Tuliom : diforc'h etre ar stummoù
Linenn 180: | Linenn 180: | ||
<!-- etreWiki --> |
<!-- etreWiki --> |
||
<!-- Diwezh Tuliom --> |
<!-- Diwezh Tuliom --> |
||
[[am:ቱሊየም]] |
|||
[[ar:ثوليوم]] |
|||
[[az:Tulium]] |
|||
[[be:Тулій]] |
|||
[[be-x-old:Туль]] |
|||
[[bg:Тулий]] |
|||
[[bn:থুলিয়াম]] |
|||
[[bs:Tulij]] |
|||
[[ca:Tuli]] |
|||
[[ceb:Tulyo]] |
|||
[[ckb:توولیۆم]] |
|||
[[co:Tuliu]] |
|||
[[cs:Thulium]] |
|||
[[cv:Тули]] |
|||
[[cy:Thwliwm]] |
|||
[[da:Thulium]] |
|||
[[de:Thulium]] |
|||
[[el:Θούλιο]] |
|||
[[en:Thulium]] |
|||
[[eo:Tulio]] |
|||
[[es:Tulio]] |
|||
[[et:Tuulium]] |
|||
[[eu:Tulio]] |
|||
[[fa:تولیم]] |
|||
[[fi:Tulium]] |
|||
[[fr:Thulium]] |
|||
[[fur:Tuli]] |
|||
[[ga:Túiliam]] |
|||
[[gl:Tulio]] |
|||
[[gv:Thulium]] |
|||
[[hak:Tiû]] |
|||
[[haw:Thulium]] |
|||
[[he:תוליום]] |
|||
[[hi:थुलियम]] |
|||
[[hif:Thulium]] |
|||
[[hr:Tulij]] |
|||
[[hu:Túlium]] |
|||
[[hy:Թուլիում]] |
|||
[[ia:Thulium]] |
|||
[[id:Tulium]] |
|||
[[io:Tulio]] |
|||
[[is:Túlín]] |
|||
[[it:Tulio]] |
|||
[[ja:ツリウム]] |
|||
[[jbo:jinmrtuli]] |
|||
[[ka:თულიუმი]] |
|||
[[kn:ಥುಲಿಯಮ್]] |
|||
[[ko:툴륨]] |
|||
[[kv:Тулий]] |
|||
[[la:Thulium]] |
|||
[[lb:Thulium]] |
|||
[[lij:Tulio]] |
|||
[[lt:Tulis]] |
|||
[[lv:Tūlijs]] |
|||
[[mk:Тулиум]] |
|||
[[ml:തൂലിയം]] |
|||
[[mr:थुलियम]] |
|||
[[mrj:Тулий]] |
|||
[[ms:Tulium]] |
|||
[[nl:Thulium]] |
|||
[[nn:Thulium]] |
|||
[[no:Thulium]] |
|||
[[pl:Tul]] |
|||
[[pnb:تھلیم]] |
|||
[[pt:Túlio]] |
|||
[[qu:Thulyu]] |
|||
[[ro:Tuliu]] |
|||
[[ru:Тулий]] |
|||
[[sah:Тулиум]] |
|||
[[scn:Tuliu]] |
|||
[[sh:Tulijum]] |
|||
[[simple:Thulium]] |
|||
[[sk:Túlium]] |
|||
[[sl:Tulij]] |
|||
[[sq:Tuliumi]] |
|||
[[sr:Тулијум]] |
|||
[[stq:Thulium]] |
|||
[[sv:Tulium]] |
|||
[[ta:தூலியம்]] |
|||
[[th:ทูเลียม]] |
|||
[[tr:Tulyum]] |
|||
[[ug:تۇلىي]] |
|||
[[uk:Тулій]] |
|||
[[ur:تھلیئم]] |
|||
[[vep:Tulii]] |
|||
[[vi:Thuli]] |
|||
[[war:Tulyo]] |
|||
[[xal:Тулиум]] |
|||
[[yo:Thulium]] |
|||
[[zh:铥]] |
|||
[[zh-yue:銩]] |
Stumm eus an 8 Ebr 2013 da 02:14
|
Arabat eo droukveskañ Tuliom 69Tm gant Talliom 81Tl pe gant Toriom 90Th !
Un elfenn gimiek eo an tuliom ; Tm eo e arouez kimiek, 69 e niver atomek ha 168,934 e dolz atomek.
Istor
E 1879 e voe hiniennekaet stumm oksidet an elfenn 69 gant ar c'himiour svedat Per Teodor Cleve e Skol-veur Uppsala e Sveden, a-douez lantanidoù all a oa en un tamm oksidenn erbiom Er2O3 na oa ket glan. Div elfenn a gavas neuze : an holmiom 67Ho hag an elfenn 69, a anvas Tulium diwar anv latin Skandinavia.
Gant ar c'himiour saoz Charles James e voe kenderc'het tuliom peuzc'hlan dre un argezh a 15 000 pazenn, evel m'en embannas e 1911.
Adal dibenn an degad 1950 e voe gwerzhet tuliom glan (99,9 %) gant an embregerezh amerikan Lindsay Chemical Division of American Potash & Chemical Corporation[1].
Perzhioù
Ur metal blot liv an arc'hant eo an tuliom. Govelius eo, da lavaret eo e c'haller e bladañ a-daolioù morzhol ; orjalennus eo ivez : tu zo d'e astenn hep na dorrfe.
