Mabinogi : diforc'h etre ar stummoù

Eus Wikipedia
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Kempenn
Linenn 1: Linenn 1:
[[Image:Harlech Statue The Two Kings.jpg|thumb|200px|left| ''"Y Ddau Frenin"'' (An Daou Roue) : Bendigeidfran o tougen korf e ni, [[Gwern]]. Delwenn e-kichen Castell [[Harlech]].]][[Skeudenn:Red.Book.of.Hergest.facsimile.png|250px|thumb|Unan eus pajennoù [[Levr Ruz Hergest]].]][[Skeudenn:Pwyll hela(Guest).jpg|thumb|260px|[[Pwyll, priñs Dyfed|Pwyll]] o chaseal.]]
[[Skeudenn:Red.Book.of.Hergest.facsimile.png|250px|thumb|Unan eus pajennoù [[Levr Ruz Hergest]].]]
[[Skeudenn:Pwyll hela(Guest).jpg|thumb|260px|[[Pwyll, priñs Dyfed|Pwyll]] o chaseal.]]
[[Skeudenn:Branwen drudwy.JPG|300px|thumb|[[Branwen, merch Llŷr|Brânwen]]'' hag an [[dred]] e lez Matholwch - skeudenn eus levr [[Charlotte Guest]], embannadur ar [[Mabinogion]] e (1877)]]
[[Skeudenn:Manawydan esgob(Guest).JPG|250px|thumb|Manawydan, an eskob hag al logodenn - skeudenn eus an engravadur e "Mabinogion" [[Charlotte Guest]] (1877)]]




Danevelloù [[kembraek]] eo ar '''Mabinogi''', pe ''Mabinogion'', brudet abaoe embannadur levr [[Charlotte Guest]], ''The Mabinogion'', kroget e 1837.
Danevelloù [[kembraek]] eo ar '''Mabinogi''', pe ''Mabinogion'', brudet abaoe embannadur levr [[Charlotte Guest]], ''The Mabinogion'', kroget e 1837.


Komz a reer ivez eus ''Pedair cainc y Mabinogi'', hervez o anv kembraek, pe eus ''Pevar skourr ar Mabinogi'', anv ul levr embannet e [[brezhoneg]] gant [[Preder]]. <br />
Komz a reer ivez eus ''Pedair cainc y Mabinogi'', hervez o anv kembraek, pe eus ''Pevar skourr ar Mabinogi'', anv ul levr embannet e [[brezhoneg]] gant [[Preder]]. <br />
Peder [[danevell]] int (hag a vez graet 'chwedl', pe 'cyfarwyddyd', anezho e kembraeg) hag a zo skrivet e [[krenngembraeg]], an anv a vez graet eus ar yezh etre an XIIvet kantved hag ar XVIvet, ha kavet int bet e dornskridoù kembraek kozh.<br />
Peder [[danevell]] int (hag a vez graet 'chwedl', pe 'cyfarwyddyd', anezho e kembraeg) hag a zo skrivet e [[krenngembraeg]], an anv a vez graet eus ar yezh etre an {{XIIvet kantved}} hag ar {{XVIvet kantved}}, ha kavet int bet e dornskridoù kembraek kozh.<br />
*''Gwelout [[Levr Gwenn Rhydderch]] ha [[Levr Ruz Hergest]].'' <br />
*''Gwelout [[Levr Gwenn Rhydderch]] ha [[Levr Ruz Hergest]].'' <br />


Kaoz zo enne eus kredennoù ha [[mojenn]]où kozh ar vro, en Henamzer ar Gelted, a-raok ar [[kristeniezh|gristeniezh]], da lavarout eo a-raok ar VIvet kantved '''da vihanañ'''. Da neuze e vefe anv, e skridoù eus an XIIvet kantved, eus mojennoù a oa bev-mat c'hoazh 600 vloaz a-raok, hag a zo bet savet meur a gantved c'hoazh a-raok moarvat. Daoust da se, mont betek lavarout int ken kozh ha skridoù [[Homeros]], n'eo diazezet nemet war ar faltazi. Met gwir eo n'haller ket bloaziañ ar re goshañ en un doare resis.
Kaoz zo enne eus kredennoù ha [[mojenn]]où kozh ar vro, en Henamzer ar Gelted, a-raok ar [[kristeniezh|gristeniezh]], da lavarout eo a-raok ar {{VIvet kantved}} '''da vihanañ'''. Da neuze e vefe anv, e skridoù eus an {{XIIvet kantved}}, eus mojennoù a oa bev-mat c'hoazh 600 vloaz a-raok, hag a zo bet savet meur a gantved c'hoazh a-raok moarvat. Daoust da se, mont betek lavarout int ken kozh ha skridoù [[Homeros]], n'eo diazezet nemet war ar faltazi. Met gwir eo n'haller ket bloaziañ ar re goshañ en un doare resis.


