Verb-stagañ

Krogit e-barzh !
Un danvez pennad eo ar pennad-mañ ha labour zo d'ober c'hoazh a-raok e beurechuiñ.
Gallout a rit skoazellañ Wikipedia dre glokaat anezhañ. 

Er yezhoniezh e vez implijet an termen verb-stagañ (saoz: copula) evit komz eus ur verb implijet evit liammañ rener ur frazenn ouzh prezegad ar frazenn. Verboù amreizh-tre eo ar verboù-stagañ e meur a yezh, en o zouez ar yezhoù indezeuropek.

Un arc'hwel hag a denn da framm kevreadurezhel eo hini ar verboù-stagañ neuze kentoc'h evit reiñ titour semantikel diwar-benn un ober pe ur stad, da skouer:

"Bezañ": implijoù evel verb-stagañ

"Kelennerez eo ma mamm"

PREZEGAD eo RENER

"Bras e oa ar c'hi"

PREZEGAD eo RENER

Alies a-walc'h e implijer an tremen "verb-stagañ" en un doare ledan evit ober dave da verb-stagañ pennañ ar yezh bennak, da lâret eo "bezañ" e brezhoneg. Ha ret eo kompren e c'hell bezañ implijet verboù evel "bezañ" e degouezhioù ma ne dalvzont ket da verboù-stagañ dre ma ne liammont ket ar rener ouzh ar prezegad, da skouer:

• Pa vez implijet e evel ur verb-skoazell, d.s.:

"Bezañ": implijoù evel nann verb-stagañ

Implijet e evel verb-skoazell:

"Lâret eo bet"

"O kerzhet emañ"

"Bezañ": implijoù evel nann verb-stagañ

Implijet evit merkañ ar bezañs:

"Ganin emañ"

"Bezañ pe get, setu an dalc'h"

Verboù-stagañ all a c'hell bezañ implijet ivez avat ouzhpenn ar verb-stagañ pennañ-se pe verboù implijet gwezh ha gwezh all evel verboù-stagañ, da skouer "dont da vezañ", "erruout" e frazennoù evel:

"Arruout": implijet evel verb-stagañ

"Erru eo bras"

Yezhoù zo a ra hep verboù-stagañ ebet pe hep verboù-stagañ e degouezhioù yezhadurel resis (Sellit ouzh "Verb-stagañ mann").

Daoust ha ma vez implijet verboù pe elfennoù verbheñvel evit liammañ ar rener ouzh ar prezegad e c'hell yezhoù zo implijout rummadoù yezhadur all.

Bez' e c'heller isrannañ ar verboù-stagañ hervez o implij resis er frazenn:

• Kevatalader:

"Me eo ar c'helenner"

"Paotred o doa livet an ti"

• Rummata:

"Dimezet e vo"

"Bronneged eo ar chas"

"Ur gêr vras eo Roazhon"

• Prezegadata (saoz. predication):

"Ha bras a-walc'h e vo an ti?"

"E-kichen ar c'hi emañ ar c'hazh"

"Sot eo"

Kemmañ kalz a ra implijoù ha mont-en-dro ar verboù-stagañ haga an elfennoù stagañ all (da skouer lostgerioù-stagañ evel e turkeg) a yezh da yezh. Setu un nebeud skouerioù:

• Turkeg

E turkeg e reer gant ur verb-skoazell i-mek implijet evel ul lostger staget ouzh prezegadoù reis, da lâret eo anvioù, anvioù-gwan hag a-wezhoù ivez ouzh kelfoù verboù displeget. Pa denn d'an trede gour unander e reer gant ar verb-stagañ mann evel e ruseg pe en hungareg, da skouer:

Lostger-stagañ

Ben maviyim

"me" "glas"+"-on"

"Glas on"

Verb-stagañ mann

Deniz mavi

"Mor" + "glas"

"Glas eo ar mor"

• Sinaeg

E yezhoù sinaekn e implijer verboù ispisial anvet verboù-stad (saoz. [[:en:stative verb|stative verb) hep rankout ober gant verb-stagañ all ebet, da skouer e sinaeg mandarinek:

