Douar (planedenn) : diforc'h etre ar stummoù
D r2.7.2+) (Robot ouzhpennet: min:Bumi |
D Bot: Migrating 211 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q2 (translate me) |
||
Linenn 176: | Linenn 176: | ||
{{Liamm PuB|sr}} |
{{Liamm PuB|sr}} |
||
[[ab:Адгьыл]] |
|||
[[ace:Bumoë]] |
|||
[[af:Aarde]] |
|||
[[als:Erde]] |
|||
[[am:መሬት]] |
|||
[[an:Tierra]] |
|||
[[ang:Eorðe]] |
|||
[[ar:الأرض]] |
|||
[[arc:ܐܪܥܐ]] |
|||
[[arz:الارض]] |
|||
[[as:পৃথিৱী]] |
|||
[[ast:Tierra]] |
|||
[[ay:Aka pacha]] |
|||
[[az:Yer]] |
|||
[[bar:Eadn]] |
|||
[[bat-smg:Žemė]] |
|||
[[bcl:Kinaban]] |
|||
[[be:Планета Зямля]] |
|||
[[be-x-old:Зямля]] |
|||
[[bg:Земя]] |
|||
[[bh:पृथ्वी]] |
|||
[[bn:পৃথিবী]] |
|||
[[bo:སའི་གོ་ལ།]] |
|||
[[bs:Zemlja (planeta)]] |
|||
[[ca:Terra]] |
|||
[[cbk-zam:Tierra]] |
|||
[[cdo:Dê-giù]] |
|||
[[ceb:Kalibotan (planeta)]] |
|||
[[chr:ᎡᎶᎯ]] |
|||
[[ckb:زەوی]] |
|||
[[crh:Dünya]] |
|||
[[cs:Země]] |
|||
[[csb:Zemia]] |
|||
[[cu:Ꙁємлꙗ]] |
|||
[[cv:Çĕр (планета)]] |
|||
[[cy:Y Ddaear]] |
|||
[[da:Jorden]] |
|||
[[de:Erde]] |
|||
[[diq:Dınya]] |
|||
[[dsb:Zemja]] |
|||
[[dv:ބިން]] |
|||
[[el:Γη]] |
|||
[[eml:Tèra]] |
|||
[[en:Earth]] |
|||
[[eo:Tero]] |
|||
[[es:Tierra]] |
|||
[[et:Maa (planeet)]] |
|||
[[eu:Lurra]] |
|||
[[ext:Tierra]] |
|||
[[fa:زمین]] |
|||
[[fi:Maa]] |
|||
[[fiu-vro:Maa (hod'otäht)]] |
|||
[[fo:Jørðin]] |
|||
[[fr:Terre]] |
|||
[[frp:Tèrra]] |
|||
[[frr:Jard]] |
|||
[[fur:Tiere]] |
|||
[[fy:Ierde]] |
|||
[[ga:An Domhan]] |
|||
[[gan:地球]] |
|||
[[gd:Saoghal]] |
|||
[[gl:Terra]] |
|||
[[gn:Yvy]] |
|||
[[gu:પૃથ્વી]] |
|||
[[gv:Yn Chruinney]] |
[[gv:Yn Chruinney]] |
||
[[ha:Duniya]] |
|||
[[hak:Thi-khiù]] |
|||
[[haw:Honua]] |
|||
[[he:כדור הארץ]] |
|||
[[hi:पृथ्वी]] |
|||
[[hif:Dunia]] |
|||
[[hr:Zemlja]] |
|||
[[hsb:Zemja]] |
|||
[[ht:Latè]] |
|||
[[hu:Föld]] |
|||
[[hy:Երկիր]] |
|||
[[ia:Terra]] |
|||
[[id:Bumi]] |
|||
[[ig:Àlà]] |
|||
[[ilo:Daga (planeta)]] |
|||
[[io:Tero]] |
|||
[[is:Jörðin]] |
|||
[[it:Terra]] |
|||
[[iu:ᓄᓇ]] |
|||
[[ja:地球]] |
|||
[[jbo:terdi]] |
|||
[[jv:Bumi]] |
|||
[[ka:დედამიწა]] |
|||
[[kg:Ntoto]] |
|||
[[kk:Жер (ғаламшар)]] |
|||