Roud eus ar mojennoù-se a gaver ivez er yezhoù keltiek all, en danevelloù [[iwerzhonek]] dreist-holl, en anvioù [[galianek]] ivez.
Roud eus ar mojennoù-se a gaver ivez er yezhoù keltiek all, en danevelloù [[iwerzhonek]] dreist-holl, en anvioù [[galianek]] ivez.
Linenn 18: Linenn 15:


==An anv==
==An anv==
Kentañ tro ma voe kavet ar ger a voe e 1795, e-barzh ''Cambrian Register'' William Owen Pughe : "The Mabinogion, or Juvenile Amusements, being Ancient Welsh Romances."<br />

Kentañ tro ma voe kavet ar ger a voe e 1795, e-barzh ''Cambrian Register'' William Owen Pughe : "The Mabinogion, or Juvenile Amusements, being Ancient Welsh Romances."<br />
Adkemeret e voe an anv gant [[Charlotte Guest]] en he levr ''The Mabinogion'', dastumad unnek kontadenn troet ganti diwar ar c'hrenngembraek.
Adkemeret e voe an anv gant [[Charlotte Guest]] en he levr ''The Mabinogion'', dastumad unnek kontadenn troet ganti diwar ar c'hrenngembraek.
Dont a ra an anv ''Mabinogion'', un anv [[lies]], eus Mabinogi, ur ger krenngembraek. Fallgomprenet e oa bet gant Charlotte Guest ar ger ''mabynogion'' (ha ne gaver nemet ur wech, e dibenn skrid danevell [[Pwyll]] hag e daou zornskrid). <br />
Dont a ra an anv ''Mabinogion'', un anv [[lies]], eus Mabinogi, ur ger krenngembraek. Fallgomprenet e oa bet gant Charlotte Guest ar ger ''mabynogion'' (ha ne gaver nemet ur wech, e dibenn skrid danevell [[Pwyll]] hag e daou zornskrid). <br />
Linenn 26: Linenn 22:
Meur a zisplegadenn zo bet roet.
Meur a zisplegadenn zo bet roet.
Dont a rafe ar ger eus an doue [[Mabon]] (a oa [[Maponos]] en [[Galia]]), a zo meneg anezhañ e danevell ''[[Kulhwch hag Olwen]]''.
Dont a rafe ar ger eus an doue [[Mabon]] (a oa [[Maponos]] en [[Galia]]), a zo meneg anezhañ e danevell ''[[Kulhwch hag Olwen]]''.
[[Image:Harlech Statue The Two Kings.jpg|thumb|200px|left| ''"Y Ddau Frenin"'' (An Daou Roue): Bendigeidfran o tougen korf e ni, [[Gwern]]. Delwenn e-kichen Kastell [[Harlech]].]]

{{clr|left}}
<!--

The word ''mabinogi'' itself is something of a puzzle, although it is ultimately related to the Welsh ''mab'', which means "son, boy". Professor [[Eric P. Hamp]], however, suggests that ''mabinogi'' derives from the name of the Celtic deity [[Maponos]] ("the Divine Son"), and originally referred to materials pertaining to that god. Strictly speaking, "Mabinogi" applies only to the Four Branches (see below), which are speculated to have derived from older tradition. Each of these four tales ends with a colophon meaning "thus ends this branch of the Mabinogi" (in various spellings), hence the name.