累 (lèi): "bezañ skuizh"

饿 (è): "kaout naon"

在 (zài): "bezañ en ul lec'h"

笨 (bèn): "bezañ sot"

Ne implijer ar verb-stagañ 是 (shì) nemet evit liammañ ur verb ouzh ur renadenn anv pe un anv-gwan mui ar rannig 的 de, da skouer:

我是老师 "Me 'zo kelenner"

这是红的 "An dra-mañ 'zo ruz"

• Yezhoù romanek

Unan eus perzhioù darn vrasañ ar yezhoù romanek eo ar fed ma vez implijet gante daou verb-stagañ kevatal da "bezañ" e brezhoneg evit gallout ober an diforc'h etre perzhioù pennañ pe peurbadus ha stadoù, da skouer:

	"Bob 'zo kozh"	"Bob 'zo mat (e yec'hed)"
Italianeg	Bob è vecchio.	Bob sta bene.
Spagnoleg	Bob es viejo.	Bob está bien.
Portugaleg	O Bob é velho.	O Bob está bem.

Un tammig disheñvel eo ar stummoù-mañ diouzh ar stummoù damheñvel "eo" hag "emañ" e brezhoneg dre ma c'hell bezañ displeget ar verboù "ser" hag "estar" e spagnoleg da skouer en holl amzerioù evel n'eus forzh peseurt verb all keit ha m'eo "eo" hag "emañ" stummoù an hevelep verb "bezañ".

Kemmañ a c'hell ivez ster resis un anv-gwan resis hervez ma vez implijet gant an eil verb pe egile, da skouer e portugaleg:

ser	estar
O Bob é velho.	O Bob está velho.
"Bob 'zo kozh."	"Bob 'zo arru kozh."
O Bob é parvo.	O Bob está parvo.
"Bob 'zo sot."	"Bob 'zo evel unan sot."
O Bob é bom.	O Bob está bom.
"Bob 'zo un den mat."	"Bob 'zo mat e yec'hed."

E brezhoneg ez eus ouzhpenn ur stumm ispisial evit merkañ ar boaz "vez/veze" (implijet ivez gant ar veb "kaout") hag evel ar stummoù "emañ/edo" n'hall bezañ implijet nemet en amzer-vremañ hag en amzer-dremenet.

Er yezhoù slavek e verker un diforc'h heñvel ouzh hini "ser" hag "estar" er yezhoù romanek dre implijout an troad benvegel pe instrumentel evit diskwel stadoù keit ha ma verker perzhioù gant an nominativel.

• Jorjieg

Amreizh-tre eo ar verb-stagañ pennañ qopna e jorjieg hag implijet e vez gwriziennoù hervez ar mts'k'rivioù (pe amzerioù), da skouer:

Masc'avlebeli var ("Kelenner on")

Masc'avlebeli viknebi ("Kelenner e vin")

Masc'avlebeli viqavi (""Kelenner e oan"")

Masc'avlebeli vqopilvar (""Kelenner on bet"")

Masc'avlebeli vqopiliqavi (""Kelenner e oan bet"")

• Yezhoù siouek

Er yezhoù siouek in principle almost all words are verbs. So, not only (transitive, intransitive and so-called 'stative') verbs but even nouns often behave like verbs - and do not need to have copulas, da skouer e lakoteg:

_wicasa_ [wicha's^a] - man/adult male, to-be-a-man -> wimacasa/winicasa/he wicasa (I am/you are/he is a man).

Yet, there also is a verb (copula) _heca_ [he'cha] (to be a such) that in most cases is used:

"wicasa hemaca/henica/heca" (I am/you are/he is a man).

So, in order to express that I am a doctor of profession, I have to say:

"pezuta wicasa hemaca".

But in order to express that I'm THE doctor (say, that had been phoned to help), I'd have to use another copula _(i)ye_ (to be the one):

"pezuta wicasa (kin) miye lo" (medicine-man DEF ART I-am-the-one MALE ASSERT).