[[kl:Nunarsuaq]] |
|||
[[km:ផែនដី]] |
|||
[[kn:ಭೂಮಿ]] |
|||
[[ko:지구]] |
|||
[[koi:Мушар]] |
|||
[[krc:Джер]] |
|||
[[ksh:Ääd (Planeet)]] |
|||
[[ku:Erd]] |
|||
[[kv:Му]] |
|||
[[kw:Dor]] |
|||
[[ky:Жер]] |
|||
[[la:Tellus (planeta)]] |
|||
[[lad:Tierra]] |
|||
[[lb:Äerd]] |
|||
[[lez:Чил (планета)]] |
|||
[[li:Eerd]] |
|||
[[lij:Tæra]] |
|||
[[lmo:Tera]] |
|||
[[ln:Mabelé]] |
|||
[[lo:ໂລກ]] |
|||
[[lt:Žemė]] |
|||
[[ltg:Zeme]] |
|||
[[lv:Zeme]] |
|||
[[map-bms:Bumi]] |
|||
[[mdf:Мода (шары тяште)]] |
|||
[[mg:Tany]] |
|||
[[mhr:Мланде]] |
|||
[[min:Bumi]] |
|||
[[mk:Земја (планета)]] |
|||
[[ml:ഭൂമി]] |
|||
[[mn:Дэлхий]] |
|||
[[mr:पृथ्वी]] |
|||
[[ms:Bumi]] |
|||
[[mt:Art]] |
|||
[[mwl:Tierra]] |
|||
[[my:ကမ္ဘာဂြိုဟ်]] |
|||
[[myv:Мода (пертпельксэнь вал)]] |
|||
[[mzn:زمین]] |
|||
[[nah:Tlālticpactli]] |
|||
[[nap:Terra]] |
|||
[[nds:Eer]] |
|||
[[nds-nl:Eerde]] |
|||
[[ne:पृथ्वी]] |
|||
[[new:बँग्वारा]] |
[[new:बँग्वारा]] |
||
[[nl:Aarde (planeet)]] |
|||
[[nn:Jorda]] |
|||
[[no:Jorden]] |
|||
[[nov:Tere]] |
|||
[[nrm:Tèrre]] |
|||
[[nso:Lefase]] |
|||
[[nv:Nahasdzáán]] |
|||
[[oc:Tèrra]] |
|||
[[or:ପୃଥିବୀ]] |
|||
[[os:Зæхх]] |
|||
[[pa:ਧਰਤੀ]] |
|||
[[pam:Yatu]] |
|||
[[pap:Tera]] |
|||
[[pcd:Tière]] |
|||
[[pfl:Erd]] |
|||
[[pih:Erth]] |
|||
[[pl:Ziemia]] |
|||
[[pms:Tèra (pianeta)]] |
|||
[[pnb:زمین]] |
|||
[[ps:ځمکه]] |
|||
[[pt:Terra]] |
|||
[[qu:Tiksimuyu]] |
|||
[[rm:Terra]] |
|||
[[rmy:Phuv]] |
|||
[[ro:Pământ]] |
|||
[[ru:Земля]] |
|||
[[rue:Земля (планета)]] |
|||
[[rw:Isi]] |
|||
[[sa:पृथ्वी]] |
|||
[[sah:Сир]] |
|||
[[sc:Terra]] |
|||
[[scn:Terra (pianeta)]] |
|||
[[sco:The Yird]] |
|||
[[se:Eana]] |
|||
[[sh:Zemlja (planet)]] |
|||
[[si:මහ පොළොව]] |
|||
[[simple:Earth]] |
|||
[[sk:Zem]] |
|||
[[sl:Zemlja]] |
|||
[[sn:Rinopasi]] |
|||
[[so:Aduunka]] |
|||
[[sq:Toka]] |
|||
[[sr:Земља]] |
|||
[[st:Lefatshe]] |
|||
[[su:Marcapada]] |
|||
[[sv:Jorden]] |
|||
[[sw:Dunia]] |
|||
[[szl:Źymja]] |
|||
[[ta:புவி]] |
|||
[[te:భూమి]] |
|||
[[tg:Замин]] |
|||
[[th:โลก (ดาวเคราะห์)]] |
|||
[[tl:Daigdig]] |
|||
[[tpi:Giraun]] |
|||
[[tr:Dünya]] |
|||
[[tt:Җир]] |
|||
[[ug:يەر شارى]] |
