Krank : diforc'h etre ar stummoù

Eus Wikipedia
Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet
EmausBot (kaozeal | degasadennoù)
D r2.7.2+) (Robot kemmet: vi:Phân thứ bộ Cua
D r2.7.3) (Robot ouzhpennet: gn:Guaiamu kemmet: gl:Braquiúros
Linenn 148: Linenn 148:
[[ga:Portán]]
[[ga:Portán]]
[[gd:Partan]]
[[gd:Partan]]
[[gl:Cangrexo]]
[[gl:Braquiúros]]
[[gn:Guaiamu]]
[[gv:Partan]]
[[gv:Partan]]
[[hak:Mô-hái]]
[[hak:Mô-hái]]

Stumm eus an 12 C'hwe 2013 da 10:59

Savet eo ar pennad-mañ diwar labour bet graet gant skolidi. Sikourit da wellaat an danvez, mar plij ganeoc'h.

Kranked

Ur c'hrank-saoz
Rummatadur filogenetek
Riezad : Animalia
Skourrad : Arthropoda
Kevrennad : Malacostraca
Urzhad : Decapoda
Danisurzhad : Brachyura
D'ar vevoniezh

e tenn ar pennad-mañ.



Ar c'hranked a zo kresteneged rummataet en urzhiad Decapoda, asambles gant ar chevr pe al legestr.

En infraurzhiad Brachyura (eus ar gresianeg brachy: berr, oura: lost ; da lâret eo gant ur c'hof berraet ha skoachet dindan an toraks) emañ ar c'hranked gwir. Meur a spesad kranked all a vez rummataet en dreistkerentiad Paguroidea (infraurzhiad Anomura) evel ar c'hrank-bigorn.

Dont a rafe ar ger Krank eus ar c'hembraeg cranc pe eus ar c'herneveureg canker.

Deskrivadur

Ar c'hrank a zo, evel an holl artropoded, divellkeinek, da lâret eo dieskern, ha goloet gant ur golo kitin, anvet ar pod. Dek pav en deus, daou veud en o zouez. A bep seurt ment zo d'ar c'hranked : ar c'hrank-meskl eo an hini bihanañ (war-dro 5 mm) hag ar c'hrank-kevnid japanat an hini brasañ (betek 4 m).

Stumm ar pod ivez a cheñch kalz hervez ar spesadoù : damm-ront gant ar c'hrank-saoz, karrez pe tric'hornek. Stumm ha ment ar meudoù a zo disheñvel ivez. An darn vrasañ eus ar c'hranked a zo preizherien pe debrerien korfoù-marv met spesadoù plantdebrerien pe hollzebrerien zo ivez.

Orin

Ul limul, loen eus familh ar c'hranked, a veze kavet er juraseg. Kavet 'vez c'hoazh outo hiziv an deiz.

Roudoù kentañ ar c'hranked a vez kavet e-pad ar Mezozoeg, amzeriet eo bet ar garrekaenn goshañ kavet er Juraseg, 170 milion a vloavezhioù zo. E-pad ar prantad-se e oa brasaet an niver a spesadoù, cheñchet o stumm hag o doareoù bevañ. Hiziv an deiz e vefe 6800 spesad kranked er bed a-bezh, er morioù dreist-holl, met kavet e vez ivez 850 anezhe en dourioù dous (stêrioù, lennoù...) pe o vevañ e maez an dour, dreist-holl dindan un hin tomm.

Gouennadur

Merzet e vez ez eo brasoc'h ar c'hof dindan ar barez (a-is) eget an hini dindan ar par (a-us).

Gouennadur ar c'hranked a zo, evit al lodenn vrasañ anezhe, unan reizhel diavaez. Ar c'hranked a zo, evel an holl artropoded, loened vic'hanerien, setu perak ez eo brasoc'h kof ar parezed, evit gallout degemer an uioù goude ar gouennadur. Goude an dozviñ e krog buhez ar c'hrank e stumm ul larvenn e-pad ur prantad disheñvel hervez ar spesadoù : tri devezh d'an nebeutañ gant Tunicotheres moseri ha betek ur bloavezh gant Cancer magister. Bez' zo spesadoù kranked a zo stumm al loen en e oad gour gante kerkent ha digloret, da lâret eo hep tremen dre stad al larvenn, hag e kreskont hep cheñch stumm.

Ekonomiezh

Kranketaerien o tasparzhañ kranked hervez o spesad.

Pesketaet e vez bep bloaz 1.2 milion a donennoù kranked er bed a-bezh, hep kontañ ar granketaerien hiniennel pe hengounel, er broioù paour dreist-holl. Peskerezh ar c'hrank a vez graet an aliesañ gant kavelloù. Ur pouez ekonomikel en deus ar c'hrank e-keñver ar boued : priziet eo e gig gant ar geginerien hag implijet eo gant embregerezhioù evit ober boestoù-mir.

Industriezh ar c'hrank e boestoù-mir a zo evezhiet pizh evit meur a abeg : - diwall ne'z afe ket produerien zo da veskañ kig ar c'hranked gant hini ar pesked, aesoc'h da zastum. - diwall ivez ne vefe ket danvezioù estren (tammoù kregin, migorn pe organoù a bep-seurt) o louzañ ar c'hig-kranked. - diwall e vefe graet aketus war-dro ar mirout : riskloù bras a zo evit yec'hed ar vevezerien ma 'z eo miret fall ar boued, evel gant an holl broduioù o tont eus ar mor.

Arouezelezh

Sin ar C'hrank er zodiak.

Gwelet evel ul loen gwarezus a-hed an Henamzer e cheñch e vrud da vare ar Grennamzer ma teu da vezañ arouez an drougavel hag an euzhviled mor. Er c'hontrol e veze gwelet mat-tre kranked ar spesad Dorripe gant an Aziiz rak enno e oa, hervez ar vojenn, ene ar soudarded marv.

Cancer, ar ger "krank" e gresian, a zo unan eus sinoù ar zodiak, hag anv ur steredeg.

Spesadoù

Krank brasañ ar bed, Macrocheira kaempferi
Hag an hini bihanañ, ar c'hrank-meskl
Stenorhynchus seticornis
Grapsus grapsus
Dromia personata

E-touez ar spesadoù kranked emañ :

Listenn an dreistkerentiadoù kranked


Wikeriadur
Sellit ouzh ar ger krank er
wikeriadur, ar geriadur frank.