In order to refer to space (e.g. Robert is in the house), various verbs are used as copula, e.g. _yankA_ [yaNka'] (lit.: to sit) for humans, _han/he_ [haN'/he'] (to stand upright) for inanimates of a certain shape. So,

"Robert timahel yanke (yelo)"

"Robert is in the house"

"owotetipi wigli-oinazin kin hel isakib wanzi he".

"there's one restaurant next to the gas station"

• Japaneg

Japaneg has copulas which would most often be translated as one of the so-called be-verbs of English. The Japanese copula has many forms. The words da and desu are used to predicate sentences, while na and de are used within sentences to modify or connect.

Japanese sentences with copulas most often equate one thing with another, that is, they are of the form "A is B." Examples:

• 私は学生だ。Watashi wa gakusei da. "I am a student." (lit., I TOPIC student COPULA)
• これはペンです。Kore wa pen desu.. "This is a pen." (lit., this TOPIC pen COPULA-POLITE)

The difference between da and desu is simple: desu is more formal and polite than da. Thus, the two sentences below are identical in meaning and differ only in the speaker's politeness to the addressee.

• あれはホテルだ。Are wa hoteru da. "That's a hotel." (lit., that TOPIC hotel COPULA)
• あれはホテルです。Are wa hoteru desu. "That is a hotel." (lit., that TOPIC hotel COPULA-POLITE)

Japanese sentences may be predicated with copulas or with verbs. However, desu may not always be a predicate. In some cases, its only function is to make a sentence predicated with a stative verb more polite. However, da always functions as a predicate, so it cannot be combined with a stative verb, because sentences need only one predicate. See the examples below.

• このビールはうまい。Kono bīru wa umai. "This beer is good." (lit., this beer TOPIC be-tasty)
• このビールはうまいです。Kono bīru wa umai desu. "This beer is good." (lit., this beer TOPIC be-tasty POLITE)
• ^*このビールはうまいだ。^*Kono bīru wa umai da. This is unacceptable because da may only serve as a predicate.

Japanese also has two verbs corresponding to English "to be": aru and iru. They are not copulae but existential verbs. Aru is used for inanimate objects, including plants, while iru is used for people and animals, though there are exceptions to this generalization.

• 本はテーブルにある。Hon wa tēburu ni aru. "The book is on a table."
• キムさんはここにいる。Kimu-san wa koko ni iru. "Kim is here."

• Existential usage

The existential usage of "to be" is distinct from and yet, in some languages, intimately related to its copulative usage. In language as opposed to formal logic, existence is a predicate rather than a quantifier, and the passage from copulative to existential usage can be subtle. In modern linguistics one commonly speaks of existential constructions - prototypically involving an expletive like there - rather than existential use of the verb itself. So for example in English a sentence like "there is a problem" would be considered an instance of existential construction. Relying on unified theory of copular sentences, it has been proposed that there-sentences are subtypes of inverse copular sentences (see Moro 1997 and "existential sentences and expletive there" in Everaert et al. 2006 for a detailed discussion of this issue and a historical survery of the major proposals).

For example:

• Japanese: 吾輩は猫である。名前はまだない。 Wagahai wa neko de aru. Namae wa mada nai – I am a cat. As yet, I have no name. — Soseki Natsume
• English: To be or not to be, that is the question. — William Shakespeare
• English: [Why climb Mount Everest?] Because it is there. — George Mallory
• Russian: Страна, которую ищут дети, есть [Strana, kotoruju ishchut djeti, jest'] – That land we yearn for in our childhood is there. — Prishvin
• French: Je pense, donc je suis. – I think; therefore, I am. — Descartes
• Latin: Cogito ergo sum. — I think; therefore, I am. — Descartes
• Hungarian: Gondolkodom, tehát vagyok. – I think; therefore, I am. — Descartes
• Turkish: Düşünüyorum, öyleyse varım. – I think; therefore, I am. — Descartes

Other languages prefer to keep the existential usage entirely separate from the copula. E svedeg reserves vara (to be) for the copula, keeping bli (to become) and finnas (to exist) for becoming and existing, da skouer:

• Swedish:

Vem vill bli miljonär?

Who wants to be a millionaire?

Varför bestiga Mt. Everest?

Därfor att det finns där.

Why climb Mt. Everest? Because it is there.