Ganymede (loarenn) : diforc'h etre ar stummoù

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet

Inline

Stumm eus an 17 Her 2013 da 13:08

**Ganymede**
Dizoloadenn
Europa
Europa skeudennet gant Galileo
Dizoloet gant	Gan De
Dizoloet d'ar	-364
Doareennoù he c'helc'htro
radius krenn	1,070,400 km ¹
Kelc'htro	6,725,500 km
Ezkreizennegezh	0.0011
Periapsis	1,069,200 km
Apoapsis	1,071,600 km
Prantad reveulziañ	7.15455296 d
Tizh orbitel krenn	mui.: 10.892 km/s krenn: 10.880 km/s nebeut.: 10.868 km/s
Stouadur	0.20° (diwar keheder Yaou) /2.21 (diwar an ekliptik)
Loarenn eus	Yaou
Doareennoù fizikel
Treuzkiz krenn	5262.4 km
Platadur
Gorread	8.7×10⁷ km²
Volum	7.6×10¹⁰ km³
Mas	1.4819×10²³ kg(0.015 Douar)
Stankter	1.942 g/cm³
Gravitadur gorre	1.428m/s² ((0.146 g)
Tizh achap	2.741 km/s
Devezh	sinkron
Stouadur	0°
Albedo	0.43
Sked dre wel	4.6
temp. gorre	krenn: ~109 K
Gwask atmosferel	dister-kenañ
Oksijen dreist holl

Ganymede (gresianeg Γανυμήδης) a zo loarenn vrasañ Yaou hag al loarenn vrasañ e koskoriad an Heol. Brasoc'h eo he zreuzkiz eget hini Merc'her met n'he-deus nemet hanter he mas. Kalz brasoc'h eget Ploudon eo al loarenn nemeti (ouzhpenn al Loar) a c'heller gwelout hep pellseller. Dizoloet e voe bet e -364 gant ar steredoniour sinat Gan De war a seblant met ne veze ket anavezet an dra-se en Europa pan addizoloas anezhi Galileo Galilei e 1610. Anvet e voe Ganymede gant Simon Marius met ne voe ket implijet an anv-se a-araok an XXvet kantved. E darn vrasañ ar skridoù steredoniel abredoc'h e veze graet Yaou III anezhi (n'anavezed ket loarennoù ar strollad Amalthea c'hoazh). He anv a zeu eus Ganymede, ur paotr yaouank karet gant Zeus.

Perzhioù fizikel

Frammadur diabarzh

Eus silikadoù hag eus skorn eo kenaozet Ganymede. Dindan ar c'hler e kaver ur gwiskad a skorn klouar, gant, marteze, kelch'adioù a zour liñvel. Ar fedoù dastumet gant ar sontenn galileo a zamveneg eo disrannet e tri gwiskad : ur greizenn vihan a houarn teuzet, ur vantell a silikadoù hag ar c'hler. Bezañs ur grezenn vetalek a zamveneg e oa bet tommoc'h Ganymede en amzer dremenet eget ma kredfed gwechall. Heñvel ouzh hini Io e c'hellfe bezañ frammadur diabarzh Ganymede.

Torosennadur

Gorre Ganymede a zo ur meskaj eus daou zoare a dachennad : rannvroiù teñval, kozh tre, ha gant kraterioù niverus ha kelc'hiadoù sklaeroc'h, yaouankoc'h ha merket dre leinoù ha frailhoù. Tektonik eo o orin. Gant disfurmidigezhioù ar c'hler e voent furmet. Torosennadurioù heñvel ouzh beradennoù a vaen teuzet a gaver ivez. Ar rannvrioù teñval a zo heñvel ouzh gorre Callisto.

War an holl c'horre eus al loarenn e kaver krateroù niverus. Stankder war an tachennoù teñval a ziskouez e voent furmet 4.000 milion bloaz'zo, evel uheldirioù al Loar. Ar rannvroiù sklaer a zo yaouankoc'h met n'eur ket sur petra eo o oad resis. Krateroù a c'holo al leinoù e kornioù-bro'zo met ganto ez int troc'het e rannvroioù arall. An dra-se a zamveneg eo kozh tre un darn, d'an nebeutañ, eus torosenadur Ganymede. Kavout a reer krateroù yaouank gant ejecta ivez. Er c'hontrol re al Loar ez eo plaen a-walc'h krateroù Ganymede. Se a zo en-abeg d'an natur skornek eus krestenenn Ganymede hag a c'hell red ha diverkañan torosenadurioù.

An torosennadur brasañ eus Ganymede a zo ur blaenenn deñval, Galileo Regio hec'h anv.

