Douar (planedenn)

Gant ar ger Douar e tegouezher amañ. Evit sterioù all ar ger, gwelit Douar (disheñvelout).

---

Douar
Doareennoù kelc'htro
Skin etre (1 ua)	149 597 887 km
Treuzkiz ar c'helc'htro	9,4×108 km, pe 6,283 ua
Ezkreizennegezh ar c'helc'htro	0,016 710 22
Prantad reveulziañ siderel	365,256 96 devezh
Tizh kelc'htreiñ etre	29,783 km/s, pe 107 218,8 km/h
Stouadur ar c'helc'htro	0° (dre dermenadur)
Adplanedenn (loarenn)	1, al Loar
Doareennoù fizik
Treuzkiz keheder	12 756,28 km
Treuzkiz polel	12 713,55 km
Platadur er poloù	0,003 352 9 1÷298,242
Gorread	510 067 420km²
Volum	1,083 21Patrom:X1012 km³
Mas	5,973 6Patrom:X1024 kg
Mas volumek etre	5,515Patrom:X103 kg/m³
Gravitadur (led. 45°, uhl. 0)	9,78 m/s²
Prantad treiñ (devezh siderel)	0,997 258 devezh, pe 23,934 19 h
Tizh treiñ (er c'heheder)	1 674,38 km/h
Stouadur an ahel	23,45°
Albedo etre	0,367
Tizh frankizadur	11,186 km/s
Temperadur war ar gorre	nebeutañ etre muiañ 182 K 282 K 333 K
Doareennoù an atmosfer
Gwask atmosfer	101 325 Pa
Kediadur an atmosfer a-volum
Nitrogen N2	78,11 %
oksigen O2	20,953 %
Argon Ar	0,934 %
Dour H2O (aezhenn)	varius : 0 da 7 %
dioksidenn garbon CO2	var. : 0,01 da 0,1 %

An Douar (anvet Terra e latin) eo an trede planedenn dostañ d’an Heol e sistem an Heol. Furmet e vije bet ar blanedenn 4.57 miliard a vloavezhioù ’zo.

Stumm ur sferenn a zo dezhi paneve m'eo ar pennahelioù (polioù Norzh ha Su) un tammig plaenoc'h eget ma'z int war ur sferenn wir pe ur voul. Graet e vez alies a-walc'h ar voul-douar eus ar blanedenn koulz evit he deskrivañ hag evit chom hep meskañ an douar, anezhañ ul lodenn eus pluskenn ar blanedenn hag ar blanedenn hec'h-unan.

Ar blanedenn douarek nemeti eo zo warni kementadoù bras a zour. Tro-war-dro dezhi ez eus un aergelc'h tev-tre graet gant oksigen ha nitrogen, ar re-se an aezhennoù pennañ.

Skeudennadur an Douar

P'eo ar blanedenn Douar ur voul vras e komzer eus ar voul-douar. Anavezet e oa he stumm gant ar skiantour, matematikour ha steredoniour Eratostenes , un Egiptad gresianeger, en deus jedet tro ur c'helc'h Douar gant ur resisted digredus pa weler teknikoù a c'helle implijout.
Kollet eo bet an anaoudegezhioù-se ken e krede Europiz ar Grennamzer e oa plat an Douar, e troe an Heol en-dro dezhañ eus ar Reter d'ar C'hornôg, hag e tremene dindani diouzh an noz. Koulskoude e voe adkavet testennoù Erastotenes, met hemañ en doa bet rediet kinnig martezeadennoù kemplezh evit displegañ kelc'htro al Loar pa ne gave diaes lavaret e oa an Heol oc'h ober tro ar blanedenn hervez e gerzhed seblantus.

E penn ar 17vet kantved e savas un nebeud skiantourien evit prouiñ ne c'helle ket an Heol hag ar stered treiñ en dro d'an Douar avat hag ouzhpenn-se e kerzhe ar stered hag ar planedennoù en egor. Dizoloet e voe mont en-dro koskoriad an Heol gant Kopernik. Disklêriañ a reas e oa an Douar an trede planedenn tostañ d'he steredenn hag e teskrivas ar reizhiad heolel ma tro ar planedennoù en-dro d'an Heol.
Kadarnaat a reas labourioù Kopernik Galileo Galilei hag e tegasas implij ar matematikoù er steredoniezh evit jediñ kerzhed ar planedennoù.

Aozadur diabarzh an Douar

Gwiskadoù douarouriezhel an Douar

	Donder ( km )	Gwiskad	Douester ( g/cm3 )
	5 100 – 6 378	1. — Kalon	12,8 - 13,1
	2 890 - 5 100	2. — Kalon-diavaez	9,9 - 12,2
	35 - 2 890	3. — Mantell-izelañ	3,4 - 5,6
	35 - 60	4. — Mantell-uhelañ	3,4 - 4,4
		5. — Gorread Mohorovičić
	0 - 35	6. — Krestenenn (etre 5 ha 200 km diouzh al lec'h)	2,2 - 2,9

Yezh

• Dre fent e lavarer an (tamm) douar patatez-mañ, pa gomzer eus ar bed.

Lennadurezh

• Koskoriad an Heol, Bruno Mauguin ha Bénédicte Saulier-Le Dréan (Egorenn ar skiantoù), treiñ gant an Ofis ar Brezhoneg, 2006, Éditions Apogée, ISBN 2-84398-249-9, pp. 20-25.