Wolfram (tungsten) : diforc'h etre ar stummoù

Eus Wikipedia
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
Addbot (kaozeal | degasadennoù)
D Bot: Migrating 97 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q743 (translate me)
D Bot : en:Tungsten a zo ur pennad vat; Kemm dister
Linenn 44: Linenn 44:
Dasparzh an elektronoù : '''2, 8, 18, 32, 12, 2'''</small>
Dasparzh an elektronoù : '''2, 8, 18, 32, 12, 2'''</small>
|-
|-
| align="center" colspan="8" | [[File:Electron shell 074 Tungsten - no label.svg|center|200px]]
| align="center" colspan="8" | [[Restr:Electron shell 074 Tungsten - no label.svg|center|200px]]
|-bgcolor=Silver
|-bgcolor=Silver
| align="center" colspan="8" | '''Perzhioù atomek'''
| align="center" colspan="8" | '''Perzhioù atomek'''
Linenn 74: Linenn 74:
| align="left" colspan="4" bgcolor="#ffffff" | <small>Kaled</small>
| align="left" colspan="4" bgcolor="#ffffff" | <small>Kaled</small>
|-bgcolor=#e9e955
|-bgcolor=#e9e955
| align="left" colspan="4" | <small>'''[[Douester]] (20°C)'''</small>
| align="left" colspan="4" | <small>'''[[Douester]] (20&nbsp;°C)'''</small>
| align="left" colspan="4" bgcolor="#ffffff" | <small>19,25 g/cm<sup>3</sup></small>
| align="left" colspan="4" bgcolor="#ffffff" | <small>19,25 g/cm<sup>3</sup></small>
|-bgcolor=#e9e955
|-bgcolor=#e9e955
| align="left" colspan="4" | <small>'''[[Teuzverk]]'''</small>
| align="left" colspan="4" | <small>'''[[Teuzverk]]'''</small>
| align="left" colspan="4" bgcolor="#ffffff" | <small>3 422°C</small>
| align="left" colspan="4" bgcolor="#ffffff" | <small>3 422&nbsp;°C</small>
|-bgcolor=#e9e955
|-bgcolor=#e9e955
| align="left" colspan="4" | <small>'''[[Bervverk]]'''</small>
| align="left" colspan="4" | <small>'''[[Bervverk]]'''</small>
| align="left" colspan="4" bgcolor="#ffffff" | <small>5 555°C</small>
| align="left" colspan="4" bgcolor="#ffffff" | <small>5 555&nbsp;°C</small>
|-bgcolor=#e9e955
|-bgcolor=#e9e955
| align="left" colspan="4" | <small>'''[[Tredanharzusted]]'''</small>
| align="left" colspan="4" | <small>'''[[Tredanharzusted]]'''</small>
Linenn 88: Linenn 88:
| align="center" colspan="8" | '''Neuz an elfenn'''
| align="center" colspan="8" | '''Neuz an elfenn'''
|-
|-
| align="center" colspan="8" | [[File:Wolfram evaporated crystals and 1cm3 cube.jpg|thumb|center|280px|<center>'''Wolfram'''<br />''1 cm<sup>3</sup> eo ec'honad an diñs''</center>]]
| align="center" colspan="8" | [[Restr:Wolfram evaporated crystals and 1cm3 cube.jpg|thumb|center|280px|<center>'''Wolfram'''<br />''1 cm<sup>3</sup> eo ec'honad an diñs''</center>]]
|}
|}
|}
|}
Linenn 114: Linenn 114:
=== Kimiek ===
=== Kimiek ===
Ne zazgwered ket ar wolfram gant dour pe aer da 20[[Gwrezverk|°C]]. E gwrezverkoù uhel e ro ''trioksidenn wolfram'' WO<sub>3</sub>. Digemm ivez e chom gant an darn vuiañ eus an [[trenkenn]]où ha gant ar [[bazenn]]où.<br />
Ne zazgwered ket ar wolfram gant dour pe aer da 20[[Gwrezverk|°C]]. E gwrezverkoù uhel e ro ''trioksidenn wolfram'' WO<sub>3</sub>. Digemm ivez e chom gant an darn vuiañ eus an [[trenkenn]]où ha gant ar [[bazenn]]où.<br />
Disheñvel eo an traoù avat gant an [[halogen]]où : diouzhtu e tazgwered '''W''' gant ar [[fluor]] <sub>9</sub>F da reiñ WF<sub>6</sub> ; e 250°C e tazgwered gant [[klor]] <sub>17</sub>Cl (> WCl<sub>6</sub>) ha gant [[brom]] <sub>35</sub>Br (> WBr<sub>6</sub>).
