Kiklop : diforc'h etre ar stummoù
D r2.5.4) (Robot : O kemmañ it:Ciclope (mitologia) e it:Ciclopi |
D r2.7.3) (Robot ouzhpennet: war:Cyclops |
||
| Linenn 125: | Linenn 125: | ||
[[tr:Kiklop]] |
[[tr:Kiklop]] |
||
[[uk:Кіклопи]] |
[[uk:Кіклопи]] |
||
[[war:Cyclops]] |
|||
[[zh:独眼巨人]] |
[[zh:独眼巨人]] |
||
[[zu:Isayiklopsi]] |
[[zu:Isayiklopsi]] |
||
Stumm eus an 24 C'hwe 2013 da 21:08
Ar Gikloped a zo boudoù faltaziek eus mitologiezh Henc'hres. Ramzed int, dezhe ul lagad hepken e-kreiz o zal. Dont a ra o anv eus an henc'hresianeg κύκλωψ, kýklôps, eus κύκλος, kýklos « rod », « kelc'h » ha ὤψ ốps, « lagad », a c'hallfer treiñ gant « lagad ront ». Anavezet int dre skidoù mitologel Henc'hres. Hervez Hellanikos e teu o anv eus o zad, Kiklop, mab Ouranos.
Ar Gigloped el lennegezh
Kalz skrivagnerien eus Henc'hres pe eus Henroma o deus skrivet diwar-benn ar Gigloped abaoe Homeros. Tris seurt Kikloped a gaver hervez ar skrivagner Hellanikos : "ar re o deus savet murioù Mikenai, ar re zo en-dro Polifemos hag an doueed o-unan". Miret eo bet an termenadur-se alies. Kavout a reer eta ur strollad Kikloped, mibien da Ouranos ha goved eus ar c'hentañ, un all, brudet gant Polifemos, a veve war mar maez, e-kichen an Etna marteze, hag un trede strollad Kikloped deut eus Anatolia en dije roet an dorn da sevel mogerioù fromus e keodedoù zo evel Mikenai, Tyrins hag Argos.
Homeros
An titouroù kentañ diwar-benn ar Gigloped zo meneget gant Homeros en Odisseia[2], pa'n em gav Odisseus gant unan anezhe, Polifemos, war e hent d'ar gêr. Kreñv meurbet int ha n'o deus nemet ul lagad e-kreiz o zal. Deskrivañ a ra anezhe evel tud a vev hep lezenn. Ne hadont tamm plant ebet ha ne labouront morse an douar, evel tud gouez. Pep tra a gresk e-unan a-drugarez d'an Doueed. Dastum a reont heiz, gwinizh ha kutuilh a reont ha gwini[3]. Ho holl labour zo ober war-dro « deñved ha givri ». Magerien chatal ha kutuilherien zo anezhe eta. Ar Gigloped n'o deus bodadenn foran ebet, na d'en em guzuliañ, na da rentañ ar justis, evel re ar C'hresianed. Bevañ a reont e krib ar menezioù, er groc'hoù don. Sikour a reont an eil egile, diredek a reont pa huch polifemos da skouer, met da gustum e vevont pep hini diouzh e du, gant o maouezed hag o bugale. ouzhpenn-se ez int debrerien tud[4] ! En tu all da Bolifemos e anavezer unan hepken dre e anv : Telemos, mab Eurimedes hag a oa gouest da welet an amzer da zont. Kemenn a reas da Bolifemos e vefe dallet gant Odisseus met ne oa ket kredet gantañ[5]
Hesiodos
En Deogonia, savet gant Hesiodos, e reer anaoudegezh gant Kikloped ampar-kenañ war ar govelerezh n'o deus, evit doare, mann da welet gant ar strollad Kikloped a gaver en Odisseia, maeserien ha kutuilherien anezhe tout. ar Gigloped Brontes ("kurun"), Steropes ("luc'hdenn") hag Arges ("foeltr") (henc'hresianeg : Ἄργης, Βρόντης, ha Στερόπης) a oa mibien da Ouranos (an oabl) ha Gaia (an Douar) ha breudeur an Hekatonc'hired.[6] Ramzed a oa anezho, dezhe ul lagad hepken e-kreiz o zal hag un temz-spered fallakr. Hervez Hesiodos e oant kreñv, pennek, ha brusk. Skeudennet e vezont alies en ur govel. Dinav int da Homeros evit doare[7]. Hervez skrivagnerien all o dije savet ivez aigis Pallas Athena hag armoù Aeneas[8].
