Dharma (boudaegezh)

Eus Wikipedia



Istor ar Voudaegezh
Kronologiezh voudaek
Senedoù-meur boudaek

Diazezoù
Peder Gwirionez Nobl
An Hent kreiz
Pancasila
Nirvāna · Tri Bravig

Mennozhioù pennañ
Tri merk ar bezañs
Skandha · Kosmologiezh · Dharma
Samsara · Adc'hanedigezh · Shunyata
Pratitya-samutpada · Karma

Pennoù bras
Ar bouda Gautama
Diskibien Bouda · Familh Bouda

Kustumoù
Bouda · Bodhisattva
Peder fazenn ar Sklêrijennadur
Paramioù · Prederiadur

Boudaegezh dre vro
Gevred Azia · Reter Azia
Tibet · India · Kornôg

Skolioù ar voudaegezh
Theravāda · Mahāyāna
Vajrayāna · Skolioù kentañ

Testennoù Boudaek
Sutta Pitaka · Sutraoù ar Mahayana
Vinaya Pitaka · Abhidhamma Pitaka



Dhamma (pali धम्म) pe Dharma (sañskriteg धर्म) er voudaegezh en deus tri ster :

  • Lezenn hollvedel an natur.
  • Kelenn Bouda
  • Un anadenn ha/pe e berzhioù.

Dharma a zeu eus ar sañskriteg ma talvez "ar pezh zo diazezet, al lezenn, an dlead, reizh". Ar ger prakrit deveret zo Dhamma [1].

En Azia ar Reter, an arouezlun evit Dharma zo , distaget e Mandarineg, e Japaneg ha beop e Koreaneg. E Tibeteg ez eo chos (ཆོས་, rannyezh Lasha [tɕǿʔ])(Daveoù a vank). En Ouigoureg, Mongoleg, hag un nebeud yezhoù all eus Kreizazia, ez eo nom, a zeu eus ar ger henc'hresianeg νόμος, nómos, a dalvez "lezenn"[2]


An Dharma e relijionoù India[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

En India e reer Dharma eus ar relijion. Talvout a ra ar ger kement hag un hent buhez pe ur doare bevañ dibar. Neuze e lavarer e pleustr ur Jainad ar Jain-dharma; un Hindouad a heuilh ar Sanatana-dharma, hag ur Boudaad ar Buddha-dharma. Talvezout a ra e heuilh pep hini ur relijion dibar gant he reolennoù hag he lidoù. Evel al latin hag ar gresianeg a oa ar yezhoù implijet e skridoù sakr ar gristeniezh e-pad ar pep brasañ eus an istor kristen, ar sañskriteg a voe yezh testennoù sakr ar voudaegezh pa en em ledas dre Azia (dreist-holl e Norzh hag e biz India). Er broioù-se e voe graet Buddha-dharma e-pad kantvedoù eta eus ar pezh a anver boudaegezh hiziv. Ijinet e oa ar ger Boudaegezh gant lenneien ha misionerien gristen a skrive diwar-benn relijionoù India en XIXvet kantved.

An Dhamma-vinaya[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Ar bouda Gautama a rae dhamma-vinaya eus an hent a gelenne d'e ziskibien, ar pezh a dalvez hent ar reolenn (dhamma eo distagadur pali ar Sañskriteg dharma ha vinaya a dalvez reolenn). Hent ar voudaed (ar bouda Gautama a selle outañ evel unan e-touez ul lignez hir a voudaed a groge e deroù an Henamzer) zo un hent a self-imposed discipline : an dizimezded (Brahmacarya), ur c'hod emzalc'h buhezegezh (Śīla) ha strivoù da wellaat an emskiant hag ar furnez.

En testennoù sakr boudaek e ra dave ar ger "Dharma" da gelenn ar Bouda alies ha d'e stumm skrivet (da skouer ar Vinaya, ar Sutta Pitaka hag ar C'hanon pali). En un doare ledanoc'h e c'haller bodañ ivez dindan an anv-se an hengounioù a oa savet diwezhatoc'h, hag an displegadurioù hag an devarnouriezh savet gant ar skolioù boudaek disheñvel diwar kelenn Bouda. En hengoun ar Mahayana diwezhat e oa sellet evel ar 84 000 kelennadur (ar c'hangyur/bka.'gyur) a oa roet gant Bouda da a-bep seurt tud diouzh o ezhommoù.

Er ster-se ez eo unan eus Tri bravig ar voudaegezh ma "repu" ar feizidi . E Tri bravig ar voudaegezh emañ : ar Bouda , an Dharma (kelenn hag hentennoù), hag ar Sangha (kumuniezh pleustrerien ar buddha dharma a harp an eil re ar re all, kalonekadur ha mignoniezh speredel).


Notennoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  1. Turner, Ralph 1939, entry #6753 in "A comparative and etymological dictionary of the Indo-Aryan Languages; http://dsal.uchicago.edu/dictionaries/soas/
  2. "The Dhamma of Islam: A Conversation with Snjezana Akpinar and Alex Berzin." Inquiring Mind (Berkeley, California), levrenn 20, Nnn. 1 (2003).