Brezelioù punek
| Deiziad kregiñ | 264 BCE  |
|---|---|
| Deiziad echuiñ | 146 BCE |
| Perzhiad | Henroma, Kartada |
Ar Brezelioù Punek a voe un heuliad brezelioù eus 264 betek 146 a-raok J.-K., stourmet etre ar Republik roman hag impalaeriezh Kartada. Bez e oa bet tri brezel en holl, kement war vor pe war zouar, dre rannvroioù ar C'hornôg Kreizdouarel ha ledet war un hollad 43 bloaz brezel. E-touez ar brezelioù punek e vez renket ivez an emsavadeg a-enep Kartada hag a oa padet 4 bloaz adalek 241 a-raok J.-K. Pep brezel a oa bet drastus gant kolloù tud ha dafar ramzel a bep tu.
Kentañ brezel punek
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]Ar c'hentañ brezel punek a oa tarzhet war enezenn greizdouarel Sikilia e -264 dre ma oa emled Roma o kregiñ da lakaat en arvar kelc'h levezon Kartada war an enezenn ha tro-dro. Pa oa kroget ar brezel e oa Kartada ar galloud brasañ e kornôg ar mor Kreizdouar, gant un impalaeriezh vor ledan, tra ma oa Roma eus e du oc'h en em astenn dre Italia a-bezh, gant un tirlu met hep morlu ebet. Ar stourm a oa bet dreist-holl e Sikilia hag an trowardroioù war vor, met ivez en Norzhafrika, Korsika, ha Sardigna. Padet e oa 23 bloaz, betek -241, pa oa bet trec'het nerzhioù lu Kartada a-benn ar fin. Hervez Skrid-emglev Lutatius (241, kemmet e -237), Kartada a ranke paeañ sammadoù arc'hant digoll uhel ha Sikilia a oa bet aloubet ha troet d'ur broviñs roman. Fin ar brezel a oa bet abeg un emsavadeg c'hwitet e tiriadoù Kartada ha brudet evel Brezel ar c'hoprsoudarded.
Eil brezel punek
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]An eil brezel punek a oa kroget e -218 hag a oa bet mare ar jeneral kartadat Hannibal, gant treuzadenn an Alpoù hag aloubadeg ledenez Italia. Ar c'hampagn brezel-se a oa kroget brav evit Kartada, met 14 vloaz goude-se e oa bet rediet an dreistbeverien da zistreiñ war-gil. Bez e oa stourmoù bras en Iberia (Spagn ha Portugal a-hiziv), Sikilia, Sardigna, ha Norzhafrika. Aloubadeg trec'h gant ar Romaned eus douaroù Kartada en Afrika e -204 a oa bet o rediañ Hannibal da zistreiñ. Trec'het e oa bet e-kerzh emgann Zama e -202 ha Kartada he doa goulennet ar peoc'h. Ur skrid-emglev nevez a oa bet sinet e -201 hag a denne digant Kartada he holl diriadoù en estrenvro ha betek ul lodenn anezho en Afrika. Ouzhpenn-se e oa bet rediet Kartada da baeañ digolloù brezel ramzel, strishaet e oa bet a-galz he nerzhioù lu, ha difennet e oa bet outi disklêriañ brezelioù hep aotre anat Roma. Dre-se ne oa ket mui un dañjer milourel eus Kartada.
Trede brezel punek
[kemmañ | kemmañ ar vammenn]E -151, Kartada he doa klasket en em zifenn e-kerzh emgann Oroscopa a-enep an Numided, ha Roma he doa implijet an darvoud-se evel digarez da zisklêriañ ur brezel e -149, o kregiñ gant an trede brezel punek. Stourmet e oa bet an holl emgannoù war tiriadoù Kartada e Tunizia a-vremañ, dreist-holl e-kerzh seziz Kartada. E -146, ar Romaned o doa aloubet ar gêr, o preizhañ anezhi, lazhadegañ pe lakaat da sklaved darn eus ar boblañs. Distrujet e o bet ar gêr da vat. Tiriadoù Kartada a oa bet aloubet gant Roma ha troet e Proviñs roman Afrika. Rivinoù ar gêr a c'haller gwelet e reter Tunis, e norzh arvor Afrika.