-->


==Roll an danevelloù==
==Roll an danevelloù==
[[Skeudenn:Branwen drudwy.JPG|300px|thumb|[[Branwen, merch Llŷr|Brânwen]]'' hag an [[dred]] e lez Matholwch - skeudenn eus levr [[Charlotte Guest]], embannadur ar [[Mabinogion]] e (1877)]]
[[Skeudenn:Manawydan esgob(Guest).JPG|250px|thumb|Manawyddan, an eskob hag al logodenn - skeudenn eus an engravadur e "Mabinogion" [[Charlotte Guest]] (1877)]]
Tri seurt danevelloù a weler e levr [[Charlotte Guest]].
Tri seurt danevelloù a weler e levr [[Charlotte Guest]].
*ar [[peder]] a denn d'an [[Henamzer]] vrezhon, hag a vez anvet ''Pevar Skourr ar Mabinogi'';
*ar [[peder]] a denn d'an [[Henamzer]] vrezhon, hag a vez anvet ''Pevar Skourr ar Mabinogi'';
Linenn 67: Linenn 61:
* ''[[Levr Ruz Hergest]]'' skrivet war-dro [[1350]].
* ''[[Levr Ruz Hergest]]'' skrivet war-dro [[1350]].


Kavout a reer enne elfennoù a zo kar d'ar re a gaver e mojennoù Iwerzhon, pezh a ziskouez int gwall gozh; da skouer an darempredoù etre an drouiz hag ar roue, dleadoù ar roue, ar ''bed all'', ar brezel, al labour-dorn. Hervez tud evel [[Christian-Joseph Guyonvarc'h]] ha [[Françoise Le Roux]] e vije ret gwelout aze gweledigezh ar bed gant an Indoeuropeiz, hervez ma oa displeget gant [[Georges Dumézil]]. A-wechoù avat e vez un tamm liv kristen da lod eus an danevelloù, hogen diwar-c'horre.
Kavout a reer enne elfennoù a zo kar d'ar re a gaver e mojennoù Iwerzhon, pezh a ziskouez int gwall gozh; da skouer an darempredoù etre an drouiz hag ar roue, dleadoù ar roue, ar ''bed all'', ar brezel, al labour-dorn. Hervez tud evel [[Christian-Joseph Guyonvarc'h]] ha [[Françoise Le Roux]] e vije ret gwelout aze gweledigezh ar bed gant an Indoeuropeiz, hervez ma oa displeget gant [[Georges Dumézil]]. A-wechoù avat e vez un tamm liv kristen da lod eus an danevelloù, hogen diwar-c'horre.


==Guest, Kervarker, Loth==
==Guest, Kervarker, Loth==
Da vare ar [[Romantelezh]] hag an doug d'ar Geltelezh, en XIXvet kantved, pe vrizhkeltelezh, e voe graet un embannadur [[saoznek]] gant [[Charlotte Guest]] etre [[1838]] ha [[1849]]. Tammoù a voe troet e galleg gant [[Kervarker]], met gant [[Joseph Loth]] e voe graet an embannadur kentañ en e hed. Un droidigezh c'hallek all zo bet graet gant [[Pierre-Yves Lambert]].
Da vare ar [[Romantelezh]] hag an doug d'ar Geltelezh, en {{XIXvet kantved}}, pe vrizhkeltelezh, e voe graet un embannadur [[saoznek]] gant [[Charlotte Guest]] etre [[1838]] ha [[1849]]. Tammoù a voe troet e galleg gant [[Kervarker]], met gant [[Joseph Loth]] e voe graet an embannadur kentañ en e hed. Un droidigezh c'hallek all zo bet graet gant [[Pierre-Yves Lambert]].


==Skrid brezhonek==
==Skrid brezhonek==
Linenn 76: Linenn 70:


Embannet e oa bet gant [[Gwalarn]] troidigezhioù [[Fañch Elies]] eus ar ''Mabinogi'' etre 1925 ha 1939.
Embannet e oa bet gant [[Gwalarn]] troidigezhioù [[Fañch Elies]] eus ar ''Mabinogi'' etre 1925 ha 1939.
E 1963 e voe strollet ar ''Pevar Skourr'' en ur c'haier roneoskrivet embannet gant Preder. E 1980 e teuas a-zindan ar wask un adembannadur "reizhet" (gant Gouven Pennaod moarvat).
E 1963 e voe strollet ar ''Pevar Skourr'' en ur c'haier roneoskrivet embannet gant Preder. E 1980 e teuas a-zindan ar wask un adembannadur "reizhet" (gant Gouven Pennaod moarvat).
N'eo nemet e 1991 e voe strollet an 11 kontadenn en ul levr embannet gant [[Mouladurioù Hor Yezh]], kinniget gant [[Gwendal Denez]].
N'eo nemet e 1991 e voe strollet an 11 kontadenn en ul levr embannet gant [[Mouladurioù Hor Yezh]], kinniget gant [[Gwendal Denez]].