Disheñvel eo an traoù avat gant an [[halogen]]où : diouzhtu e tazgwered '''W''' gant ar [[fluor]] <sub>9</sub>F da reiñ WF<sub>6</sub> ; e 250&nbsp;°C e tazgwered gant [[klor]] <sub>17</sub>Cl (> WCl<sub>6</sub>) ha gant [[brom]] <sub>35</sub>Br (> WBr<sub>6</sub>).
=== Izotopoù ===
=== Izotopoù ===
Pemp [[izotop]] eus ar wolfram a gaver en natur. Wolfram-184 ('''<sup>184</sup>W''') eo an hini paotañ (30,64% eus an izotopoù W), heuliet gant W-188 (28,43%), W-182 (26,50%), W-183 (14,31%) ha W-180 ( 0,12 %).<br />
Pemp [[izotop]] eus ar wolfram a gaver en natur. Wolfram-184 ('''<sup>184</sup>W''') eo an hini paotañ (30,64% eus an izotopoù W), heuliet gant W-188 (28,43%), W-182 (26,50%), W-183 (14,31%) ha W-180 ( 0,12 %).<br />
Linenn 128: Linenn 128:
=== Kendeuzadoù ===
=== Kendeuzadoù ===
* Kement ardinvink a rank labourat e gwrezverkoù uhel.
* Kement ardinvink a rank labourat e gwrezverkoù uhel.
**Tammoù kefluskerioù, korzennoù-skarzhañ, orjalennoù-tommañ ar fornioù-tredan, hag all.
** Tammoù kefluskerioù, korzennoù-skarzhañ, orjalennoù-tommañ ar fornioù-tredan, hag all.
* Kement tamm metalek a rank labourat en ur metoù trenk, gleb, sall.
* Kement tamm metalek a rank labourat en ur metoù trenk, gleb, sall.
**Bannoù an troellrodoù beuzet er mor a-benn kenderc'hañ tredan.
** Bannoù an troellrodoù beuzet er mor a-benn kenderc'hañ tredan.
* Livuzennoù greantel.
* Livuzennoù greantel.
=== [[Arm]]où ===
=== [[Arm]]où ===
*Gant [[nikel]], [[houarn]], [[kobalt]] : boledoù da dreuziñ an hobregonoù, greunadennoù, fuc'helloù dreist-son.
* Gant [[nikel]], [[houarn]], [[kobalt]] : boledoù da dreuziñ an hobregonoù, greunadennoù, fuc'helloù dreist-son.
:A-hed an [[Eil brezel-bed]] e voe arveret wolfram evit kreñvaat an dir a yae da fardañ armoù, alese ar gwask a voe lakaet war Bortugal — a oa dija ar c'henderc'her pennañ en [[Europa]] — koulz gant an [[Nazi]]ed, o c'hevredidi hag o enebourien.
:A-hed an [[Eil brezel-bed]] e voe arveret wolfram evit kreñvaat an dir a yae da fardañ armoù, alese ar gwask a voe lakaet war Bortugal — a oa dija ar c'henderc'her pennañ en [[Europa]] — koulz gant an [[Nazi]]ed, o c'hevredidi hag o enebourien.
=== Kimiezh ===
=== Kimiezh ===
Linenn 139: Linenn 139:
* ''[[Oksiderezh|Oksidennoù]] wolfram'' : prierezhioù, treluskerioù.
* ''[[Oksiderezh|Oksidennoù]] wolfram'' : prierezhioù, treluskerioù.
* ''[[Hal]]où wolfram'' : klogorennoù-gouloù, greanterezh nukleel, [[mezegiezh]] ([[skinskeudennerezh]] dre [[skinoù X]]), greanterezh al [[lêr]].
* ''[[Hal]]où wolfram'' : klogorennoù-gouloù, greanterezh nukleel, [[mezegiezh]] ([[skinskeudennerezh]] dre [[skinoù X]]), greanterezh al [[lêr]].
*Sielloù [[metal]]-[[gwer]], pa goeñv ar wolfram er wrez en hevelep doare ha gwer borosilikat (an doare gwer a vez gwerzhet dindan an anv ''Pyrex'').
* Sielloù [[metal]]-[[gwer]], pa goeñv ar wolfram er wrez en hevelep doare ha gwer borosilikat (an doare gwer a vez gwerzhet dindan an anv ''Pyrex'').
*Kenaozadoù [[plastik|mezell]], da erlec'hiañ ouzh ar [[plom]].
* Kenaozadoù [[plastik|mezell]], da erlec'hiañ ouzh ar [[plom]].
=== [[Elektronik]] ===
=== [[Elektronik]] ===
* Ur gwiskad wolfram a lakaer war ar c'henstokoù [[tredan]]el.
* Ur gwiskad wolfram a lakaer war ar c'henstokoù [[tredan]]el.
Linenn 176: Linenn 176:


