ofisiel]] [[impalaeriezh roman ar reter]]. Diwezhatoc'h e emdroas a-nebeudoù evit dont da vezañ ar [[gresianeg]] a-vremañ.
@@ Linenn 48: / Linenn 79: @@
 Goude se ez eo al [[lizherenneg c'hresian]] zo bet implijet, gant stummoù disheñvel, adalek an IXvet pe an VIIIvet kantved kent J.K.. Savet eo bet diwar skouer al lizherenneg [[fenikianeg|fenikian]]. O lakaat vogalennoù ouzhpenn arouezennoù an [[abjad]], ar C'hresianed o doa ijinet patrom al lizherennegoù kornogat.
-[[Image:Greek dialects.png|thumb|305px|Kartenn eus rannyezhoù an henc'hresianeg, war-dro [[-400|400]] kent J.K..]]