Linenn 96: Linenn 90:


-e galleg
-e galleg
* ''Les Mabinogions'', gant [[Joseph Loth]], Éditions Fontemoing, a c'haller lenn amañ: [http://gallica.bnf.fr/ Bibliothèque numérique Gallica]
* ''Les Mabinogions'', gant [[Joseph Loth]], Éditions Fontemoing, a c'haller lenn amañ: [http://gallica.bnf.fr/ Bibliothèque numérique Gallica]
* ''Les Quatre branches du Mabinogi et autres contes gallois du Moyen-Age'' troet diwar ar c'hembraeg, kinniget gant [[Pierre-Yves Lambert]], embannet gant [[Gallimard]], en dastumad « L'aube des peuples », Paris, 1993, {{ISBN|2-07-073201-0}}.
* ''Les Quatre branches du Mabinogi et autres contes gallois du Moyen-Age'' troet diwar ar c'hembraeg, kinniget gant [[Pierre-Yves Lambert]], embannet gant [[Gallimard]], en dastumad « L'aube des peuples », Paris, 1993, {{ISBN|2-07-073201-0}}.
-e saozneg
-e saozneg

Stumm eus an 21 Gen 2014 da 20:38

Unan eus pajennoù Levr Ruz Hergest.
Pwyll o chaseal.

Danevelloù kembraek eo ar Mabinogi, pe Mabinogion, brudet abaoe embannadur levr Charlotte Guest, The Mabinogion, kroget e 1837.

Komz a reer ivez eus Pedair cainc y Mabinogi, hervez o anv kembraek, pe eus Pevar skourr ar Mabinogi, anv ul levr embannet e brezhoneg gant Preder.
Peder danevell int (hag a vez graet 'chwedl', pe 'cyfarwyddyd', anezho e kembraeg) hag a zo skrivet e krenngembraeg, an anv a vez graet eus ar yezh etre an XIIvet kantved hag ar XVIvet kantved, ha kavet int bet e dornskridoù kembraek kozh.

Kaoz zo enne eus kredennoù ha mojennoù kozh ar vro, en Henamzer ar Gelted, a-raok ar gristeniezh, da lavarout eo a-raok ar VIvet kantved da vihanañ. Da neuze e vefe anv, e skridoù eus an XIIvet kantved, eus mojennoù a oa bev-mat c'hoazh 600 vloaz a-raok, hag a zo bet savet meur a gantved c'hoazh a-raok moarvat. Daoust da se, mont betek lavarout int ken kozh ha skridoù Homeros, n'eo diazezet nemet war ar faltazi. Met gwir eo n'haller ket bloaziañ ar re goshañ en un doare resis.

Roud eus ar mojennoù-se a gaver ivez er yezhoù keltiek all, en danevelloù iwerzhonek dreist-holl, en anvioù galianek ivez.

Peurvuiañ e vez staget outo danevelloù all, hag a denn kentoc'h da vojenn Arzhur, aesoc'h o bloaziañ, ha n'hallont ket bezañ ken kozh eta, hag a zo enno koulskoude un dasson eus amzerioù koshoc'h ivez.

An anv

Kentañ tro ma voe kavet ar ger a voe e 1795, e-barzh Cambrian Register William Owen Pughe : "The Mabinogion, or Juvenile Amusements, being Ancient Welsh Romances."
Adkemeret e voe an anv gant Charlotte Guest en he levr The Mabinogion, dastumad unnek kontadenn troet ganti diwar ar c'hrenngembraek. Dont a ra an anv Mabinogion, un anv lies, eus Mabinogi, ur ger krenngembraek. Fallgomprenet e oa bet gant Charlotte Guest ar ger mabynogion (ha ne gaver nemet ur wech, e dibenn skrid danevell Pwyll hag e daou zornskrid).
Lavaret e vez bremañ ez eo dre fazi eo bet skrivet ar ger mabynnogyon en dornskrid e dibenn an danevell gentañ, pa soñjed e oa liester mabinogi, ur ger reizh a gaver e dibenn an teir danevell all.

Meur a zisplegadenn zo bet roet. Dont a rafe ar ger eus an doue Mabon (a oa Maponos en Galia), a zo meneg anezhañ e danevell Kulhwch hag Olwen.

"Y Ddau Frenin" (An Daou Roue): Bendigeidfran o tougen korf e ni, Gwern. Delwenn e-kichen Kastell Harlech.