Ouranos, spontet rak o nerzh, o bac'has e-barzn an Tartaros. Kronos, Ur mab all da Ouranos ha Gaia, a zieubas ar Gigloped diwezhatoc'h, war un dro gant an Hekatonc'hired, ha sikour a rejont anezhañ da zidronañ Ouranos. Kronos o zaolas en Tartaros adarre abalamour m'en doa aon razo ivez hag e chomjont eno, gwarded gant an aerouant Kampe betek ma voent dieubet gant Zeus. Goveliañ a rejont ar foeltr implijet gant Zeus evel armoù, ha sikour a rejont anezhañ da ziskar Kronos hag an Titaned all.
Sevel a ras ar Gigloped armoù all ivez : tridant Poseidon, gwareg ha saezhoù Artemis graet gant bannoù Loar, gwareg ha saezhoù Apollon graet gant bannoù Heol, ha tokarn Haides a laka an hini en doug da vezañ diwelus hag a oa roet da Berseüs en e gest da lazhañ Medousa.
Kallimac'hos
Hervez ur skrid eus Kallimac'hos,[9] Skoaellat a raent Hefaistos en e c'hovel. A-hervez e oa bet savet mogerioù "kiklopean" Tiryns ha Mycenae er Peloponnesos. An trouz a gleved er menez-tan a oa lakaet war o c'hont.
Euripides
Hervez Alkestis gant Euripides, Apollon a lazhas ar Gikloped abalamour ma oa bet douglazhet e vab Asklepios gant Zeus war-bouez ar foeltr o doa savet (evel just n'halle ket en em gemer ouzh Zeus). Hervez pezh-c'hoari Euripides, Alkestis, Apollon a oa rediet goude se da chom sklav da Admetos e-doug bloaz. Zeus en dije tennet ar Gigloped diouzh an an ifern diwezhatoc'h. Hervez Ferekides Siros (e Fragments d'histoire grecque, Jacoby), n'eo ket ar Gigloped met o mibien a oa lazhet gant Appolon da veñjañ e vab.
Teokritos
Ar barzh gresian eus sikilia Teokritos a savas div varzhoneg e-tro 275 kent J.K. diwar-benn orged Polifemos evit Galatea, un nimfenn mor. Pa zimezas Galatea gant Akis, ur sikilian, hennezh a oa drouglazhet gant Polifemos dre warizi gant ur roc'hell. Galatea a reas ur ster eus gwad Akis a anv gantañ e Sikilia.
Virgilius
Virgilius, ar barzh roman meurzanevellek, a skrivas e teirvet levrenn an Aeneis, penaos Aeneas hag e verdeidi a zouaras war enezenn ar Gigloped pa oa o tec'het diouzh Troia e diwezh Brezel Troia. Aeneas en em gavas eno gant un Akean eus Ithaka dic'hoanag, Ac'haemenides, dilezet eno un nebeut bloavezhioù kent gant listri Odisseus pa oant en em gavet gant Polifemos[10].
Orin ar vojenn
Walter Burkert ha skrivagnerien all a lavar e teu ar strolladoù hag ar c'hevredigezhioù arkaek a zoueed bihan evel ar Gigloped eus kevredigezhioù azeulerezh gwirion : "Gallout a reer soñjal e oa breuriezhoù govien a-dreñv d'ar gaberosed, d'an Daktiled, d'an Telc'hines, ha d'ar Gikloped."[12]
Un orin all a c'hallfe bezañ da vojenn ar Gigloped, kinniget gant ar paleontologour Othenio Abel e 1914,[13] zo klopennoù olifanted korr ragistorel, dezhe div wezh ment klopenn un den, a c'hallje bezañ bet kavet gant ar C'hresianed e Kiprenez, Kreta, Malta hag e Sikilia. Abel a lavar e c'hallfe bezañ kammgemeret kleuzenn ledan ar fri e-kreiz tal ar c'hlopenn evit poull ul lagad divent.[14] Dre ma ne anave ket an Henc'hressianed an olifanted bev peurliesañ, ne oant ket evit gouzout petra oa ar c'hlopennoù.[15]
Komz a reer ivez eus ur c'hleñved, an holoproenkefaliezh, zo un distummadur hêrezel eus an empenn hag eus an dremm. Derezioù kleñved disheñvel zo met dre vras ez eo diglok rannadur div hemisferenn an empenn hag a-wezhioù hini an daoulagad. Aes eo ijinañ e c'hallfe bezañ bet ganedigezh ur bugel skoet gant ar c'hleñved-se en orin mojennoù spontus.