Ferromagnetek eo an tuliom e gwrezverkoù yenoc'h eget -241,15°C : treiñ a ra da warell.
Gourzhferromagnetek eo etre -241,15 ha -217,15°C : n'eus gwarellegezh ken gantañ.
E gwrezverkoù tommoc'h eget -217,15°C e tro da gewarellek, da lavaret eo e vez desachet gant ur warellvaez diavaez.
Buan e tro da c'haz pa vez en e stumm dourek.
Kimiek
- Buan e tazgwered an tuliom gant dour zomm, gorrekoc'h gant dour yen :
- Dilufrañ gorrek a ra an tuliom en aer, hag aes eo e lakaat da zeviñ e 150°C :
- 4 Tm + 3 O2 → 2 Tm2O3 (trioksidenn tuliom)
- Aes ivez eo dileizhañ an tuliom en drenkenn sulfurek :
- 2 Tm [k] + 3 H2SO4 [dz] → 2 Tm3+ [dz] + 3 SO42- [dz] + 3 H2 [g]
- Gant an holl halogenoù, aroueziet amañ dre X, e tazgwered Tm pa vez tommoc'h eget 200°C :
- 2 Tm [k] + 3 X2 [g] → 2 TmX3 [k]
Izotopoù
Tuliom-169 eo an izotop paotañ ha stabilañ a gaver en natur. Skinoberiek eo marteze.[3]
Skinizotopoù zo bet kevanaozet, 35 anezho, 171Tm o vezañ an hini stabilañ gant un hanter-vuhez a 1,92 bloavezh.
Izotop | % en natur | Hanter-vuhez | Digevanad |
---|---|---|---|
167Tm | kevanaozet | 9,25 devezh]] | 167Er |
168Tm | kevanaozet | 93,1 devezh]] | 168Er |
169Tm | 100 | stabil, 100 neutron | |
170Tm | kevanaozet | 128,6 devezh | 170Yb |
171Tm | kevanaozet | 1,92 bloavezh | 171Yb |
Arver
- Skinoù X a vez bannet gant an tuliom goude bezañ bet skinataet en ur greizenn derc'hanel ; e-pad bloaz e c'haller arverañan andon skinoù X-se er vezegiezh, ha da zinoiñ sioù e parzhioù loc'honiel pe elektronek.[4]
- Gant ur c'henaozad tuliom-krom-holmiom e pister granatoù Y3Al5O12 da fardañ laseroù 2 097 nm o zrohed, a vez arverezt en armoù hag en hinouriezh.
Pa vez ar granatoù-se pistet gant tuliom hepken e roont laseroù 1 930-2 040 nm a vez impljet e surjianerezh ar c'hankr.
- Da erlerc'hiañ ouzh itriom ez arverer tuliom en dreistreelloù a rank mont en-dro e gwrezverkoù uhel.
- Da erlerc'hiañ ouzh skandiom ez implijer tuliom da fardañ kleuzuerioù (lampoù) a ro ur gouloù gwer.
Notennoù
- ↑ HEDRICK James B., Rare-Earth Metals, United States Geological Survey (USGS) (en) Liamm oberiant 24 C'HWE 13
- ↑ Alc'hwez : k = kalet, d = dourek, dz = dourzileizhenn, g = gaz
- ↑ EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements
- ↑ GUPTA C. K. & KRISHNAMURTHY N., Extractive Metallurgy of Rare Earths, CRC Press, 2004, ISBN 978-0-415-33340-5 (en)
Daveennoù
- American Chemical Society (en) Liamm oberiant 25 DU 12
- AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Gimiezh, Preder, Plomelin, 2008 ISBN 978-2-901383-69-7 Preder
- AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Fizik, Preder, Plomelin, 2006 ISBN 978-2-901383-64-2
- Annales de chimie et de physique, Gallica / Bibliothèque nationale de FranPr (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
- Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report) Pure an Applied Chemistry (en) Liamm oberiant 26 HER 12
- Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements National Institute of Standards and Technology (en) Liamm oberiant 18 HER 12
- Bureau de Recherche Géologique et Minière (BRGM) (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
- CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-InterscienPr, 2005 ISBN 978-0-471-61525-5 (en)
- DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3 (fr)
- EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5 (en)
- Geriadur brezhoneg An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001 ISBN 978-2-86843-236-0
- ÉTIENNE Guy, Geriadur ar Stlenneg, Preder, 1996 ISBN 978-2-901383-14-7
- HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory (en) Liamm oberiant 26 HER 12
- International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) (en) Liamm oberiant 26 HER 12
- Jefferson Lab (en) Liamm oberiant 22 KZU 2012
- Joint Institute for Nuclear Research (ОИЯИ e Dubna) (en) Liamm oberiant 25 DU 2012
- Los Alamos National Laboratory (en) Liamm oberiant 14 C'HWE 2013
- Les propriétés chimiques (fr) Liamm oberiant 07 GEN 13
- LIDE David R., CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition, CRC Press, 2007 ISBN 978-0-8493-0488-0 (en)
- Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 03 KZU 2012
- STWERTKA Albert, A Guide to the Elements, Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 (en)
- Webelements (en) Liamm oberiant 26 HER 2012
Kimiezh | Elfennoù kimiek |
---|
Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anv •
Taolenn beriodek |