Roll an danevelloù

Brânwen hag an dred e lez Matholwch - skeudenn eus levr Charlotte Guest, embannadur ar Mabinogion e (1877)
Manawyddan, an eskob hag al logodenn - skeudenn eus an engravadur e "Mabinogion" Charlotte Guest (1877)

Tri seurt danevelloù a weler e levr Charlotte Guest.

Ar Pevar skour

Sede anv ar peder danevell, Pevar Skourr ar Mabinogi:

Danevelloù arzhurian

Pemp kontadenn all zo bet lakaet e levr Charlotte Guest :

  • Breuddwyd Macsen Wledig (Hunvre Macsen), diwar-bouez an impalaer roman Magnus Maximus
  • Lludd a Llefelys (Lludd ha Llevelys)
  • Culhwch ac Olwen (Kulhwch hag Olwen)
  • Breuddwyd Rhonabwy ( Hunvre Rhonabwy)
  • Hanes Taliesin ( Kontadenn Taliesin), ur pezh nevesoc'h, ha ne gaver e hini ebet eus al Levrioù Gwenn pe Ruz, ha ne vez ket embannet ken en troidigezhioù a vremañ. Se zo kaoz ne gaver nemet 11 danevell en embannadur brezhonek 1991.

Gant Culhwch ac Olwen ha Breuddwyd Rhonabwy ez eus bet lakaet meur a lenneg da drelatiñ, abalamour d'an elfennoù "arzhurian" a zo enne.

An Tri Romant

Teir danevell all zo anvet ivez Y Tair Rhamant hag a denn da oberennoù Chrétien de Troyes.

Dornskridoù

Mammenn ar Mabinogion eo an daou zornskrid a zo anvet

Kavout a reer enne elfennoù a zo kar d'ar re a gaver e mojennoù Iwerzhon, pezh a ziskouez int gwall gozh; da skouer an darempredoù etre an drouiz hag ar roue, dleadoù ar roue, ar bed all, ar brezel, al labour-dorn. Hervez tud evel Christian-Joseph Guyonvarc'h ha Françoise Le Roux e vije ret gwelout aze gweledigezh ar bed gant an Indoeuropeiz, hervez ma oa displeget gant Georges Dumézil. A-wechoù avat e vez un tamm liv kristen da lod eus an danevelloù, hogen diwar-c'horre.

Guest, Kervarker, Loth

Da vare ar Romantelezh hag an doug d'ar Geltelezh, en XIXvet kantved, pe vrizhkeltelezh, e voe graet un embannadur saoznek gant Charlotte Guest etre 1838 ha 1849. Tammoù a voe troet e galleg gant Kervarker, met gant Joseph Loth e voe graet an embannadur kentañ en e hed. Un droidigezh c'hallek all zo bet graet gant Pierre-Yves Lambert.

Skrid brezhonek

Lleu troet en erer, e levr Charlotte Guest.

Embannet e oa bet gant Gwalarn troidigezhioù Fañch Elies eus ar Mabinogi etre 1925 ha 1939. E 1963 e voe strollet ar Pevar Skourr en ur c'haier roneoskrivet embannet gant Preder. E 1980 e teuas a-zindan ar wask un adembannadur "reizhet" (gant Gouven Pennaod moarvat). N'eo nemet e 1991 e voe strollet an 11 kontadenn en ul levr embannet gant Mouladurioù Hor Yezh, kinniget gant Gwendal Denez.

Skiant-faltazi

Gant ar skrivagnerez stadunanat Evangeline Walton (1907 – 1996) eo bet implijet ar Mabinogi da sevel un toullad romantoù.

Levrioù

Kulhwch hag Olwen e lez ar ramz Ysbaddaden.

-e brezhoneg

-e kembraeg

-e galleg

-e saozneg

  • Gantz, Jeffrey. Trans. The Mabinogion. London and New York: Penguin Books, 1976. ISBN 0-14-044322-3. (Hep "Taliesin".)
  • Guest, Lady Charlotte. The Mabinogion. Dover Publications, 1997. ISBN 0-486-29541-9. (Hep an arroudoù kavet skoemp gant an droourez. Adembannet ivez hep notennoù an itron).
  • Jones, Gwyn and Jones, Thomas. The Mabinogion. Everyman's Library, 1949; adwelet e 1989, 1991. Hep "Hanes Taliesin".

Liammoù