Mogerioù ar Gikloped
Goude an "Oadvezh teñval", pa selle ar C'hresianed gant doujañs ouzh ar bloc'hadoù ramzel en o sav, anavezet evel frammoù kiklopean, a oa bet implijet er mañsonerezh mikenaean (e lec'hioù evel Mikenai ha Tirins pe e Kiprenez), e soñje dezhe ne oa ken ar Gikloped a gement a oa bet gouest ha kreñv a-walc'h da sevel an hevelep monumantoù.
Lakaet e oant bet da zont espres-kaer gant ar roue Proteos eus Likia, en Azia-Vihanañ da sevel mogerioù en-dro da geoded Tirins[16]. Hervez Strabon e oant seizh hag anvet e oant gasterocchires[17]<rerf>gasterocchires a dalvez "devezhour". A-wezhioù evez lakaet chirogasteres en e lec'h. s.o. Géographie de Strabon, traduite du grec en français, Letronne, Imprimerie Impériale, Pariz, 1812, levrenn III, 235</ref>, "da zegas soñj e vevent diwar labour o daouarn evit doare" emezañ. Lod a lavar ne oant nemet tri[18]
Notennoù
- ↑ savet kent 1905, marteze ez eo un eilenn eus u livadenn gant pastez -livañ, hervez Klaus Berger, "The Pastels of Odilon Redon", College Art Journal 16.1 (Autumn 1956:23-33) p. 30f; bloaziet eus 1898-1900 gant David H. Porter, "Metamorphoses and Metamorphosis: A Brief Response", American Journal of Philology 124.3 (Fall 2003:473-76); skeudenn e Sven Sandström, Le Monde imaginaire d'Odilon Redon: étude iconologique,1955:69.
- ↑ Odisseia Kan IX
- ↑ Un tamm dislavar zo amañ rak disklêriañ a ra Homeros e tenner gwin c'hwek eus o bloc'hadoù daoust ma lavar diwezhatoc'h ne anavont ket ar gwin
- ↑ Odisseia, IX, 292-293
- ↑ Odisseia, IX, 509 ; Ovidius, Metamorphosae, XIII 770
- ↑ Hesiodos, Theogony 139 ff.. Arges a oa anvet e lec'h all : Acmonides (Ovidius, Fasti VI 288), pe Pyraemon (Virgilius, Aeneis VIII 425).
- ↑ Henri de La Ville de Mirmont, Apollonios de Rhodes et Virgile : la mythologie et les dieux dans les "Argonautiques" et dans l'"Énéide", Pariz 1894
- ↑ Henri de La Ville de Mirmont, Apollonios de Rhodes et Virgile : la mythologie et les dieux dans les "Argonautiques" et dans l'"Énéide", Pariz 1894
- ↑ Da Artemis, 46f. sellet ivez ouzh Georgica (4.173) hag Aeneis 8.416ff. Virgilius
- ↑ Aeneis III, 588-654
- ↑ S.Smith, B.Boulgakow: A Case of Cyclopia, Journal of Anatomy, 61 (Pt 1), 105–111 (1926)
- ↑ Burkert (1991), p. 173.
- ↑ Adrienne Mayor, The First Fossil Hunters: Paleontology in Greek and Roman Times (Princeton University Press) 2000.
- ↑ Poulloù gwirion an daoulagad zo e kostez ar c'hlopenn hag evel ma n'int ket gwall zon ez eo diaes gwelet petra int
- ↑ "Meet the original Cyclops".
- ↑ Apollodoros, Bibliotheca, II, 2, § 1 ; Paosanias, II, 25
- ↑ Strabon, Geografiezh VII, 11
- ↑ Géographie de Strabon, traduite du grec en français, Letronne, Imprimerie Impériale, Pariz, 1812, levrenn III, 235