|||
[[uk:Земля]] |
|||
[[ur:زمین]] |
|||
[[uz:Yer]] |
|||
[[vec:Tera]] |
|||
[[vep:Ma]] |
|||
[[vi:Trái Đất]] |
|||
[[vls:Eirde (planete)]] |
|||
[[vo:Tal]] |
|||
[[wa:Daegne]] |
|||
[[war:Kalibutan (planeta)]] |
|||
[[wo:Suuf]] |
|||
[[wuu:地球]] |
|||
[[xal:Делкә һариг]] |
|||
[[xmf:დიხაუჩა]] |
|||
[[yi:ערד-פלאנעט]] |
|||
[[yo:Ayé]] |
|||
[[za:Giuznamh]] |
|||
[[zea:Aerde]] |
|||
[[zh:地球]] |
|||
[[zh-classical:地球]] |
|||
[[zh-min-nan:Tē-kiû]] |
|||
[[zh-yue:地球]] |
Stumm eus an 4 Ebr 2013 da 16:41
- Douar a adkas amañ, evit implijoù all sellet ouzh Douar (disheñvelout)
| |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
Doareennoù kelc'htro | |||||||
Skin etre (1 ua) | 149 597 887 km | ||||||
Treuzkiz ar c'helc'htro | 9,4×108 km, pe 6,283 ua | ||||||
Ezkreizennegezh ar c'helc'htro | 0,016 710 22 | ||||||
Prantad reveulziañ siderel |
365,256 96 devezh | ||||||
Tizh kelc'htreiñ etre | 29,783 km/s, pe 107 218,8 km/h | ||||||
Stouadur ar c'helc'htro | 0° (dre dermenadur) | ||||||
Adplanedenn (loarenn) | 1, al Loar | ||||||
Doareennoù fizik | |||||||
Treuzkiz keheder | 12 756,28 km | ||||||
Treuzkiz polel | 12 713,55 km | ||||||
Platadur er poloù | 0,003 352 9 1÷298,242 | ||||||
Gorread | 510 067 420km² | ||||||
Volum | 1,083 21Patrom:X1012 km³ | ||||||
Mas | 5,973 6Patrom:X1024 kg | ||||||
Mas volumek etre | 5,515Patrom:X103 kg/m³ | ||||||
Gravitadur (led. 45°, uhl. 0) | 9,78 m/s² | ||||||
Prantad treiñ (devezh siderel) |
0,997 258 devezh, pe 23,934 19 h | ||||||
Tizh treiñ (er c'heheder) |
1 674,38 km/h | ||||||
Stouadur an ahel | 23,45° | ||||||
Albedo etre | 0,367 | ||||||
Tizh frankizadur | 11,186 km/s | ||||||
Temperadur war ar gorre |
| ||||||
Doareennoù an atmosfer | |||||||
Gwask atmosfer | 101 325 Pa | ||||||
Kediadur an atmosfer a-volum | |||||||
Nitrogen N2 | 78,11 % | ||||||
oksigen O2 | 20,953 % | ||||||
Argon Ar | 0,934 % | ||||||
Dour H2O (aezhenn) | varius : 0 da 7 % | ||||||
dioksidenn garbon CO2 | var. : 0,01 da 0,1 % |
An Douar (anvet Terra e latin) eo an trede planedenn dostañ d’an Heol e sistem an Heol. Furmet e vije bet ar blanedenn 4.57 miliard a vloavezhioù ’zo.