Atmosferenn

Er bloavezhioù 80 e tizoloas ur skipailh a steredonourienn indiat ha amerikan eus gedlec'h Lembang (Indonesia), e-pad ur c'huzhadur, he-doa Ganymede un atmosferenn voan tre. Ar fedoù dastumet gant ar pellseller Hubble o-deus diskouezet e oa kenaozet eus oksijen dreist-holl. N'eo ket priduet hemañ gant ar vuhez, evel war an Douar met gant dielfennadur ar skorn didan efed ar skinoù.

Magnetofsferenn

Ar sntenn galileo he-deus dizoloet he-doa Ganymede ur maez magnetik dezhi hec'h unan lec'hiet e-barzh hini Yaou. An hevelep orin hag hini an Douar eñ-deus, war a seblant : redoù e-barzh ur greizenn vetalek. Al loarenn nemeti gant an doare maez magnetik-se e koskoriad an Heol. Ganymede he-deus ur maez magnetik arall, krouet gant efed hini Yaou war ur gwiskad a vateri-kas dindan ar c'hler. Krediñ a reer ez eo dour liñvel ha holennek lec'hiet etre daou wiskad a skorn, 150 km dindan ar c'hler.

Liammoù diavaez

Ganymede

---Sidenote START---

Loarennoù Yaou
Adrastrea \| Aitne \| Amalthea \| Ananke \| Aoede \| Arche \| Autonoe \| Callisto \| Callirrhoe \| Carme \| Chaldene \| Cyllene \| Elara \| Erinome \| Euanthe \| Eukelade \| Euporie \| Europa \| Eurydome \| Ganymede \| Harpalyke \| Hegemone \| Helike \| Hermippe \| Himalia \| Io \| Iocaste \| Isonoe \| Kale \| Kallichore \| Kalyke \| Karpo \| Kore \| Leda \| Lysithea \| Megaclite \| Metis \| Mneme \| Orthosie \| Pasiphae \| Pasithee \| Praxidike \| Sinope \| Sponde \| Taygete \| Thebe \| Thelxinoe \| Themisto \| Thyone
S/2000 J 11 \| S/2003 J 2 \| S/2003 J 3 \| S/2003 J 4 \| S/2003 J 5 \| S/2003 J 9 \| S/2003 J 10 \| S/2003 J 12 \| S/2003 J 15 \| S/2003 J 16 \| S/2003 J 17 \| S/2003 J 18 \| S/2003 J 19 \| S/2003 J 23
Yaou \| Koskoriad an Heol