{{ElfennoùKimiek}}
{{ElfennoùKimiek}}
<!-- etreWiki -->
<!-- Diwezh Wolfram -->


[[Rummad:Elfennoù kimiek]]
[[Rummad:Elfennoù kimiek]]


{{Liamm PuB|en}}
{{Liamm PuB|en}}

<!-- etreWiki -->
<!-- Diwezh Wolfram -->

Stumm eus an 17 Her 2013 da 18:03


W O L F R A M
0 0 0 0 0 0 0 0
TantalomWolframReniom
Mo
W
Sg
taolenn beriodek, wolfram
Perzhioù hollek
Niver atomek 74
Rummad kimiek Metaloù ardreuzat
Strollad, trovezh, bloc'h 6, 6, d
Tolz atomek 183,84 ±0,01 u (
Aozadur elektronek
[Xe] 4f14 5d4 6s2

Dasparzh an elektronoù : 2, 8, 18, 32, 12, 2

Perzhioù atomek
Niver oksidadur + 6 Oksidenn drenkek skañv
Tredanleiegezh 2,36 (skeul Pauling)
Gremmoù ionadur 1 : 770 kJ/mol

2 : 1 700 kJ/mol

Skin atomek 135 / 193 pm (arsellet / jedet)
Skin kenamsav 162 pm
Skin Van der Vaals (stlenn ebet)
Perzhioù fizikel
Arvez Kaled
Douester (20 °C) 19,25 g/cm3
Teuzverk 3 422 °C
Bervverk 5 555 °C
Tredanharzusted 52,8 nΩ•m
Neuz an elfenn
Wolfram
1 cm3 eo ec'honad an diñs

Un elfenn gimiek eo ar wolfram ; W eo e arouez kimiek, 74 e niver atomek ha 183,84 e dolz atomek. Ur metal ardreuzat eo. Tungsten eo anv all an elfenn-mañ, gant an hevelep arouez W.

Eus ar c'hailhoù anvet wolframit (FeWO4/MnWO4) ha scheelit (CaWO4) e tenner wolfram.
Sina e voe ar c'henderc'her pennañ e 2011 (60 000 tonennad), heuliet gant Rusia (3 100 t), Kanada (2 000 t), Portugal (1 300 t), Bolivia (1 200 t) hag Aostria (1 100 t) ; un 3 400 t bennak a voe kenderc'het er broioù all.
Sina eo ar vro ma vez arveret ar muiañ a wolfram ivez. [1]

Gerdarzh

Wolfram (1747)

Alamaneg Wolfram, Wolform (1562), a orin dianav. Bez' e c'hall ar ger bezañ ur c'henaoz eus Wolf "bleiz" ha Rahm "dienn", hogen an eil elfenn a c'hallje dont eus ar c'hrennalamaneg uhel ram "huzil", "saotradenn" en abeg ma tegase ur c'holl bras en argerzh ar c'henderc'hañ staen.
An anv-se a voe roet d'an elfenn 74 gant ar c'himiour svedat Johan Gottschalk Wallerius e 1747.

Tungsten (1781)

Svedeg tungsten, eus tung "pounner" ha sten "maen", bet goveliet gant ar c'himiour svedat Carl Wilhelm Scheele pa zizoloas an elfenn 74.[2]

Istor

E 1781 e kavas Carl Wilhelm Scheele un drenkenn nevez en un tamm tungsten (a vo anvet scheelite diwezhatoc'h), a anvas trenkenn dungstenek ; e geneil Torbern Bergman a lavaras neuze e vije marteze tro da gaout ur metal nevez diwar an drenkenn-se.
E 1783, ar vreudeur Juan José ha Fausto Elhúyar, kimiourien spagnat anezho, a gavas ivez un drenkenn nevez, en un tamm wolframit ar wezh-se, a oa heñvel-mik ouzh an hini bet dizoloet e Sveden. Dre ziren an drenkenn gant glaou-koad e teujont a-benn da hiniennekaat an elfenn nevez.

