Henc'hresianeg : diforc'h etre ar stummoù

Eus Wikipedia
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
D Bot: Migrating 67 interwiki links, now provided by Wikidata on d:Q35497
D Bot : de:Altgriechische Sprache a zo ur pennad vat; Kemm dister
Linenn 97: Linenn 97:
[[Rummad:Yezhoù Turkia]]
[[Rummad:Yezhoù Turkia]]
[[Rummad:Gresianeg]]
[[Rummad:Gresianeg]]

{{Link GA|de}}

Stumm eus an 17 Her 2013 da 13:22

Henc'hresianeg
(Ἀρχαία Ἑλληνική)
Perzhioù
Komzet e : Gres, Kiprenez, Albania, Turkia, Italia hag en trevadennoù gresian
Rannved : Europa, Azia-Vihanañ
Komzet gant : Dianav
Familh-yezh : Yezhoù Indezeuropek
Statud ofisiel
Yezh ofisiel e : -
Akademiezh : -
Kodoù ar yezh
ISO 639-1 -
ISO 639-2 grc
ISO 639-3
Kod SIL -
Sellit ivez ouzh ar pennad Yezh.


An henc'hresianeg (e henc'hresianeg : ἡ Ἑλληνικὴ γλῶττα, hê hellênikề glỗtta[1]) eo eil prantad istorel ar gresianeg a badas etre an IXvet kantved kent J.-K. hag IVe kantved kent J.-K.

Gallout a reer rannañ ar prantad-se e daou varevezh : an Henc'hres (IXvet-VIvet kantved kent J.K.),ha Bro-C'hres klasel (Vvet-IVe kantved kent J.K.). En istor Bro-C'hres en henamzer e kaver ivez ar prantad helenistel a ya d'ober ur prantad disheñvel eus istor an henc'hresianeg anvet "Koine".

E henc'hresianeg e oa bet savet barzhonegoù Homeros, en o zouez an Ilias hag an Odisseia, hag an oberennoù bras eus al lennegezh pe ar brederouriezh, bet krouet en oadvezh aour atenat, zo bet diazez hor skiantoù hag hor matematikoù a vremañ.

Evit kavout titouroù diwar-benn yezhoù Bro-C'hres kent krouidigezh al lizherenneg c'hresian, sellet ouzh ar pennadoù gresianeg Mikene ha kentgresianeg.


Ar rannyezhoù

Diwanet eo ar strolladoù bras a rannyezhoù war-dro 1100 kent J.K., da vare aloubadegoù an Dorianed a-hervez. Kavout a reer roudoù skrivet resis anezhe adalek an VIIIvet kantved kent J.K. N'emañ ket a-du an holl arbennnigourien war gwirionez an aloubadegoù dorian-se. Lod a soñj dezhe

Gresianed an henamzer o-unan a soñje dezhe e oa teir rann vras en o fobl : an Dorianed, an Eolianed hag Ioniz (Ateniz en o zouez). Bep a rannyezh disheñvel a gomzent. Ma lakaer a gostez an arkadieg, ur rannyezh divrud eus menezioù ar Peloponnesos hag ar c'hiprenezeg, gwall bell diouzh kreiz ar bed gresian, ez eo heñvel a-walc'h ar rannidigezh-se eus ar poblañsoù hag eus ar rannyezhoù ouzh disoc'hoù an enklaskoù graet nevez zo en arkeologouriezh hag e yezhoniezh.


Ar rannyezhoù henc'hresianek a c'haller bodañ e pevar strollad[2] : ar strollad arkadiat-ha-kiprenezat, ar strollad kornogat, ar strollad eolian hag ar strollad ionian-hag-attek :


  • Strollad kornogat
    • Henc'hresianeg ar gwalarn (NW war ar gartenn)
    • Doreg
  • Strollad eolian
    • Eolieg Azia
    • Thesalieg
    • Boeotiaeg
Kartenn eus rannyezhoù an henc'hresianeg, war-dro 400 kent J.K.
  • Strollad ionian-hag-attek
    • Atteg
    • Euboea ha trevadennoù en Italia
    • Kikladoù
    • Ionia Azia
  • Strollad arkadiat-ha-kiprenezat
    • Arkadieg
    • Kiprenezeg
    • Pañfilieg


Peurliesañ, pa gomzer eus an henc'hesianeg e komzer eus rannyezh Aten, ur rannyezh eus ar strollad ionian-hag-attek. An atteg, anv ar rannyezh-se, eo ar yezh bet implijet evit skrivañ ar pep brasañ eus al lennegezh c'hresian klasel. Da-heul aloubadegoù Aleksandr Veur hag ar meskad gresianed a orin diheñvel a voe, e kreskas implij ar c'h/koinè, kenyezh (hemañ eo ster an anv-gwan koinos) diwanet diwar meur a rannyezh eus ar strollad ionian-hag-attek. Implijet e veze en arme hag er melestradur ha desket e veze gant annezidi ar broioù aloubet, ar varc'hadourien, ha kement zo. Dont a reas evel se da vezañ lingua franca an henamzer, war un dro gant al latin. ar c'hoine a zeuas da vezañ yezh ofisiel impalaeriezh roman ar reter. Diwezhatoc'h e emdroas a-nebeudoù evit dont da vezañ ar gresianeg a-vremañ.

Doareoù skrivañ

Al linenneg B eo ar c'hentañ doare skrivañ testeniekaet evit skrivañ ur rannyezh c'hresian. Ur silabenneg eo ha n'en deus tamm kerentiezh ebet gant al lizherenneg c'hresian. Implijet e veze e Kreta ha war an douar-bras evit diskrivañ ur stumm kozh-bras eus ur rannyezh arkadiat-ha-kiprenezat etre -1500 ha -1200. Etre -800 ha -200 e voe implijet un doare skrivañ tost, ar silabenneg kiprenezat, e Kiprenez evit diskrivañ henc'hresianeg hag eteokiprenezeg)


Nav gwerzenn gentañ an Odyseia gant Homeros.

Bet zo bet skriturioù koshoc'h evit al linenneg B hag ar silabenneg kiprenezat e Bro-C'hres, met n'o deus ket servijet evit skrivañ henc'hresianeg moarvat :


Goude se ez eo al lizherenneg c'hresian zo bet implijet, gant stummoù disheñvel, adalek an IXvet pe an VIIIvet kantved kent J.K.. Savet eo bet diwar skouer al lizherenneg fenikian. O lakaat vogalennoù ouzhpenn arouezennoù an abjad, ar C'hresianed o doa ijinet patrom al lizherennegoù kornogat.

Notennoù

  1. Graet e vez gregach pe gresim anezhañ ivez e brezhoneg, daoust ma c'hall ar gerioù-se talvezout evit an henc'hresianeg koulz hag evit ar gresianeg a vremañ.
  2. Gallout a reer lenn ar memes doare da ginnig ar strolladoù rannyezhoù en embannadurioù nevez an Encyclopedia Britannica, a renabl ivez an oberennoù pouezusañ diwar-benn an danvez-se.

Patrom:Link GA