Stumm ur sferenn a zo dezhi paneve m'eo ar pennahelioù (polioù Norzh ha Su) un tammig plaenoc'h eget ma'z int war ur sferenn wir pe ur voul. Graet e vez alies a-walc'h ar voul-douar eus ar blanedenn koulz evit he deskrivañ hag evit chom hep meskañ an douar, anezhañ ul lodenn eus pluskenn ar blanedenn hag ar blanedenn hec'h-unan.
Ar blanedenn douarek nemeti eo zo warni kementadoù bras a zour. Tro-war-dro dezhi ez eus un aergelc'h tev-tre graet gant oksigen ha nitrogen, ar re-se an aezhennoù pennañ.
Skeudennadur an Douar
P'eo ar blanedenn Douar ur voul vras e komzer eus ar voul-douar. Anavezet e oa he stumm gant ar skiantour, matematikour ha steredoniour Eratostenes , un Egiptad gresianeger, en deus jedet tro ur c'helc'h Douar gant ur resisted digredus pa weler teknikoù a c'helle implijout.
Kollet eo bet an anaoudegezhioù-se ken e krede Europiz ar Grennamzer e oa plat an Douar, e troe an Heol en-dro dezhañ eus ar Reter d'ar C'hornôg, hag e tremene dindani diouzh an noz. Koulskoude e voe adkavet testennoù Erastotenes, met hemañ en doa bet rediet kinnig martezeadennoù kemplezh evit displegañ kelc'htro al Loar pa ne gave diaes lavaret e oa an Heol oc'h ober tro ar blanedenn hervez e gerzhed seblantus.
E penn ar 17vet kantved e savas un nebeud skiantourien evit prouiñ ne c'helle ket an Heol hag ar stered treiñ en dro d'an Douar avat hag ouzhpenn-se e kerzhe ar stered hag ar planedennoù en egor. Dizoloet e voe mont en-dro koskoriad an Heol gant Kopernik. Disklêriañ a reas e oa an Douar an trede planedenn tostañ d'he steredenn hag e teskrivas ar reizhiad heolel ma tro ar planedennoù en-dro d'an Heol.
Kadarnaat a reas labourioù Kopernik Galileo Galilei hag e tegasas implij ar matematikoù er steredoniezh evit jediñ kerzhed ar planedennoù.
Aozadur diabarzh an Douar
Donder ( km ) |
Gwiskad | Douester ( g/cm3 ) | |
---|---|---|---|
5 100 – 6 378 |
1. — Kalon | 12,8 - 13,1 | |
2 890 - 5 100 |
2. — Kalon-diavaez | 9,9 - 12,2 | |
35 - 2 890 | 3. — Mantell-izelañ | 3,4 - 5,6 | |
35 - 60 | 4. — Mantell-uhelañ | 3,4 - 4,4 | |
5. — Gorread Mohorovičić | |||
0 - 35 | 6. — Krestenenn (etre 5 and 200 km diouzh al lec'h) | 2,2 - 2,9 |
Yezh
- Dre fent e lavarer an (tamm) douar patatez-mañ, pa gomzer eus ar bed.
Lennadurezh
- Koskoriad an Heol, Bruno Mauguin ha Bénédicte Saulier-Le Dréan (Egorenn ar skiantoù), treiñ gant an Ofis ar Brezhoneg, 2006, Éditions Apogée, ISBN 2-84398-249-9, pp. 20-25.
Koskoriad an Heol |
---|
Planedennoù : Merc'her • Gwener • Douar • Meurzh • Yaou • Sadorn • Ouran • Neizhan
|
Korrblanedennoù : Ceres • Ploudon & C'haron • Eris – Makemake – Haumea — Quaoar
|
Loarennoù pennañ : Loar • Phobos • Deimos • Io • Europa • Ganymede • Callisto • Titan • Titania • Triton
|
Traoù all : Heol • Gourizad asteroidennoù • Stered-lostek • Gourizad Kuiper • Koumoulennad Oort • Disk strewet
|
Gwelet ivez : Listennad adplanedennoù koskoriad an Heol |
Patrom:Liamm PuB Patrom:Liamm PuB Patrom:Liamm PuB Patrom:Liamm PuB Patrom:Liamm PuB Patrom:Liamm PuB