Mont d’an endalc’had

Aotrounez an noz

Eus Wikipedia
Aotrounez an noz er C'hodex Borgia
Bukit war ur skeudenn da welet anv an doue ; lod zo liammet gant ur pennad.
TlalocTepeyollotlTlazolteotlCenteotlMictlantecuhtliChalchiuhtlicuePiltzintecuhtliTezcatlipocaXiuhtecuhtli


E boustrofedon e lenner ar skeudennoù :
kregiñ a reer da lenn en traoñ a-zehoù : 3c, 3b, 3a, 2a, 2b, 2c, 1c, 1b, 1a.

E mitologiezh Mezoamerika e reer Aotrounez an noz (e nahouatleg klasel Yoalteuctin) eus ur strollad nav doue hag a rene war pep a noz resis, pep nav noz, e stumm ur c'helc'hiad eus ar c'halander. Kevredet e oa pep aotrou gant ur blanedenn, mat pe fall, a oa ur seblant evit an noz a oa renet gante[1].

Anavet eo aotrounez an noz e Kalander an Azteked koulz hag e hini ar Vayaed, daoust ma n'anavezer ket anvioù resis Aotrounez an noz e mayaeg[2].

Ar glifoù a glot gant Aotrounez an noz zo anavezet hag ar vayaourien o deus badezet anezhe gant lizherennoù a grog gant G, eus G1 da G9. Peurliesañ e vez implijet ar glifoù-se gant ur glif all anvet F. An aotrou eus an noz maya nemetañ zo bet anavezet eo an doue G9, Pauahtun[3][4].

Dizoloet e oa ar c'helc'hiad nav noz-se e kalanderioù Mezoamerika e 1904 gant Eduard Seler. Anavout a reomp anvioù doueed an noz an Azteked abalamour ma'zint displeget er C'hodex Telleriano-Remensis hag er C'hodex Tudela. Hervez Seler e klote pep hini eus an nav aotrou gant unan eus an nav live eus ar bed dindandouar hag e renent an eurioù a glote e-pad an noz. Peurvuiañ n'eo ket bet degemeret ar soñj-se, rak ar prouennoù a laka unan da soñjal e oa renet an noz a-bezh gant aotrou un noz resis[5]. Hervez Zelia Nuttall, nav aotrou an noz a arouezie an nav loar eus ar bloaz loarel[6]. Liammet e oa kelc'hiad an nav aotrou ouzh ar c'halander lidek mezoamerikan, ennañ 260 deiz ha noz, a yae d'e ober 29 rummad eus nav noz pep hini, hag ivez, well-wazh, 9 loariad eus 29 deiz.

An nav aotrou eus an noz e sevenadur an Azteked zo[5] :

Xiuhtecuhtli ("aotrou maen-turkez/bloaz/tan")
Tezcatlipoca ("Melezour a zivoged")
Piltzintecuhtli ("Aotrou priñs")
Centeotl ("Doue ar maiz")
Mictlantecuhtli ("Aotrou ar bed dindandouar")
Chalchiuhtlicue ("Jad eo he brozh")
Tlazolteotl ("doue(ez) al loustoni")
Tepeyollotl ("Kalon menez")
Tlaloc (doue ar glav)
  1. Anthony F. Aveni, Skywatchers: A Revised and Updated Version of Skywatchers of Ancient Mexico, University of Texas Press, 2001, pp. 156-57
  2. Gabrielle Vail, Christine L. Hernández, Astronomers, Scribes, and Priests: Intellectual Interchange Between the Northern Maya Lowlands and Highland Mexico in the Late Postclassic Period, Harvard University Press, 2010, p. 291
  3. Lynn V. Foster, 2005, Handbook to Life in the Ancient Maya World, Oxford University Press. p. 259
  4. diviz diwar-benn doueed an noz e Pauahtun diellaouet eno
  5. 5,0 ha5,1 Elizabeth Hill Boone, Cycles of Time and Meaning in the Mexican Books of Fate, University of Texas Press, 2007, pp. 44-45
  6. Zelia Nuttall, "The Periodical Adjustments of the Ancient Mexican Calendar", American Anthropologist, New Series, VI/4, pp. 486-500