Patrom:Liamm PuB Patrom:Link GA

@@ Linenn 2: / Linenn 2: @@
 |+ style="font-size:larger;" | '''Ganymede'''
 |-
-| colspan="2" style="text-align:center; background: #000000;" | [[Skeudenn:Ganymede_g1_true.jpg|none|250px|Europa]]
+| colspan="2" style="text-align:center; background: #000000;" | [[Restr:Ganymede_g1_true.jpg|none|250px|Europa]]
 |-
 | colspan="2" style="text-align:center; font-size:smaller;" | Europa skeudennet gant [[Sontenn Galileo|Galileo]]
@@ Linenn 35: / Linenn 35: @@
 |-
 | '''[[Tizh orbitel krenn]]'''
-| mui.: 10.892 km/s<br/>krenn: 10.880 km/s<br/>nebeut.: 10.868 km/[[eilenn|s]]
+| mui.: 10.892 km/s<br />krenn: 10.880 km/s<br />nebeut.: 10.868 km/[[eilenn|s]]
 |-
 | '''[[Stouadur]]'''
-| 0.20[[derez|°]] (diwar keheder Yaou)<br/> /2.21 (diwar an [[ekliptik]])
+| 0.20[[derez|°]] (diwar keheder Yaou)<br /> /2.21 (diwar an [[ekliptik]])
 |-
 | '''[[Loarenn]] eus'''
@@ Linenn 64: / Linenn 64: @@
 |-
 | '''[[Gravitadur]] gorre'''
-| 1.428[[buanadur|m/s²]]<br>((0.146 [[buanadur a-drugarez d'ar gravitadur|g]])
+| 1.428[[buanadur|m/s²]]<br />((0.146 [[buanadur a-drugarez d'ar gravitadur|g]])
 |-
 | '''[[Tizh achap]]'''
@@ Linenn 92: / Linenn 92: @@
 Ganymede ([[gresianeg]] Γανυμήδης) a zo loarenn vrasañ [[Yaou (planedenn)|Yaou]] hag al loarenn vrasañ e [[koskoriad an Heol]]. Brasoc'h eo he zreuzkiz eget hini [[Merc'her (planedenn)|Merc'her]] met n'he-deus nemet hanter he mas. Kalz brasoc'h eget [[Ploudon (planedenn)|Ploudon]] eo al loarenn nemeti (ouzhpenn al [[Loar]]) a c'heller gwelout hep pellseller. Dizoloet e voe bet e -364 gant ar steredoniour sinat [[Gan De]] war a seblant met ne veze ket anavezet an dra-se en [[Europa]] pan addizoloas anezhi [[Galileo Galilei]] e [[1610]]. Anvet e voe Ganymede gant [[Simon Marius]] met ne voe ket implijet an anv-se a-araok an XX{{vet}} kantved. E darn vrasañ ar skridoù steredoniel abredoc'h e veze graet '''Yaou III''' anezhi (n'anavezed ket loarennoù ar strollad [[Amalthea (loarenn)|Amalthea]] c'hoazh). He anv a zeu eus [[Ganymede (mitologiezh)|Ganymede]], ur paotr yaouank karet gant [[Zeus]].
-==Perzhioù fizikel==
+== Perzhioù fizikel ==
-[[Image:PIA00519 Interior of Ganymede.jpg|left|thumb|220px|Diabarzh Ganymede]]
+[[Restr:PIA00519 Interior of Ganymede.jpg|left|thumb|220px|Diabarzh Ganymede]]
-===Frammadur diabarzh===
+=== Frammadur diabarzh ===
 Eus [[silikad]]où hag eus [[skorn]] eo kenaozet Ganymede. Dindan ar c'hler e kaver ur gwiskad a skorn klouar, gant, marteze, kelch'adioù a zour liñvel. Ar fedoù dastumet gant ar sontenn galileo a zamveneg eo disrannet e tri gwiskad : ur greizenn vihan a houarn teuzet, ur vantell a silikadoù hag ar c'hler. Bezañs ur grezenn vetalek a zamveneg e oa bet tommoc'h Ganymede en amzer dremenet eget ma kredfed gwechall. Heñvel ouzh hini [[Io (planedenn)|Io]] e c'hellfe bezañ frammadur diabarzh Ganymede.
@@ Linenn 104: / Linenn 104: @@
-===Torosennadur===
+=== Torosennadur ===
-[[Image:Ganymede terrain.jpg|thumb|left|220px|Harzioù etre [[Nicholson Regio]] ha [[Harpagia Sulcus]]]]
+[[Restr:Ganymede terrain.jpg|thumb|left|220px|Harzioù etre [[Nicholson Regio]] ha [[Harpagia Sulcus]]]]
 Gorre Ganymede a zo ur meskaj eus daou zoare a dachennad : rannvroiù teñval, kozh tre, ha gant kraterioù niverus ha kelc'hiadoù sklaeroc'h, yaouankoc'h ha merket dre leinoù ha frailhoù. Tektonik eo o orin. Gant disfurmidigezhioù ar c'hler e voent furmet. Torosennadurioù heñvel ouzh beradennoù a vaen teuzet a gaver ivez. Ar rannvrioù teñval a zo heñvel ouzh gorre [[Callisto (loarenn)|Callisto]].
@@ Linenn 114: / Linenn 114: @@
 An torosennadur brasañ eus Ganymede a zo ur blaenenn deñval, Galileo Regio hec'h anv.
-===Atmosferenn===
+=== Atmosferenn ===
 Er bloavezhioù 80 e tizoloas ur skipailh a steredonourienn indiat ha amerikan eus gedlec'h Lembang ([[Indonesia]]), e-pad ur [[kuzhadur (steredoniezh)|c'huzhadur]], he-doa Ganymede un atmosferenn voan tre. Ar fedoù dastumet gant ar pellseller Hubble o-deus diskouezet e oa kenaozet eus [[oksijen]] dreist-holl. N'eo ket priduet hemañ gant ar vuhez, evel war an [[Douar]] met gant dielfennadur ar skorn didan efed ar skinoù.
-===Magnetofsferenn===
+=== Magnetofsferenn ===
 Ar sntenn galileo he-deus dizoloet he-doa Ganymede ur maez magnetik dezhi hec'h unan lec'hiet e-barzh hini Yaou. An hevelep orin hag hini an Douar eñ-deus, war a seblant : redoù e-barzh ur greizenn vetalek. Al loarenn nemeti gant an doare maez magnetik-se e [[koskoriad an Heol]]. Ganymede he-deus ur maez magnetik arall, krouet gant efed hini Yaou war ur gwiskad a vateri-kas dindan ar c'hler. Krediñ a reer ez eo dour liñvel ha holennek lec'hiet etre daou wiskad a skorn, 150 km dindan ar c'hler.
-==Liammoù diavaez==
+== Liammoù diavaez ==
 [http://www.nineplanets.org/ganymede.html Ganymede]
@@ Linenn 128: / Linenn 128: @@
 {{Loarennoù Yaou}}
+[[Rummad:Loarennoù Yaou]]
-[[Rummad:loarennoù Yaou]]
 {{Liamm PuB|en}}
+{{Link GA|cs}}