Perzhioù

Ur metal ral, liv an arc'hant ha lufrus eo ar wolfram en e stad glan. Kalet-kenañ ha diaes da labourat eo, daoust dezhañ bezañ puzuilh a-wezhioù. En e stad peurc'hlan hepken e teu blotoc'h (met kaletoc'h c'hoazh eget an dir) ha govelius, da lavaret eo e c'haller e bladañ a-daolioù mailh.
Tost da 20 gwezh hini an dour eo douester (19,25 g/metr/cm3) ar wolfram ; ar metal diaesañ da deuziñ eo : ar c'harbon hepken, a-douez an holl elfennoù kimiek, zo uheloc'h c'hoazh e deuzverk.

Kimiek

Ne zazgwered ket ar wolfram gant dour pe aer da 20°C. E gwrezverkoù uhel e ro trioksidenn wolfram WO3. Digemm ivez e chom gant an darn vuiañ eus an trenkennoù ha gant ar bazennoù.
Disheñvel eo an traoù avat gant an halogenoù : diouzhtu e tazgwered W gant ar fluor 9F da reiñ WF6 ; e 250 °C e tazgwered gant klor 17Cl (> WCl6) ha gant brom 35Br (> WBr6).

Izotopoù

Pemp izotop eus ar wolfram a gaver en natur. Wolfram-184 (184W) eo an hini paotañ (30,64% eus an izotopoù W), heuliet gant W-188 (28,43%), W-182 (26,50%), W-183 (14,31%) ha W-180 ( 0,12 %).
Tregont skinizotop zo bet kevanaozet, an hini stabilañ o vezañ W-181 gant un hanter-vuhez a 121,2 devezh (1,3 x 1019 bloavezh eo hanter-vuhez 184W).

Arver

War-dro 60% eus ar wolfram a vez kenderc'het a ya da fardañ karbidenn wolfram (WC) ; da greñvaat an dir ha da fardañ kendeuzadoù ez a ar peurrest. Nebeutoc'h eget 10% eus ar wolfram a vez implijet e greanterezh ar gimiezh da fardañ kenaozadoù estreget WC.

Karbidenn wolfram

Ur prierezh zo eus karbidenn ar wolfram, ur metal n'eus ket.

Sina a werzh barrennoù wolfram gwisket gant aour evit ar bravigerezh (lod a servij ivez evel falsaour).

Kendeuzadoù

  • Kement ardinvink a rank labourat e gwrezverkoù uhel.
    • Tammoù kefluskerioù, korzennoù-skarzhañ, orjalennoù-tommañ ar fornioù-tredan, hag all.
  • Kement tamm metalek a rank labourat en ur metoù trenk, gleb, sall.
    • Bannoù an troellrodoù beuzet er mor a-benn kenderc'hañ tredan.
  • Livuzennoù greantel.

Armoù

  • Gant nikel, houarn, kobalt : boledoù da dreuziñ an hobregonoù, greunadennoù, fuc'helloù dreist-son.
A-hed an Eil brezel-bed e voe arveret wolfram evit kreñvaat an dir a yae da fardañ armoù, alese ar gwask a voe lakaet war Bortugal — a oa dija ar c'henderc'her pennañ en Europa — koulz gant an Nazied, o c'hevredidi hag o enebourien.

Kimiezh

  • Sulfidenn wolfram : lenkrer e gwrezioù uhel, trelusker.
  • Oksidennoù wolfram : prierezhioù, treluskerioù.
  • Haloù wolfram : klogorennoù-gouloù, greanterezh nukleel, mezegiezh (skinskeudennerezh dre skinoù X), greanterezh al lêr.
  • Sielloù metal-gwer, pa goeñv ar wolfram er wrez en hevelep doare ha gwer borosilikat (an doare gwer a vez gwerzhet dindan an anv Pyrex).
  • Kenaozadoù mezell, da erlec'hiañ ouzh ar plom.

Elektronik

  • Ur gwiskad wolfram a lakaer war ar c'henstokoù tredanel.
  • Binvioù-soudañ, amredoù kevanek, elektrodoù, filmoù metalek war silikiom da erlec'hiañ ouzh an dareoù funiegezh boas.

Implijoù all

Dre m'eo ar wolfram ur metal uhel-tre e zouester :

  • Pouezioù, enep-pouezioù, lastroù e kilhoù ar bigi hag e lostoù kirri-nij ha kirri Formulenn 1.
  • Biroùigoù da c'hoari.
  • Touelloù evit pesketa.
  • Kerdin metalek evit ar binvioù-seniñ.

Notennoù

  1. United States Geological Survey (en) Liamm oberiant 02 DU 2012
  2. Online Etymology Dictionary (en) Liamm oberiant 02 DU 2012

Daveennoù


Kimiezh | Elfennoù kimiek

Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anvTaolenn beriodek
Taolennoù an izotopoù rannet ~ klok

Patrom:Liamm PuB